Lijst van vragen en antwoorden : Lijst van vragen en antwoorden over het Financieel jaarverslag van het Rijk 2020 (Kamerstuk 35830-1)

Nr. 33 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vastgesteld 10 juni 2021

De commissie voor de Rijksuitgaven heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Minister
van Financiën over het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2020 (Kamerstuk 35 830, nr. 1).

De Minister heeft deze vragen beantwoord bij brief van 7 juni 2021. Vragen en antwoorden
zijn hierna afgedrukt.

De fungerend voorzitter van de commissie, Sneller

De griffier van de commissie, Schukkink

Vraag 1

Kunt u aangeven welke signalen zijn ontstaan na het stopzetten van de Fraude Signaleringsvoorziening
(FSV)?

Antwoord op vraag 1

De Fraude Signalering Voorziening (FSV) is op 27 februari 2020 uitgezet. Sinds het
signaalproces stil staat heeft de Belastingdienst circa 15.000 signalen ontvangen.
De medewerkers van de Belastingdienst hebben op dit moment geen toegang tot deze signalen
als gevolg van het stilleggen van het proces, omdat het proces niet voldoet aan AVG-wet-
en regelgeving. De Belastingdienst kan daarom op dit moment de vraag, wat voor een
soort signalen sindsdien zijn ontvangen, niet beantwoorden.

Vraag 2

Hoe komt het dat de Belastingdienst er steeds beter in slaagt om de kinderopvangtoeslag
die ouders ontvangen aan te laten sluiten bij hun rechten? Wat is de Belastingdienst
anders gaan doen?

Antwoord op vraag 2

Belastingdienst/Toeslagen zet al langer in op het beter laten aansluiten van de voorschotten
op de actuele situatie, met als doel om het aantal hoge terugvorderingen terug te
dringen en ze waar mogelijk te voorkomen. Hiervoor tracht zij steeds beter beeld te
krijgen van wijzigingen in het inkomen en de opvanguren. Zo wordt vanaf 2016 bij het
continueren van de toeslag naar een volgend jaar bekeken of het inkomen dat een burger
eerder heeft doorgegeven nog voldoende actueel is, bijvoorbeeld door gebruik te maken
van de gegevens in de aangifte inkomstenbelasting. Vanaf 2018 worden aanvragers structureel
proactief benaderd, wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een sterke stijging van
het inkomen of de opvanguren. Daarnaast ontvangen aanvragers brieven als een kind
de leeftijd van vier jaar (met het oog op de overgang naar de buitenschoolse opvang)
en twaalf jaar (met het oog op de overgang naar voortgezet onderwijs) bereikt. Hiermee
worden zij geattendeerd op het doorgeven van relevante wijzigingen voor de kinderopvangtoeslag.
Ook wordt vaker contact opgenomen met aanvragers als de informatie die zij aanleveren
afwijkt van de informatie die een kinderopvangorganisatie aanlevert.

Het beter aan laten sluiten van de kinderopvangtoeslag die ouders ontvangen op hun
rechten blijft een continu aandachtspunt voor Belastingdienst/Toeslagen. In het verbeterprogramma
Kinderopvangtoeslag is eveneens ingezet op het werken met actuele gegevens, het proactief
attenderen van ouders en het eenvoudiger maken van het doorgeven van wijzigingen.
In dit kader zijn er in 2019 enkele verbeteringen doorgevoerd in de digitale dienstverlening.
Burgers die de kinderopvangtoeslag aanvragen of wijzigen worden in het burgerportaal
geattendeerd op het maximaal aantal opvanguren waarvoor zij – op basis van het aantal
uren dat zij werken – kinderopvangtoeslag kunnen krijgen. Ook worden doelgroepouders
in het burgerportaal gevraagd of ze nog altijd tot de categorie doelgroepouders behoren.
Als dat niet langer het geval is, kunnen zij dit direct wijzigen.

In 2021 geven het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Belastingdienst/Toeslagen
vervolg aan het verbetertraject kinderopvangtoeslag. Uw Kamer wordt hierover eind
deze maand (juni 2021) nader geïnformeerd.

Vraag 3

Met hoeveel zijn de energieprijzen in de periode 2010–2021 in absolute en relatieve
cijfers gestegen (of gedaald)?

Antwoord op vraag 3

De energierekening bestaat uit 3 componenten: belastingen, nettarieven en leveringstarieven,
ofwel energieprijzen. Het kabinet heeft geen invloed op de leveringstarieven, deze
worden bepaald door vraag en aanbod. Het CBS en het PBL brengen jaarlijks in het voorjaar
een actueel beeld uit van de energierekening op basis van de prijzen per januari dat
jaar. Het CBS kijkt vooral naar de realisatiecijfers terwijl PBL ramingen voor de
toekomst maakt. Daarnaast heeft het CBS een Statlinetabel waarin de consumentenprijzen
voor energie maandelijks geüpdatet worden. Deze tabel bevat cijfers vanaf 2018 tot
en met 2021. https://opendata.cbs.nl/statline/?dl=3350E%20#/CBS/nl/dataset/84672NED/…

De tabel hieronder geeft een overzicht van de prijzen voor gas en elektriciteit van
2005, 2015 en 2019.

 

Realisaties

 

2005

2015

2019

Gasprijs (€ct/m3)1

 

22

16

Groothandelsprijs elektriciteit (€/MWh)1

54

43

41

X Noot

1

Constante prijzen 2019.

Vraag 4

Kunt u de cumulatieve koopkrachtgroei van de verschillende inkomensgroepen sinds 2010
weergeven, zowel absoluut als procentueel? Kunt u hierbij tevens per jaar aangeven
wat de koopkrachtgroei is?

Antwoord op vraag 4

Onderstaande tabel geeft de statische mediane koopkrachtontwikkeling per inkomenskwintiel
vanaf 2011 zoals gepubliceerd door het CPB. Voor 2010 zijn er geen uitsplitsingen
naar kwintiel beschikbaar, en de cijfers voor 2011–2020 zijn alleen beschikbaar in
percentages. De cumulatieve koopkrachtontwikkeling kan worden bepaald door individuele
huishoudens over deze periode te volgen. Het Ministerie van SZW zal hiervoor ook zoals
gewoonlijk aan het einde van de kabinetsperiode een terugblik publiceren van de cumulatieve
koopkrachtontwikkeling van verschillende groepen. Het optellen van medianen in onderstaande
tabel is methodologisch niet helemaal zuiver. De mediaan is immers de middelste waarneming
in de verdeling, waardoor mogelijk verschillende huishoudens met elkaar vergeleken
worden. Wel geeft het optellen van medianen een grofmazige benadering van de cumulatieve
koopkrachtontwikkeling voor deze inkomensgroepen. Een ander aandachtspunt is dat vanwege
de lengte van de periode de betekenis van de cumulatieve statische koopkrachtontwikkeling
beperkt is. De koopkracht van huishoudens wordt immers vooral bepaald door dynamische
gebeurtenissen, zoals een baan vinden, met pensioen gaan, werkloos raken, trouwen,
scheiden, kinderen krijgen, die niet in statische koopkrachtcijfers tot uitdrukking
komen.

Tabel statische mediane koopkrachtontwikkeling per kwintiel

 

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Alle huishoudens

– 1,2

– 1,7

– 1,4

1,1

1,0

2,5

0,3

0,0

1,0

2,4

0,7

1–20%-inkomensgroep

– 1,1

– 1,3

– 1,3

0,5

1,5

1,5

0,7

0,1

0,8

1,7

0,4

21–40%-inkomensgroep

– 1,2

– 1,4

– 2,2

0,6

2,1

2,1

0,2

– 0,1

1,1

2,0

0,6

41–60%-inkomensgroep

– 1,2

– 1,8

– 1,8

1,5

3,1

3,2

0,0

– 0,1

1,2

2,7

0,8

61–80%-inkomensgroep

– 1,3

– 2,0

– 1,0

2,2

3,3

3,5

0,1

0,0

1,2

2,9

0,9

81–100%-inkomensgroep

– 1,4

– 2,3

– 1,3

1,0

2,6

2,8

0,1

0,0

0,9

2,8

0,6

Bron: CPB CEP 2021

Vraag 5

Hoe heeft de totale belastingdruk in Nederland zich in absolute zin ontwikkeld sinds
2010? Wat is de procentuele toename?

Antwoord op vraag 5

Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van de belastingdruk over de periode 2010–2020.
De belastingdruk wordt hier berekend door de belasting- en premieontvangsten uit het
Financieel Jaarverslag Rijk te delen door het bbp. De belastingdruk is met 4 procentpunt
gestegen van 34 procent in 2010 naar 38 procent in 2020.

Ontwikkeling belastingdruk 2010–2020

Vraag 6

Kunt u de belastingdruk van de verschillende inkomensgroepen sinds 2010 weergeven?

Antwoord op vraag 6

In de publicatie «Welvaart in 2019» rapporteert het CBS over de totale belasting-
en premiedruk. Hierbij zijn huishoudens verdeeld over tien welvaartsgroepen waarbij
zowel het inkomen als het vermogen is meegewogen. Van deze cijfers is geen meerjarige
reeks beschikbaar. De meest recente cijfers (over 2015) laten het volgende beeld zien.
Over het algemeen zijn de indirecte belastingen een iets groter percentage van het
brutoinkomen bij de lage welvaartsgroepen dan bij de hoge welvaartsgroepen. Dit komt
doordat de bestedingen bij lage welvaartsgroepen relatief hoog zijn ten opzichte van
het inkomen. Tussen het tweede en negende deciel is de totale belastingdruk nog steeds
progressief. In het eerste deciel is een uitschieter naar boven zichtbaar, doordat
hier relatief veel zelfstandigen en studenten voorkomen met een laag inkomen.

Vraag 7

Hoe hoog is de lastendruk op kapitaal (voor bedrijven) in 2020?

Antwoord op vraag 7

Voor belastingjaar 2020 zijn de aangiftes nog in behandeling, hier zijn daarom nog
geen cijfers over beschikbaar. Daarnaast is het, zoals beschreven in het rapport van
de Adviescommissie belastingheffing van multinationals1, lastig om een lastendruk op kapitaal te berekenen. Zo kan het een vertekend beeld
geven om naar een enkel jaar te kijken. Dit komt vooral door de verliesverrekening.
Ook is de afbakening van de bedrijven alsmede de definitie van het winstbegrip van
invloed. In ditzelfde rapport wordt daarom een berekening gemaakt op basis van het
totaal in de belastingjaren 2010 tot en met 2017, waarbij alleen gekeken is naar bedrijven
die over deze jaren meer fiscale winst hebben gemaakt dan verlies. Deze grafiek is
hieronder weergegeven.

Vraag 8

Hoeveel is de blootstelling van Nederland op het beleid van de Europese Centrale Bank
(ECB)? Kunt u een totaalbedrag noemen?

Antwoord vraag 8

In de jaarlijkse informatiebrief «risico’s DNB en de Nederlandse staat als gevolg
van ECB beleid» wordt blootstelling van DNB op het beleid van de ECB uitgebreid toelicht.2 De blootstelling van DNB is gelijk aan het Nederlandse aandeel in alle onderdelen
van het Eurosysteem waar risicodeling van toepassing is, te weten de open markt operaties
(OMO’s), dit zijn de herfinancieringsoperaties, en de programma’s Covered Bonds Purchase Programme (CBPP3)3, Securities Markets Programme (SMP), Corporate Sector Purchase Programme (CSPP) en delen van het Public Sector Purchase Programme (PSPP) en Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP).4 Tabel 1 vermeldt de blootstelling van DNB in EUR mld. op de ECB-programma’s, excl.
PSPP en PEPP. De cijfers die de blootstelling van DNB weergeven zijn afkomstig uit
het 2020 jaarverslag van DNB en zijn daardoor per 31 december 2020.

Tabel 1. Blootstelling van DNB op ECB-programma’s exclusief PSPP en PEPP in EUR mld.

 

Herfinancierings-transacties

SMP

CBPP 1–3

CSPP

Totaal

Blootstelling van DNB1

105,3

1,6

15,6

14,8

137,3

X Noot

1

Cijfers over de blootstelling van de DNB komen uit het DNB-jaarverslag over 2020 en
geven dus de situatie eind 2020 weer.

Daarnaast is DNB naar rato van de kapitaalsleutel blootgesteld aan de aankoop van
supranationale publieke activa onder het PSPP. Deze blootstelling bedraagt volgens
het jaarverslag van DNB per 31 december 2020 resp. 14,7 mld. (PSPP).

Tenslotte worden onder het PSPP en PEPP programma ook nationale publieke activa aangekocht,
zoals staatsobligaties. Voor het grootste deel van deze aankopen is geen risicodeling
van toepassing waardoor de blootstelling van DNB wordt beperkt. In de jaarlijkse informatiebrief
heb ik de vormgeving van deze risicodeling en blootstelling beschreven5.

Vraag 9

Kunt u middels een tabel aangeven wat de uitgaven van Nederland aan ontwikkelingssamenwerking
(ODA) in de periode 2010–2021 zijn geweest (graag per jaar uitsplitsen)?

Antwoord op vraag 9

De onderstaande tabel geeft de Nederlandse uitgaven aan Official Development Assistance
(ODA) weer (bedragen in miljoenen euro). De cijfers tot en met 2020 zijn realisatiecijfers,
de stand voor 2021 is de raming van het ODA-budget zoals vastgesteld in de Voorjaarsnota.

Jaar

ODA-uitgaven

2010

4.877

2011

4.686

2012

4.375

2013

4.225

2014

4.316

2015

5.246

2016

4.657

2017

4.492

2018

4.833

2019

4.741

2020

4.751

2021

4.376

Vraag 10

Welke stappen gaat u zetten om dit jaar, als corona minder allesbepalend wordt, weer
richting een evenwicht te kunnen gaan? Wat betekent dit voor het afbouwen van steunmaatregelen?

Antwoord op vraag 10

Als de pandemie voorbij is moet worden bezien hoe het ervoor staat met de overheidsfinanciën,
wat budgettair gezien een verstandig pad is en hoe nieuwe buffers weer worden opgebouwd.
Eerder opgebouwde buffers hebben het mogelijk gemaakt om incidentele uitgaven aan
steunmaatregelen te doen. Gezien de incidentele aard van de uitgaven heeft dit geen
structureel effect op het saldo maar is de schuld wel verslechterd.

De afbouw van steunmaatregelen is mede afhankelijk van de mate waarin beperkingen
worden afgeschaald en de economie weer op eigen kracht kan staan. Eind mei heeft het
kabinet aangekondigd het steun- en herstelpakket te verlengen tot en met het derde
kwartaal. De voorstellen in die brief waren gebaseerd op het toen actuele beeld van
de virusontwikkeling en voortgang van de vaccinatiecampagne. Tegelijkertijd heeft
het kabinet aangegeven een vinger aan de pols te houden. De epidemiologische situatie
kan immers beter of slechter gaan dan we toen verwachtten. Concreet houdt dit in dat
als er zich onverhoopt nieuwe ontwikkelingen voordoen die nopen tot extra contactbeperkende
maatregelen, dit ook de afweging over het afbouwen van steun na het derde kwartaal
zal beïnvloeden. Andersom geldt dat de epidemiologische omstandigheden zich ook juist
positiever kunnen ontwikkelen, waarbij restricties verdwijnen, ofwel voor iedereen
ofwel voor mensen die gevaccineerd of negatief getest zijn. Dit veel positiever economische
uitgangspunt brengt een ander dilemma met zich mee, namelijk dat de risico’s en nadelen
van het doortrekken van steun (maatschappelijk) steeds minder acceptabel zijn naarmate
de contactbeperkingen worden opgeheven. Het gaat dan bijvoorbeeld om risico’s op oneigenlijk
gebruik, verkeerde prikkels of de toegenomen kans dat uitgekeerde voorschotten later
terugbetaald moeten worden, met alle mogelijke complicaties van dien. Indien we in
dit positieve scenario zitten, zal het kabinet nadenken over manieren om deze risico’s
– die inherent zijn aan het onverkort doortrekken van de NOW en TVL en de specifieke
steunmaatregelen – in kaart te brengen, te beoordelen en verder in te perken. We zullen
uw Kamer informeren als dit leidt tot actie.

Vraag 11

Wat betekenen de positieve faillissementscijfers? In hoeverre worden ook niet-levensvatbare
bedrijven in stand gehouden met de coronasteunmaatregelen? Verwacht u een faillissementsgolf
wanneer steunmaatregelen worden afgebouwd, of heeft de oppakkende economie naar verwachting
een positief effect?

Vraag 17

Hoeveel faillissementen zijn er in 2021?

Antwoord op vraag 11 en 17

Het aantal faillissementen bevond zich in 2020 op het laagste niveau in twintig jaar,
en in de eerste maanden van 2021 is dit aantal nog verder gedaald. Dat is op de korte
termijn goed nieuws, want het betekent dat de steunpakketten veel bedrijven overeind
hebben gehouden, en hebben voorkomen dat de omzetdaling in getroffen sectoren is overgeslagen
naar bijvoorbeeld de financiële sector. Met het nieuwe steunpakket blijft het kabinet
zich inzetten om te voorkomen dat in de kern gezonde bedrijven onnodig failliet gaan.
Tegelijkertijd zullen door de steunpakketten ook niet-levensvatbare bedrijven overeind
zijn gebleven. Bij een normale economische ontwikkeling horen immers ook faillissementen.
Zelfs in goede economische tijden gaan veel bedrijven failliet en worden ook weer
nieuwe bedrijven opgericht, en in slechte tijden ligt het aantal faillissementen beduidend
hoger. Ter vergelijking: in de crisisjaren 2009 t/m 2014 gingen er gemiddeld per jaar
ongeveer 6900 bedrijven failliet, in 2020 waren het er ongeveer 2700.

Het is nog onzeker hoe het aantal faillissementen zich later dit jaar ontwikkelt.
CPB en DNB verwachten in hun laatste ramingen dat het aantal faillissementen oploopt
nadat de steunmaatregelen aflopen, maar geven geen kwantitatieve prognose. Het heropenen
van de economie en de nieuwe steunmaatregelen zullen op zichzelf een dempend effect
hebben op de toename van faillissementen, omdat ondernemers hierdoor meer omzet kunnen
draaien en meer tijd en gunstigere voorwaarden krijgen om hun belastingschuld terug
te betalen.

De faillissementen in de eerste maanden van 2021 blijven relatief laag. De volgende
tabel geeft het aantal faillissementen per maand in 2021 weer, volgens cijfers van
het CBS.

 

2021 januari

2021 februari

2021 maart1

2021 april2

Type gefailleerde

Aantal

Aantal

Aantal

Aantal

Totaal rechtsvormen Nederland/buitenland

197

162

223

179

Natuurlijk persoon zonder eenmanszaak

37

26

29

37

Natuurlijk persoon met eenmanszaak

25

29

29

24

Bedrijven en instellingen

135

107

165

118

X Noot

1

Nader voorlopige cijfers.

X Noot

2

Voorlopige cijfers.

Vraag 12

Wat is uw verwachting van de realisatie van het risico dat garanties in de toekomst
tot uitgaven leiden, mede in het kader van te verwachten faillissementen na afloop
van steunregelingen?

Antwoord op vraag 12

Per regeling hebben we zo goed mogelijk een inschatting van de te verwachten schade
gemaakt. De benutting van deze regelingen is in het algemeen lager gebleken dan verwacht
waardoor de schade waarschijnlijk lager zal uitvallen dan geraamd. Het toekomstig
beroep op de garanties is lastig te voorspellen en zal ook sterk afhangen van het
economische herstel. We zullen in de ontwerpbegroting/MJN de meest recente cijfers
met de Kamer delen.

Vraag 13

In welke belastingsoorten zitten de nog te ontvangen inkomsten op grond van de uitstelregelingen?
En voor hoeveel procent?

Antwoord op vraag 13

De stand van de uitgestelde belastingclaim per 7 mei 2021 bedraagt 16,4 mld. euro.
Onderstaande tabel laat zien hoe dit bedrag verdeeld is over verschillende belastingsoorten.

Stand corona-uitstel per belastingsoort, stand 7 mei 2021, afgerond op honderden miljoenen

Belastingsoort

Bedrag (miljoenen euro)

Aandeel

Omzetbelasting (btw)

4.800

29%

Loon- en inkomensheffing

7.000

43%

Premies werknemersverzekeringen

2.700

16%

Vennootschapsbelasting

1.600

10%

Overig

200

1%

Totaal

16.400

100%

Vraag 14

Waar is de krimp van de eerste twee kwartalen van 1,6 en 8,4 procent precies door
veroorzaakt?

Antwoord op vraag 14

Het bruto binnenlands product (bbp) is de totale toegevoegde waarde in de geproduceerde
goederen en diensten en wordt door veel verschillende factoren bepaalt. De krimp in
de eerste twee kwartalen zijn voornamelijk toe te schrijven aan de gevolgen van de
corona-epidemie en de contactbeperkende maatregelen die noodzakelijk waren om verspreiding
van het virus tegen te gaan.

Deze maatregelen hadden in de eerste twee kwartelen een effect op de aanbodkant van
de economie. Op sommige plaatsen kwam productie van goederen stil te liggen of was
het aanbieden van bepaalde diensten niet meer mogelijk. Daarnaast was er een effect
op de vraag naar goederen en diensten: onzekerheid en voorzichtigheid van huishoudens
leidde tot een terugval in consumptie. Er was minder vraag naar goederen in het buitenland
(minder import), maar ook fors minder vraag naar Nederlandse goederen en diensten
in het buitenland (minder export).

Het producentenvertrouwen en de bedrijfsinvesteringen namen af, wat de productie verder
deed afnemen. Tot slot verloor een groep mensen hun baan, met name jongeren en werknemers
met een flexibel arbeidscontract. De afname in de werkzame beroepsbevolking zorgde
ook voor een lager productievolume in de eerste twee kwartalen van 2020.

Vraag 15

Wat is naar verwachting het gevolg voor de werkloosheid, waarvan de stijging meeviel
als gevolg van de steunpakketten, als de steunmaatregelen wegvallen? Welke maatregelen
wilt u nemen om negatieve effecten te mitigeren?

Antwoord op vraag 15

De Nederlandse economie heeft tijdens de coronacrisis veerkracht laten zien. Na de
forse economische krimp in het tweede kwartaal was er ook economisch herstel in het
derde kwartaal, toen een deel van de crisismaatregelen tijdelijk werden opgeheven. In de economische voorspellingen is eenzelfde
veerkracht zichtbaar. In de CPB-raming van maart, het CEP 2021, wordt een oplopende
werkloosheid tot 5 procent aan het eind van 2021 voorspeld, die vervolgens zal dalen.
Dit werkloosheidspercentage ligt onder het langjarige gemiddelde, en is fors lager
dan de werkloosheid in de jaren na de kredietcrisis.

De realisatiecijfers van het CBS laten voor de eerste maanden van 2021 een gunstiger
beeld zien dan in de CEP-raming werd verwacht. In de maand april liep de werkloosheid
terug naar 3,4 procent van de beroepsbevolking. Het kabinet heeft sindsdien de steunmaatregelen
verlengd naar het derde kwartaal van 2021. Dit was nog geen onderdeel van de CEP-raming,
en verbetert de verwachtingen dus nog verder.

Tegelijkertijd zijn sommige sectoren van de economie bijzonder hard geraakt door de
coronacrisis. Met name in deze sectoren bestaat er het risico dat werkloosheid en
faillissementen toenemen wanneer de steunpakketten op termijn worden afgebouwd. Om
ondernemers voldoende ademruimte te geven neemt het kabinet in het steunpakket voor
het derde kwartaal aanvullende maatregelen.

Bijvoorbeeld:

• Ondernemers hoeven pas vanaf 1 oktober 2022 hun belastingschuld af te gaan lossen.
Zij krijgen hier vijf in plaats van drie jaar de tijd voor.

• De invorderingsrente blijft relatief lang relatief laag: deze gaat vanaf 1% op 1 januari
2022 stapsgewijs omhoog tot 4% op 1 januari 2024.

• Het RVO en UWV hebben en nemen de ruimte voor maatwerk en bieden terugbetalingstermijnen
aan tot en met 5 jaar, afgestemd op de situatie van de werkgever.

De combinatie van de verwachte omzetstijging ten gevolge van heropening van de economie,
en aanvullende maatregelen in het steunpakket moet zorgen dat het terugbetalingsregime
voor het overgrote deel van de bedrijven haalbaar en redelijk is.

Daarnaast heeft de coronacrisis gevolgen voor de arbeidsmarkt. Het kabinet heeft al
in 2020 het aanvullend sociaal pakket aangekondigd. Het doel van dit pakket is om
mensen die in onzekerheid verkeren, de zekerheid te bieden van aanspraak op passende
begeleiding bij het zoeken naar werk of nieuwe bedrijfsactiviteiten en inkomen. Deze
ondersteuning is ingericht middels vier bouwstenen:

1. Intensieve ondersteuning en begeleiding naar nieuw werk/activiteiten

2. Scholing en ontwikkeling

3. Bestrijding van jeugdwerkloosheid

4. Aanpak armoede en schulden

Verdere informatie over de aangekondigde maatregelen is opgenomen in de kamerbrief
inzake het steun- en herstelpakket in het derde kwartaal van 2021.

Vraag 16

Hoe hoog is de werkloosheid in 2021?

Antwoord op vraag 16

De raming van het CPB uit maart, het CEP 2021, voorziet een werkloosheid van gemiddeld
4,4 procent in 2021. De werkloosheid wordt voorspeld te stijgen van 3,8 procent aan
het begin van het jaar tot 5,0 procent aan het eind van het jaar. Het CPB schrijft
daarbij dat het gebruikelijk is dat het economisch herstel vertraagd waarneembaar
is in de werkloosheidscijfers. De geraamde werkeloosheid neemt in de loop van 2022
weer af.

De realisatiecijfers van het CBS laten voor de eerste maanden van 2021 een gunstiger
beeld zien dan in de CEP-raming werd verwacht. In de maand april liep de werkloosheid
terug naar 3,4 procent van de beroepsbevolking. Voor een deel komt dit doordat werkzame
personen de arbeidsmarkt verlaten en toetreden tot de groep niet-beroepsbevolking,
bijvoorbeeld door pensionering. Maar ook waren er in april 2021 meer personen in de
groep werklozen die een baan vonden (95 duizend) dan personen die hun baan verloren
(71 duizend).

Vraag 17

Hoeveel faillissementen zijn er in 2021?

Antwoord op vraag 17

Zie antwoord op vraag 11.

Vraag 18

Kunt u aangeven waarom het moeilijk is om te kwantificeren in welke mate de steunpakketten
bijgedragen hebben aan het beperken van de stijging van de werkloosheid?

Antwoord op vraag 18

De werkloosheid wordt beïnvloed door een groot aantal verschillende factoren. Tijdens
de coronacrisis waren de twee voornaamste factoren het negatieve effect van de contactbeperkende
maatregelen enerzijds en de positieve werking van de steunpakketten anderzijds. Het
causale effect van de steunpakketten op de werkloosheid is moeilijk te isoleren, omdat
het relevante alternatief (een vergelijkbare crisis zonder steunpakketten) niet is
waargenomen.

Het CPB zal de steunpakketten in de loop van dit jaar evalueren en daarbij ook een
schatting proberen te maken van het effect op de werkloosheid. De resultaten van dat
onderzoek worden nog dit jaar verwacht.

Vraag 19

Wat is de verwachte invloed van de stijging van contractlonen op werkloosheid?

Antwoord op vraag 19

Een stijging van (contract)lonen leiden in de meeste gevallen tot meer werkloosheid,
hoewel in enkele economische onderzoeken de relatie niet sterk of zelfs in sommige
gevallen andersom blijkt te zijn. De relatief hoge stijging van de contractlonen in
2020 heeft naar verwachting een opwaarts effect op de werkloosheid. In de ramingen
van de werkloosheid worden dit meegenomen.

Daarnaast kent het verband tussen contractlonen en werkloosheid ook een omgekeerd
causale relatie: als de werkloosheid stijgt (daalt) dan wordt de arbeidsmarkt ruimer
(krapper) en zullen de contractlonen dalen (stijgen). Dit verband is doorgaans met
enkele jaren vertraging waarneembaar in de contractloon- en werkloosheidscijfers.
De relatief sterke stijging van de contractlonen kan worden verklaard aan de hand
van de economische hoogconjunctuur van de jaren voor 2020, en de voorspelde afname
van de contractloonstijging kan worden verklaard door de coronacrisis.

Vraag 20

Met hoeveel stijgen de contractlonen in 2021?

Antwoord op 20

In de raming van het CPB van maart, het CEP 2021, stijgen de contractlonen met 1,7
procent in 2021.

Vraag 21

Hoe zijn enerzijds een lager consumentenvertrouwen en anderzijds meer huisverkopen
in 2020 te verklaren? Hoe verklaart u dat er minder vertrouwen is van consumenten
in de economie, maar toch meer mensen een huis hebben gekocht, terwijl dit een groot
financieel risico is?

Antwoord op vraag 21

Het consumentenvertrouwen zoals gemeten door het CBS is gebaseerd op het oordeel van
consumenten over hun huidige financiële situatie in de afgelopen 12 maanden, hun financiële
situatie in de komende 12 maanden, of ze het een gunstig moment vinden voor het doen
van grote aankopen, de economische situatie in de afgelopen 12 maanden en economische
situatie in de komende 12 maanden. Dit cijfer weerspiegelt daarmee het algemene sentiment
van consumenten over de stand van de economie en hun persoonlijke financiële situatie.
Als gevolg van de coronacrisis is het vertrouwen teruggelopen: consumenten werden
onzeker over hun financiële situatie en de stand van de economie in het algemeen.

De prijzen op de woningmarkt wordt voor een deel beïnvloed door de beïnvloed door
het consumentenvertrouwen. Immers, als consumenten onzeker zijn en niet bereid een
grote aankoop te doen zal de vraag naar woningen afnemen. Dit heeft een neerwaarts
effect op prijzen.

De prijzen van woningen worden daarnaast door veel andere factoren bepaalt. Een belangrijke
factor daarbij is het aanbod van woningen. De nieuwbouw is in de afgelopen jaren achtergebleven
bij de demografische vraag, wat een opwaarts effect heeft op de prijzen.

Daarnaast zorgt de lage rentestand voor hypotheken voor een toename van de vraag en
een verdere stijging van de prijzen.

Vraag 22

Wanneer verwacht u dat investeringen weer gaan oppakken, na de daling in 2020?

Antwoord op vraag 22

Bedrijfsinvesteringen worden in grote mate bepaald door de omzet en omzetverwachtingen
van het bedrijfsleven. De verwachting is dat consumptie sterk zal toenemen nu de coronamaatregelen
worden afgebouwd: onder andere winkels en horeca kunnen verder opengaan en evenementen
kunnen weer plaatvinden. De extra besparingen van een deel van de huishoudens tijdens
de crisis leiden naar verwachting tot extra uitgaven na deze heropeningen. Deze toegenomen
vraag leidt vervolgens naar stijgende omzet en gunstige omzetverwachtingen bij bedrijven.

Het kabinet verwacht dat het economische herstel in de loop van 2021 voorspoedig zal
zijn, en investeringen met het economisch herstel ook aantrekken. De balansschade
die bedrijven hebben opgelopen tijdens de crisis zullen mogelijk investeringen afremmen.
Daartegenover zijn de financieringskosten voor investeringen aanhoudend laag, wat
investeringen zal stimuleren. In de raming van het CPB van maart, het CEP 2021, wordt
een investeringsgroei van 2,3 procent in 2021 en 2,8 procent in 2022 voorzien. In
enquêtecijfers van het CBS geven bedrijven in veel sectoren ook aan dat ze verwachten
meer te investeren in 2021.

De realisatiecijfers van het CBS laten daarbij ook al een positieve ontwikkeling zien.
Het investeringsvolume in materiële vaste activa nam in de maart 2021 met 9,5 procent
toe ten opzichte van maart 2020.

Vraag 23

Kunt u aangeven wat onderliggende oorzaken kunnen zijn van de relatief lage herstellende
groei in het derde kwartaal in Nederland ten opzichte van sommige andere Europese
landen?

Vraag 24

Hoe is te verklaren dat de effecten van de coronacrisis in Nederland gematigder waren
dan in andere landen?

Antwoord op vraag 23 en 24

De Nederlandse economie is in 2020 met 3,7 procent gekrompen, en dat is in internationaal
opzicht relatief weinig. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Zo noemt de Europese
Commissie in zijn recente Lenteraming de steunmaatregelen, de relatief sterke digitalisering
en de sectorstructuur van de Nederlandse economie als verklarende factoren. Zo was
het Nederlandse steunpakket in internationaal opzicht relatief groot, zeker op het
gebied van directe subsidies. Nederland is ook minder afhankelijk van toerisme dan
sommige andere landen. En door goede ICT-vaardigheden kon er relatief goed en snel
worden overgestapt naar werken op afstand.

Het Nederlandse bbp is in het 3e kwartaal van 2020 met 7,7 procent gegroeid. Dat is vergeleken met andere eurolanden
relatief weinig. Een belangrijke verklaring hiervoor is het feit dat het Nederlandse
bbp in het 2e kwartaal juist relatief weinig is gekrompen, namelijk met 8,4 procent – in de EU
als geheel kromp het bbp met meer dan 11 procent. In andere landen kromp de economie
initieel dus sterker, maar was er in het 3e kwartaal dan ook meer ruimte om die krimp weer in te halen.

Vraag 25

Welke ramingen zijn er beschikbaar over de toekomstige langetermijnrentes op staatsobligaties?
Kunt u deze ramingen weergeven?

Antwoord op vraag 25

Voor de raming van de toekomstige langetermijnrentes op staatsobligaties maakt het
Ministerie van Financiën gebruik van de langetermijnrentes, die door het CPB worden
geraamd en gepubliceerd. De laatste raming betreft de MLT raming van maart 2021 (CEP
2021). Deze is te vinden op de site van het CPB (https://www.cpb.nl/centraal-economisch-plan-cep-2021#docid-160514). In onderstaande reeks is de lange rente uiteengezet:

 

2021

2022

2023

2024

2025

Lange rente Nederland (niveau in %)

– 0,3

– 0,2

0,0

0,1

0,2

Vraag 26

Wanneer zal de ECB het pandemic emergency purchase programme (PEPP) afbouwen en wat
zijn hiervan de verwachte effecten?

Antwoord op vraag 26

De ECB heeft besloten de netto-aankopen van activa onder het pandemic emergency purchase
programme (PEPP), met een totaalbedrag van € 1.850 miljard, ten minste tot het einde
van maart 2022 te zullen blijven uitvoeren en in ieder geval totdat de ECB van oordeel
is dat de crisisfase van de coronapandemie voorbij is. Indien voor deze periode de
instandhouding van gunstige financieringsvoorwaarden kan plaatsvinden zonder benutting
van het volledige PEPP-bedrag hoeft het bedrag niet in zijn geheel te worden ingezet.
Ook kan het bedrag worden herijkt indien dat nodig is om gunstige financieringsvoorwaarden
te behouden teneinde de negatieve schok van de pandemie voor het inflatiebeloop helpen
op te vangen.

Het is op voorhand niet aan te geven wat de gevolgen zullen zijn van een uitfasering
van de PEPP-portefeuille. Deze zullen afhangen van de mate waarin een uitfasering
reeds is ingeprijsd door financiële markten. Daarnaast zal de ECB de aflossingen op
effecten die zijn aangekocht in het kader van het PEPP en die de vervaldatum hebben
bereikt, ten minste tot het einde van 2023 blijven herinvesteren. Tevens verwacht
de ECB door te gaan met de netto aankopen onder het reguliere aankoopprogramma (assets
purchase programme – APP) en de beleidsrentes op hun huidige niveau te houden, om
gunstige liquiditeitscondities en een ruime mate van monetaire accommodatie te handhaven
zolang als noodzakelijk is om de inflatiedoelstelling te bereiken.

Vraag 27

Hoe komt het dat de handel zich in 2020 in Nederland minder snel heeft hersteld dan
gemiddeld in OESO-landen?

Antwoord op vraag 27

Figuur 1.2.4 van het FJR 2020 laat zien dat de Nederlandse invoer en uitvoer het gedurende
een groot deel van het jaar beter deed dan het OESO gemiddelde, maar dat de ontwikkeling
in de laatste paar maanden van het jaar wat achterbleef bij het OESO-gemiddelde. Voor
deze lagere ontwikkeling kunnen meerdere mogelijke verklaringen een rol spelen. Zo
was de groei van de Nederlandse invoer en uitvoer eind 2019 hoger dan het OESO-gemiddelde,
wat eind 2020 kan bijdragen aan een omgekeerd effect. Verder was de economische groei
eind 2020 in bijvoorbeeld de grote OESO-landen VS en Japan wat hoger dan in veel EU-landen,
waaronder Nederland, wat kan bijdragen aan een achterblijvende Nederlandse handel
bij het OESO-gemiddelde. Tot slot wordt de waarde van invoer en uitvoer ook beïnvloed
door ontwikkelingen van grondstofprijzen, die gedurende 2020 eerst sterk terugvielen
en richting eind 2020 herstelden, wat afhankelijk van de relatieve compositie van
de Nederlandse invoer en uitvoer ook een bijdrage aan de geobserveerde ontwikkeling
kan leveren.

Vraag 28

Hoeveel is er in totaal aan coronamaatregelen uitgegeven (ook in 2021)?

Vraag 29

Kunt u een uitsplitsing maken van hoeveel elk steunpakket van het kabinet wat betreft
coronamaatregelen heeft gekost (graag de bijbehorende bedragen noemen bij elk steunpakket)?

Antwoord op vragen 28 en 29

In 2020 is er in totaal 27,8 miljard euro uitgegeven aan de coronamaatregelen, en
de geraamde uitgaven voor 2021 bedragen op dit moment 40,9 miljard.

Het is niet mogelijk om een uitsplitsing te maken van hoeveel elk steunpakket afzonderlijk
heeft gekost. Dit komt omdat regelingen kunnen doorlopen wanneer een nieuw steunpakket
is ingegaan, regelingen tussentijds zijn bijgesteld en omdat sommige regelingen niet
zijn toe te rekenen aan een specifiek steunpakket. Wel is een uitsplitsing per regeling
te vinden op https://www.rijksfinancien.nl/overheidsfinancien-coronatijd.

Vraag 30

Hoeveel bedrijven moeten de uitgekeerde coronasteun uiteindelijk terugbetalen (graag
uitsplitsen in Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW), Tijdelijke
overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (TOZO), Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen
Sectoren COVID-19 (TOGS)/Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) en overig)? Hoeveel geld
is hiermee gemoeid?

Antwoord op vraag 30

Verwachte terugbetalingen

TOGS

TVL 1 (juni-sept 2020)

TVL Q4 2020

Toegekend bedrag

€ 870 mln

€ 555 mln

€ 1,2 mld

Verwacht totaal terug te betalen

€ 5,4 mln

€ 68 mln

€ 50 mln

Aantal (deels) terugbetalingen

1.350

10.500 (25%)

8.500 (11%)

Voor de TVL Q1 is de vaststelling nog niet gestart.

Verder heeft de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 31 mei jl. een Kamerbrief
verstuurd met daarin de 7e monitor arbeidsmarkt en beroep steun- en herstelpakket.
Van de bedrijven die voor NOW-1 of NOW-2 een vaststellingsaanvraag hebben ingediend,
heeft tot nu toe ca. 60% te maken met een terugbetaling. Voor de NOW-1 is nu ruim
50.000 keer een vaststellingaanvraag ingediend van de ca. 140.000 ontvangers. Voor
de NOW-2 gaat het om bijna 10.000 vaststellingsaanvragen van de ca. 65.000 ontvangers.
De cijfers zijn dus nog niet compleet. Het is ook nog niet te zeggen of deze cijfers
representatief zijn voor alle NOW-ontvangers. Zodra er meer vaststellingen hebben
plaatsgevonden kan een beter beeld gegeven worden. Hier zal de Minister van SZW uw
Kamer over inlichten.

Met betrekking tot de Tozo is het mogelijk om een lening af te sluiten voor bedrijfskapitaal.
De verwachting is dat ca. 60.000 zelfstandigen een dergelijke lening afsluiten. Dit
is inclusief de verlenging van de Tozo in het derde kwartaal van 2021, indien dit
plaatsvindt. Er staat dan in totaal ca. 300 mln. euro uit aan leningen.

Vraag 31

Hoe komt het dat het aandeel internationale garanties in de risicoregelingen die genomen
zijn zo hoog is?

Antwoord op vraag 31

Internationale garanties vormen inderdaad een behoorlijk aandeel van de totale garanties.
Deze vloeien voort uit internationale afspraken. Boven op bestaande garanties zoals
ESM, EFSF, IMF en de Wereldbank zijn garanties zoals NGEU en SURE n.a.v. de Covid-19
crisis erbij gekomen. Ook hier wil ik vermelden dat de benutting van deze internationale
garanties in het algemeen laag is en dat de kans op schade uiterst klein is. Een uitzondering
hierop is de EIB – pan Europees Garantiefonds van 1,3 miljard euro met een geraamde
schade van 260 miljoen euro.

Vraag 32

Wat heeft het voor effect op de kas-transverschillen van nood- en steunmaatregelen
van de coronacrisis voor transacties in 2020, waarvan uitgaven in 2021 worden gedaan,
als de corona-effecten ook nog heel 2021 aanhouden? Worden de uitgaven dan doorgeschoven
naar 2022?

Antwoord op vraag 32

Een kastransactieverschil bij de nood- en steunmaatregelen ontstaat als de uitgave
in 2021 wordt gedaan (uit de kas), maar een transactie uit 2020 betreft. Deze uitgaven
worden voor het EMU-saldo toegerekend aan het jaar waar het betrekking op heeft. Als
voorbeeld de uitbetaling van de NOW: dit gebeurt op basis van voorschot (80%) en definitieve
vaststelling (20%). De definitieve vaststelling en betaling van de subsidie voor omzetverlies
in 2020 vindt veelal plaats in 2021. Met een kastransactieverschil wordt de (kas)betaling
van de definitieve vaststelling in 2021 toegerekend aan het EMU-saldo van 2020, het
jaar waarin het omzetverlies heeft plaatsgevonden. Ook in 2022 zijn er (kas)uitgaven
geraamd voor de nood- en steunmaatregelen die betrekking hebben op 2021. Deze uitgaven
worden met een kastransactieverschil toegerekend aan het juiste jaar.

Vraag 33

Waarom is het uitstel op premies niet meegenomen in de toelichting op de EMU-schuld?
In hoeverre muteert de EMU-schuld indien dit wel meegenomen wordt?

Antwoord op vraag 33

Het uitsplitsen in de verticale toelichting van het uitstel op belastingen en niet
op premies heeft geen gevolgen voor de raming van de EMU-schuld, aangezien het totale
uitstel doorwerkt in de gerealiseerde ontvangsten.

Vraag 34

Betekent het voortijdig beëindigen van rente-derivaten, hetgeen heeft geleid tot eenmalige
ontvangsten, een derving voor komende jaren? Zo ja, hoe groot is die derving?

Antwoord op vraag 34

In 2020 is voor een nominaal bedrag van € 31,7 mld. aan rentederivaten voortijdig
beëindigd. Dit heeft een eenmalige, staatsschuldverlagende ontvangst opgeleverd van
€ 3,5 mld. Deze ontvangst bestaat uit de contant gemaakte waarde van de rentebaten
op rente-derivaten die anders in de komende jaren naar verwachting zouden zijn ontvangen.
De budgettaire consequenties voor de komende jaren bestaan uit twee delen.

Ten eerste vervallen de verwachte toekomstige rentebaten die bij deze voortijdig beëindigde
derivaten horen, omdat deze reeds in 2020 zijn gerealiseerd.

Ten tweede is de staatsschuld in 2020 door de voortijdige beëindiging € 3,5 mld. lager
geworden.

Vraag 35

Hoe komt het dat er ondanks de extra corona-uitgaven in 2020 nog steeds een onderschrijding
was op zorg?

Antwoord op vraag 35

De uitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg laten een onderschrijding zien in 2020
ten opzichte van het eerder vastgestelde plafond door het Kabinet. Deze onderschrijding
is ontstaan vóór de coronacrisis uitbrak; ten opzichte van de stand ontwerpbegroting
2020 is er juist sprake van een afname van de onderschrijding met circa 211 miljoen euro
(zie ook tabel 6 «Ontwikkeling over-/onderschrijding Uitgavenplafond Zorg 2020» uit
het Jaarverslag van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI)).

Enerzijds zijn extra uitgaven gedaan als gevolg van het coronavirus, maar voor deze
uitgaven wordt het Uitgavenplafond gecorrigeerd. Het Kabinet acht het namelijk niet
wenselijk om voor deze COVID-19-gerelateerde uitgaven andere uitgaven te verminderen.
Anderzijds heeft een deel van de reguliere zorg geen doorgang kunnen vinden. Door
deze ontwikkelingen is het effect op de totale uitgaven onder het Uitgavenplafond
Zorg beperkt gebleven en is er (nog steeds) sprake van een onderschrijding van het
Uitgavenplafond Zorg in 2020.

Vraag 36

Klopt het dat de volledige overschrijding op infrastructuur en het Deltafonds (punt
14) op infrastructuur zit? En wat zijn de effecten van de overschrijding geweest op
de economie en investeringen?

Antwoord op vraag 36

De totale overschrijding op de fondsen die bij Najaarsnota gemeld is, bedroeg 394
mln. euro. Het grootste gedeelte hiervan (341 mln. euro) vond plaats op het Infrastructuurfonds,
de overige overschrijding (53 mln. euro) op het Deltafonds. Bij Slotwet heeft enige
onderuitputting plaatsgevonden, waardoor per saldo de overschrijding op het Infrastructuurfonds
uitkomt op 280 mln. euro, en op het Deltafonds op ca. 5 mln. euro. Deze overschrijding
betekent wel dat de overheid meer middelen in de economie heeft geïnvesteerd dan bij
vaststelling van de begroting was voorzien. De precieze effecten op de economie van
dit effect zijn moeilijk te meten, maar gelet op de omvang van de overschrijding zal
dat effect beperkt zijn. Overigens geldt dat overheidsuitgaven structureel worden
gefinancierd door belastingopbrengsten die de economie ook kunnen verstoren. Daarom
is het van belang om de uitgaven te beheersen en overschrijdingen te voorkomen.

Vraag 37

Voor welke uitgavenmutaties is het plafond niet aangepast?

Antwoord op vraag 37

In de plafondtoetsen van het Financieel Jaarverslag Rijk zijn de uitgaven waarvoor
het plafond niet is aangepast opgenomen onder Uitgavenmutaties met budgettair beslag.

Vraag 38

Waarom waren meer afpakontvangsten voor 2020 geraamd dan in voorgaande jaren? Is het
ontbreken van grote afpakzaken ook het resultaat van corona of is hiervoor een andere
reden?

Antwoord op vraag 38

De hogere afpakraming voor 2020 wordt verklaard doordat er door het kabinet gericht
is geïnvesteerd in extra capaciteit voor afpakken, bijvoorbeeld bij de FIOD. Daarnaast
is door de jaren heen een stijgende trend zichtbaar in de afpakontvangsten. Feit blijft
dat afpakontvangsten per jaar sterk kunnen fluctueren. Dit komt doordat de afpakontvangsten
in grote mate afhankelijk zijn van incidentele hoge transacties (zoals de transactie
met ING in 2018 en de recente transactie met ABN AMRO), die moeilijk te voorspellen
zijn.

Over de relatie met corona: in 2020 waren er zeker in het begin van de pandemie vertragingen
te zien in de gehele strafrechtketen. Dat kan invloed hebben op de afpakopbrengsten,
maar wetende dat de gemiddelde doorlooptijden langer zijn dan een financieel boekjaar
kan die relatie niet één op één worden gelegd.

Vraag 39

Waarom is van het beschikbare budget voor de aanpak van stikstof niet meer besteed
in 2020?

Antwoord op vraag 39

Er is in 2020 voor de periode tot en met 2030 5 mld. gereserveerd voor de structurele
stikstofaanpak en 1 mld. voor de partiële bouwvrijstelling. Voor 2020 was er in het
kader van de structurele aanpak 125 mln. beschikbaar waarvan 24 mln. is uitgegeven.
Het restant blijft via kasschuiven beschikbaar in latere jaren om zo de programmadoelen
te bereiken. De voornaamste reden voor de onderuitputting is dat er minder interesse
is in deelname aan de saneringsregeling varkenshouderijen (srv) dan eerder werd verwacht.
Verder kost de uitwerking van een aantal regelingen, zoals de pilot omschakelfonds,
meer tijd dan verwacht.

Vraag 40

Hoe is te verklaren dat de wervingsopgave op een aantal dienstonderdelen van Belastingdienst,
Douane en het kerndepartement achterloopt op schema? Om hoeveel fte gaat dit per onderdeel?
En hoe wordt dit opgelost?

Antwoord op vraag 40

Bij de Belastingdienst, Toeslagen en Douane zijn in 2020 2.729 fte (inclusief uitbreiding
aantal uren zittend personeel) ingestroomd. Hiermee is de wervingsopgave, die oorspronkelijk
1850–2150 fte bedroeg (zie jaarplan) en later is bijgesteld naar 2500 fte gehaald.

Echter, daarmee is de bezetting zowel bij de Belastingdienst als bij Douane nog niet
volledig conform formatie. De personele uitbereidingen als gevolg van o.a. de intensivering
«Belastingdienst op orde» uit het voorjaar 2020 en taakuitbreidingen voor Brexit en
e-commere bij Douane zijn hiermee nog niet volledig gerealiseerd. Ook is bijvoorbeeld
de hoge uitstroom van pensioengerechtigden hier niet volledig mee opgevangen. Bij
de Belastingdienst en de Douane betreft de ambtelijke onderbezetting in totaal circa
1.500 fte (excl. inhuur). Momenteel wordt de onderbezetting zo veel als mogelijk opgelost
door de inzet van externen.

Bij het Kerndepartement is de onderbezetting zeer beperkt. Bij het Kerndepartement
worden de lagere personele uitgaven op de begroting voornamelijk veroorzaakt door
het verloop (in- en uitstroom) van personeel.

Vraag 41

Hoe kan worden verklaard dat Urgenda-middelen niet tot besteding zijn gekomen in 2020,
terwijl ook hierop is geïntensiveerd?

Antwoord op vraag 41

Een deel van de door het kabinet voor 2020 beoogde uitgaven zijn vertraagd, bijvoorbeeld
door de Covid-crisis, de bijbehorende lockdown of als gevolg van staatsteunprocedures,
en worden hierdoor ná 2020 gerealiseerd.

Het kabinet heeft daarnaast op 24 april 2020 een nieuw maatregelenpakket aangekondigd.
Dit was noodzakelijk omdat bovenop de eerdere maatregelen een extra inzet nodig was
om bij te dragen aan uitvoering van het Urgenda-vonnis.

Vraag 42

Waarom worden bij het Gemeentefonds middelen later tot uitkering gebracht en om welke
middelen gaat dit?

Antwoord op vraag 42

Een beperkt deel van de uitkeringen kon in 2020 niet meer tot betaling komen (i.c.
136 miljoen euro). Dit betreft mutaties die laat in het jaar aan het fonds zijn toegevoegd
en daarmee niet tijdig meer konden worden verwerkt in het betaalsysteem richting gemeenten.
In 2020 hadden die laatste mutaties vooral betrekking op de compensatiemaatregelen
vanwege corona. Omdat gemeenten recht hebben op deze bedragen wordt het kasbudget
2021 met ditzelfde bedrag opgehoogd. Dat maakt het mogelijk om de uitkeringen in 2021
alsnog tot betaling te laten komen. Inmiddels is 114 miljoen euro van de openstaande
136 miljoen euro aan gemeenten uitgekeerd.

Vraag 43

Wat is de verwachting ten aanzien van teruggaven bij lagere winst van bedrijven dan
in de voorlopige aanslag aangegeven, wanneer afgezet tegen de economische ontwikkelingen
in 2020? In hoeverre is een daling van ongeveer 30 procent aan vennootschapsbelasting
(Vpb)-opbrengsten zoals in 2009 een realistisch scenario?

Vraag 46

Hoe kan het dat er zo’n lage daling in de ontvangst van de vennootschapsbelasting
is waar je toch zou verwachten dat de gevolgen van de coronacrisis te voelen zouden
zijn?

Antwoord op vraag 43 en vraag 46

De opbrengst van de Vpb is van nature conjunctuurgevoelig, omdat de winsten van bedrijven
sterk samenhangen met de stand van de economie. In de praktijk zijn de Vpb-opbrengsten
nog conjunctuurgevoeliger dan de winsten, bijvoorbeeld vanwege de mogelijkheid tot
verliesverrekening. Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van de binnenlandse
(commerciële) winsten van Nederlandse vennootschappen (geschoond voor winsten behaald
door buitenlandse dochters), afgezet tegen de Vpb-opbrengst. De figuur laat zien dat
de Vpb-opbrengst tijdens de financiële crisis in 2009 met ruim 30% daalde. Bij het
opstellen van de Miljoenennota 2021 waren de economische verwachtingen ten aanzien
van de coronacrisis weliswaar onzeker, maar zeer negatief. Dit gold ook voor de verwachte
winstgevendheid van bedrijven. Daarom werd uitgegaan van een vergelijkbare daling
van de Vpb-opbrengst. In de praktijk blijkt dat de winstgevendheid van bedrijven in
2020 niet is gedaald, en zelfs licht is gestegen. Dit komt in belangrijke mate door
de steunpakketten.6 Ten eerste leidt een deel van de verstrekte steun direct tot hogere belastbare winst.
Ten tweede leidden de steunpakketten ertoe dat de gevolgen van de crisis voor de economie
als geheel en voor de winsten van bedrijven relatief beperkt zijn gebleven. Hoewel
de raming van de Vpb-opbrengst onzeker blijft, ligt een nieuwe daling van 30% niet
langer voor de hand. Desalniettemin laat de onderstaande grafiek een lagere Vpb-opbrengst
voor 2020 in vergelijking met de opbrengst van 2019 zien. Omdat de Vpb-opbrengst op
EMU-basis voortkomt uit aanslagen die betrekking hebben op verschillende belastingjaren,
speelt hierin niet alleen de economische winst in 2020 een rol maar ook inningseffecten.
Dan gaat het bijvoorbeeld om verliesgevende bedrijven die snel een nieuwe voorlopige
aanslag aanvragen of de fiscale coronareserve toepassen, terwijl (extra) winstgevende
bedrijven dit pas later doen.

Ontwikkeling winsten en Vpb-opbrengsten 2001–2020 (miljarden euro)

Bron: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/84097NED/table?dl=53851

Vraag 44

Waardoor wordt een dalend gebruik van de hypotheekrenteaftrek verklaard?

Antwoord op vraag 44

De daling van het gebruik, uitgedrukt als budgettair beslag, van de hypotheekrenteaftrek
kan hoofdzakelijk worden verklaard door de gedaalde hypotheekrentes. De gemiddelde
rente over uitstaande hypotheken is de afgelopen jaren fors gedaald, van circa 4,5
procent in 2013 naar circa 2,7 procent in 2020. Weliswaar zijn huizenprijzen fors
gestegen, waardoor verhuizende huishoudens wellicht hogere schulden moesten aangaan,
maar per saldo is het fiscale voordeel voor burgers van de hypotheekrenteaftrek afgenomen.

Vraag 45

Kunt u aangeven waar de verdubbeling in de inkomstenbelasting door wordt veroorzaakt,
waarbij gerekend was op een ontvangst van 3,5 miljoen euro, die nu 7,1 miljard euro
is geworden, en zonder het effect van belastingafstel mee te rekenen zelfs zou uitkomen
op 9,1 miljard euro? Hoe kan het dat dit initieel zo anders is ingeschat?

Vraag 63

Kunt u verklaren waarom er bij de loon- en inkomensheffing een meevaller is van 3,4 miljard euro?

Antwoord op vraag 45 en 63

De meevaller binnen de loon- en inkomensheffing van 3,4 mld euro is opvallend. Voor
0,8 mld. euro wordt deze meevaller verklaard door hogere realisaties in 2019, die
doorwerken naar 2020. De rest van de meevaller valt voor 2,1 mld. euro binnen de loonheffing
en voor 0,5 miljard euro binnen de inkomensheffing.

Bij de loonheffing spelen de steunpakketten een belangrijke rol. Dankzij de steunpakketten
is de werkgelegenheid gedurende 2020 relatief goed op peil gebleven. De contractloonontwikkeling
was groter dan in voorgaande jaren. Hierbij speelt een rol dat cao-lonen vaak meerjarig
vastgelegd worden waardoor economische crises pas met vertraging effect hebben op
de loonontwikkelingen.

Bij de inkomstenbelasting spelen twee effecten een belangrijke rol. Ten eerste geldt
dat de inkomensheffing een saldo is van positieve en negatieve stromen. Belastingen
in box 2 en box 3 en heffingen voor ib-ondernemers vormen bijvoorbeeld positieve stromen,
terwijl hypotheekrenteaftrek en andere aftrekposten voorbeelden zijn van negatieve
stromen. Per saldo kan een relatief beperkte wijziging in de onderliggende stromen
leiden tot een relatief grote mutatie van het saldo.

Ten tweede valt de inkomensheffing uiteen in een deel inkomstenbelasting en een deel
premies volksverzekeringen. Deze onderverdeling kent veel volatiliteit, door wijzigingen
in de onderliggende positieve en negatieve stromen. Sinds het opstellen van de Miljoenennota
2020 is de onderverdeling van de opbrengst van de inkomensheffing over belastingen
en premies gewijzigd ten gunste van de belastingen. Dat verklaart de hogere ontvangsten
binnen de inkomstenbelasting en de lagere ontvangsten bij de premies volksverzekeringen.

Vraag 46

Hoe kan het dat er zo’n lage daling in de ontvangst van de vennootschapsbelasting
is waar je toch zou verwachten dat de gevolgen van de coronacrisis te voelen zouden
zijn?

Antwoord op 46

Zie antwoord op vraag 43.

Vraag 47

Klopt het dat in de tabellen met belastingontvangsten ook de uitgestelde belasting
is opgenomen? Kunt u ook in absolute getallen aangeven hoeveel belasting is binnengekomen?

Antwoord op vraag 47

Het klopt dat de tabellen over de ontvangsten in hoofdstuk 2.2 opgesteld zijn op EMU-basis
en dat uitgestelde belastingen daar dus ook onderdeel van uitmaken. De ontvangsten
op kasbasis (en dus exclusief uitgestelde belastingen) zijn opgenomen in tabel 3.2
van de Bijlagen bij Financieel Jaarverslag van het Rijk 2020.

Vraag 48

Is het mogelijk om, indien de rapporteringstolerantie zoals gehanteerd door de Algemene
Rekenkamer van 1 procent voor de verplichtingen, uitgaven en ontvangsten, dreigt overschreden
te worden, hier proactief melding van te maken, op te reageren of te anticiperen?

Antwoord op vraag 48

• In 2020 is 98,48% van de rijksuitgaven rechtmatig besteed, is 97,52% van de verplichtingen
rechtmatig aangegaan en is 99,87% rechtmatig ontvangen.

• De verplichtingen en uitgaven overschrijden de door de Algemene Rekenkamer gehanteerde
grens van 1% onrechtmatigheid.

• Onderdelen van het Rijk moesten door de pandemie onder hoge tijdsdruk verplichtingen
aangaan en uitgaven doen. De tijdsdruk heeft er mede toe geleid dat in sommige gevallen
niet alle wet- en regelgeving is opgevolgd.

• De AR constateert een totale onrechtmatigheid van 9,1 miljard euro in de verplichtingen
en 4,3 miljard euro in de uitgaven:

o Van de verplichtingen is 6,4 miljard euro (circa 70%) coronagerelateerd. Hiervan is
vervolgens 5 miljard euro (circa 56%) onrechtmatig vanwege het niet tijdig informeren
van het parlement volgens artikel 2.27, tweede lid van de Comptabiliteitswet.

o Het overige coronagerelateerde deel, namelijk 1,4 miljard euro is geheel onzeker;
niet fout. De onzekerheid zit met name in het ontbreken van onderbouwde prestatie
bij VWS en ontoereikende onderbouwing van dwingende spoed bij inkopen.

o Van de 4,3 miljard euro aan onrechtmatige uitgaven is 2,7 miljard euro (circa 55%)
coronagerelateerd, waarvan 1,1 miljard euro (circa 21%) vanwege het niet tijdig informeren
van het parlement volgens artikel 2.27, tweede lid van de Comptabiliteitswet.

o Het overige coronagerelateerde deel van de onrechtmatigheden, namelijk 1,6 miljard euro,
is met name toe te schrijven aan het ontbreken van een deugdelijke onderbouwing van
de geleverde prestaties bij het Ministerie van VWS, een onzekerheid over het voldoen
aan alle criteria bij de TOGS-regeling van het Ministerie van EZK en naar aanleiding
van het niet opvragen van een bankgarantie bij voorschotten aan derden door het Ministerie
van VWS.

• Omdat veel steunmaatregelen in 2021 doorlopen en de afrekening van veel gelden die
in 2020 zijn verstrekt nog moet plaatsvinden, verwachten de Auditdienst Rijk en de
Algemene Rekenkamer dat deze effecten meerjarig doorlopen. Het voorkomen van deze
potentiële onrechtmatigheden in 2021 is door deze langere doorlooptijd niet altijd
mogelijk.

• De oorzaken van de meeste andere, niet coronagerelateerde, fouten en onzekerheden
in 2020 waren:

o niet geheel voldoen aan aanbestedingsregels en (contract)voorwaarden;

o specifieke uitkeringen onder de 10 miljoen euro niet volgens de Financiële Verhoudingswet
verstrekken;

o onrechtmatige overbruggingsovereenkomsten (voor interim-management & organisatieadvies,
inkoopadvies, auditdiensten en financiële adviesdiensten);

o staatssteuntoetsen die ontbraken of van onvoldoende kwaliteit waren;

o niet tijdig informeren van het parlement inzake de toekenning van 30.000 euro aan
de gedupeerde ouders van de kinderopvangtoeslag.

• De Algemene Rekenkamer geeft een oordeel over de rijksbrede onrechtmatigheden. Ik
kan u daar tussentijds niet over informeren. Ik zal er bij mijn collega’s aandacht
voor vragen dat het parlement tussentijds wordt geïnformeerd over potentiële onrechtmatigheden
van grote omvang. Dit is een verantwoordelijkheid van de vakministers zelf. Bij mijn
collega’s zal ik tevens extra aandacht vragen voor het tijdig informeren van het parlement
volgens artikel 2.27, tweede lid, van de Comptabiliteitswet. Daarnaast zal ik benadrukken
dat het volgen van overige betreffende wet- en regelgeving van groot belang is.

Vraag 49

Waarom is het volgens u in zoveel gevallen niet gelukt om de Staten-Generaal conform
artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet 2016 per brief te informeren van nieuw coronabeleid,
terwijl het toch een kleine moeite lijkt dit voorschrift te volgen?

Antwoord op vraag 49

Het uitgangspunt van het budgetrecht is dat het parlement begrotingswetten autoriseert
voordat uitgaven worden gedaan of verplichtingen worden aangegaan. In sommige situaties
is het niet in het belang van het Rijk om de uitvoering van beleid uit te stellen
tot de begrotingswetten zijn geautoriseerd. In coronatijd is die situatie meer dan
ooit voorgekomen. Daarvoor biedt de Comptabiliteitswet 2016 met ingang van 1 januari
2018 een uitzonderingsgrond met artikel 2.27, tweede lid. Daarin wordt gesteld dat
nieuw beleid dat ten grondslag ligt aan een nog niet geautoriseerde begroting in uitvoering
kan worden genomen, onder voorwaarde dat uitstel naar oordeel van de verantwoordelijk
Minister niet in het belang van het Rijk is, en het parlement daarover is geïnformeerd.

Vooropgesteld wordt, dat met deze procedure niet lichtzinnig mag worden omgegaan.
Bij een beroep op het artikel worden immers uitgaven gedaan en verplichtingen aangegaan
voordat het parlement haar oordeel over de budgetten heeft kunnen uitspreken. Tegelijkertijd
is ook de context van belang. In veel gevallen is het ook wel goed gegaan.

In een regulier jaar stellen de meeste departementen geen incidentele suppletoire
begrotingswetsvoorstellen op. Ook waren er in de voorgaande jaren nauwelijks incidentele
suppletoire begrotingswetten met dusdanige spoed dat parlementaire behandeling niet
kon worden afgewacht waardoor er ook geen beroep werd gedaan op artikel 2.27, tweede
lid, van de Comptabiliteitswet. Tot slot is ook het wetsartikel zelf nog relatief
kort van kracht (sinds 1 januari 2018) en hebben de meeste departementen tot de uitbraak
van de coronacrisis nog niet met de procedure van het informeren van beide Kamers
der Staten-Generaal te maken gehad. Onder de druk van noodzakelijke snelheid om maatregelen
uit te voeren is vaak te laat of achteraf geconstateerd dat de gevolgde procedure
niet in lijn is met de wet. Daarbij speelt mee dat het informeren van de Eerste Kamer
bij spoed anders loopt dan in een reguliere situatie, omdat er geen tijd is voor de
gebruikelijke volgordelijkheid: eerst behandeling en autorisatie in de Tweede Kamer
die vervolgens het wetsvoorstel doorstuurt naar de Eerste Kamer voor behandeling en
autorisatie.

Zo heeft de Eerste Kamer formeel geen kennis kunnen nemen van een beroep op artikel 2.27,
tweede lid, als het beroep bijvoorbeeld alleen in de memorie van toelichting op de
betreffende incidentele suppletoire begroting is opgenomen. Al deze factoren hebben
ertoe bijgedragen dat de procedure voor het beroep op 2.27, tweede lid, van de Comptabiliteitswet
door departementen in meerdere gevallen niet goed is gevolgd.

Voor de volledigheid: de Algemene Rekenkamer constateert een totale onrechtmatigheid
van 9,1 miljard euro in de verplichtingen en 4,3 miljard euro in de uitgaven.

o Van de verplichtingen is 6,4 miljard euro (circa 70%) coronagerelateerd. Hiervan is
vervolgens 5 miljard euro (circa 56%) onrechtmatig vanwege het niet tijdig informeren
van het parlement volgens artikel 2.27, tweede lid, van de Comptabiliteitswet.

o Van de 4,3 miljard euro aan onrechtmatige uitgaven is 2,7 miljard euro (circa 55%)
corona gerelateerd, waarvan 1,1 miljard euro (circa 21%) vanwege het niet tijdig informeren
van het parlement volgens artikel 2.27, tweede lid, van de Comptabiliteitswet.

Vraag 50

Hoe wordt de komende jaren geborgd dat naleving van de doelmatigheid als een van de
artikel 3.1 CW-elementen verbeterd wordt?

Antwoord op vraag 50

Om een goede toelichting op de doelmatigheid van voorstellen te geven moet hier door
de verschillende ministeries vroeg in het beleidsproces aandacht aan worden besteed.
Dit is ook een onderdeel van het IAK-herzieningstraject waarover ik uw Kamer heb geïnformeerd
in de vierde voortgangsrapportage over de operatie Inzicht in Kwaliteit. Daarnaast
blijft ook op dit punt sprake van gerichte interdepartementale kennisdeling en kennisuitwisseling
en besteden we hier aandacht aan in ons interdepartementale opleidingsprogramma.

Vraag 51

Hoe beoordeelt u het gegeven dat alle coronavoorstellen wel een gehele of gedeeltelijke
toelichting op doeltreffendheid bevatten, maar vaak geen doelmatigheidstoelichting?

Antwoord op vraag 51

De naleving op doelmatigheid in de coronavoorstellen ligt inderdaad lager dan in 2019.
2020 was een uitzonderlijk jaar waarin onder grote tijdsdruk beslissingen genomen
moesten worden. Maatregelen zijn in korte tijd opgesteld waardoor de Corona-gerelateerde
voorstellen minder uitgebreid onderbouwd zijn.

Vraag 52

Waarom is het volgens u in 2020 slechts in ca. 60 procent van de niet-coronavoorstellen
gelukt nieuwe wetgeving te voorzien van een doelmatigheidstoelichting?

Antwoord op vraag 52

Een toelichting op doelmatigheid is al langer een van de verbeterpunten in het kader
van CW3.1. Het is in de praktijk vaak lastig om een goede toelichting op te stellen
over de doelmatigheid omdat informatie over de effecten van verschillende beleidsalternatieven
vooraf niet altijd voorhanden is. In het antwoord op vraag 50 vindt u de activiteiten
om de naleving te bevorderen.

Vraag 53

Hoeveel geeft Nederland uit aan de EU in de jaren 2020, 2021, 2022 en 2023 (s.v.p.
uitsplitsen naar BNI-afdracht, btw-afdracht, landbouwheffingen, invoerrechten, perceptiekostenvergoeding
voor inning invoerrechten en overige inkomsten)?

Antwoord op vraag 53

De Nederlandse afdrachten aan de EU-begroting worden verantwoord op artikel 3.1 van
de begroting van Buitenlandse Zaken. De ontvangsten, zoals de perceptiekostenvergoeding
– dit is de vergoeding voor de kosten die lidstaten maken voor het innen van de invoerrechten –
worden verantwoord op artikel 3.10 van de begroting van Buitenlandse Zaken.

Zoals toegelicht bij Miljoenennota 2020, bestonden de afdrachten van de lidstaten
onder het vorige Meerjarig Financieel Kader (MFK, 2014–2020) en het toen geldende
Eigenmiddelenbesluit (EMB) uit de douanerechten, BTW-afdrachten en de BNI-afdrachten.
Met de inwerkingtreding van het nieuwe EMB op 1 juni 2021 is hier een afdracht op
basis van niet-gerecycled plasticafval bijgekomen welke vanaf Miljoenennota 2021 ook
is opgenomen op de begroting van Buitenlandse Zaken.

Tabel 1 laat de afdrachten aan en de ontvangsten uit de EU-begroting zien voor de
jaren 2020, 2021, 2022 en 2023. Bij het jaar 2020 gaat het om realisaties (zoals opgenomen
in het FJR) en bij de overige jaren om ramingen (zie ook de begroting van Buitenlandse
Zaken voor 2021). Het uitgangspunt voor de vaststelling van de raming van de Nederlandse
afdrachten is de omvang van het jaarlijkse uitgavenplafond uit het MFK plus de speciale
instrumenten die boven dit plafond worden gefinancierd en bedoeld zijn om snel te
kunnen reageren op onvoorziene omstandigheden.

Tabel 1: Nederlandse afdrachten aan en ontvangsten uit de EU-begroting (x € 1.000)

 
 

2020

2021

2022

2023

1

BNI-afdracht

5.168.886

5.352.701

5.076.316

4.987.312

2

BTW-afdracht

553.463

977.344

1.067.970

1.133.010

3

Invoerrechten

3.943.638

3.267.875

3.333.232

3.399.897

4

plastic-afdracht

n.v.t.

216.000

220.000

225.000

5

brutoafdracht (1+2+3+4)

9.665.987

9.813.920

9.697.518

9.745.219

6

perceptiekostenvergoeding

769.745

816.969

833.308

849.974

7

overige inkomsten

17.144

–

–

–

8

netto-afdracht (5–6–7)

8.879.098

8.996.951

8.864.210

8.895.245

Vraag 54

Op welke manier wordt er aandacht besteed aan het oplossen en voorkomen van de risico’s
in de financiële bedrijfsvoering van het Rijk?

Antwoord op vraag 54

Elke bewindspersoon is verantwoordelijk voor de financiële bedrijfsvoering op het
betreffende departement. Vanuit mijn systeemverantwoordelijkheid volgt mijn departement
de onvolkomenheden op financieel beheer en zullen we departementen ondersteunen door
onder andere het beschikbaar stellen van succesvolle praktijkvoorbeelden.

Om rijksbrede risico’s op het gebied van de financiële bedrijfsvoering inzichtelijk
te krijgen en te houden is het contact met de departementen, de Auditdienst Rijk en
de Algemene Rekenkamer van groot belang. De samenwerking met deze partijen blijft
dan ook gehandhaafd en waar nodig wordt deze geïntensiveerd.

Vraag 55

Hoe kan het volgens u dat het aantal bevindingen/aandachtspunten van de Auditdienst
Rijk bij de risico’s van financiële bedrijfsvoering van het Rijk in 2020 is afgenomen,
terwijl volgens de Algemene Rekenkamer het aantal onregelmatigheden juist is toegenomen?

Antwoord op vraag 55

De scope van het onderzoek van de Algemene Rekenkamer is breder dan de reikwijdte
van de departementale financiële verantwoording en de bijbehorende controleverklaring
van de Auditdienst Rijk. Zo onderzoekt de Auditdienst Rijk in het kader van haar wettelijke
taak bijvoorbeeld niet de doelmatigheid van de fiscale regelingen en het vastgoedmanagement
bij Defensie, zaken waar de Algemene Rekenkamer wel specifiek naar heeft gekeken.

De bevindingen van de Auditdienst Rijk en de Algemene Rekenkamer vertonen geen grote
verschillen in het getrouwheids- en rechtmatigheidsbeeld van de financiële transacties.

Met betrekking tot de bedrijfsvoering gaf de Auditdienst Rijk aan dat rijksbreed het
aantal beheerbevindingen in 2020 lager is dan in 2019, maar tegelijkertijd is ook
het aantal ernstige bevindingen toegenomen. De belangrijkste onderwerpen waarop de
beheerbevindingen betrekking hebben zijn beheer en verantwoording van verplichtingen
en uitgaven in het kader van COVID-19, informatiebeveiliging en IT-beheer alsmede
beheer van inkopen, verplichtingen en voorschotten. Op diverse plekken binnen het
Rijk is het afgelopen jaar zichtbaar geworden dat ministeries die reeds beschikten
over een sterke financiële functie, een robuuste bedrijfsvoering en een goed financieel
beheer, veelal ook goed in staat bleken om de uitdagingen als gevolg van COVID-19
op een beheerste wijze het hoofd te bieden.

Vraag 56

Kunt u per departement aangeven hoeveel er is uitgegeven aan asiel?

Antwoord op vraag 56

De ministeries houden de uitgaven aan asiel niet bij als aparte categorie.

Er bestaat wel een overzicht van de beschikbare budgetten voor het toelaten en de
opvang van vreemdelingen, waaronder asielzoekers. Dit overzicht staat op artikel 37
van de begroting van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). In 2020 is
op artikel 37 in totaal 1.456 miljoen euro uitgegeven. Hieronder vallen onder andere
de uitgaven van het COA voor de opvang van asielzoekers (759 miljoen euro) en de kosten
van de IND (507 miljoen euro). In de begroting van de IND zijn ook kosten opgenomen
die niet gerelateerd zijn aan asiel, zoals verblijfsvergunningen voor studenten of
tijdelijke werkvergunningen. Daarnaast maakt JenV nog kosten voor vreemdelingenbewaring
(73 miljoen euro), de Dienst Terugkeer en Vertrek (90 miljoen euro) en het Nidos (71 miljoen euro).

Een deel van de kosten voor de opvang van eerstejaars asielzoekers uit bepaalde landen
(DAC-landen) mogen aan ODA (official development assistance) worden toegeschreven.
In 2020 bedroeg de toerekening 492,6 miljoen euro. Dit is inclusief de onderwijskosten
voor asielzoekers in primair en voortgezet onderwijs uit DAC-landen die in de begroting
van OCW zijn verantwoord (49 miljoen euro).

Vraag 57

Kunt u per departement aangeven hoeveel er is uitgegeven aan klimaat?

Antwoord op vraag 57

In het jaarverslag van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) wordt
in tabel 37 op pagina 92 een overzicht gegeven van de maatregelen ten behoeve van
het Energieakkoord, het Klimaatakkoord, en CO2-reducerende maatregelen (uitvoering Urgenda-vonnis). Dit betreft een interdepartementaal
overzicht.

Vraag 58

Bij welke onderdelen zitten de grootste verschillen door afrondingen met de cijfers
op de Rijkssaldibalans?

Antwoord op vraag 58

De grootste afrondingsverschillen zitten op de posten «Saldi begrotingsreserves» (verschil
494.503,57 euro neerwaarts), «Garantieverplichtingen/Tegenrekening garantieverplichtingen»
(verschil 486.110,53 euro neerwaarts) en «Vorderingen/Tegenrekening vorderingen» (verschil
438.970,81 euro opwaarts).

Vraag 59

Is de Kamer op de hoogte gesteld van de foutieve boeking van COVID-19-middelen art.
2 naar art. 1? Zo nee, waarom niet? Zo ja, in welk Kamerstuk is dit gemeld?

Antwoord op vraag 59

De Kamer is hierover geïnformeerd in de zogenoemde «Veegbrief» van VWS op 14 december
2020 (Kamerstuk 35 650 XVI, nr. 5). Het is gebruikelijk dat een ministerie alle beleidsmatige mutaties na Najaarsnota
meldt aan de Kamer in een Veegbrief.

Vraag 60

Is de Kamer op de hoogte gebracht van het overboeken van het COVID-budget van artikel 1
naar artikel 9? Zo ja, in welk Kamerstuk is dit vindbaar? Zo nee, waarom niet?

Antwoord op vraag 60

Deze correctie heeft plaatsgevonden in overleg tussen het Ministerie van VWS en de
Auditdienst Rijk (ADR) en is verwerkt in de Slotwet. In overleg is vastgesteld dat
de Nederlandse bijdrage aan het Emergency Support Instrument (ESI) van de Europese
Unie, een hulpstructuur voor de lidstaten bij een wereldwijde crisis zoals COVID-19,
budgettair beter aansluit bij artikel 9 (Algemeen, onderdeel Internationale samenwerking)
in plaats van artikel 1 (Volksgezondheid). Het betreft hier een technische mutatie
(verantwoording binnen een artikel). De uitgaven aan het ESI waren reeds opgenomen
in de 1e ISB 2020 en maakten onderdeel uit van de uitgaven aan de ontwikkeling van vaccins.
Hierover is uw Kamer ook geïnformeerd met de brief Aankoop Covid-19 vaccins (Kamerstuk
25 295, nr. 539). De Kamer is in het Jaarverslag 2020 en de Slotwet 2020 geïnformeerd over deze verschuiving
en technische mutatie.

Vraag 61

Waarom kent de lening aan IHC een onbepaalde looptijd?

Antwoord op vraag 61

De aflossing van de hoofdsom van de lening is gekoppeld aan oplevering door IHC van
een schip aan de klant. Het moment van oplevering kon niet op voorhand met zekerheid
worden bepaald en is afhankelijk van voorwaarden en omstandigheden waar de Staat geen
invloed op heeft. De lening is niet voor onbepaalde tijd, maar gekoppeld aan een (toekomstige)
oplevering. Zodra het schip is opgeleverd wordt volgens de huidige afspraken de hoofdsom
afgelost. De vergoeding die de Staat is overeengekomen voor de uitgegeven lening bedraagt
€ 5 miljoen. Deze vergoeding wordt niet direct uitgekeerd, maar blijft in de onderneming
in de vorm van een achtergestelde lening tot het moment dat IHC voldoende financiële
slagkracht heeft om deze vergoeding uit te keren. Tot die tijd betaalt IHC rente over
deze achtergestelde lening.

Vraag 62

Bent u voornemens om, naar aanleiding van de discussies over de stabiliteit van de
huidige normeringssystematiek in navolging van fluctuaties in het accres, nader onderzoek
te doen naar de stabiliteit van de normeringssystematiek en hoe deze eventueel aan
te passen?

Antwoord op vraag 62

Op 13 november 2020 hebben de fondsbeheerders gezamenlijk het evaluatierapport van
de normeringssystematiek Gemeentefonds en Provinciefonds 2015–2020 aan uw Kamer aangeboden.
De voorstellen in dit rapport zijn erop gericht om met name de stabiliteit van de
normeringssystematiek van het Gemeentefonds en het Provinciefonds en de hieruit voortkomende
accresontwikkeling te verbeteren. Voor de komende kabinetsperiode worden een aantal
opties geschetst: het herinvoeren van een behoedzaamheidsreserve, het bevriezen of
vertragen van het accres en een vaste volumeafspraak bij het regeerakkoord. De huidige
systematiek geldt als de meest actuele variant; bij de overige varianten is in toenemende
mate sprake van meer stabiliteit ten koste van actualiteit.

In de ambtelijke werkgroep is geen eenduidige voorkeur uitgesproken voor één van de
beleidsvarianten. Het is een politiek-bestuurlijke keuze hoe het belang van een stabiele
accresontwikkeling wordt afgewogen tegenover een actuele aansluiting van het accres
op de rijksuitgaven. Aanvullend onderzoek naar de stabiliteit van de huidige normeringssystematiek
en mogelijke alternatieven daarom is niet nodig op dit moment.

Hiernaast is naar aanleiding van het bevriezen van de normeringssystematiek in het
voorjaar van 2020 de ROB gevraagd om een advies uit te brengen over de toekomst van
het acces. Dit advies wordt begin juni verwacht. Het is aan een volgend kabinet om
in overleg met de medeoverheden te besluiten hoe in de toekomst met het accres om
te gaan.

Vraag 63

Kunt u verklaren waarom er bij de loon- en inkomensheffing een meevaller is van 3,4 miljard euro?

Antwoord op 63

Zie antwoord op vraag 45.