Brief regering : Geannoteerde Agenda Raad Buitenlandse Zaken Defensie d.d. 28 mei 2024

Nr. 265 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 mei 2024

Hierbij ontvangt u de geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) met
de Ministers van Defensie, die op 28 mei 2024 in Brussel plaatsvindt. Op de agenda
staat onder andere actuele zaken waaronder de militaire EU steun aan Oekraïne, opschaling
Europese defensie-industrie en de ontwikkelingen binnen de militaire EU-missies en
-operaties. Voorafgaand aan de RBZ vindt er een ministeriële Steering Board van het Europese Defensie Agentschap (EDA) plaats. Daarnaast vindt op 29 mei 2024
het Schuman forum plaats met partnerlanden en partnerorganisaties van de EU op gebied
van veiligheid en defensie. Ik ben voornemens aan deze bijeenkomsten deel te nemen.

1. Raad Buitenlandse Zaken

Actuele Zaken

Hoge Vertegenwoordiger (HV) Borrell zal een update geven over de militaire EU-operatie
ASPIDES in de Rode Zee. De operatiedoelstellingen van de operatie zijn het handhaven
van de vrijheid van doorvaart en het bijdragen aan maritieme veiligheid. Operatie
ASPIDES kan optreden in de gehele Rode Zee, de Golf van Aden en de Perzische Golf.
De EU streeft daarnaast naar het leveren van een bijdrage aan de-escalatie in de regio
via diplomatieke inspanningen.

Naar verwachting zal ook kort worden stilgestaan bij EUTM Mali. Het mandaat van EUTM
Mali loopt op 18 mei 2024 af. De EU-lidstaten zullen naar verwachting tijdens de Raad
Buitenlandse Zaken (BZ) van 27 mei besluiten het mandaat niet te verlengen en de missie
dus niet voort te zetten. De politieke- en veiligheidsontwikkelingen in Mali maken
het onmogelijk de operationele doelstellingen van de missie te realiseren.

Verder zullen er Raadsconclusies worden aangenomen over de voortgang op dossiers over
de breedte van het gemeenschappelijke veiligheid en defensiebeleid (GVDB). Deze zullen
o.a. ingaan op EU steun aan Oekraïne, de Europese defensie-industrie, het handelingsvermogen
van de EU in de wereld, de veerkracht van de EU en partnerschappen. Onderdeel hiervan
is de nieuwe Militaire Mobiliteit pledge, die de doelen voor de periode 2024–2026 vaststelt. Ook worden er twee nieuwe EU-partnerschappen
op het gebied van veiligheid en defensie aangenomen, met Moldavië en met Japan. Deze
hebben als doel het versterken van de samenwerking met oog op de Russische agressie
en de veranderende veiligheidssituatie in de Indo-Pacific.

Nederlandse inzet

Wat betreft ASPIDES is de Kamer op 5 april 2024 geïnformeerd over de aanvullende artikel 100-bijdrage
aan maritieme veiligheid in de Rode Zee.1 Het kabinet heeft besloten tot inzet van het Joint Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman in EU-operatie Aspides, waarbij associated support wordt geleverd aan de VS-geleide Operatie Prosperity Guardan (OPG), vanaf begin mei tot uiterlijk eind augustus 2024.

Het kabinet is het eens met de beëindiging van EUTM Mali. Desalniettemin streven Nederland
en veel andere lidstaten naar blijvende betrokkenheid van de EU in Mali via andere
kanalen, zoals via de civiele missie EUCAP Sahel Mali, diplomatie en ontwikkelingssamenwerking.2

Wat betreft de Raadsconclusies over het GVDB is de inzet van Nederland om het ambitieniveau
hoog te houden en de Europese defensiesamenwerking te versterken in het licht van
de huidige veiligheidssituatie. Daarbij is voor het kabinet de steun voor Oekraïne
van groot belang, waaronder het leveren van munitie en luchtverdediging, in lijn met
de motie Piri/Veldkamp3 en de motie Podt/Boswijk4, alsmede een ambitieus defensie-industriebeleid, in lijn met motie Boswijk.5 Nederland verwelkomt de nieuwe EU-partnerschappen met Japen en Moldavië. Het partnerschap
met Moldavië is goed in lijn met de motie Paternotte/Brekelmans.6

Europese Defensie-industrie

De Raad zal spreken over de noodzaak tot opschaling van de productiecapaciteit van
de Europese defensie-industrie. Op 5 maart 2024 publiceerden de Europese Commissie
(hierna: Commissie) en de HV daartoe de Europese Defensie-Industrie Strategie (hierna:
EDIS) en een wetgevend voorstel voor oprichting van het Europese Defensie-Industrie
Programma (hierna: EDIP). Hierin worden voorstellen gedaan ter stimulering van gezamenlijke
aanschaf door lidstaten, het opschalen van de productiecapaciteit en het verbeteren
van leveringszekerheid van defensieproducten.

Nederlandse inzet

Het kabinet is positief over de mededeling en de voorgestelde verordening die concrete
maatregelen bevatten om de Europese Defensie Technologische en Industriële Basis (EDTIB)
te versterken. Om de strijdkrachten van de lidstaten in het licht van de verslechterde
veiligheidssituatie beter gereed te kunnen stellen en de slagkracht hiervan te vergroten
en om de militaire steun aan Oekraïne te kunnen blijven voortzetten, is versterking
van de Europese defensie-industrie hard nodig. Een gezamenlijke aanpak van lidstaten,
het Europese Defensie Agentschap en de Commissie is van groot belang om in Europa
meer verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor de eigen veiligheid. Gezamenlijk kunnen
EU-lidstaten de strategische afhankelijkheden verminderen. Daarnaast leidt gezamenlijke
aanschaf tot standaardisatie en het tegengaan van fragmentatie. Bovendien biedt vraagbundeling
meer zekerheid van afname aan de industrie, wat noodzakelijk is voor investeringen
in het opschalen van de productiecapaciteit. In het BNC-fiche geeft het kabinet een
appreciatie van zowel EDIS als EDIP.7 De beantwoording van de feitelijke vragen over EDIS en EDIP worden gelijktijdig met
de geannoteerde agenda aan uw Kamer verzonden.

Militaire EU-steun aan Oekraïne

De Raad zal spreken over de voortdurende Russische agressie tegen Oekraïne. De noodzaak
voor militaire steun van de EU en de lidstaten aan Oekraïne blijft onverminderd groot.
De nietsontziende agressie van Rusland en de voortdurende vernietiging van steden
en elektriciteitsvoorzieningen laten de noodzaak zien van een effectieve luchtverdediging.
In de afgelopen weken zijn hernieuwde oproepen gedaan om met spoed munitie en luchtverdediging
te leveren aan Oekraïne. De Raad zal spreken over de manier waarop de EU hierin kan
bijdragen, bijvoorbeeld via de Europese Vredesfaciliteit (EPF). Naar verwachting worden
op korte termijn verschillende Raadsbesluiten aangenomen over de implementatie van
het Ukraine Assistance Fund (UAF), de envelop voor Oekraïne binnen de EPF. Daarmee kan de 5 mld. euro worden
uitgegeven aan leveringen uit de voorraden van lidstaten en het gezamenlijk aanschaffen
van materieel bij de industrie.

Verder zal de HV naar verwachting een update geven over de ontwikkelingen rondom de
EU Military Assistance Mission voor Oekraïne (EUMAM). Mede hierdoor zijn inmiddels meer dan 40.000 Oekraïense militairen
getraind.8 De verwachting van de HV is dat dit deze zomer zal stijgen naar circa 60.000 militairen.9

Nederlandse inzet

Nederland veroordeelt de voortdurende agressie van Rusland tegen Oekraïne. Oekraïne
heeft de steun van de EU, de lidstaten en Nederland hard nodig om zichzelf te verdedigen
aangezien de druk op de gehele frontlinie toeneemt. In internationaal verband spant
het kabinet zich in om Oekraïne zo snel mogelijk te voorzien van de wapens en munitie
die het land het hardst nodig heeft. Nederland draagt hieraan bij middels een bijdrage
van 150 mln. euro aan het Duits geleide Immediate Action on Air Defence (IAAD). De eerste goederen uit deze bijdrage worden op korter termijn geleverd aan
Oekraïne en 60 mln. euro voor de aanschaf van aanvullende luchtverdediging via Tsjechië.
Daarnaast draagt Nederland met 250 mln. euro aan het Tsjechische munitie initiatief,
zoals eerder met de Kamer is gedeeld. Ook gaat Nederland het Estse initiatief steunen
om uit bestaande voorraden snel verschillende type munitie aan Oekraïne te leveren.
Voor deze bijdragen zijn de gelden aangewend die het kabinet heeft vrijgemaakt voor
de steun aan Oekraïne.

Nederland is positief over de grote aantallen Oekraïense militairen die door EUMAM
zijn getraind binnen de EU, en ook over de vele complexe, specialistische trainingsmodules
van hoge kwaliteit die zijn aangeboden. Het is daarbij van belang om de modules voortdurend
aan te passen aan de ontwikkelingen en de Oekraïense behoeften. Nederland levert materieel
gerelateerde en specialistische trainingen en opleidingen, waaronder op medisch gebied
en draagt regelmatig bij aan collectieve trainingen in Duitsland. Nederland levert
daarnaast doorlopend tot negen stafofficieren leveren aan de hoofdkwartieren van EUMAM,
waaronder de plaatsvervangend commandant van het hoofdkwartier in Duitsland.

2. Ministeriële Steering Board EDA

Het Europese Defensie Agentschap (EDA) werkt aan een herziening van de lange termijn
strategie (long term review). Samenwerking op het gebied van het ontwikkelen van capabilities, waaronder binnen de EU, is van groot belang om de defensie-industrie te versterken.
De toegenomen ambities van lidstaten op Europese defensiesamenwerking en de proactieve
rol van de Europese Commissie (CIE) op dit terrein sinds de Russische invasie, vormen
de aanleiding om overeenstemming te bereiken over de rol en kerntaken van het EDA
die passen bij deze ontwikkelingen. De huidige kerntaken EDA omvatten het ondersteunen
van de ontwikkeling van defensiecapaciteiten en militaire samenwerking tussen de EU-lidstaten,
het stimuleren van defensieonderzoek en -technologie en het versterken van de Europese
defensie-industrie, en het fungeren als een militair gesprekspartner voor EU-beleid.
Op 28 mei 2024 wordt de long term review ter goedkeuring voorgelegd aan de ministeriële
bestuursraad van EDA. Hierin wordt voorgesteld om twee nieuwe kerntaken toe te voegen,
namelijk het bundelen van vraag voor gezamenlijke inkoop en het vertegenwoordigen
van de belangen van Ministeries van Defensie bij de ontwikkeling van civiel EU-beleid.
Nederland verwelkomt deze belangrijke stappen.

3. Schuman Forum

Op 29 mei 2024 organiseert Hoge Vertegenwoordiger Borrell het tweede Schuman Forum
(Security and Defence Partnership Forum). Hierbij komen de Ministers van Defensie van de EU lidstaten en die van 61 partnerlanden
en partnerorganisaties (o.a. de NAVO en de VN) in Brussel bijeen. Daarnaast worden
vertegenwoordigers van think-tanks en de academische wereld uitgenodigd. Het forum
zal in het teken staan van hoe partnerschappen op het gebied van vrede, veiligheid
en defensie kunnen reageren op urgente veiligheidsdreigingen, kunnen bijdragen aan
mondiale vrede en veiligheid en het multilateralisme kunnen handhaven. Het kabinet
verwelkomt dit initiatief en ziet het forum als een kans om met verschillende partners
op het gebied van veiligheid en defensie te engageren. Ik ben voornemens aan het Forum
deel te nemen.

4. Overige zaken

De HV heeft op 5 maart jl. een nieuw voortgangsrapport gepresenteerd over de implementatie
van het EU Strategisch Kompas.10 Sinds de aanname van het Strategisch Kompas heeft de EU meerdere flexibel ingerichte
missies en operaties opgericht in reactie op crises en instabiliteit, zoals EUMAM
Oekraïne, het EU Security and Defene Initiative voor de Golf van Guinee (EUSDI GoG) en EUNAVFOR Aspides. Ook zijn er stappen gezet
voor de operationalisering van de Rapid Deployment Capacity (RDC), de snel inzetbare capaciteit van de EU. Zo heeft de eerste militaire live oefening
plaatsgevonden en is het MPCC (Military Planning and Conduct Capability) aan het groeien in omvang. De twee laatste inzetscenario’s van de RDC – Peace Enforcement en Conflict Prevention – zullen naar verwachting door de Raad worden goedgekeurd. De overige drie inzetscenario’s
zijn al goedgekeurd, dit zijn: Initial Phase of Stabilisation, Rescue and evacuation en Military Support to Humanitarian Assistance and Disaster Relief. Nederland heeft een non-paper medeondertekend over het voorbereiden van de RDC op
een eventuele inzet op de Westelijke Balkan als dit nodig is. Dit non-paper zal vertrouwelijk
met uw Kamer gedeeld worden. Ook zijn er belangrijke strategische en defensiebeleidsupdates
gerealiseerd, zoals nieuwe maritieme-, cyberdefensie- en ruimteveiligheidsstrategieën,
gericht op het vergroten van EU's strategische capaciteiten.

Het kabinet heeft op 10 maart jl. het Nederlandse PESCO Nationaal Implementatie Plan
2024 aan het PESCO secretariaat toegestuurd. Dit stuk is als vertrouwelijke bijlage
ter informatie bijgevoegd11.

Tevens maakt het kabinet van deze gelegenheid gebruik om uw Kamer te informeren over
de voorgenomen inzet van twee Nederlandse experts in het Cyber Rapid Response Team
(CRRT). Nederland is deelnemer in dit door Litouwen geleide EU Permanent Structured Cooperation (PESCO)-project voor snel inzetbare, multinationale cyberteams. Het CRRT is verzocht
om enkele systemen in kaart te brengen op het gebied van cyberveiligheidsrisico’s.
Nederland zal twee experts leveren aan dit team, dat half mei gedurende twee dagen
vanuit Polen deze ondersteuning zal bieden.

De Minister van Defensie, K.H. Ollongren