Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Futselaar over het bericht dat universiteiten op zoek moeten naar financiers

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
19 december 2018).

Vraag 1

Kent u het artikel «Gezocht: nieuwe financiers voor universiteiten»?1 Wat is uw reactie daarop?

Antwoord 1

Ja dat artikel is mij bekend. In de beleidsreactie op de Financiële Staat van het
Onderwijs die op 3 december jl. naar uw Kamer is verstuurd, reageer ik op het voornemen
van instellingen om op zoek te gaan naar andere financieringsmogelijkheden, zoals
die ook in het artikel worden beschreven. Dat universiteiten op zoek gaan naar andere
financieringsmogelijkheden voor hun vastgoed en daardoor eerder middelen kunnen investeren
in de kwaliteit van onderzoek en onderwijs, vind ik een positieve ontwikkeling.

Vraag 2

Acht u het wenselijk dat universiteiten om te kunnen investeren steeds meer afhankelijk
worden van de financiële markten? Zo ja, waarom? Welke risico’s zitten hier aan vast?
Zo nee, wat gaat u hier aan doen?

Antwoord 2

Dat universiteiten op zoek gaan naar andere financieringsmogelijkheden hoeft niet
te betekenen dat zij steeds meer afhankelijk worden van financiële markten. Er is
een mengvorm mogelijk van sparen en lenen. Ook kunnen instellingen een aanvraag voor
schatkistbankieren indienen. De uiteindelijke afweging die instellingen maken om leningen
aan te gaan bij de schatkist of de overheid ligt bij instelling.

Vraag 3

Kan op basis van dit artikel de conclusie gerechtvaardigd worden dat er eerder sprake
is van een «holle» dan een «bolle» Gijs?

Antwoord 3

Nee die conclusie deel ik niet. Tijdens de begrotingsbehandeling heb ik aangegeven
dat er veel wordt geïnvesteerd in het hoger onderwijs. In 2019 gaat het, na aftrek
van de doelmatigheidskorting uit het Regeerakkoord en de incidentele korting in de
begroting 2019, om een extra investering van € 577 miljoen in onderzoek, studievoorschotmiddelen
en halvering collegegeld. Er wordt dus fors geïnvesteerd. Daarnaast hebben de universiteiten
in 2017 een gezamenlijk resultaat behaald van € 63,5 miljoen, 1,1% van de totale baten.
Dit bedrag kunnen ze weer investeren in de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek.

Instellingen hebben destijds bij de overdracht van het economisch eigendom middelen
gekregen voor onderhoud en investeringen voor onroerend goed. In 2002 is er ook nog
een keer € 40 miljoen toegevoegd aan het budget van universiteiten om middelen te
lenen voor investeringen in vastgoed.

Vraag 4

Deelt u de observatie van toezichthouder Herman Dijkhuizen waar hij zegt dat vastgoedinvesteringen
permanente investeringen in onderzoek en onderwijs vormen?

Antwoord 4

Ja, die observatie deel ik. Investeringen in vastgoed komen inderdaad ook ten goede
aan de kwaliteit van het onderzoek en onderwijs.

Vraag 5

Bent u bereid de Kamer een overzicht te verschaffen van de vastgoedlasten en financiële
risico’s van afzonderlijke instellingen in het hoger onderwijs? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

De vastgoedlasten van instellingen zijn opgenomen in de jaarverslagen. Onlangs is
door DUO een dashboard gelanceerd waarbij onder andere de lasten van instellingen
inzichtelijk zijn gemaakt. https://www.onderwijsincijfers.nl/themas/dashboard-baten-en-lasten-best….

Ik heb geen overzicht van de financiële risico’s van afzonderlijke instellingen, aangezien
zij een autonoom financieringsbeleid voeren. Geen van de universiteiten waar de Inspectie
van het Onderwijs het financiële toezicht op heeft, staat op dit moment onder aangepast
financieel toezicht.

Vraag 6

Kunt u waarborgen dat vastgoedlasten niet ten koste gaan van onderwijs en onderzoek?
Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe bent u dat van plan te doen?

Antwoord 6

Zoals ik al eerder in de beantwoording aangaf, vind ik investeringen in vastgoed,
ook investeringen in de kwaliteit van onderzoek en onderwijs. Instellingen maken zelf
een afweging als het gaat om investeringen in vastgoed. Door voor deze investeringen
meer gebruik te maken van leningen (zoals bijvoorbeeld schatkistleningen tegen een
zeer lage rente) kan een deel van het gespaarde kapitaal vrijvallen, omdat minder
hoeft te worden gespaard. Het bedrag dat vrijvalt kan (eenmalig) worden aangewend
voor versterking van het onderzoek en onderwijs.

Vraag 7

Vindt u het gerechtvaardigd als universiteiten zich houden aan het advies van de commissie-Koopmans,
namelijk dat universiteiten hun vastgoed zoveel mogelijk met eigen geld moeten financieren?
Zo nee, wat is er veranderd sinds dat advies?

Antwoord 7

In 2009 is het advies van de Commissie Koopmans herzien door de Commissie Don. De
Commissie Don heeft in haar rapport aangegeven dat de inzet van vreemd vermogen verantwoord
is, indien en voor zover uit de meerjarige begroting blijkt dat de bijbehorende financieringslasten
(rente en aflossing) in de exploitatie kunnen worden opgevangen en de instelling voldoende
financiële kennis en informatie heeft. Daarnaast heeft OCW in 2002 op basis van het
advies van de Commissie Koopmans structureel € 40 miljoen toegevoegd om de financieringslast
voor vreemd vermogen op te vangen.