Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de eindrapportage pilot 10-14 '' Een soepele overgang'' (Kamerstuk 31293-580)

Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben enkele fracties
de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen over de brieven van de Minister
voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media d.d. 1 juni respectievelijk 5 oktober
2021 inzake de eindrapportage pilot 10–14 «Een soepele overgang» en de eerste tussenrapportage
naar het experiment teambevoegdheid 10–14-onderwijs (Kamerstuk 31 293, nr. 580 en parlisnr. 2021Z17149).

De fungerend voorzitter van de commissie, Tellegen

De adjunct-griffier van de commissie, Arends

Inhoud

blz.

I

Vragen en opmerkingen uit de fracties

2

•

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

2

•

Inbreng van de leden van de D66-fractie

2

•

Inbreng van de leden van de SP-fractie

3

•

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

4

•

Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

5

•

Inbreng van de leden van de ChristenUnie-fractie

6

•

Inbreng van de leden van de Volt-fractie

6

•

Inbreng van de leden van de SGP-fractie

7

II

Reactie van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media

7

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van het onderzoek van de Inspectie
van het Onderwijs (hierna: inspectie) naar de 10–14 initiatieven. Zij vragen wat de
algemene kabinetsreactie is op dit rapport.

De leden lezen in het rapport dat om de onderwijskwaliteit van 10–14 scholen te bewaken,
het volgens de inspectie noodzakelijk is dat er wet- en regelgeving komt voor dit
specifieke onderwijstype. Alleen dan kan de inspectie adequaat toezicht houden op
de kwaliteit van het onderwijs en kunnen besturen hierover verantwoording afleggen.
Hoe kijkt de Minister hiernaar? Zij vragen of de Minister deze conclusie deelt en
welke acties de Minister aan deze aanbeveling verbindt.

De leden lezen daarnaast in het rapport van de inspectie verschillende aanbevelingen
voor 10–14 onderwijs. Kan de Minister per aanbeveling ingaan hoe en of hij hier invulling
aan gaat geven?

Daarnaast lezen de leden in de kabinetsreactie eindrapportage pilot 10–14 scholen
«een soepele overgang» dat de Minister het besluit hoe verder om te gaan met de instroom
in het primair onderwijs en de overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs,
overlaat aan een volgend kabinet. Kan de Minister ten minste aangeven welke aandachtspunten
hij meegeeft aan een volgend kabinet met betrekking tot dit onderwerp, zo vragen de
voornoemde leden.

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de eindrapportage
pilot 10–14 «Een soepele overgang». Zij zijn tevreden dat de Minister hiermee een
terugkoppeling geeft op de motie van de leden Heerema en Van Meenen1, welke de regering vraagt een pilot te starten waarbij een aantal schoolbesturen
de vrijheid krijgen om zo flexibel mogelijk om te kunnen gaan met de instroom in het
primair onderwijs en de doorstroom naar het voortgezet onderwijs. Zij hebben nog enkele
vragen en opmerkingen die ze aan de Minister willen voorleggen.

Vroege selectie

De leden van de D66-fractie zijn van mening dat we in het huidige schoolsysteem veel
te vroeg selecteren. Zo stoppen we kinderen op 12-jarige leeftijd al in een hokje,
waar ze vaak de rest van hun leven in vast zitten. Twaalf jaar is te vroeg om te selecteren
naar niveau. Daarom zijn deze leden positief dat de afgelopen jaren de belangstelling
voor 10–14 onderwijs is toegenomen en dat naar aanleiding van een motie van de leden
Heerema en Van Meenen2 een pilot is uitgevoerd zodat we jongeren langer de tijd geven om zich te ontwikkelen.
Zij lezen in de eindrapportage van de pilot dat succesfactoren bij de uitvoering de
kleinschaligheid zijn, gemotiveerd en enthousiast personeel, een goede voorbereiding
en een gezamenlijk bestuur voor po3 en vo4. Wat vindt de Minister de belangrijkste conclusies uit de eindrapportage? Welke lessen
kan hij trekken uit de pilot voor het regulier onderwijs? Ook vragen zij of het zijn
intentie is om naar aanleiding van deze pilot de randvoorwaarden voor de implementatie
van dit type onderwijs te verbeteren.

Knelpunten pilot 10–14

De leden van de D66-fractie vinden het goed om te signaleren dat leraren positief
met 10–14 onderwijs aan de slag zijn gegaan. En dat leraren, leerlingen en ouders
over het algemeen positief zijn. Echter, deze leden vernemen ook dat er aandachtspunten
zijn, zoals kwaliteitsborging en transparante communicatie. Wat hebben scholen die
deel hebben genomen aan deze pilot als de grootste struikelblokken ervaren? In de
rapportage wordt geconstateerd dat de grootste uitstroom tussen 10 en 12 jaar is.
Zij vragen of de Minister hier een verklaring voor kan geven. Hoe kan deze uitstroom
in de toekomst worden voorkomen? Wat vindt de Minister de belangrijkste aanbevelingen
om 10–14 onderwijs te laten slagen? Is hij bereid stappen te ondernemen, om dit type
onderwijs te realiseren op meer scholen in Nederland? Zo ja, welke, zo vragen de voornoemde
leden.

Tussenrapportage onderzoek teambevoegdheid 10–14 onderwijs

De leden van de D66-fractie zijn positief te vernemen dat de schoolleiders en leraren
tevreden tot zeer tevreden zijn over de samenstelling van lerarenteams, omdat po-leraren
en vo-leraren van elkaar kunnen leren en de verschillende expertises elkaar verrijken.
Welke lessen trekt de Minister uit de conclusies omtrent de teambevoegdheid? Deze
leden constateren dat als een van de grootste knelpunten het verschil tussen de cao’s
van po- en vo-leraren wordt genoemd. Zij zijn van mening dat er een gezamenlijk cao
moet komen voor heel het funderend onderwijs en zien deze conclusie als een steun
in de rug om dit te realiseren. Daarnaast wordt als knelpunt ook benoemd dat leraren
meer tijd nodig hebben om hun taken uit te voeren en te overleggen met andere leraren.
Zij hebben daarom eerder voorgesteld in de Onderwijsvisie dat leraren maximaal 20
uur per week les moeten geven, zodat leraren tijd hebben om te blijven ontwikkelen
en hun lessen voor te bereiden. Hoe beoordeelt de Minister de benoemde knelpunten
in de tussenrapportage? Ziet hij in de tussenrapportage kansen voor het regulier onderwijs?
Zo ja, welke, zo vragen de voornoemde leden.

Inbreng van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de eindrapportage pilot 10–14
«Een soepele overgang» en de reactie van de Minister. Zij hebben daar nog enkele vragen
en opmerkingen over.

De leden vragen hoe de Minister aankijkt tegen het 10–14 onderwijs. Ziet hij dit als
een goede optie om vroege selectie en de daarmee gepaard gaande kansenongelijkheid
tegen te gaan? Kan dit überhaupt gesteld worden, aangezien de effecten niet meetbaar
zijn? Kan hij de voor- en nadelen van 10–14 onderwijs opsommen ten opzichte van andere
interventies om kansenongelijkheid tegen te gaan bij de overgang van het basisonderwijs
naar het middelbaar onderwijs? Wat zou de Minister het nieuwe kabinet adviseren als
het gaat om het voortzetten van het 10–14 onderwijs? Ook als het gaat om het aanpakken
van de knelpunten in wet- en regelgeving? Tevens vragen de voornoemde leden hoe de
Minister het rapport van de inspectie weegt, waaruit blijkt dat het merendeel van
de betreffende scholen de kwaliteit van onderwijs onvoldoende bewaart.5 Wat gaat de Minister doen om de kwaliteit te verbeteren en aan het bewaken van de
kwaliteit? Wat is de reactie van de Minister op de eerste tussenrapportage experiment
teambevoegdheid 10–14? Zou zo’n teambevoegdheid wenselijk zijn volgens de Minister
en de kwaliteit van onderwijs ten goede komen? Kan de Minister zijn antwoorden toelichten,
zo vragen de voornoemde leden. Vindt de Minister het ook onrechtvaardig dat leraren
uit het primair en voortgezet onderwijs in deze pilot samenwerken, terwijl hun arbeidsvoorwaarden
op basis van cao’s verschillen? Ook ontvangen zij graag hier een toelichting op.

Eveneens zijn de leden benieuwd naar de schoolloopbaan van de leerlingen die het volledige
traject hebben doorlopen. Wordt dit verder gemonitord? Zo nee, waarom niet? Is de
Minister alsnog bereid dit ondanks zijn demissionaire status wel toe te zeggen, zo
vragen de voornoemde leden.

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de onderhavige
eindrapportage. Zij zijn zich bewust dat kinderen zich op verschillende manieren en
in verschillende tempo’s ontwikkelen en niet allemaal beginnen met een gelijke start.
In Nederland wordt echter heel vroeg geselecteerd voor het type voortgezet onderwijs,
in maar liefst zeven verschillende richtingen (van praktijkonderwijs tot vwo). Al
op 11-jarige leeftijd komen kinderen zo in een hokje terecht waar ze niet makkelijk
meer uitkomen. Kan de Minister toelichten in hoeverre een doorlopende leerlijn voor
kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar van basis- naar voortgezet onderwijs, nu
blijkt te kunnen meehelpen om deze vroegselectie te doorbreken en daarmee recht te
doen aan alle verscheidenheid tussen kinderen?

De eindrapportage van de pilot 10–14 «Een soepele overgang» noemt het nog te vroeg
om uitspraken te doen over de schoolloopbaan van de leerlingen, maar benoemt dat er
tevredenheid bestaat over de geleidelijke overgang, het vakoverstijgend werken, het
gepersonaliseerd leren en sociale competenties en de begeleiding en monitoring van
de voortgang. Bij twee van de tien initiatieven vormde het tegengaan van segregatie
een doelstelling, daar blijkt nu ook sprake van een gemêleerde schoolpopulatie. Hoe
zit dat laatste bij de andere initiatieven, zo vragen de voornoemde leden.

De eerste tussenmeting van het onderzoek teambevoegdheid 10–14-onderwijs benoemt dat
teambevoegdheid de doorlopende leerlijn van leerlingen versterkt, de gezamenlijke
begeleiding van leerlingen verbetert en leraren breder laat kijken dan hun eigen «specialiteit»,
maar stelt vast dat de verschillen tussen cao’s van po- en vo-leraren de grootste
belemmering vormt. Wordt dit probleem opgelost als de loonkloof tussen primair en
voortgezet onderwijs wordt opgelost, zo vragen deze leden.

Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben de verschillende rapporten over 10–14 onderwijs
met interesse gelezen. Zij hebben hier nog wel wat vragen over.

Themarapport 10–14 onderwijs van inspectie

Samenvatting

De leden van de GroenLinks-fractie lezen dat in de eerste helft van 2021 er naar schatting
28 10–14 initiatieven zijn die onderwijs verzorgen of voornemens zijn deze te starten.
Het regeerakkoord van 2017 gaf ruimte voor dit soort initiatieven. Blijft deze ruimte
er ook bij een nieuw regeerakkoord? Zij vragen hoe continuïteit voor deze initiatieven
wordt gewaarborgd ook na een wisseling van kabinet (bijvoorbeeld als een nieuw kabinet
hier minder ruimte aan wil bieden). Is er een maximum aan het aantal 10–14 initiatieven
dat wordt toegestaan? Eveneens vragen zij welke eisen worden gesteld aan deze initiatieven
om zich te mogen ontplooien binnen deze ruimte. Wat gaat er gebeuren met de conclusies
uit de rapporten en hoeveel 10–14 initiatieven zijn er of starten er in 2022, zo vragen
de voornoemde leden.

Nog geen brede oplossingen voor het risico van een dubbele knip

De leden van de GroenLinks-fractie lezen dat de meeste initiatieven nog weinig werkwijze
hebben ontwikkeld om de risico’s in de aansluiting met groep 6 en klas 3 in beeld
te brengen en hieraan oplossingen te verbinden. De voornoemde leden vinden dit zorgelijk.
Deelt de Minister de mening dat deze 10–14 initiatieven er juist zijn om de overgangen
binnen het onderwijs minder lastig te maken? In hoeverre is er nu geen sprake van
het verschuiven van deze lastige overgang, en deze zelfs verdubbelen naar twee lastige
overgangen? Eveneens vragen zij of er geen eisen worden gesteld aan deze initiatieven
om hier wél oplossingen voor te vinden. Zo niet, waarom niet? Op welke manier worden
10–14 initiatieven gestimuleerd dan wel verplicht om hier meer aandacht aan te besteden,
zo vragen de eerder genoemde leden.

Kwaliteitszorg

De leden van de GroenLinks-fractie concluderen dat de kwaliteitszorg een kwetsbare
factor is waar nog veel verbetering nodig is. Op welke manier worden 10–14 initiatieven
gestimuleerd dan wel verplicht om hier meer aandacht aan te besteden? De voornoemde
leden lezen dat de onderwijsvisie bij deze initiatieven weinig is vertaald naar concrete
en toetsbare doelen. Hoe is het dan mogelijk om dit soort onderwijs te beoordelen?
Zij vragen hoe zeker kan worden gesteld dat de leerlingen goed en kwalitatief onderwijs
krijgen dat ook weer aansluit bij het vervolgonderwijs daarna.

Wet- en regelgeving

De leden van de GroenLinks-fractie begrijpen dat de wetgeving nog niet is ingericht
op dit soort 10–14 initiatieven. Acht de Minister het verantwoord om door te gaan
met dit soort pilots als de kwaliteit en verantwoording moeilijk te controleren zijn
door de inspectie? Hoelang kan de situatie op deze manier zonder passend toezicht
voortduren volgens de Minister? Ook vragen zij of de Minister voornemens is om een
voorbereidend traject in te zetten om te kijken welke regelgeving aangepast dient
te worden voor dit soort initiatieven. Zo niet, waarom niet? Welke wijzigingen in
wet- en regelgeving zouden belemmeringen in de samenwerking tussen primair en voortgezet
onderwijs kunnen oplossen?

De voornoemde leden lezen dat het regeerakkoord spreekt van meer ruimte voor vormen
van samenwerking zoals 10–14 initiatieven, maar dat de praktijk de vraag oproept waaruit
deze ruimte precies bestaat en hoe de kwaliteit van het onderwijs gewaarborgd kan
worden. Zij vragen of de Minister deze vragen kan beantwoorden, dan wel erop reflecteren.

De leden lezen dat er nog diverse andere knelpunten zijn voor het 10–14 onderwijs
binnen de wettelijke kaders. Een knelpunt is het stelsel van bevoegdheden waardoor
er beperkingen zijn voor leraren primair onderwijs om les te geven in het voortgezet
onderwijs. Op welke manier zou dit knelpunt kunnen worden opgelost? Is de Minister
voornemens hier iets structureels aan te doen? Ziet de Minister ook dat het volledig
dichten van de loonkloof ook een knelpunt binnen 10–14 onderwijs kan oplossen, zo
vragen de eerder genoemde leden.

Inbreng van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat centraal in dit schriftelijk overleg
het 10–14-onderwijs staat. De beschikbaarheid van brede brugklassen levert, samen
met soepele overgangen een positieve bijdrage aan gelijke kansen voor kinderen. De
leden pleiten daarom voor meer ruimte voor samenwerking en initiatieven van scholen
op dit vlak. In dit schriftelijk overleg willen zij stilstaan bij een drietal punten:
ruimte voor initiatieven en samenwerking, het bevoegdhedenstelsel en teambevoegdheid
en de cao in het po en vo.

Ten eerste het bevoegdhedenstelsel. Een randvoorwaarde voor 10–14-onderwijs is teambevoegdheid.
Dit versterkt doorlopende leerlijnen en de begeleiding van leerlingen. De leden van
de ChristenUnie-fractie pleiten ervoor om de bevoegdhedenstructuur in het funderend
onderwijs onder de loep te nemen, om te zoeken hoe het makkelijker wordt om ook tussen
onderwijssectoren over te stappen en er voor leraren meer carrièrepaden mogelijk zijn.
Welke mogelijkheden tot veranderingen in de bevoegdhedenstructuur ziet de Minister
om structureel tot een versterking van doorlopende leerlijnen te komen? Meer en andersoortige
carrièrepaden in het onderwijs leiden wellicht ook tot het meer aantrekkelijk maken
van het leraarschap. Zij vragen hoe de Minister dat ziet. Ziet de Minister voor het
meer aantrekkelijk maken van het beroep ook een mogelijkheid voor het komen tot één
cao in het gehele funderende onderwijs, zo vragen de voornoemde leden.

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat het 10–14-onderwijs en de resultaten
uit de rapportage goede voorbeelden zijn van het resultaat van samenwerking, initiatieven
en de ruimte die geboden wordt aan scholen om dat te doen. De leden pleiten ervoor
om de ruimte voor samenwerking en initiatieven van scholen op het vlak van brede brugklassen,
betere begeleiding bij de overgang naar een volgende school en voldoende mogelijkheden
om door te stromen en te stapelen te verbreden. Kan de Minister daarop reflecteren?
Welke ruimte ziet de Minister nu al om deze verbreding te maken, zo vragen de voornoemde
leden.

Inbreng van de leden van de Volt-fractie

De leden van de Volt-fractie vragen wat de reden is dat een aantal van de pilots nog
geen expliciete visie op het bevorderen van kansengelijkheid geformuleerd hadden.
Een van de voornaamste redenen voor het uitvoeren van de pilots lag immers in de bevordering
van kansengelijkheid. Hoe kan het dat dit van tevoren niet meegenomen is door een
aantal pilots? Eveneens vragen zij wat hier nu concreet aan wordt gedaan om dit alsnog
door de verschillende pilots mee te laten nemen. In hoeverre vragen de pilots om extra
inspanningen vanuit de docenten, zowel qua administratieve taken als docerende taken?
De voornoemde leden achten het belangrijk dit mee te wegen, gezien het schrijnende
algemene lerarentekort en de hoge werkdruk. Leidt een betere samenwerking tussen po-
en vo-scholen tot vermindering van de werkdruk, bijvoorbeeld door betere afstemming?

Ten slotte vragen zij hoe de Minister aan kijkt tegen een mogelijke toekomstige wettelijke
verankering van de samenwerking tussen po- en vo-scholen, die nodig zou zijn vanuit
de geschetste problematiek in het rapport omtrent verantwoording, toezicht en nalevingsrisico’s.

Inbreng van de leden van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de eindrapportage.
Zij hebben enkele vragen met het oog op de verdere discussie over deze thematiek.

De leden van de SGP-fractie constateren dat de verschillende initiatieven erg ongelijksoortig
zijn. De onderzoekers geven aan dat nader onderzoek nodig is om conclusies te kunnen
trekken. Deze leden vragen de Minister of de ongelijksoortigheid niet hoe dan ook
een belemmering zal blijven om duidelijke conclusies te kunnen trekken, ook als het
onderzoek gecontinueerd wordt.

De leden van de SGP-fractie constateren dat het kabinet de pilots met 10–14 onderwijs
ziet in het licht van kansengelijkheid. Het valt deze leden echter op dat het uitstel
van de overgang naar het voortgezet onderwijs en de selectie van het niveau bij veel
ouders en leerlingen slechts een beperkte rol vervult in de overwegingen. Zij vragen
de Minister hierop te reflecteren. In hoeverre zijn de initiatieven voldoende toegesneden
op de doelstelling, zo vragen de voornoemde leden.

De leden van de SGP-fractie constateren dat de proefprojecten, afgezien van de teambevoegdheid
binnen de reguliere wettelijke kaders, vormgegeven kan worden. Een belangrijke reden
daarvoor is dat de inschrijving blijft verlopen via het gangbare onderscheid tussen
basisschool en middelbare school. In sommige projecten is daarbij ook geen sprake
van een enkele locatie, maar schakelen de leerlingen tussen de locaties van de basisschool
en de middelbare school. Deze leden zouden graag een korte verkenning van de Minister
vernemen van de alternatieve mogelijkheid om binnen de huidige wettelijke kaders de
lengte van de basisschool te verlengen met een jaar of twee jaren. In hoeverre is
het mogelijk om, eveneens met de inzet van teambevoegdheden, uit te gaan van een langer
verblijf in de basisschool voor alle leerlingen en een versneld doorlopen van het
resterende deel van het voortgezet onderwijs, zo vragen de voornoemde leden.

II Reactie van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media