Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Smeulders over het artikel 'De keerzijde van 100.000 zzp’ers in de bouw: ‘Meer dan tien procent is fake, arm en kwetsbaar’'

Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Staatssecretaris van Financiën (ontvangen 12 november 2018). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2018–2019, nr. 115.

Vraag 1

Kent u het artikel «De keerzijde van 100.000 zzp’ers in de bouw: «Meer dan tien procent
is fake, arm en kwetsbaar»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Herkent u het aantal van 10.000 «fake», arme en kwetsbare zelfstandigen zonder personeel
(zzp'ers) in de bouw, en 50.000 in totaal? Schat u die groep ook zo groot in? Vindt
u deze groep ook veel te groot?

Antwoord 2

Zelfstandige ondernemers leveren een belangrijke bijdrage aan onze arbeidsmarkt en
economie. Het is daarom essentieel dat het zzp-schap goed geregeld is. Het kabinet
ziet dat er op de arbeidsmarkt een groep kwetsbare zelfstandigen actief zijn, waarbij
soms ook sprake is van schijnzelfstandigheid. Daarom heeft het kabinet aangekondigd
een Arbeidsovereenkomst bij laag tarief (ALT) in te voeren als er bij zelfstandigen
sprake is van een laag tarief en activiteiten met een lange duur (langer dan drie
maanden) of als reguliere activiteiten worden uitgevoerd.

Ik ben niet bekend met de cijfers die in het artikel zijn genoemd, of andere cijfers
die hierop lijken. Schijnzelfstandigheid is lastig te onderzoeken, omdat de beoordeling
ervan afhangt van de weging van feiten en omstandigheden. Het IBO Zzp (2015) concludeert
op basis van andere onderzoeken dat er in Nederland sprake is van schijnzelfstandigheid
bij 2 tot 17% van de zelfstandigen. Een eerder rapport van SEOR (Zzp tussen werknemer
en ondernemer, 2013) geeft de inschatting dat er in de bouw bij 3–5% van de zelfstandigen
sprake is van schijnzelfstandigheid. Hierbij wordt de kanttekening gemaakt dat het
aandeel buitenlandse zzp’ers in de onderzoekspopulatie laag is en een deel van de
vermoede (schijn)constructies met buitenlandse zzp’ers niet in het onderzoek zijn
meegenomen. Om een beter beeld te krijgen van de tarieven en kenmerken van zzp-ers
laat het kabinet daar een onderzoek naar uitvoeren, waarbij ook naar de situatie verschillende
sectoren wordt gekeken. Dit onderzoek kijkt niet naar (mogelijke) schijnzelfstandigheid.
Het onderzoek wordt voor de begrotingsbehandeling met de brief over de «Werken als
zelfstandige» maatregelen naar uw Kamer verzonden.

Vraag 3

Herkent u het beeld van Stichting ZZP Nederland dat er allerlei «louche koppelbazen»
zijn? Weet u hoeveel van dit soort bureautjes er zijn? Bent u van plan om hiertegen
op te treden? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

De vraag over louche koppelbazen en hoeveel er daarvan zijn kan ik niet beantwoorden.
Ook de vraag over het optreden daartegen kan ik niet in zijn algemeenheid beantwoorden,
omdat arbeidsrelaties een zeer grote verscheidenheid aan verschijningsvormen hebben.
Werkenden kunnen bijvoorbeeld via bureaus aan het werk zijn in de bouw of in andere
sectoren, in verschillende vormen van arbeidsrelaties, afhankelijk van de afspraken
die gemaakt zijn. Ze kunnen ook werken als zelfstandigen die bemiddeld zijn door een
bureau, als uitzendkracht met een arbeidsovereenkomst met het bureau, of op een overeenkomst
van tussenkomst die voor de sociale verzekeringen en de loonheffing gelijkgesteld
wordt met een dienstbetrekking.

Vraag 4

Kunt u reageren op de casus in het artikel, waarbij een bedrijf 530 eenmansbedrijven
voor Poolse tuinbouwers had opgericht? Klopt het dat de Inspectie SZW en de Belastingdienst
hier niets tegen kunnen doen? Vindt u het ook onwenselijk dat dit soort praktijken
voorkomen?

Antwoord 4

Op individuele belastingplichtigen kan de Belastingdienst op grond van zijn geheimhoudingsplicht
van art. 67 AWR niet ingaan. Wel kan worden opgemerkt dat meldingen die bij de Belastingdienst
binnenkomen worden beoordeeld en kunnen leiden tot een nader onderzoek en tot maatregelen.

De Inspectie SZW houdt toezicht op de naleving van de arbeidswetgeving zoals de Wet
minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml) de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) en de
Arbeidstijdenwet (Atw). De Inspectie werkt risicogericht en wil met haar optreden
een zo groot mogelijk maatschappelijk effect bereiken. Bij toezicht op de arbeidswetgeving
kan schijnzelfstandigheid onderdeel zijn van de overtreding. Het programma Schijnconstructies
en cao- naleving besteedt bijzondere aandacht aan de aanpak van schijnconstructies
zoals schijnzelfstandigheid en schijnvennootschappen. Op 23 oktober jl. heb ik een
meerjarige rapportage over dit programma aan uw Kamer toegezonden.

Vraag 5

Wat vindt u ervan dat zoveel zzp'ers onverzekerd zijn en vaak geen pensioen opbouwen?
Denkt u ook dat hier vanuit de sector zelf geen oplossing voor gaat komen?

Antwoord 5

Ik vind het van groot belang dat zelfstandigen een bewuste keuze maken om zich al
dan niet te verzekeren voor arbeidsongeschiktheid en dat zij ook daadwerkelijk toegang
hebben tot de verzekeringsmarkt als zij zich willen verzekeren. In het regeerakkoord
hebben wij daarom afgesproken dat het kabinet in gesprek gaat met private verzekeraars
om voor hen een beter verzekeringsaanbod te bevorderen. Deze gesprekken zijn volop
gaande. Hierover stuur ik dit jaar nog een brief aan uw Kamer.

Ook vind ik het belangrijk dat zelfstandigen een adequaat pensioen opbouwen. Uit onderzoek
blijkt dat driekwart van de zelfstandigen op enigerlei een pensioenvoorziening heeft
getroffen. De meeste zelfstandigen hebben een pensioenvoorziening getroffen door te
sparen of te beleggen (37%), door te investeren in een eigen woning (33%) of zijn
aangesloten bij een pensioenfonds (27%)2. Op basis van de huidige wetgeving kunnen zelfstandigen in bepaalde gevallen pensioen
opbouwen in de tweede pijler. Ook hebben zelfstandigen via de derde pijler de mogelijkheid
om pensioen op te bouwen. Conform het regeerakkoord wil de regering dat het opbouwen
van pensioen in de tweede pijler toegankelijker wordt voor zelfstandigen.

Vraag 6

Wat gaat u doen om dit soort schijnzelfstandigheid tegen te gaan en deze mensen te
helpen richting een vaste baan in de sector?

Antwoord 6

Zzp’ers hebben een belangrijke plaats op onze arbeidsmarkt. Veel zelfstandigen hebben
er welbewust voor gekozen om ondernemer te worden en leveren zo een belangrijke bijdrage
aan de samenleving en de economie. Maar de sterke groei van het aantal mensen die
als zelfstandige aan de slag gaat, heeft zoals ook reeds benoemd in de brief van 22 juni
jl.3 ook een andere kant. Er is een groeiende groep schijnzelfstandigen en kwetsbare zelfstandigen
ontstaan waar het kabinet zich zorgen over maakt. Het kabinet heeft daarom in het
regeerakkoord maatregelen aangekondigd waarmee, met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt,
schijnzelfstandigheid en concurrentie op arbeidsvoorwaarden, wordt tegengegaan. In
de brief van 22 juni jl. bent u laatstelijk geïnformeerd over de stand van zaken van
de uitwerking van deze maatregelen. Dit najaar wordt u opnieuw hierover geïnformeerd.