Lijst van vragen en antwoorden : Lijst van vragen en antwoorden over de reactie op het verzoek van het lid Omtzigt inzake openbare bronnen over de betrokkenheid van groepen bij de beschieting van de wijk Sheikh Maqsood

Nr. 246 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vastgesteld 27 november 2018

De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken heeft een aantal vragen voorgelegd aan
de Minister van Buitenlandse Zaken over de brief van 11 oktober 2018 inzake de reactie
op het verzoek van het lid Omtzigt inzake openbare bronnen over de betrokkenheid van
groepen bij de beschieting van de wijk Sheikh Maqsood (Kamerstuk 32 623, nr. 241).

De Minister heeft deze vragen beantwoord bij brief van 20 november 2018. Vragen en
antwoorden zijn hierna afgedrukt.

De voorzitter van de commissie, Pia Dijkstra

De griffier van de commissie, Van Toor

1

Kunt u een overzicht geven van openbare bronnen over betrokkenheid van de door Trouw
en Nieuwsuur geïdentificeerde groepen die door Nederland gesteund zouden zijn, bij
de beschieting van de wijk Sheikh Maqsood en andere (vermoedelijke) oorlogsmisdaden
of mensenrechtenschendingen? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet doet geen uitspraken over namen en locaties van gematigde gewapende groepen
die het al-dan-niet heeft gesteund. De Tweede Kamer is vertrouwelijk geïnformeerd
over de Nederlandse steun aan een aantal gematigde gewapende groepen in Syrië (Kamerstuk
32 623, nr. 229).

2

Kunt u van de door Trouw en Nieuwsuur geïdentificeerde groepen die door Nederland
gesteund zouden zijn, aangeven of, en zo ja vanaf welk moment, u aanwijzingen had
dat deze mogelijk betrokken waren bij (vermoedelijke) oorlogsmisdaden of mensenrechtenschendingen?
Zo nee, waarom niet?

Het kabinet doet geen uitspraken over namen en locaties van gematigde gewapende groepen
die het al-dan-niet heeft gesteund. De Tweede Kamer is vertrouwelijk geïnformeerd
over de Nederlandse steun aan een aantal gematigde gewapende groepen in Syrië (Kamerstuk
32 623, nr. 229).

3

Herinnert u zich dat u op vraag 119 van de lijst van vragen en antwoorden over steun
aan de Syrische oppositie (Kamerstuk 32 623, nr. 229) antwoordde: « Uit openbare bronnen blijkt dat andere groepen binnen Fateh Haleb
verantwoordelijk waren voor de beschietingen.»

Klopt het dat in geen van uw aangehaalde bronnen staat dat de Sultan Murad Brigade
er niet bij betrokken was?

In de genoemde openbare bronnen wordt de Sultan Murad Brigade niet genoemd als zijnde
betrokken bij de beschietingen op woonwijken in Sheikh Maqsoud, waarbij veel burgerslachtoffers
vielen. Deze beschietingen worden toegeschreven aan andere groepen binnen Fateh Haleb
(Kamerstuk 32 623, nr. 229). De Sultan Murad Brigade had wel presentie in Aleppo en verdedigde zich tegen YPG
en het regime (zie antwoord 5).

4

Heeft u kennis genomen van het filmpje https://www.youtube.com/watch?v=KRxoi1rmNZ0&feature=youtu.be dat de Sultan Murad brigader op haar eigen youtube kanaal plaatste op 23 februari
2016 en waarin zij zelf laat zien en vertelt dat zij de wijk Sheikh Maqsood bombardeert?

Ja.

5

Kunt u de tekst van het filmpje van de Sultan Murad brigade vertalen:

https://www.youtube.com/watch?v=KRxoi1rmNZ0&feature=youtu.be.

De titel van het filmpje luidt: «#sultan_murad_brigade: richtend op een locatie van
de PKK en Jaish al-Thuwar met «Hamim»-raketten op de frontlijn van Sheikh Maqsoud.

De tekst die in het filmpje wordt uitgesproken luidt: «in de naam van God, de genadige,
de barmhartige. Wij zijn de Sultan Murad Brigade. Wij richten op Jaish al-Thuwar en
de PKK in het Sheikh Maqsoud-district met «Hamim»-raketten. God is de grootste.»

Het kabinet beschikt niet over aanwijzingen dat de Sultan Murad Brigade op burgerdoelen
heeft geschoten.

6

Heeft de Nederlandse regering een strijdgroep gesteund die zelf zegt dat zij een woonwijk
bombardeerde en daarmee een oorlogsmisdaad pleegde?

Het kabinet doet geen uitspraken over namen en locaties van gematigde gewapende groepen
die het al-dan-niet heeft gesteund. De Tweede Kamer is vertrouwelijk geïnformeerd
over de Nederlandse steun aan een aantal gematigde gewapende groepen in Syrië (Kamerstuk
32 623, nr. 229).

7

Is het filmpje https://www.youtube.com/watch?v=KRxoi1rmNZ0&feature=youtu.be afkomstig van het youtube kanaal van de Sultan Murad brigade?

De bovengenoemde link wijst door naar het youtube kanaal van de Sultan Murad Brigade.

8

Hoeveel van de 12 groepen die Nederland in het Zuiden gesteund heeft, zijn door de
Nederland gevet?

De Tweede Kamer is in antwoorden op feitelijke vragen over het NLA programma, geïnformeerd
over de wijze waarop Nederland de gematigde gewapende groepen selecteerde. Nederland
baseerde zich voor de vetting in eerste instantie op lijsten van de VS en het VK. Nederland selecteerde de gematigde
groepen van deze lijsten. De selectie van de groepen die onderdeel waren van het grensbewakingsproject
in het Zuiden vond plaats in overeenstemming met het VK. Alle groepen voldeden aan
de Nederlandse selectiecriteria (Kamerstuk 32 623, nr. 229).

9

Wat was de scope van het interne onderzoek dat is ingesteld naar aanleiding van de
onthullingen van Trouw en Nieuwsuur?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft samen met andere departementen de berichtgeving
van Nieuwsuur en Trouw tegen het licht gehouden en gelegd naast de beschikbare informatie.
De uitkomsten zijn meegenomen in de (deels vertrouwelijke) beantwoording van de feitelijke
vragen (Kamerstuk 32 623, nr. 229).

10

Wat waren de conclusies van het interne onderzoek dat is ingesteld naar aanleiding
van de onthullingen van Trouw en Nieuwsuur?

Zie antwoord vraag 9.

11

Zijn de bronnen die u aanhaalt in de brief een waterdicht juridisch bewijs dat Sultan
Murad niet betrokken was bij de beschieting van Sheikh Maqsoud?

Het verzamelen van waterdicht juridisch bewijs in een conflictgebied is zeer moeilijk,
in het bijzonder in de complexe Syrische context. Nederland acht het verzamelen van
bewijsmateriaal voor de vervolging van plegers van misdaden en mensenrechtenschendingen
van groot belang. Nederland is dan ook één van de grootste donoren van het International, Impartial en Independent Mechanism (IIIM) van de Verenigde Naties. Het IIIM verzamelt bewijsmateriaal van mogelijke
misdaden van alle groepen die actief zijn in Syrië.

12

Heeft u het Candor-rapport teruggevonden in uw archief?

Zoals ook gemeld tijdens het debat met uw Kamer op 2 oktober jl, is er geen rapport
van een uitvoerder kwijtgeraakt (Handelingen II 2018/19, nr. 7, item 26).

13

Heeft de Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) de beschikking
gehad over het Candor-rapport toen zij onderzoek deed naar de Non-Lethal Assistance
(NLA)?

De Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) heeft beschikking gehad
tot alle bij BZ beschikbare informatie over de White Helmets, AJACS en NLA programma,
inclusief rapporten van de uitvoerders. Tevens hebben medewerkers van de IOB gesproken
met medewerkers van het Syrië-team in Istanbul en met de uitvoerende organisaties.

14

Klopt het dat Denemarken ook meedeed aan het NLA-programma, zoals de heer Van Dam
beweerde in het rondetafelgesprek?

Landen leverden individueel Non Lethal Assistance. Er was – buiten de samenwerking
tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk in het Zuiden van Syrië – geen sprake
van een gezamenlijk programma. In landen waarvan uit openbare bronnen bekend is dat
zij Non Lethal Assistance leverden, waren onderdelen van het programma, net als in
Nederland, staatsgeheim. Informatiedeling door landen onderling was dan ook beperkt.
Het is het kabinet niet bekend dat Denemarken Non Lethal Assistance leverde in Syrië.

15

Welke NLA steun heeft Duitsland gegeven in Syrie? Uit welke openbare bronnen blijkt
dat zij die steun gegeven hebben?

Uit verklaringen van toenmalig Duitse bewindspersonen is op te maken dat Duitsland
gedurende 2012–2013 Non Lethal Assistance (NLA) aan Syrische gematigde gewapende oppositiegroepen
heeft verstrekt. Het kabinet kan omwille van de vertrouwelijkheid die de Duitse autoriteiten
in deze betrachten, hier geen verdere uitspraken over doen.

16

Hoeveel strijders die vervolgd worden door het Nederlandse OM, hebben tot nu toe de
verdediging gebruikt dat zij gevochten hebben voor een organisatie die NLA ontving
van Nederland?

Voor zover bij het kabinet bekend is in twee zaken door verdachten dit verweer gevoerd,
zie voorts de beantwoording van de feitelijke vragen inzake de steun aan gewapende
oppositie in Syrië (Kamerstuk 32 623, nr. 229). Overigens is in geen van deze zaken een onherroepelijke uitspraak gedaan.

17

Kunt u het Candor-rapport aan de Kamer doen toekomen, nu het in het archief is teruggevonden?

Zie antwoord 12.

18

Wanneer is het Candor-rapport aan Nederland gegeven?

De uitvoerders van het NLA programma rapporteerden maandelijks, en soms wekelijks,
over de uitvoering van het NLA programma. Informatie uit de rapporten van de uitvoerders
is gedeeltelijk vrijgegeven naar aanleiding van WOB verzoeken van Nieuwsuur en Trouw.
Het rapport dat wordt genoemd in de Nieuwsuur-uitzending van 1 oktober jl., bleek
– tezamen met een aantal andere documenten van één van de uitvoerders – per abuis
niet verzonden. De documenten zijn nagezonden en geplaatste op rijksoverheid.nl. De
Tweede Kamer ontving hierover een notificatiebrief.

19

Wanneer heeft u het Candor-rapport gelezen?

Zie antwoord 18.

20

Bevatte het Candor-rapport voldoende aanleiding om met het NLA-programma te stoppen?

De redenen voor de beëindiging van het NLA programma zijn gegeven in de beantwoording
van de feitelijke vragen (Kamerstuk 32 623, nr. 229), ook in het vertrouwelijke deel.

21

Zijn er nog belangrijke zaken over het NLA programma die u wel bekend zijn, maar u
nog niet aan de Kamer gemeld heeft? Wilt u die hierbij melden?

Het kabinet heeft de Tweede Kamer conform de eerder met groepen, uitvoerders en internationale
partners gemaakte afspraken, zo volledig en transparant mogelijk geïnformeerd.

22

Nam Canada deel aan het NLA-programma, zoals de heer Van Dam meldde in het rondetafelgesprek?

Het is het kabinet niet bekend dat Canada Non Lethal Assistance leverde in Syrië.
Zie ook het antwoord 14.

23

Krijgt de Auditdienst Rijk (ADR) de beschikking over het Candor-rapport en andere
voortgangsrapportages die geschreven zijn?

De Auditdienst Rijk (ADR) heeft toegang gekregen tot alle beschikbare stukken en de
archieven van BZ.

24

Blijft u het antwoord op vraag 119 handhaven, namelijk dat «Uit openbare bronnen blijkt
dat andere groepen binnen Fateh Haleb verantwoordelijk waren voor de beschietingen»?

Zie antwoord 3.

25

Welke (oorlogs)misdaden hebben de door Nederland gesteunde groepen gepleegd?

De Tweede Kamer is in de beantwoording op de feitelijke vragen over NLA (deels vertrouwelijk)
geïnformeerd over incidenten die hebben plaatsgevonden, en de wijze waarop Nederland
hierop heeft gereageerd (Kamerstuk 32 623, nr. 229).

26

Hoe vaak heeft u een intern volkenrechtelijk advies ontvangen over NLA steun in Syrie?

Over dit programma is volkenrechtelijk regelmatig, zowel mondeling en schriftelijk,
geadviseerd. Deze advisering valt niet in specifieke aantallen uit te drukken.

27

Heeft u ooit een negatief volkenrechtelijk advies ontvangen over NLA steun aan Syrie?

Nee. In de interne juridische advisering werden wel de juridische risico’s geschetst
die het steunen van de gewapende oppositie in Syrië met zich konden brengen. Het interne
juridische advies concludeerde dat, omdat voorgesteld werd te voorzien in civiele
niet-letale steun, het juridische risico beperkt was. Met deze volkenrechtelijke advisering
is terdege rekening gehouden in de politieke besluitvorming over het NLA programma.

28

Heeft Nederland zich aan het internationaal recht gehouden bij de NLA steun in Syrie?

De inzet bij de uitvoering van het NLA programma was om het internationaal recht te respecteren, door het stellen van voorwaarden aan de aard van de goederen
en de te steunen groepen. Het kabinet is van mening dat Nederland met het NLA-programma
binnen de grenzen van het volkenrecht is gebleven.

29

Op welke punten heeft Nederland het internationaal recht overtreden bij de NLA steun
in Syrie?

Zie het antwoord op vraag 28.

30

Valt u ook op dat al uw bronnen spreken over de beschietingen in april, terwijl Sultan
Murad juist in februrari zelf verklaarde dat zij de woonwijk beschoot?

De bronnen beslaan de periode februari-juni 2016 met een nadruk op april, toen relatief
veel incidenten plaatsvonden.

31

Heeft u openbare bronnen gevonden waaruit blijkt dat andere groepen dan Sultan Murad
verantwoordelijk waren voor de beschieting van de Sheikh Maqsood woonwijk in februari?
Zo ja, welke?

Zie antwoord 30.

32

Hoe beoordeelt u de beschuldiging dat de Sultan Murad Brigade in 2013 een klooster
aangevallen heeft met mortiergranaten (https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Targeting_chu…), gezien ook de video die ze hierover zelf op YouTube hebben gezet: https://www.youtube.com/watch?v=lzX2cxTekCI?

Het kabinet vindt de berichten zorgelijk. Het kabinet zet zich in voor de bescherming
van (religieuze) minderheden en acht deze bescherming, in het bijzonder in conflictgebieden,
van groot belang. Aanvallen op civiele doelen zijn bovendien in strijd met het humanitair
oorlogsrecht.

33

Erkent u dat de openbare bronnen die u aanvoert bevestigen dat de Sultan Murad Brigade
bij de aanval van rebellengroeperingen op de woonwijk Sheikh Maqsood operationeel
samenwerkte met Al Nusra en Ahrar al-Sham? Vormde een dergelijke vorm van operationele
samenwerking, in een aanval waarbij volgens de VN onderzoekscommissie naar Syrië oorlogsmisdaden
gepleegd zijn (https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G17/026/63/PDF/G1702663.p…), een schending van de criteria die Nederland gesteld had als voorwaarde voor het
verlenen van niet letale steun? Zo nee, waarom niet?

Eén van de voorwaarden voor selectie van de groepen was het uitsluiten van operationele
samenwerking met extremistische groepen. In een complexe conflictsituatie zoals die
in Syrië bestaat, met honderden gewapende groepen, werden door de Syrische gematigde
strijdgroepen voor bepaalde offensieven en op specifieke locaties, allianties aangegaan
met extremistische groepen. Deze samenwerking had een pragmatisch en incidenteel karakter
(Kamerstuk 32 623, nr. 229, antwoord 12).

34

Klopt het dat de Sultan Murad Brigade vernoemd is naar de Ottomaanse Sultan Murad
II, en in zijn vlag de Shahada vermeldt, waarmee het politiek commitment betracht
aan de politieke islam, terwijl het rode deel van de vlag Turks nationalisme uitbeeldt?
In hoeverre vormde islamisme als ideologie van rebellengroeperingen een belemmering
om in aanmerking te komen voor steun van Nederland?

De Sultan Murad Brigade gebruikt een groen-wit-zwarte «revolutie-vlag», vergelijkbaar
met de vlaggen van andere Free Syrian Army-groepen, en een rode vlag met de Shahada.
Het kabinet is niet bekend met de beweegredenen voor de keuze van kleuren en tekst
door de Sultan Murad Brigade.

Het kabinet doet geen uitspraken over namen en locaties van groepen die het al-dan-niet
gesteund heeft. Het hebben van een islamitische grondslag betekent overigens niet
per definitie dat een groep extremistisch is. De selectie van de groepen werd gemaakt
op basis van de eerder aan uw Kamer gemelde criteria, zoals het nastreven van een
inclusieve politieke oplossing (Kamerstuk 32 623, nr. 229). Het nastreven van extremistisch gedachtengoed sluit een inclusieve politieke oplossing
uit en zou een groep uitgesloten hebben van ontvangst van NLA.

35

Klopt het dat de groepen betrokken bij de genoemde en vergelijkbare chemische aanvallen
op Sheikh Maqshoud in 2016 deel zijn van de High Negotiations Comittee?

De HNC is door de Verenigde Naties erkend als de legitieme Syrische oppositie, en
hun inzet wordt als zodanig ook genoemd in VN Veiligheidsraad Resolutie 2254 (unaniem
aangenomen op 18 december 2015), welke betrekking heeft op het VN geleide Genève vredesproces.

Het kabinet acht het gebruik van chemische wapens een grove schending van mensenrechten
en veroordeelt het gebruik hiervan. Er zijn berichten geweest over het gebruik van
chemische wapens bij aanvallen op Sheikh Maqsoud door Ahrar Al-Sham, Jahbat Fateh
Al-Sham en/of Jaish Al-Islam. Ahrar Al-Sham en Jaysh Al-Islam maken deel uit van de
High Negotiations Committee. Ook de Sultan Murad Brigade maakt deel uit van de SNC
(de High Negotiations Committee is sinds begin 2018 onderdeel van de Syrian Negotiations
Committee), maar is niet genoemd als zijnde mogelijk betrokken bij gifgasaanvallen
op Sheikh Maqsoud. De factfinding missie van de OPCW heeft in dertien gevallen met
zekerheid of grote mate van zekerheid kunnen vaststellen dat er sprake was van de
inzet van chemische wapens. Sheikh Maqsoud is daar tot nu toe niet een van.

36

Geeft Nederland nog steun aan het High Negotiations Committee?

De High Negotiations Committee is sinds begin 2018 onderdeel van de Syrian Negotiations
Committee (SNC). Nederland ondersteunt het VN geleide politieke proces en geeft daarom
financiële steun aan de SNC. De Nederlandse steun stelt de oppositie in staat deel
te nemen aan het politieke proces (o.a. door een bijdrage aan reiskosten zodat de
oppositieleden aanwezig kunnen zijn bij de onderhandelingen in Genève). Steun aan
de oppositie is onderdeel van Nederlandse inzet om een politieke oplossing in Syrië
dichterbij te brengen. Naast Nederland steunen ook de Verenigde Staten, Denemarken,
Duitsland, Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie de SNC.

37

Klopt het dat de in deze bronnen genoemde groepen tot op heden directe militaire ondersteuning
krijgen van Turkije?

Zie antwoord 41.

38

Hoe beoordeelt u de beweringen van Amnesty (https://www.amnesty.org.uk/press-releases/syria-armed-opposition-group-…) dat de woonwijk Sheikh Maqsood door een breed scala aan rebellengroeperingen van
de Fatah Halab coalitie aangevallen werd, met willekeurige aanvallen die geen onderscheid
maakten tussen burgers en strijders? Ontkent u dat de Sultan Murad Brigade participeerde
in deze aanvallen op de Koerdische woonwijk?

Voor zover bekend bij het kabinet was de Sultan Murad Brigade ten tijde van de beschietingen
op Sheikh Maqsoud in het gebied aanwezig. De groep heeft een rol gespeeld bij de verdediging
van de stad Aleppo die aangevallen werd en omsingeld dreigde te raken door troepen
van het Assad-regime en van de Koerdische YPG. Daarbij is er op YPG doelen op de frontlinie
geschoten. Het kabinet beschikt niet over aanwijzingen dat de Sultan Murad Brigade
op burgerdoelen heeft geschoten.

39

Hoe beoordeelt u de bewering van Amnesty dat rebellengroeperingen mogelijk chemische
wapens ingezet hebben tegen de woonwijk Sheikh Maqsood (https://www.amnesty.org.uk/press-releases/syria-armed-opposition-group-…)? Had de verklaring van Jaysh al-Islam op inzet van niet toegestane wapens die u
als openbare bron aanhaalt, mogelijk betrekking op inzet van een chemisch wapen, vermoedelijk
chlorine?

Zie antwoord 35. Het verzamelen van waterdicht juridisch bewijs in een conflictgebied
is zeer moeilijk, in het bijzonder in de complexe Syrische context. Nederland acht
het verzamelen van bewijsmateriaal voor de vervolging van plegers van misdaden en
mensenrechtenschendingen van groot belang. Nederland is dan ook één van de grootste
donoren van het International, Impartial en Independent Mechanism (IIIM) van de Verenigde Naties. Het IIIM verzamelt bewijsmateriaal van mogelijke
misdaden over alle groepen die actief zijn in Syrië.

40

Betekent voor u de beschuldigingen dat Al Nusra, Ahrar al-Sham en Jaysh al-Islam beschietingen
hebben uitgevoerd op de woonwijk Sheikh Maqsood dat de Sultan Murad Brigade dan dus
geen aanvallen heeft uitgevoerd? Bent u bereid te erkennen dat de openbare bronnen
die u aanhaalt, op geen enkele manier de beschuldigingen van Amnesty International
over de betrokkenheid van de Sultan Murad Brigade bij aanvallen op de woonwijk Sheikh
Maqsood ontkrachten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord 3, 11, 30, 38 en 39.

41

Was het de regering, in de periode waarin het NLA-programma liep, bekend dat de Sultan
Murad Brigade -in strijd met het internationale recht- getraind en bewapend werd door
Turkije, dat bovendien zelf een notoire mensenrechtenschender is? Hoe beoordeelt u
dit?

Het is bekend dat Turkije steun verleende aan, en samenwerkte met Syrische groepen
waaronder de Sultan Murad Brigade. Met deze steun adresseerde Turkije legitieme veiligheidszorgen
en bestreed het ISIS in de grensgebieden. Zo heeft het Turkse leger met steun van
onder andere de Sultan Murad Brigade, in 2016 ISIS uit Jarablus verdreven. Nederland
heeft Turkije er op aangesproken dat Turkse activiteiten in Syrië zich moeten richten
op het bestrijden van ISIS.

42

Klopt het dat de Sultan Murad Brigade betrokken was bij Operatie Euphrates Shield,
de inval van Turkije in Syrië in 2016? Was betrokkenheid bij deze (illegale) aanval
door rebellengroeperingen voor Nederland een reden om NLA-steun in te trekken? Zo
nee, waarom niet?

Volgens meerdere bronnen speelde de Sultan Murad Brigade een rol tijdens Operatie
Euphrates Shield aan de frontlijnen met ISIS. Het kabinet doet geen uitspraken over
namen en locaties van al-dan-niet gesteunde groepen. In het algemeen kan wel gezegd
worden groepen die NLA ontvingen een bijdrage leverden aan het bestrijden van extremisme,
waaronder het bestrijden van ISIS.