Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van de Hul, Westerveld en Futselaar over de toename van studenten die ten koste gaat van de kwaliteit van universiteiten

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
14 december 2018).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichtgeving over de forse groei in studentenaantallen
op verschillende universiteiten en de druk op kwaliteit die hiermee ontstaat?1

Vraag 2

Hoe beoordeelt u deze zorgwekkende ontwikkeling, waarbij sommige opleidingen te maken
hebben met een groei van wel 25% maar waarbij onderwijsvoorzieningen tekortschieten?
Hoe beoordeelt u de constatering dat ook het onderwijs en de toetsing tekort schieten
op sommige opleidingen? Herkent u deze negatieve kwaliteitstrend door deze forse groei?

Antwoord 2

Deze berichtgeving is gebaseerd op de Keuzegids Universiteiten 2019.

Ik realiseer mij dat er bij een opleiding die groeit een tijdelijk tekort aan docenten
of faciliteiten kan optreden. Maar het beeld dat daar geschetst wordt van «Groeipijn
bij de groten» behoeft enige nuancering. Bij het nader vergelijken van de gegevens
in de Keuzegids met voorgaande Keuzegidsen blijkt dat slechts bij een enkele opleiding
groei samengaat met een lagere score zoals de Keuzegids die hanteert.

Het beeld van een negatieve kwaliteitstrend door forse groei herken ik niet. Maar
ik ben wel alert. Het is in eerste instantie aan universiteiten om ervoor te zorgen
dat opleidingen, ook bij forse groei, voldoende gefaciliteerd worden om uitbreiding
te realiseren.

Vraag 3

Hoe staat dit bericht in verhouding tot uw woorden bij de onderwijsbegroting, waarin
u de universiteiten vergeleek met Holle Bolle Gijs?

Antwoord 3

In het hoger onderwijs wordt fors geïnvesteerd. Tijdens de begrotingsbehandeling heb
ik aangegeven dat er in 2019 circa € 577 miljoen wordt geïnvesteerd in het hoger onderwijs.

Vraag 4

Op welke wijze bent u voornemens om – in samenspraak met de betreffende opleidingen
en instellingen – de onderwijskwaliteit in het hoger onderwijs weer de goede kant
op te buigen, zowel op de korte als op de langere termijn?

Antwoord 4

De basiskwaliteit van het hoger onderwijs is op orde. Met de studievoorschotmiddelen
kunnen instellingen extra investeren in kwaliteitsverbetering. Daarmee beoog ik een
zichtbare kwaliteitsverbetering van het hoger onderwijs. We hebben met de kwaliteitsafspraken
ervoor gekozen dat de afweging waarin extra geïnvesteerd wordt, wordt gemaakt op de
instelling zelf in nauwe dialoog tussen bestuur, medezeggenschap en de brede onderwijsgemeenschap.
Instellingen zelf weten namelijk het beste waar de kwaliteit van hun onderwijs het
meest mee gediend is.

Vraag 5

Wat is de reden dat er universiteiten zijn die ook fors groeien, maar wel hun kwaliteit
op orde weten te houden? Maken volgens u sommige universiteiten ook verkeerde keuzes?

Antwoord 5

Kwaliteit is van vele factoren afhankelijk en hangt nauw samen met onder andere profiel,
studentenpopulatie en context van instellingen. Er is daarom geen «one size fits all»
benadering. Instellingen maken zelf keuzes.

De oordelen over het onderwijs uit onder andere de Keuzegids kunnen worden benut bij
het gesprek tussen onder meer instellingsbestuur en medezeggenschap dat ook met het
oog op de invulling van de kwaliteitsafspraken wordt gevoerd. Binnen deze afspraken
kan worden ingezet op intensiever en kleinschalig onderwijs, onderwijsdifferentiatie,
verdere professionalisering van docenten, passende en goede onderwijsfaciliteiten;
meer en betere begeleiding van studenten en studiesucces inclusief doorstroom, toegankelijkheid
en gelijke kansen.

Vraag 6

Bent u bereid om middelen die als opbrengst geleidelijk over de komende jaren vrijkomen
vanuit de invoering van het studievoorschot, versneld beschikbaar te stellen door
ze naar voren te halen? Zo nee waarom niet?

Antwoord 6

Ik heb aangegeven onder voorwaarden open te staan voor het versneld inzetten van studievoorschotmiddelen.
Voorlopig is nog niet duidelijk of een dergelijke kasschuif er daadwerkelijk komt.

Vraag 7

Hoe rijmt u de toename van massacolleges met de vermeende stijging van de onderwijsuitgaven
per student?

Antwoord 7

Instellingen worden gecompenseerd voor de stijging van de studentenaantallen gebaseerd
op het bedrag voor de onderwijsuitgaven per student in de begroting. Deze compensatie
wordt toegevoegd aan de bekostiging van de instelling. Vervolgens is het zoals ook
aangegeven bij mijn beantwoording op vraag 2 in eerste instantie aan universiteiten
om ervoor te zorgen dat de opleidingen, ook bij forse groei, voldoende gefaciliteerd
worden om uitbreiding te realiseren.

Vraag 8

Heeft u streefcijfers over het maximum aantal studenten per hoorcollege? Is uit wetenschappelijk
onderzoek iets bekend over leerprestaties van studenten in relatie tot de groepsgrootte?

Antwoord 8

Nee, er zijn vanuit het ministerie geen streefcijfers over het maximum aantal studenten
per hoorcollege.

Er is wetenschappelijk onderzoek bekend waaruit blijkt dat de leeromgeving en de mogelijkheid
voor studenten om een vruchtbare relatie op te bouwen met docenten en andere studenten
essentieel zijn voor studiesucces. Het gaat er eerder om welke werkvorm wordt toegepast
dan dat de groepsgrootte bepalend is. Een kleine groep biedt wel meer mogelijkheden
voor het opbouwen van relaties en activerend onderwijs. Studenten kunnen meer worden
uitgedaagd om mee te doen, om vragen te stellen, docenten kunnen uitgebreid feedback
geven op opdrachten. Ook grootschalige opleidingen worden vaak opgedeeld in kleinschalige
werk- en tutorgroepen om deze binding te bevorderen.

Vraag 9

Is bekend wat college volgen via een scherm of in een bioscoopzaal doet met de leerprestaties?

Antwoord 9

Nee, het is niet bekend wat het lesgeven op een noodlocatie zoals een bioscoopzaal
of het volgen van een college via een videoscherm in een tweede zaal, doet met de
leerprestaties. Dat zal mede afhangen van de werkvorm die de docent toepast en de
specifieke leerdoelen.

Vraag 10

In hoeverre spelen de bekostigingsfactoren per opleidingstype mee met de dalende kwaliteit
van universitair onderwijs? Ziet u een verschil in kwaliteitsbeleving tussen het laagtarief
en het hoog- en het toptarief?

Antwoord 10

Het beeld van een dalende kwaliteit herken ik niet. Het verschil in tarieven bestaat
vanwege een kostenverschil tussen de verschillende typen opleidingen. De ene opleiding
kan met een lager tarief een kwaliteitsniveau behalen waarvoor een andere (duurdere)
opleiding een hoger tarief nodig heeft.

Ik heb de commissie Van Rijn, die gaat adviseren over een herziening van de bekostiging
van hoger onderwijs en onderzoek, onder andere gevraagd om te kijken naar (kosten)ontwikkelingen
bij verschillende typen opleidingen.

Vraag 11

Op welke manieren draagt volgens u de massaliteit van universitair onderwijs bij aan
een slechtere kwaliteit?

Antwoord 11

Groei hoeft niet tot een slechtere kwaliteit van het onderwijs te leiden. Grootschalige
opleidingen kunnen bijvoorbeeld de opleiding kleinschalig organiseren (klein binnen
groot). Wel zijn er aandachtspunten. Als een opleiding snel groeit dan kan er (tijdelijk)
een tekort aan docenten of faciliteiten zijn. De invoering van 1 mei als datum als
uiterste inschrijfdatum voor studenten, biedt mogelijkheden eerder zicht te hebben
op een eventuele groei in aantal studenten, en daarmee het tijdig aantrekken van extra
docenten en reserveren van extra onderwijsruimten.

Vraag 12

Welke rol speelt volgens u internationalisering, de toename van Engelstalig onderwijs
en de bekostiging van het hoger onderwijs bij de toename van studenten en de daarmee
gepaarde kwaliteit van universiteiten?

Antwoord 12

De versterking van internationale dimensies in het onderwijs heeft toegevoegde waarde
voor de student, de onderwijsinstelling en voor de Nederlandse kenniseconomie, zoals
ook is geschetst in de Kamerbrief «Internationalisering in evenwicht» van 4 juni jl.
De snelheid waarmee de internationale dimensie een plek vindt in de verschillende
onderwijssectoren verschilt. Met name in het hoger onderwijs, en specifiek in het
wetenschappelijk onderwijs, kent de toenemende internationalisering ook keerzijden
en lijkt op sommige plekken de grens te zijn bereikt. Daar wil ik mijn ogen niet voor
sluiten en daarom heb ik in de Kamerbrief uit juni maatregelen aangekondigd gericht
op het bewaken van de balans. In de kern gaat het om een kwalitatieve invulling van
de vraagstukken rondom internationalisering, waarbij kwaliteit van het onderwijs voorop
staat, taalbeleid bewust gevoerd wordt en toegankelijkheid gewaarborgd is. Momenteel
wordt hard gewerkt aan het wetsvoorstel dat voortvloeit uit deze Kamerbrief.