Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg inzake stand van zaken over de berichtenservice van eMates (Kamerstuk 24587-828)

De vaste commissie voor Justitie en Veiligheid heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd aan de Minister voor Rechtsbescherming over de stand van zaken met betrekking
tot de berichtenservice van eMates (Kamerstuk 24 587, nr. 828).

De voorzitter van de commissie, Van Meenen

Adjunct-griffier van de commissie, Nouse

Inhoudsopgave

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

II

Antwoord / Reactie van de Minister

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Inleiding

De leden van de VVD-fractie hebben met verbazing kennisgenomen van de berichten dat
mogelijk via berichtenservicedienst eMates voortgezet crimineel handelen is gefaciliteerd.
Deze leden hebben om die reden met instemming kennisgenomen van het besluit van de
Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) om het gebruik van eMates op te schorten. Voortgezet
crimineel handelen moet namelijk koste wat het kost voorkomen worden. Deze leden stellen
naar aanleiding van voornoemde berichtgeving, het besluit en de brief van de Minister
een aantal vragen.

De ingebruikname van eMates

Sinds enige tijd is het voor gedetineerden mogelijk om via de berichtenservicedienst
eMates digitaal te communiceren met mensen buiten de gevangenis. De Minister beschrijft
een gebrek aan contractuele afspraken tussen de DJI en eMates. Dit heeft als gevolg
dat het onbekend is of het systeem veilig is en wie er toegang heeft tot het systeem,
en dus of gegevens niet in verkeerde handen kunnen komen. Daarom de vraag welke overwegingen
er bij de ingebruikname van eMates zijn geweest om gedetineerden gebruik te laten
maken van deze dienst? Is er een zorgvuldige aanbestedingsprocedure gevolgd? Zo ja,
wanneer? Kan de Minister voorts toelichten op welke wijze in de aanloop naar het besluit
tot gebruikmaking van eMates risico’s ten aanzien van bescherming en beveiliging van
de gegevens in kaart zijn gebracht en zijn onderkend?

Het lijkt de leden van de VVD-fractie logisch dat bij een risicovolle groep zoals
gedetineerden, de veiligheid van de samenleving en de veiligheid van medewerkers en
gedetineerden in penitentiaire inrichtingen altijd voorop staat. Daar hoort wat deze
leden betreft bij, dat vooraf wordt onderzocht of er op een veilige manier met een
dienst als eMates kan worden gewerkt. Derhalve vragen voornoemde leden specifiek hoe
de risico’s, die de Minister nu kent naar aanleiding van het bericht van het OM, zijn
meegewogen bij het oorspronkelijke besluit om eMates in gebruik te nemen en bij de
keuze van de aanbieder. Daarnaast hebben deze leden de vraag of is overwogen eerst
uitgebreid onderzoek te verrichten naar de risico’s van een berichtendienst en de
aanbieder daarvan. Is voorafgaand of na de inwerkingtreding van de Algemene verordening
gegevensbescherming (AVG) en de Uitvoeringswet Algemene verordening gegevensbescherming
(UAVG) in 2018 door de DJI onderzocht of de berichtendienst van eMates aan deze wettelijke
eisen voldeed? Zo ja, wat bleek hieruit? Zo nee, waarom niet? Is contact opgenomen
met het College van Procureurs-Generaal? Zo ja, wat was het advies van het College
en zo nee, waarom niet? Daarnaast vragen deze leden of ook is onderzocht, voordat
werd besloten om eMates te gebruiken, waarom bestaande communicatiemiddelen (post,
telefonie en bezoek) niet meer voldeden.

Veiligheid van het gebruik van eMates

De leden van de VVD-fractie willen een aantal vragen stellen over de veiligheid van
het gebruik van eMates. Kon het bedrijf eMates, technisch gezien, kennisnemen van
de inhoud van de correspondentie die gedetineerden en de buitenwereld via dit bedrijf
voerden en van de namen van verzenders en geadresseerden van deze correspondentie?
Zo ja, vindt de Minister dit uit het oogpunt van veiligheid van de samenleving en
de veiligheid in de inrichtingen aanvaardbaar?

De leden van de VVD-fractie merken op dat wanneer een bericht van buiten de gevangenis
naar een gedetineerde wordt gestuurd, dit bericht door de DJI wordt geprint en vervolgens
aan de gedetineerde wordt overhandigd. In de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) wordt
dit bericht door de DJI altijd gecontroleerd, terwijl dat in alle andere gevangenisregimes
slechts gebeurt wanneer sprake is van een toezichtmaatregel (Kamerstuk 24 587, nr. 828). Een van de redenen die de Minister noemt in zijn brief voor het stopzetten van
de mogelijkheden tot gebruikmaking van eMates, is de omvang van de berichtenstroom,
waardoor een grote hoeveelheid ongescreend digitaal berichtenverkeer met de buitenwereld
kon plaatsvinden. Betekent dit dat er berichten die gecontroleerd zouden moeten worden,
vanwege een in een EBI-regime of in andere regimes opgelegde toezichtmaatregel, niet
gecontroleerd zijn? Mocht dat het geval zijn, dan vragen deze leden zich af waarom
er niet voor is gekozen om berichten die niet gescreend konden worden, terwijl dat
wel de bedoeling was in verband met een toezichtmaatregel of EBI-regime, tijdelijk
te laten liggen totdat controle mogelijk was en dus niet direct door te geven? Is
de Minister bereid controle alsnog te laten uitvoeren, indien een deel van de berichten
die gecontroleerd had moeten worden niet gecontroleerd is? Wie zou volgens de Minister
de controle van die berichten inhoudelijk moeten uitvoeren?

De leden van de VVD-fractie vragen zich af wat volgens de Minister het meest prangende
probleem is. Het feit dat er veel berichten worden verzonden die niet allemaal gecontroleerd
kunnen worden of het feit dat enkel na een toezichtmaatregel of EBI-regime berichten
gecontroleerd (kunnen) worden? Daarnaast vragen deze leden of de Minister het eens
is met de stelling dat wanneer zou worden besloten een vorm van een berichtendienst
alsnog mogelijk te maken, ten aanzien van bepaalde gedetineerden scherpere controle
noodzakelijk is?

Voorts hebben de leden van de VVD-fractie ten aanzien van het EBI-regime nog enkele
vragen. Waarom zou het volgens de Minister überhaupt mogelijk moeten zijn om vanuit
de EBI via eMates te corresponderen met de buitenwereld, terwijl uit de Gedetineerden
met een Vlucht- en/of Maatschappelijk risico-circulaire (GVM) blijkt dat eMates niet
is toegestaan in een EBI? Is het niet verstandiger om communicatie vanuit de EBI zoveel
mogelijk te beperken? Welke mogelijkheden ziet de Minister om dit te bewerkstelligen?
Hoe kijkt de Minister naar de hoeveelheid van 2 berichten per dag die Ridouan T. vanuit
de EBI heeft verstuurd via eMates?

Het proces de afgelopen periode

De leden van de VVD-fractie stellen nog een aantal vragen over het proces van de afgelopen
periode. Ten eerste vragen deze leden wanneer de eerste signalen de Minister bereikten,
dat niet alle berichten die de DJI wil controleren, ook daadwerkelijk door hen gecontroleerd
kunnen worden. Ten tweede, hoelang heeft het, sinds de binnenkomst van de eerste signalen,
geduurd totdat het besluit tot opschorting werd genomen? Deze leden vragen of de Minister
het eens is met de stelling dat iedere dag van extra ongecontroleerde communicatie
zeer grote gevolgen kan hebben voor de veiligheid van de samenleving en voor de veiligheid
van het personeel van de DJI.

De leden van de VVD-fractie merken op dat in oktober 2020 al signalen binnen waren
gekomen dat de berichtenstroom oncontroleerbaar groot was. Dat was namelijk de reden
waarom de directeur van de EBI al eerder had besloten om huisregels op te stellen
die een maximum stellen aan het aantal te ontvangen en te verzenden berichten via
eMates.1 Hoewel dit besluit volledig begrijpelijk is, liet art. 36 Penitentiaire beginselenwet
dit niet toe, volgens een uitspraak van de Raad voor Straftoepassing en Jeugdbescherming
(RSJ). Waarom is er naar aanleiding van die uitspraak niet meteen gehandeld?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de brief van de Minister over
het besluit van de DJI om met ingang van 28 maart 2022 geen gebruik meer te maken
van de berichtenservice van eMates (Kamerstuk 24 587, nr. 828). Deze leden wensen de Minister hier nog enkele vragen over te stellen.

De leden van de D66-fractie lezen dat de Minister heeft besloten door een onafhankelijke
partij met spoed onderzoek te laten doen naar het toezicht op de berichtendienst via
eMates en hangende dat onderzoek het gebruik van de berichtenservice via eMates op
te schorten. Kan de Minister aangeven door wie dit onderzoek wordt gedaan en hoe lang
dit onderzoek duurt? Verwacht de Minister dat gedetineerden op termijn weer via de
mail kunnen communiceren? Zo ja, op welke termijn? Aan welke voorwaarden moet de berichtenservice
dan voldoen?

De leden van de D66-fractie lezen dat de Minister het berichtenverkeer via eMates
stopzet omdat goed toezicht en de bescherming van persoonsgegevens niet gegarandeerd
kan worden. Tegelijkertijd lezen zij dat hangende de opschorting gedetineerden en
hun relaties gebruik kunnen blijven maken van reguliere post. Dat betekent dus dat
gedetineerden nog steeds veel brieven kunnen blijven sturen. Kan de Minister garanderen
dat op de reguliere post wel voldoende toezicht wordt gehouden? Zo ja, kan hij dit
uitleggen?

De leden van de D66-fractie begrijpen dat de mailservice waar eMates van gebruikmaakt
ook wordt gebruikt in andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Australië. Heeft
de Minister overleg gehad met deze landen over de berichtenservice aan en van gedetineerden?
Zo ja, kan de Minister aangeven hoe deze landen de zorgen van de Minister waarderen?
Kan de Minister aangegeven waarom deze landen er niet voor kiezen de dienstverlening
stop te zetten? Deze leden vragen de Minister voorts of hij – voordat hij zijn besluit
nam om eMates stop te zetten – in gesprek is gegaan met eMates om zijn zorgen aan
te kaarten. Als dat niet het geval is, kan de Minister aangeven waarom dat niet is
gebeurd? Is er op dit moment contact met het eMates of Uninlink, het bedrijf achter
eMates, over de gang van zaken?

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben de volgende vragen:

Hoelang konden gedetineerden zonder toezicht tientallen berichten per dag versturen?
Waarom is de Kamer hier niet eerder over geïnformeerd?

Klopt het dat de EBI door de RSJ in 2020 op de vingers is getikt op het moment dat
de EBI een limiet instelde op het aantal berichten en deze beperking door een uitspraak
van de RSJ ongeoorloofd werd geacht?

Is de Minister het eens met de stelling dat de RSJ met deze gigantische blunder de
veiligheid van de maatschappij in gevaar heeft gebracht door de meest gevaarlijke
criminelen van Nederland vrij spel te geven? Zo nee, waarom niet?

Waarom zijn op dat moment niet de alarmbellen gaan rinkelen bij het Openbaar Ministerie
(OM) en het Ministerie van Justitie en Veiligheid, vooral omdat het om een verdachte
in het Marengo-proces ging en is toen niet al besloten om met de berichtendienst van
eMates te stoppen? Klopt het dat van veroordeelde terroristen ook niet standaard de
post gecontroleerd wordt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, is de Minister het eens met
de stelling dat met deze naïeve opstelling de nationale veiligheid in het geding is?
Zo nee, waarom niet?

Waarom wordt niet bij alle gedetineerden, en dus niet alleen bij de gedetineerden
uit de EBI, standaard de post gecontroleerd maar alleen als daar aanleiding voor is,
vooral gezien het feit dat al jaren bekend is dat criminelen vanuit de gevangenis
hun criminele gedrag voortzetten? Is de Minister het eens met de stelling dat elke
door de rechter veroordeelde gevangene per definitie een risico vormt? Zo nee, waarom
niet?

Hoe vaak is er in 2019, 2020, 2021 en tot nu toe in 2022 tijdens reguliere controles
voortgezet crimineel handelen binnen de penitentiaire inrichting geconstateerd? Kan
uitgesplitst per geval worden aangeven wat hierop de sanctie was?

Hoe vaak is er in 2019, 2020, 2021 en tot nu toe in 2022 tijdens de standaard controles
in de EBI voortgezet crimineel handelen binnen de penitentiaire inrichting geconstateerd?
Kan uitgesplitst per geval worden aangeven wat hierop de sanctie was?

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

Dat de berichtenservice voor gevangenen eMates deze week werd stilgelegd, komt door
de vele berichten die Ridouan T. verstuurde door middel van de service. De crimineel
slaagde er vanuit de EBI in Vught in om dagelijks tientallen berichten via eMates
te versturen. Die konden niet allemaal worden gecontroleerd zo stelt de DJI. De leden
van de CDA-fractie vragen zich daarom het volgende af. Hoe kan het dat Ridouan T.,
verdachte van maar liefst 7 liquidaties en een voorbereiding daartoe, de mogelijkheid
had om ongecontroleerd en veelvuldig gebruik te maken van dit systeem, met als gevolg
dat het gevaar heeft bestaan dat hij vanuit de EBI zware criminele activiteiten in
de maatschappij in stand kon houden en/of kon aansturen?

Het OM heeft eerder laten weten dat zij van mening is dat sommige gedetineerden te
veel eMates-berichten versturen. Het beperken van het aantal berichten ligt juridisch
echter complex, zo bleek. In 2020 oordeelde de beroepscommissie van de RSJ dat in
de EBI het aantal eMates-berichten niet op tien stuks per week gemaximeerd mocht worden.
Berichten aan een gedetineerde mag men alleen op basis van de inhoud weigeren. De
leden van de CDA-fractie vragen zich om die reden het volgende af. Op welke (juridische)
grond is voornoemd oordeel van de RSJ gebaseerd? Is het mogelijk hier een uitzondering
op te maken in geval van een extreem gevaarlijke gedetineerde zoals in onderhavig
geval aan de orde is, te weten Ridouan T.?

Een van de kinderrechten is het recht op contact met beide ouders. Dat kan via bezoek,
maar voor kinderen met een gedetineerde ouder is dit contact niet vanzelfsprekend.
Een brief schrijven is voor veel kinderen en ouders niet meer gebruikelijk. Kinderen
en hun ouders communiceren anno 2022 veelal via Whatsapp of andere berichtenservices.
Familieleden van een gedetineerde kunnen echter niet rechtstreeks per mobiele telefoon
bellen of foto’s en berichten versturen. Voor hen is eMates een reddingsboei. De berichtenservice
eMates wordt daarom sinds het stilleggen ervan node gemist door familieleden van andere
gedetineerden dan Ridouan T. Vanuit diverse maatschappelijke organisaties wordt daarom
opgeroepen de dienst voor deze groep en onder toezicht weer te hervatten. Gezien voorgaande,
vragen de leden van de CDA-fractie zich het volgende af. Waarom is na de ontdekking
van het berichtenverkeer door Ridouan T. ervoor gekozen het hele systeem plat te leggen
en niet alleen de mogelijkheden van Ridouan T. tot het gebruik van het systeem van
eMates te beëindigen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van het besluit van de Minister voor
Rechtsbescherming om in de gevangenissen per direct te stoppen met het gebruik van
berichtenservice eMates. Dit besluit kwam abrupt en heeft bij deze leden tot veel
vragen geleid, die zij hieronder graag uiteenzetten.

De leden van de SP-fractie zouden allereerst graag van de Minister horen hoe de beslissing
om zo abrupt te stoppen met berichtenservice eMates tot stand is gekomen. Graag ontvangen
deze leden daarbij een tijdlijn waarop wordt aangegeven wat precies op basis van welke
informatie door wie is besloten. Ook horen zij graag of er in de periode voor 24 maart
contact is geweest met eMates om te kijken of één en ander wellicht opgelost kon worden
alvorens werd besloten tot het stopzetten van de samenwerking met eMates.

De leden van de SP-fractie willen benadrukken dat het tamelijk ontluisterend was om
te lezen dat het voor gedetineerden in de EBI mogelijk was om tot wel tientallen berichten
per dag te versturen, en dat deze berichten vaak ook nog eens niet gecontroleerd werden,
omdat er niet voldoende mensen waren om alle berichten te controleren. Dat zou niet
moeten kunnen, de risico’s op voortgezet crimineel handelen zijn dan veel te groot.

Maar klopt dit allemaal wel? De leden van de SP-fractie hebben ook signalen ontvangen
die deze berichtgeving tegenspreken. Kan nu verduidelijkt worden om hoeveel berichten
het daadwerkelijk ging en of het klopt dat berichten niet gecontroleerd werden? Als
dat het geval is, bij wie ligt deze fout dan? Hoe heeft dat zo kunnen gebeuren? Hoe
lang heeft deze praktijk kunnen plaatsvinden? Is dit al vanaf het eerste moment dat
met eMates gewerkt werd het geval? Of al daarvoor? Of per wanneer zijn de problemen
ontstaan? Hoeveel berichten zijn er zonder controle met eMates verzonden en ontvangen
door gedetineerden? Om hoeveel ongecontroleerde berichten gaat het specifiek voor
gedetineerden die in de EBI’s verbleven of verblijven? De veiligheid van medewerkers
en de samenleving is van het allergrootste belang. Als criminele activiteiten binnen
detentie door het falende toezicht op berichten die via eMates zijn verstuurd en ontvangen
is voortgezet dan is dat wat deze leden betreft zeer ernstig. In hoeverre heeft de
Minister inmiddels zicht op of dit ook het geval is geweest?

Specifiek over de EBI hebben de leden de volgende vragen. Klopt het dat alle brieven
en e-mails van Ridouan T. en andere extreem beveiligde gedetineerden juist wel terecht
werden gecontroleerd en dat dat dus geen rechtvaardiging kan zijn om nu voor alle
gedetineerden te stoppen met eMates? Klopt het tevens dat het aantal woorden per mail
via dit systeem sowieso al beperkt is en er bijvoorbeeld geen pdf-bestanden kunnen
worden verstuurd, dan wel worden ontvangen? Klopt het tevens dat, in tegenstelling
tot het eerdere schrijven van de Minister, niet tientallen berichten per dag werden
verstuurd vanuit de EBI, maar bijvoorbeeld in het geval van de heer Ridouan T, het
gemiddeld slechts om ongeveer twee berichten per dag ging? Hoe wordt deze discrepantie
verklaard?

De leden van de SP-fractie vragen waarom er nooit een maximum is ingesteld op het
aantal berichten dat kon worden verstuurd, ook om het aantal berichten voor het personeel
behapbaar te houden in het kader van controle en toezicht. Had er niet alsnog een
maximum ingesteld kunnen worden, al dan niet alleen voor bepaalde extra beveiligde
regimes, in plaats van nu radicaal helemaal te stoppen in alle inrichtingen met de
digitale berichtenservice eMates?

De leden van de SP-fractie zijn bekend met de uitspraak van de RSJ van 28 oktober
2020 (RSJ R-20/6121/GA) over een geschil tussen een gedetineerde in de EBI en de directie
van de Penitentiaire Inrichting (PI) Vught. De uitkomst van dit geschil komt er op
neer dat de beroepscommissie oordeelt dat het de directie niet is toegestaan een maximum
te verbinden aan het aantal berichten dat een gedetineerde mag ontvangen. Dat mag
op grond van de Penitentiaire Beginselenwet niet beperkt worden. Ziet de Minister
de mogelijkheid en ook de wenselijkheid om hier een rechtsgrond voor te creëren? Het
klopt immers toch dat het voor een PI niet verplicht is om gedetineerden gebruik te
laten maken van de diensten van eMates? Het klopt toch ook dat in sommige PI’s alleen
inkomende berichten mogelijk zijn, van buiten naar binnen? Als dat zo is, waarom zou
het dan niet zijn toegestaan om het aantal berichten dat gedetineerden mogen versturen
aan een maximum te verbinden, bijvoorbeeld uit veiligheidsoverwegingen? Met andere
woorden, waarom is het per se alles of niets? Welke proportionele oplossing ziet de
Minister hiervoor en hoe gaat hij daarvoor zorgen?

Meer in het algemeen vragen de leden van de SP-fractie of het klopt dat het een bewuste
keuze was van de DJI om geen contractuele afspraken vast te leggen met eMates. Zo
ja, kan de Minister wat duidelijkheid verschaffen over de achterliggende reden daarvan?

Kan de Minister eens reflecteren op het feit dat berichtenservicedienst eMates in
landen als Schotland, Australië, Wales en Engeland al jaren prima draait. Waarom zou
het in die landen wel zonder problemen kunnen draaien, maar in Nederland niet?

De leden van de SP-fractie vragen verder hoe het mogelijk is dat er nooit contractuele
afspraken zijn gemaakt tussen de DJI en eMates over bijvoorbeeld de bescherming van
persoonsgegevens. Wie was hier verantwoordelijk voor?

Klopt het, zo vragen de leden van de SP-fractie, dat sinds de DJI op 28 maart gestopt
is met het verwerken van de dagelijks door eMates digitaal aangeleverde berichten,
eMates de berichten uitprint en per post naar de afzonderlijke DJI-locaties stuurt?
Klopt het tevens dat de DJI deze, langs reguliere weg, binnenkomende post niet aan
de geadresseerde gedetineerden uitgeeft? Zo ja, hoeveel berichten zijn inmiddels al
achtergehouden door de DJI? Welke bevoegdheid heeft de DJI om in den breedte brieven
die geadresseerd zijn aan gedetineerden niet aan de betrokken gedetineerden te verstrekken?
Kan worden verduidelijkt hoe die praktijk in lijn is met art. 36 Penitentiaire Beginselenwet?
Is de Minister alsnog bereid deze post zo snel mogelijk alsnog aan de gedetineerden
te verstrekken? Zo nee, waarom niet?

Deze leden wijzen erop dat het stopzetten van berichtenservice eMates een paardenmiddel
is. De stopzetting heeft grote gevolgen voor alle gedetineerden en hun achterblijvers.
Dus ook voor degenen die zich wel netjes aan alle regels omtrent communicatie met
de buitenwereld hielden. Waarom heeft de Minister ook voor die mensen de mogelijkheid
tot het verzenden van berichten via eMates stopgezet? Acht de Minister dat proportioneel?
Zo ja, waarom dan?

Is de Minister het met de leden van de SP-fractie eens dat het voor bijvoorbeeld kinderen
uitermate belangrijk is om contact te houden met allebei de ouders, mits dit uiteraard
niet tot ongewenste situaties voor betrokkenen leidt, ook als één van de ouders gedetineerd
is? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe rechtvaardigt de Minister dan dat hij, met de
beslissing om te stoppen met eMates, kinderen een belangrijk middel ontneemt om met
hun gedetineerde ouder, op een laagdrempelige manier, te communiceren? Heeft de Minister
hierbij voldoende stilgestaan toen hij besloot om gedetineerden de toegang tot eMates
te ontzeggen? Zo ja, waaruit blijkt dat? Had de Minister niet op zijn minst gelijktijdig
met het stoppen met eMates een vervangende, laagdrempelige, manier van communiceren
aan deze kinderen kunnen aanbieden? Zeker ook, omdat een goede relatie tussen ouder
en kind niet alleen voor het kind van groot belang is, maar de gedetineerde ook kan
helpen bij een succesvolle re-integratie in de samenleving na detentie. Graag een
uitgebreide reflectie van de Minister op dit punt.

Is de Minister bekend met het feit dat Gevangenenzorg Nederland ook gebruik maakt
van eMates en dat het stopzetten van eMates op allerlei vlakken onhandig is en voor
meer bureaucratie zal zorgen in de verlening van zorg voor gedetineerden? Begrijpt
de Minister dat het stopzetten van eMates ervoor zorgt dat alle communicatie tussen
Gevangenenzorg Nederland en gedetineerden weer per brief zal moeten gaan, wat meer
handelingen vergt en langere doorlooptijden tot gevolg zal hebben? Waarom is de communicatie
met Gevangenenzorg Nederland niet uitgesloten van de stop? Ziet de Minister mogelijkheden
om in de nabije toekomst alsnog tot een regeling te komen waarbij, bijvoorbeeld Gevangenenzorg
Nederland alsnog gebruik kan maken van eMates?

Hoe lang zal het onderzoek dat door de Minister is ingesteld naar verwachting gaan
duren? Welke onafhankelijke partij verricht dit onderzoek, en met welke opdracht precies?
Is de Minister bereid zo snel als mogelijk te bekijken onder welke voorwaarden voortzetting
van berichtenservice eMates wel weer mogelijk gemaakt kan worden? Hoe wil de Minister
de gedetineerden tegemoetkomen, nu zij cruciaal contact met hun achterblijvers missen
en hun resocialisatie mogelijk gevaar loopt?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie hebben kennisgenomen van de stand van zaken over de berichtenservice
van eMates. Zij hebben daarover nog enkele vragen.

Aanleiding

De leden van de SGP-fractie lezen dat de DJI begin maart 2022 van het OM een brief
heeft ontvangen waarin het OM haar zorgen ten aanzien van de digitale berichtenservice
van eMates onder de aandacht van de DJI heeft gebracht. Deze leden vragen de Minister
of er voor maart 2022 ook al signalen werden ontvangen door het OM dat de controle
op de berichtenservice ondermaats was. Zo ja, waarom is er toen niet ingegrepen? Deze
leden lezen dat het OM in haar brief als haar eerste en grootste zorg het gebrek aan
contractuele afspraken tussen de DJI en eMates noemt. Deze leden constateren dat de
samenwerking sinds 2010 loopt en vragen de Minister waarom dit gebrek aan contractuele
afspreken niet eerder een zorg is geweest.

De leden van de SGP-fractie lezen dat er geen zicht op het systeem is en dat niet
bekend is of het voldoet aan de wettelijke eisen die gesteld worden aan de verwerking
van persoonsgegevens. Deze leden vragen de Minister of de samenwerking regelmatig
geëvalueerd wordt, of er tussentijds afspraken kunnen worden gemaakt en of de verwerking
van persoonsgegevens niet eerder onderwerp van gesprek is geweest? Vindt er tussentijds
overleg plaats waarbij dit besproken kan worden? Wordt er onderzoek gedaan naar de
wettelijke eisen van de verwerking van persoonsgegevens en de implementatie daarvan
voor het eMates-systeem?

De leden van de SGP-fractie lezen dat er geen zicht is op informatie binnen het systeem
van eMates alsook de informatie die via eMates verstuurd wordt. Deze leden constateren
dat hiermee een belangrijke voorwaarde voor het instandhouden van het systeem van
eMates geschonden wordt, namelijk het gecontroleerd kunnen ontvangen en versturen
van berichten door gedetineerden. Deze leden vragen de Minister of er basisvoorwaarden
bestaan om het systeem te kunnen laten functioneren zoals het beschikken over voldoende
capaciteit om de berichten controleren.

De leden van de SGP-fractie lezen dat als het aantal emailberichten niet gelimiteerd
is en er, zoals nu via eMates, een grote hoeveelheid ongescreend digitaal berichtenverkeer
met de buitenwereld kan plaatsvinden, dat volgens het OM een aanzienlijk risico oplevert
van voortgezet crimineel handelen binnen de penitentiaire inrichting. Deze vragen
de Minister of hij bereid is te onderzoeken of het toch mogelijk is een limiet te
stellen aan het ontvangen en versturen van berichten. Deze leden vragen de Minister
ook hoe het überhaupt mogelijk is dat ongescreend berichtenverkeer mogelijk is. Is
het niet een voorwaarde voor het ontvangen en versturen van berichten dat deze berichten
eerst gescreend worden? Het ligt voor de hand dat het aantal berichten zich ophoopt
voor controle, maar het ligt niet voor de hand dat indien sprake is van een capaciteitstekort,
berichten zonder controle kunnen worden verzonden en ontvangen. Kan de Minister aangeven
of hier sprake van is geweest?

De leden van de SGP-fractie lezen dat zolang het eMates berichtensysteem stilligt,
er nog wel de mogelijkheid van het versturen en ontvangen van een brief bestaat. Via
deze weg is het voor gedetineerden ook mogelijk om in contact te blijven. eMates geeft
zelf aan dat het lastiger is om een brief te controleren, inclusief afzender, dan
een bericht via eMates. Kan de Minister aangeven hoe de beschikbare capaciteit omgaat
met dit gegeven? Kan de Minister verzekeren dat alle berichten die nu binnenkomen
en uitgaan per post wel voldoende kunnen worden gecontroleerd alvorens zij de ontvanger
bereiken?

Opvolging door de DJI

De leden van de SGP-fractie lezen dat de DJI heeft moeten constateren dat sluitende
afspraken met eMates over autorisaties, logging, screening van personeel en periodieke
auditing niet zijn gemaakt en dat er ook anderszins vanuit DJI geen zicht is op de
bescherming en beveiliging van deze gegevens. Deze leden vragen de Minister waarom
na 12 jaar samenwerking pas naar buiten komt dat er nooit deugdelijke afspraken met
eMates zijn gemaakt over de samenwerking. Zij vragen de Minister wie er verantwoordelijk
was voor het maken van deze afspraken en hoe het heeft kunnen gebeuren dat hier nooit
afspraken over gemaakt zijn.

De leden van de SGP-fractie lezen dat is besloten om door een onafhankelijke partij
met spoed onderzoek naar de afspraken en voorwaarden te laten verrichten en hangende
dat onderzoek het gebruik van de berichtenservice via eMates op te schorten. Deze
leden vragen de Minister op welke termijn de conclusies van het onderzoek verwacht
worden. Kan de Minister de Kamer informeren over de ontwikkelingen uit het onderzoek?

De leden van de SGP-fractie lezen dat het feit dat er geen sluitende afspraken met
eMates zijn gemaakt en daarop evenmin toezicht werd gehouden, onacceptabel is voor
de Minister. Deze leden lezen dat de Minister aan de leiding van de DJI nadrukkelijk
verzocht heeft om dit aspect ook mee te nemen in het onderzoek. Deze leden vragen
de Minister of ook in het onderzoek kan worden meegenomen hoeveel gevallen er zijn
waarbij het toezicht op de berichtenservice tekort is geschoten en of er daarbij berichten
ontvangen of verstuurd zijn die bij deugdelijke controle afgekeurd zouden worden.
Zijn er berichten verstuurd van of naar een gedetineerde die informatie bevatten waardoor
misdrijven gepleegd konden worden? Kan de Minister aangeven of in het onderzoek wordt
meegenomen hoe de controle op het berichtenverkeer van en naar gedetineerden verder
verscherpt wordt? Kan de Minister aangeven of het berichtenverkeer van en naar gedetineerden
in de EBI extra verscherpt wordt nu naar buiten is gekomen dat met name de heer Ridouan
T. (mogelijk) misbruik van de berichtenservice heeft gemaakt?

II Antwoord / Reactie van de Minister