Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Staaij, Van Helvert, Koopmans, Voordewind en Kuzu over kerksluitingen in China

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 25 oktober 2018).

Vraag 1

Kent u het bericht «China outlaws large underground Protestant church in Beijing»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat de Sionkerk in Beijing is gesloten door de Chinese overheid?
Beaamt u dat deze kerksluiting symptomatisch is voor de toegenomen overheidsrepressie
jegens religieuze minderheden in China, zoals christenen en Oeigoeren?

Antwoord 2

Uit openbare bronnen blijkt dat de kerk inderdaad is afgesloten. Het verbod op en
de sluiting van de Sionkerk past in een breder patroon van toegenomen beperkingen
op de vrijheid van religie en levensovertuiging in China.

Vraag 3

Hoe waardeert u de in juli uitgebrachte gezamenlijke verklaring van meer dan 30 ondergrondse
protestantse kerken over «constante inmenging» en «aanvallen en belemmering» door
de Chinese overheden?

Antwoord 3

Zoals beschreven in het antwoord op vraag 2 ziet het kabinet in China een breder patroon
van toegenomen beperkingen op de vrijheid van religie en levensovertuiging. Dit is
een zorgwekkende ontwikkeling en de gezamenlijke verklaring laat zien dat het huidige
beleid van de Chinese regering in de Chinese samenleving op ernstige bezwaren stuit.

Vraag 4

Kunt u een overzicht geven van de bestuurlijke en juridische maatregelen die de Chinese
overheid de laatste jaren nam waarmee Chinese kerken en christenen steeds verder onder
druk gezet worden en de vrije uitoefening van hun godsdienstvrijheid belemmerd wordt?

Antwoord 4

In China bepaalt de overheid welke vorm van religie is toegestaan en welke niet. De
Chinese overheid erkent vijf godsdiensten (protestantisme, katholicisme, boeddhisme,
taoïsme en de islam) die elk onder toezicht staan van een door de overheid gecontroleerde
Patriotic Religious Association. Hierbuiten zijn religieuze activiteiten in theorie verboden en kunnen er boetes
worden uitgeschreven voor illegale religieuze bijeenkomsten. In de praktijk is er
vaak nog wel ruimte, maar de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging staat de
laatste jaren meer onder druk dan voorheen.

In februari jl. ging een aantal maatregelen van kracht om ongeautoriseerde activiteiten
van religieuze groepen harder aan te pakken en de toch al grote mate van controle
ten aanzien van christelijke en moslimgemeenschappen en andere religieuze groepen
aan te scherpen. De Chinese autoriteiten maken daarbij gebruik van een clausule waarin
een volledig verbod wordt opgelegd op het aannemen van religieuze donaties en organiseren
van religieuze activiteiten door niet-geregistreerde religieuze organisaties. Daarnaast
geldt er een verbod voor religieuze groeperingen om buitenlands geld aan te nemen
en mogen ongeregistreerde religieuze groepen – die al een verbod hadden tot het stichten
van gebedshuizen – nu ook geen onderwijs meer geven.

Vraag 5

Kunt u aangeven hoe deze maatregelen zich verhouden tot de relevante Chinese grondwettelijke
bepalingen (waaronder artikel 36 van de Chinese Grondwet) en tot internationaalrechtelijke
verdragen over de waarborging van godsdienstvrijheid?

Antwoord 5

De Chinese Grondwet staat garant voor religieuze vrijheden. Wel bevat artikel 36 van
de Chinese Grondwet kwalificaties, zoals bijvoorbeeld dat de Chinese staat «garant
staat voor normale religieuze activiteiten», dat «niemand religie mag gebruiken om
activiteiten te ontplooien die de openbare orde verstoren, de gezondheid van burgers
in het geding brengen of een belemmering zijn voor het nationale onderwijssysteem»,
en dat «religieuze organisaties of zaken niet onder invloed mogen staan van buitenlandse
krachten».

Artikel 18 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens garandeert het
recht van ieder mens op vrijheid van religie. Artikel 18 lid 3 van het Internationaal
verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten – een verdrag dat China wel heeft
getekend maar nog niet heeft geratificeerd – bepaalt dat alleen de bescherming van
de publieke veiligheid, orde, gezondheid, moraal of de fundamentele rechten en vrijheden
van anderen aanleiding kunnen zijn voor wettelijke beperkingen op vrijheid van religie.

Vraag 6

In hoeverre heeft het aankaarten van godsdienstvrijheid door de mensenrechtenambassadeur,
door uw ambtsvoorganger Zijlstra in februari 2018, en door premier Rutte in april
2018 iets bij kunnen dragen aan de waarborging van godsdienstvrijheid, en bent u voornemens
dit thema te blijven aankaarten bij de Chinese overheid?

Antwoord 6

Ik kan niet aantonen dat de bovenstaande Nederlandse interventies direct effect –
in positieve maar ook niet in negatieve zin – hebben gesorteerd. We mogen echter aannemen
dat met name interventies in EU-verband ervoor zorgen dat China zich bewust is van
de internationale reputatieschade als gevolg van mensenrechtenschendingen in eigen
land. Het aan de orde stellen van mensenrechtenschendingen blijft volgens dit kabinet
noodzakelijk, al is het enkel om China te ontmoedigen met die schendingen door te
gaan. Om die reden zal dit kabinet het thema blijven aankaarten en zich tevens inzetten
voor eensgezind optreden door de EU. Dat laatste heeft uiteindelijk het meeste effect.

Vraag 7

Is de godsdienstvrijheid in China onderwerp van gesprek tijdens de 73e Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties, en zo niet, is Nederland bereid zich in te spannen voor een
verklaring waarin de schendingen van de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
in China veroordeeld worden?

Antwoord 7

Mede dankzij de Nederlandse inzet deed de EU in de VN Mensenrechtenraad van september
jl. een oproep aan China om de vrijheid van religie en levensovertuiging te respecteren.
Tijdens de 73e Algemene Vergadering van de Verenigde Naties zet Nederland zich binnen
de EU in voor een algemene resolutie over het onderwerp vrijheid van religie en levensovertuiging.
Daarnaast spant Nederland zich in voor een oproep van de EU aan China om de mensenrechten
in Xinjiang, waar de vrijheid van religie een levensovertuiging onder zware druk staat,
te respecteren.