Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Wassenberg en Beckerman over het dreigende tekort aan stroom in België vanwege uitgeschakelde kernreactoren

Antwoord van Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), mede namens de Staatssecretaris
van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 20 november 2018)

Vraag 1

Bent u bekend met het voornemen van België om zijn buurlanden, waaronder Nederland,
hulp te vragen bij dreigende stroomtekorten als gevolg van uitgeschakelde kernreactoren?1

Antwoord 1

Ja, België heeft de buurlanden inderdaad om hulp verzocht.

Vraag 2 en 3

Heeft uw Belgische collega u hier inmiddels over benaderd of verwacht u binnenkort
benaderd te worden?

Bent u voornemens om gehoor te geven aan het hulpverzoek door België extra stroom
te leveren? Zo ja, kunt u aangeven over hoeveel stroom het gaat, welke bronnen hiervoor
benut zullen worden en over welke periode het gaat?

Antwoord 2 en 3

Mijn Belgische collega heeft mij hierover inderdaad benaderd.

Het hulpverzoek van België is niet zozeer gericht op het leveren van extra stroom,
maar op het zo goed als mogelijk openstellen van interconnectiecapaciteit door (de
netbeheerders van) omringende landen om import van stroom door Belgische afnemers
te optimaliseren.

Het is op voorhand niet te zeggen hoeveel stroom België daadwerkelijk wil betrekken
vanuit haar buurlanden. Dit is onder meer afhankelijk van de weersomstandigheden.
De Belgische overheid en netbeheerder hebben wel een inschatting gemaakt van een mogelijk
stroomtekort. Bovenop de importen die onder normale omstandigheden richting België
gaan, kan door de afschakeling van enkele kerncentrales een additionele import nodig
zijn van 700 MW tot 900 MW. Initieel was het verwachte tekort groter, maar de Belgische
overheid heeft inmiddels enkele maatregelen genomen om het tekort te reduceren. Het
betreft met name het schuiven met geplande onderhoudsdata van kerncentrales en het
contracteren van een extra gascentrale waarvan stillegging door de exploitant gepland
was. De Belgische overheid heeft aangegeven dat de maand november naar verwachting
de meest kritieke maand zal zijn.

In aanvulling hierop hebben Nederland en de andere buurlanden van België, in nauw
overleg met hun netbeheerders, toegezegd om met technische en operationele maatregelen
de capaciteit van de elektriciteitsnetten zo goed mogelijk vrij te maken voor levering
aan België in de komende winterperiode. De landelijke netbeheerders van de buurlanden
van België zullen hieraan binnen de bestaande wettelijke kaders uitvoering geven.
De veiligheid van het Nederlandse net is daarbij een belangrijke randvoorwaarde. Deze
maatregelen betreffen onder meer het aanscherpen van inputdata in de modellen die
de elektriciteitsstromen voorspellen, het toepassen van zogenaamde «thermische seizoenslimieten»
op de hoogspanningsnetten (in de winter kan er meer stroom door de kabels omdat de
lucht de kabels afkoelt) en het naleven van de regel om ten minste 20% van de transmissiecapaciteit
voor marktpartijen beschikbaar te maken.

Vraag 4

Kunt u uitsluiten dat de mogelijke levering van «noodstroom» aan België gepaard zal
gaan met extra CO2-uitstoot? Zo nee, op welke wijze gaat de extra CO2-uitstoot gemeten en gecompenseerd worden?

Antwoord 4

Nee, dat kan ik niet uitsluiten. Dit kan gebeuren in een geïntegreerde markt waarbinnen
een vrij verkeer van elektriciteit plaatsvindt en waarvan Nederland onderdeel is.
Het is in dat marktontwerp niet aan de Minister van Economische Zaken en Klimaat om
te besluiten of er sprake moet zijn van de levering van stroom vanuit productie-installaties
in Nederland aan afnemers in andere landen. Wanneer er een additionele vraag naar
import ontstaat in België omdat de Belgische centrales zelf niet kunnen produceren
kan het productiepark in Nederland stroom leveren om hiermee afschakeling van afnemers
te voorkomen. Hier zal extra uitstoot van CO2 mee gepaard gaan.

Vraag 5

Kunt u uitsluiten dat de mogelijke levering van noodstroom aan België vertraging betekent
voor de Nederlandse energietransitie en afbouw van de gaswinning uit Groningen? Zo
nee, op welke wijze gaat u hier compenserende maatregelen voor treffen?

Antwoord 5

Een tijdelijk tekort aan productiecapaciteit in België heeft geen invloed op de energietransitie
in Nederland. Ook over de afbouw van de vraag naar laagcalorisch gas in België zijn
heldere afspraken gemaakt en dit verandert ook niet door de situatie in België. Met
het uitfaseren van het gebruik van laagcalorisch gas werkt België mee aan de versnelde
afbouw van winning van Gronings gas.

Vraag 6

Bent u op de hoogte gebracht over de nieuwe problemen bij kernreactor Tihange-2, waar
niet alleen sprake is van betonrot, maar waar tevens de wapening van het beton ontbreekt
op de plekken waar dat volgens de plannen wel zou moeten zitten?2

Antwoord 6

Ja, ik ben hiervan op de hoogte gebracht door de ANVS.

Vraag 7

Vindt u het verontrustend dat deze ontdekking afkomstig is van een klokkenluider en
niet van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC)? Is het waar dat de
kwaliteit van het beton niet op de prioriteitenlijst bij de inspecties van het FANC
staat?

Antwoord 7

Het FANC heeft in de afgelopen jaren actief duidelijke informatie over de betonproblematiek
gegeven en na ontdekking in de eerste reactor (Doel 3) aanvullende onderzoeken in
alle reactoren bevolen. Ik heb geen reden om te veronderstellen dat het onderzoek
en de wijze waarop het FANC toeziet op de reparatie en herstart, niet juist worden
uitgevoerd3. Verder beschik ik niet over de inspectieprioriteitenlijst van het FANC. Ik constateer
dat het FANC aangeeft dat er geen gevaar is geweest voor de nucleaire veiligheid.
Dit blijkt onder meer uit de voorlopige inschaling van de betonproblematiek op INES-1.
INES-1 wil zeggen dat er sprake is van afwijkingen waarbij problemen optreden voor
de veiligheidsvoorzieningen maar met nog voldoende veiligheidsmarge4.

Vraag 8

Deelt u de mening dat, gezien het grote aantal incidenten alleen al de afgelopen maanden
en het feit dat inmiddels zes van de zeven kernreactoren zijn uitgeschakeld, niet
langer gesproken kan worden over losse incidenten, maar van een structureel probleem?5 Zo ja, erkent u de noodzaak om België te overtuigen de kerncentrales zo snel mogelijk
definitief te sluiten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

In België bevinden zich zeven kernreactoren. Het aantal en de ernst van de ongewone
gebeurtenissen voor een land met zeven kernreactoren is niet verontrustend. In oktober
is uw Kamer geïnformeerd [TK 25 422, nr. 238] over de ongewone gebeurtenissen in de Belgische kerncentrales in de afgelopen jaren,
en heeft u daarbij een overzicht gekregen. Het betreft gebeurtenissen ingeschaald
op maximaal INES-1. Overigens, stelt het IAEA dat INES-inschalingen niet geschikt
zijn voor veiligheidsvergelijkingen van installaties, organisaties of landen. Uit
dit overzicht kan dus zeker niet geconcludeerd worden dat de Belgische kerncentrales
veiliger of onveiliger zijn dan andere kerncentrales. De beschadigingen aan het beton
zijn geen op zichzelf staande incidenten. Het gelijke ontwerp van de vier betreffende
reactoren (Doel 3 en 4, Tihange 2 en 3) was na constatering van betondegradatie aan
Doel 3 juist de aanleiding voor het FANC om onderzoek aan het beton te laten doen
bij alle vier de reactoren. Alle vier de reactoren hebben bunkers waarin zich onder
meer een afblaassysteem bevindt van het secundaire (niet radioactieve) systeem. Dit
afblaassysteem wordt op gecontroleerde wijze gebruikt om stoom af te blazen om warmte
en energie uit het systeem te krijgen. Het afblazen van stoom heeft geleid tot beschadiging
van het beton van de plafonds van de bunkers. Op dit moment vinden onderzoek en herstelwerkzaamheden
plaats aan het beton.

Het FANC heeft op 12 oktober 2018 op zijn website aangegeven de betonproblematiek
bij de vier reactoren integraal te gaan beoordelen en onderzoeken6. Na de herstelwerkzaamheden beoordeelt het FANC of de bunkers hun veiligheidsfunctie
kunnen vervullen. Voor heropstart van de centrales is toestemming van het FANC vereist.

Het Belgische gezag, waaronder het FANC, heeft in België de verantwoordelijkheid om
de nucleaire veiligheid te handhaven, en de bevoegdheid om de kerncentrales te sluiten.
Ik constateer dat het FANC haar verantwoordelijkheid neemt. Het FANC heeft bijvoorbeeld
pas toestemming gegeven voor heropstart van Doel 3 nadat herstelwerkzaamheden van
het beton gereed waren en beoordeling door het FANC had plaatsgevonden. Ik zie geen
reden om te twijfelen aan de deskundigheid en onafhankelijkheid van het oordeel van
het FANC en gelet op het voorgaande geen aanleiding voor vervroegde sluiting van de
Belgische kerncentrales.

Vraag 9

Bent u bereid om de stroomlevering aan België vergezeld te laten gaan van een dringende
oproep om de kerncentrales zo snel mogelijk te sluiten en echt werk te maken van een
transitie naar duurzame vormen van energie? Zo ja, bent u bereid hierover te rapporteren
aan de Kamer? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Het huidige tekort aan productiecapaciteit in België toont aan dat zij voor het borgen
van haar voorzieningszekerheid nog grotendeels afhankelijk is van nucleaire stroom.
Hierbij is de voorwaarde dat deze productie op veilige wijze plaatsvindt te allen
tijde leidend. Zoals hierboven aangegeven zie ik geen reden om te twijfelen aan het
oordeel van het FANC en geen aanleiding voor vervroegde sluiting van Belgische kerncentrales
om redenen van veiligheid. Hiernaast is België voornemens om tot een volledige kernuitstap
in 2025 te komen zoals is bevestigd door de Belgische federale regering begin april
van dit jaar in haar Energiepact.

De huidige situatie rondom de kerncentrales in België laat de transitie naar duurzame
vormen van energie onverlet. Op dat vlak werken wij dan ook intensief samen met België.
Bijvoorbeeld in de regionale Noordzeesamenwerking die als doel heeft om de uitrol
van windparken op de Noordzee te versnellen en de kosten hiervan de verlagen.

Vraag 10

Verwacht u een stijging van de stroomprijs voor Nederlandse huishoudens vanwege mogelijke
schaarste, mocht Nederland België te hulp schieten met noodstroom?

Antwoord 10

Het verwachte tekort is, zoals al aangegeven bij vraag 3, sterk afhankelijk van de
weersomstandigheden. Het is dus op voorhand niet te zeggen hoeveel stroom België daadwerkelijk
wil betrekken vanuit de buurlanden, welke bronnen hiervoor ingezet zouden moeten worden
en de periode waarover dit plaats zou vinden. De Belgische overheid, netbeheerder
en exploitant van de kerncentrales doen er alles aan om de productie weer op orde
te krijgen en het risico van stroomtekort zo snel mogelijk te verminderen. Indien
er daadwerkelijk tekorten ontstaan in België zal dit een prijsopdrijvend effect hebben
en dat effect zullen ook de buurlanden, waaronder Nederland voelen.

Net zoals de prijzen in Nederland dalen in tijden van productie van grote hoeveelheden
elektriciteit vanuit weersafhankelijke bronnen in het buitenland. Dit hoort bij een
geïntegreerde markt.

Vraag 11

Bent u bereid om geen onomkeerbare stappen te nemen en besluiten over de levering
van stroom aan België voor te leggen aan de Kamer?

Antwoord 11

In EU-regelgeving is vastgelegd dat lidstaten elkaar bijstaan in noodsituaties en
ook dat zij de betrouwbaarheid van de elektriciteitsvoorziening dienen te waarborgen.
Mijn ministerie en TenneT zijn hierover in overleg met het Belgische ministerie, netbeheerder
Elia en de andere landen van het Pentalateraal Forum7. Ook toezichthouder ACM is aangesloten. De door België gevraagde maatregelen die
nu op tafel liggen, liggen in de operationele sfeer en vallen binnen de competentie
van TenneT.