Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over herstart verkoopproces Intravacc B.V. (Kamerstuk 34951-7)

In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport bestond bij enkele fracties
behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport over de brief inzake de herstart van het verkoopproces Intravacc
B.V.

De voorzitter van de commissie, Smals

De adjunct-griffier van de commissie, Bakker

Inhoudsopgave

blz.

I.

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

3

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

4

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

5

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie

6

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

7

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

8

II.

Reactie van de Minister

8

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de brief omtrent de herstart
van het verkoopproces van Intravacc B.V. Zij hebben hierbij nog een aantal vragen.
Genoemde leden onderschrijven de noodzaak van het borgen van leveringszekerheid van
vaccins. Zij lezen dat hiervoor een deelneming in Intravacc B.V. niet de oplossing
is. Kan uiteengezet worden welke acties zijn en worden ondernomen om het zogenoemde
«vaccin-ecosysteem» in Nederland en de EU te stimuleren met als doel het borgen van
leveringszekerheid? Welke andere oplossingen worden overwogen voor het borgen van
de leveringszekerheid?

Tevens ontvangen deze leden graag een update omtrent de voortgang van de acties zoals
overeengekomen in het vijfjarenprogramma met Intravacc B.V. Kan de Kamer dit vijfjarenprogramma
ontvangen? Kan daarbij worden aangegeven welke aanpassingen nodig en mogelijk zijn
in dit vijfjarenprogramma naar aanleiding van de voortgang van de acties?

Intravacc B.V. bevindt zich in een transitie om winstgevend te worden en zichzelf
te kunnen financieren. De leden van de VVD-fractie vragen in hoeverre Intravacc B.V.
op dit moment afhankelijk is van de door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport uitgezette opdrachten. Hoe wordt de afbouw van deze afhankelijkheid (verder)
vormgegeven?

Intravacc B.V. heeft in 2021 middelen gekregen voor de ontwikkeling van drie COVID-19-vaccins.
Wat is de status van deze ontwikkeling op dit moment?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het besluit
om de verkoop van Intravacc B.V. door te zetten. Zij hebben begrip voor de wens van
verkoop maar vinden het belangrijk dat de publieke waarden goed geborgd zijn. Daartoe
hebben deze leden nog enkele vragen.

Genoemde leden begrijpen dat Intravacc B.V. is ondergebracht in een beleidsdeelneming
zodat het voormalig dienstonderdeel van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport zich verder kon professionaliseren en eenvoudiger kon samenwerken met private
partijen. Kan de Minister verder onderbouwen waarom het aandeelhouderschap niet bijdraagt
aan het borgen van het publieke belang van vaccinontwikkeling? Aanvullend vragen de
leden van de D66-fractie of het in eigen bezit houden van Intravacc B.V. niet kan
zorgen voor een leveringszekerheid van vaccins in tijden van een eventuele volgende
pandemie. Kan de Minister hierover uitweiden? Heeft Intravacc B.V. een rol gespeeld
bij de productie, koop of distributie van de coronavaccins?

Het stemt de leden van de D66-fractie tevreden dat de Minister de staatsdeelneming
in Intravacc opnieuw heeft afgewogen conform het beleidskader Deelnemingenbeleid 2013.
In het nieuwe beleidskader Deelnemingenbeleid heeft de Minister een aantal kernvragen
geformuleerd om af te wegen of een rol van de Staat gerechtvaardigd is bij een bedrijf.
Deze leden vragen of deze kernvragen in het afwegingskader staatsdeelnemingen ook
zijn beantwoord bij de afweging om het publieke belang in Intravacc B.V. af te bouwen.
Indien dit het geval is, vragen deze leden of de antwoorden uit dit afwegingskader
met de Kamer gedeeld kunnen worden.

In een opiniestuk in het NRC van 26 augustus jl. lezen de leden van de D66-fractie
dat de directeur van Wemos spreekt van een gemiste kans om financiële belangen te
verbinden met maatschappelijke belangen1. Genoemde leden vragen om een reactie van de Minister op deze brief. Kan de Minister
toelichten welke waarborgen er zijn dat Intravacc B.V. na privatisering zich blijft
inzetten voor maatschappelijke belangen? Voorts vragen zij de Minister om specifiek
in te gaan op waarborgen om onderzoek naar en ontwikkeling van vaccins tegen veelvoorkomende
ziekten te stimuleren.

De leden van de D66-fractie lezen dat, bij daadwerkelijke verkoop, de opbrengst ten
goede komt aan de algemene middelen bij het Ministerie van Financiën. Kan de Minister
hier verder op ingaan? Is er een mogelijkheid dat de middelen een bestemming krijgen
bij bijvoorbeeld preventieve gezondheidszorg?

Genoemde leden lezen dat het mogelijk is om in het verkooptraject bepaalde eisen aan
de kopers te stellen. Kan de Minister aangeven welke eisen er dit geval in overweging
zijn? Deze leden hechten grote waarde aan transparantie en eerlijke prijzen van genees-
en hulpmiddelen. Zij vragen daarom of de Minister kan aangeven of deze doelstellingen
ook onderdeel zijn van de potentiële eisen aan de kopers. Tot slot vragen de leden
van de D66-fractie, met het oog op het borgen van de leveringszekerheid, naar de eisen
die worden gesteld aan de potentiële koper van Intravacc B.V. Richt de Minister zich
in de eerste plaats op verkoop aan een Europese partij, waarbij de leveringszekerheid
mogelijk beter geborgd kan worden, of heeft de Minister geen eisen geformuleerd ten
aanzien van de herkomst van de kopende partij? Genoemde leden vragen op welke wijze
wordt ingezet op de ontwikkeling en waarborging van vaccinatievoorzieningen in Europa
die ons kunnen helpen bij een mogelijke volgende pandemie.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben met teleurstelling kennisgenomen van de brief van
de Minister met daarin het voornemen om het verkoopproces van Intravacc B.V. weer
op te starten. Deze leden hebben daarover nog enkele vragen en opmerkingen. Zij vragen
in hoeverre de beleidsdeelneming van VWS in Intravacc niet functioneert. Dit gaf Intravacc
immers al de ruimte om zich verder te professionaliseren en eenvoudiger samen te werken
met private partijen? Wat zijn nu concreet de bezwaren tegen de huidige situatie waardoor
de Minister het voornemen heeft om de beleidsdeelneming te verkopen?

Genoemde leden vragen hoe met de verkoop van Intravacc B.V. het nationaal belang geborgd
wordt bij de ontwikkeling van vaccins. Deze leden zien juist graag een grotere rol
van de overheid bij vaccinontwikkeling in Nederland. Welke rol heeft de overheid nog
na verkoop? De leden van de PVV-fractie willen voorts weten hoe de verkoop strookt
met het voornemen van pandemische paraatheid.

De leden van de PVV-fractie lezen in de brief dat Intravacc B.V. geen vaccins produceert
maar slechts een rol heeft in de ontwikkeling van vaccins. Zij vragen hoe het staat
met de bouw van de Multi Purpose Vaccine Production Plant (MPVPP). Een vaccinfabriek
met een beoogde capaciteit voor batches van tussen de 40 tot 200 miljoen doses per
jaar, volgens het persbericht van Intravacc.

De leden van de PVV-fractie vinden het nog steeds onverstandig Intravacc B.V. te verkopen
gezien het belang van vaccins en de pandemische paraatheid en vragen de Minister de
herstart van de verkoop te heroverwegen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van het voornemen van de Minister
om het verkoopproces van de beleidsdeelneming Intravacc B.V. te hervatten. Deze leden
hebben hier enkele vragen bij.

De Minister schrijft dat Intravacc B.V. geen vaccins produceert, maar een rol speelt
in de ontwikkeling van vaccins. De leden van de CDA-fractie vragen de Minister hoe
zij de berichtgeving uit februari 2021 in dit verband moeten lezen, waarin Intravacc
aankondigde binnen 2,5 jaar een nieuwe vaccinfabriek te willen bouwen waar jaarlijks
40 tot 200 miljoen doses vaccin geproduceerd kunnen worden2. Zijn deze plannen geannuleerd? Wat vindt de Minister überhaupt van het idee van
een productiefaciliteit voor vaccins die een «waakvlamfunctie» zou kunnen krijgen
voor het geval er een nieuwe pandemie uit zou breken? Is de Minister niet bezorgd
dat met de verkoop van Intravacc B.V. de marktmacht nog verder geconcentreerd kan
gaan worden met eigendom buiten de EU? Zoals bekend is de huidige producent Bilthoven
Biologicals (BBIO) immers in 2011 verkocht aan het Serum Institute in India dat 60%
van de wereldwijde vaccinmarkt bezit. Wat betekent een dergelijke concentratie van
marktmacht buiten Europa voor de pandemische paraatheid van Nederland?

Het is volgens de Minister mogelijk om in het verkooptraject aan kopers van tevoren
bepaalde eisen te stellen, om zo publieke belangen te borgen en te waarborgen dat
bijvoorbeeld tot op zekere hoogte kennis en werkgelegenheid in Europa behouden zal
blijven. De leden van de CDA-fractie vragen de Minister nader toe te lichten welke
eisen hij hiertoe zal stellen. Is de Minister het met deze leden eens dat in ieder
geval vastgelegd moet worden dat het bedrijf niet kan worden (door)verkocht aan een
bedrijf buiten de EU? Zo nee, waarom niet?

Intravacc ontwikkelt op het moment een nasaal COVID-19-vaccin (Avacc 10) dat zich
in fase I van de ontwikkeling bevindt. Dit nasaal vaccin kan bij kamertemperatuur
bewaard worden en heeft geen hoog gespecialiseerd personeel nodig om het toedienen.
Daarom is dit vaccin van potentieel grote waarde voor lage- en middeninkomenslanden.
Intravacc heeft aangegeven dat dit product, indien goedgekeurd, gratis ter beschikking
wordt gesteld aan de WHO’s Covid-19 Technology Access Pool (C-TAP) zodat daarmee andere
producenten dit vaccin ook kunnen maken. De leden van de CDA-fractie vragen of de
Minister kan aangeven dat bij een privatisering van Intravacc de bijdrage van Avacc-10
aan C-TAP contractueel vastgelegd moet worden zodat de nieuwe eigenaar dezelfde inzet
toont. Is de Minister van plan om erop te sturen dat het delen van kennis/kunde/IP
met C-TAP gehandhaafd blijft voor producten tegen COVID-19?

In een eerder artikel in het Financieel dagblad3 heeft de Minister aangegeven de geneesmiddelenontwikkeling bij te willen sturen zodat
de grootste gezondheidswinst wordt behaald. De leden van de CDA-fractie vragen hoe
de Minister de ontwikkeling van geneesmiddelen denkt bij te kunnen sturen. Is de Minister
bereid een minimum van voorwaarden te stellen aan de beschikbaarheid, betaalbaarheid
en transparantie van research en development (R&D)-kosten en netto prijs te stellen
aan geneesmiddelen die ontwikkeld zijn met publieke middelen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de brief «Herstart verkoopproces
Intravacc B.V.». Zij steunen het besluit om Intravacc B.V. te privatiseren niet en
hebben daarom nog een aantal kritische vragen en opmerkingen. Deze leden achten de
gegeven onderbouwing van dit besluit onvoldoende. De Minister geeft namelijk als enige
argument «dat voor het borgen van de publieke belangen rond leveringszekerheid van
vaccins een deelneming in Intravacc B.V. niet de oplossing is». Echter kiest de Minister
met dit besluit ervoor om de leveringszekerheid van vaccins nog meer aan de markt
over te laten, wat deze leveringszekerheid niet versterkt. Waarom kiest de Minister
er dan toch voor om het enige deel van de ontwikkeling van vaccins waar hij direct
invloed op heeft, af te stoten?

Waarom is niet gekeken naar opties om de invloed van de Nederlandse overheid op de
ontwikkeling en productie van vaccins uit te breiden (eventueel in Europees of internationaal
verband), als de publieke controle van enkel Intravacc als onvoldoende werd gezien
om de publieke belangen rond de leveringszekerheid van vaccins te borgen? Is de Minister
bereid om dit alsnog te onderzoeken?

De leden van de SP-fractie herinneren de Minister eraan dat de aangenomen motie Van
Gerven/Hijink4 de regering verzocht «om niet over te gaan tot privatisering van Intravacc». Met
het besluit om Intravacc B.V. alsnog te privatiseren gaat de Minister compleet in
tegen de intentie en de letterlijke tekst van deze motie. Waarom heeft de Minister
ervoor gekozen om deze motie terzijde te schuiven?

De leden van de SP-fractie vragen de Minister hiernaast hoe dit besluit zich verhoudt
tot de aangenomen motie Marijnissen/Heerma5, die de regering verzocht «voor de zomer een voorstel aan de Kamer voor te leggen
over hoe de productie van geneesmiddelen, vaccins en beschermingsmateriaal voor zowel
de korte als de lange termijn in ons land en binnen Europa versterkt en uitgebreid
kan worden».

De leden van de SP-fractie merken daarnaast op dat de Minister geen voordelen noemt
van het privatiseren van Intravacc. Daarentegen zitten er wel grote voordelen aan
het in publieke handen houden van Intravacc. Zo houdt de overheid hiermee een voet
tussen de deur in de vaccinontwikkeling en stimuleert het Intravacc om het maatschappelijk
belang in oogpunt te houden, waarmee het zich kan onderscheiden van puur door winst
gedreven farmaceutische bedrijven. Dit onderscheid was bijvoorbeeld duidelijk te zien
toen Intravacc toezei de kennis over hun COVID-19-vaccin te delen met C-TAP, terwijl
de grote private farmaceuten dit stelselmatig weigerden. Zij vragen de Minister waarom
hij alsnog dit besluit neemt, terwijl er dus geen duidelijke voordelen, maar wel duidelijke
nadelen van privatisering zijn.

De leden van de SP-fractie concluderen dat het besluit om Intravacc te privatiseren
een stap in de verkeerde richting is, waarmee de Minister de ontwikkeling van vaccins
nog meer aan commercieel gerichte bedrijven laat. Zij vragen de Minister om deze reden
dit besluit terug te draaien. Deze leden vragen de Minister tot slot of hij in ieder
geval bereid is om geen onomkeerbare stappen te zetten rondom Intravacc, voordat de
Kamer zich in een tweeminutendebat over dit besluit heeft uit kunnen spreken.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met verbazing kennisgenomen dat het kabinet
heeft besloten Intravacc B.V. alsnog te verkopen. De Minister schrijft dat «het publieke
belang van leveringszekerheid van vaccins niet automatisch betekent dat dit ook een
publieke taak is». Kan de Minister zich nog herinneren dat de regering op 22 juni
jongsleden op basis van onderzoek stelde dat: «financieel rendement is voor investeerders
en farmaceuten leidend bij geneesmiddelenonderzoek»6? Genoemde leden vragen hoe deze constatering rijmt met het voornemen om de enige
vaccinontwikkelaar in publieke handen alsnog te verkopen.

Hoe coherent is de verkoop van Intravacc B.V. met de zorgen van de regering dat het
maatschappelijk rendement te weinig meespeelt bij geneesmiddelenonderzoek7? Is de Minister van mening dat het huidige economische farmaceutische systeem werkt,
ondanks de hoge prijzen, oneerlijke verdeling van vaccins en wereldwijde tekorten?
Is de Minister van mening dat de farmaceutische industrie de publieke belangen dient?
Is de Minister zich ervan bewust dat het niet marktpartijen maar de overheid zelf
is die verantwoordelijk is voor de bescherming van de gezondheid van burgers en maatregelen
moet treffen jegens infectieziekten zoals artikel 22 van de Grondwet stelt en artikel
2 en artikel 8 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens?

De leden van de GroenLinks-fractie merken op dat Intravacc B.V. momenteel een nasaal
COVID-19-vaccin ontwikkelt dat zich in fase 1 van de ontwikkeling bevindt. Dit vaccin
heeft behoorlijke voordelen in de toepassing van het COVID-vaccin. Intravacc B.V.
heeft eerder aangegeven dat dit product bij goedkeuring gratis ter beschikking wordt
gesteld aan WHO’s COVID-19 Technology Access Pool (C-TAP). Wat betekent de verkoop
van Intravacc B.V. met betrekking tot deze belofte? Is de Minister voornemens deze
belofte bij de nieuwe eigenaar af te dwingen, wanneer hij alsnog overgaat tot het
afkeurenswaardige plan om Intravacc B.V. te verkopen?

De Minister geeft aan dat beleidsdeelname door de Staat in één bedrijf onvoldoende
bijdraagt aan een gezond ecosysteem voor vaccinontwikkeling. De leden van de GroenLinks-fractie
vragen of gesprekken hebben plaatsgevonden binnen het ministerie en/of binnen de ministerraad
om Intravacc B.V. niet af te stoten, maar juist het belang in de sector uit te breiden.
Hoeveel denkt de Nederlandse Staat te verdienen aan de verkoop van Intravacc B.V.?
Tot slot vragen de voornoemde leden zich af of de Minister de gestelde vragen ieder
afzonderlijk kan beantwoorden.

Vragen en opmerkingen van de leden van ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van het voornemen van de
Minister om de verkoop van de beleidsdeelneming Intravacc B.V. weer op te starten.
Zij hebben hier enkele vragen bij.

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat de Minister conform het deelnemingenbeleid
2013 opnieuw heeft gewogen of staatsdeelname in Intravacc nodig is om het publieke
belang te borgen. Deze leden merken voor de volledigheid op dat de regering in juli
jongstleden een nieuwe nota deelnemingenbeleid 2022 naar de Kamer heeft gestuurd.
Zij vragen of dit tot nadere reflecties van de zijde van de Minister leidt.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen om nader toe te lichten op welke wijze
de Minister invulling heeft gegeven aan de aanbevelingen bij stap 1 (voornemen) van
het besliskader Privatisering en verzelfstandiging, dat de Parlementaire Onderzoekscommissie
Privatisering/Verzelfstandiging Overheidsdiensten in 2012 heeft opgesteld en daarna
door het kabinet is overgenomen. Deze leden vragen om expliciet en afzonderlijk in
te gaan op de inhoudelijke en procesmatige richtlijnen die de onderzoekscommissie
in haar rapport heeft omschreven. Deze leden vragen tot slot ook of en hoe de Minister
de volgende stappen in het besliskader rond Intravacc B.V. gaat invullen en hoe de
Kamer hiervan op de hoogte wordt gehouden. Zij vragen nader toe te lichten welke lessen
uit de coronacrisis de Minister bij dit besluit betrekt. Zij vragen bovendien of er
nog alternatieven overwogen zijn en zo ja welke, met een afweging van de bijbehorende
voor- en nadelen. Op welk moment overweegt de Minister een ex ante-effectmeting en
daaronder een maatschappelijke impacttoets?

De leden van de ChristenUnie-fractie onderstrepen het belang van goede vaccins, juist
ook voor lage- en middeninkomenslanden en deze leden zien een verantwoordelijkheid
voor de Nederlandse overheid om hieraan bij te dragen. Welke rol speelt het internationale
perspectief bij de verkoop van de beleidsdeelneming en het vinden van een nieuwe eigenaar?
Wordt bijvoorbeeld een commitment tot het delen van kennis en kunde met C-tap meegewogen?

Indien ook de invoering van een vorm van marktwerking wordt beoogd, dient te worden
nagegaan of dit ook daadwerkelijk mogelijk is en welke (extra) beleidsmaatregelen
nodig zullen (kunnen) zijn om marktregulering te bereiken. Hierbij kan onder andere
gedacht worden aan het instellen van onafhankelijk toezicht en een regeling voor klachtrecht.
Op welke manier neemt de Minister dit mee?

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

Het lid van de BBB heeft kennisgenomen van de Kamerbrief die ingaat op het voornemen
de verkoop van Intravacc B.V. te heropstarten, en heeft daarbij nog enkele vragen.

De Minister stelt dat voor het borgen van het publieke belang nodig is dat er een
compleet vaccin-ecosysteem is, en dat deelname door de staat in slechts een bedrijf
daar niet aan bijdraagt. Kan de Minister die stelling onderbouwen? Op welke wijze
is het publieke belang beter geborgd bij het verkopen van Intravacc B.V.? Het lid
van de BBB-fractie is van mening dat het overdragen van fundamentele voorzieningen
zoals energie en gezondheidszorg aan de vrije markt een tegengesteld effect gehad
hebben. In plaats van dat de kosten gereduceerd werden, zijn de kosten gestegen. Dat
is niet zo gek; fundamentele voorzieningen zijn namelijk altijd nodig, mensen kunnen
niet zonder. De overheid zou daar verantwoordelijkheid voor moeten dragen. Wat het
lid van de BBB-fractie betreft is er een reflectie nodig op de liberalisering van
de gezondheidszorg en moet het beleid gekeerd worden. Het behouden van Intravacc B.V.
zou in dat kader een mooie eerste stap zijn om kennis en specialisten binnenhuis te
houden. Erkent de Minister dat de farmaceutische industrie veelal geen belang hebben
bij het onderzoek doen naar vaccins, omdat daar buiten tijden van crisis onvoldoende
winst mee behaald kan worden? Verwacht de Minister ook dat de farmaceutische industrie
daar voor gecompenseerd moet worden? Kan de Minister een inschatting geven van de
kosten die verwacht worden als de farmaceutische industrie gecompenseerd moet worden
dergelijk onderzoek naar vaccins ook buiten pandemieën of crisis te handhaven? Kan
de Minister garanderen dat die kosten lager zijn dan de kosten om Intravacc B.V. operationeel
te houden? Hoeveel is er tijdens de COVID-pandemie gebruikgemaakt van de diensten
van Intravacc B.V.?

Kan de Minister uitleggen wat de positieve resultaten geweest zijn om eerder al de
productie van vaccins in de verkoop te doen? Wat heeft dat opgeleverd? Was het, als
dat onderdeel niet verkocht was, mogelijk geweest zelf COVID-vaccins te produceren?
Kan de Minister aangeven of ons dat kosten of tijd had kunnen besparen, nu we door
COVID fors hebben moeten investeren in vaccins?

Het lid van de BBB-fractie wil graag een overzicht ontvangen van de kosten en baten
van Intravacc B.V. over de afgelopen jaren. Wat zijn de verwachte baten in de toekomst?
Klopt het dat er een neusspray-vaccin ontwikkeld is door Intravacc? Hoe gaat de Minister
voorkomen dat eventuele opbrengsten daarvan door derden worden opgestreken? Garandeert
de Minister dat dit niet zal gebeuren?

Het lid van de BBB-fractie wil afsluiten door ervoor te pleiten dat de overheid fundamentele
zaken in eigen handen moet houden. Verkoop Intravacc B.V. niet, integendeel: zorg
ervoor dat we privatisering in alle lagen van de gezondheidszorg, onderzoek en ontwikkeling
terugdraaien.

II. Reactie van de Minister