Initiatiefnota : Initiatiefnota

Nr. 2 INITIATIEFNOTA

1. Inleiding

Corona is ons overkomen. Dat zullen we niemand verwijten. Maar de paniek in ons land
is ook groot, omdat er de voorbije jaren te fors is gesneden in onze ziekenhuiszorg.
Begin februari hadden wij de allerzwaarste lockdown ter wereld,1 terwijl veel andere landen net als wij wachtten op de opkomst van de Britse coronavariant.2 Ons sociale leven, onderwijs en economie kwamen langdurig tot stilstand. De schade
van de coronacrisis is nog jaren niet te overzien. Laat staan hersteld.

We moeten ervoor zorgen dat dit niet meer kan gebeuren. Het plan dat voor u ligt is
tweeledig. Allereerst stellen we voor afscheid te nemen van de marktwerking op een
aantal cruciale onderdelen van de acute zorg. Daarnaast hebben we een reserve nodig
aan mensen, gebouwen en spullen die in geval van een pandemie, ramp of terroristische
aanslag kan worden ingezet, zodat de reguliere zorg zolang mogelijk kan doorgaan zonder
afschaling van zorg voor patiënten die geen corona hebben maar wel acuut ziekenhuiszorg
nodig hebben.

2. Hoe heeft het zover kunnen komen?

De marktwerking zorgt al jaren voor efficiëntiedwang in onze ziekenhuizen. Een bed
op de intensive care levert een ziekenhuis 881.000 euro op, mits deze altijd bezet
is. Is dat niet het geval dan kost het geld.3 De «reserve» bedden gaan er dus uit. Deze bedrijfsmatige manier van kijken heeft
ervoor gezorgd dat we aan de start van de coronacrisis nog maar 1.040 ic-bedden4 beschikbaar hadden en maar net genoeg intensivisten en intensive care verpleegkundigen
om deze te bemensen. Ter vergelijking, een land als Duitsland heeft 28.000 ic-bedden.
Dat is bijna zes keer meer per hoofd van de bevolking.5

Ook liet de marktwerking zich van een heel lelijke kant zien toen aan de vooravond
van de eerste coronagolf onze complete voorraad persoonlijke beschermingsmiddelen
zoals mondkapjes, schorten, handschoenen en brillen, werd verkocht aan China.6 Premier Rutte zei tijdens één van de coronadebatten dat hij daar niets aan kon doen.
Die spullen waren niet van hem. Ze waren van particulieren. «Er zit op geen enkele
manier spul van de overheid bij», zei hij.7 Het gevolg was dat we ons moesten begeven op een internationale markt van woekerprijzen
door schaarste en zelfs soms waren overgeleverd aan criminelen. Onze zorgmedewerkers
hadden het nakijken.

De voorbije jaren werd er als een bezetene gesnoeid in onze ziekenhuiszorg. 5 ziekenhuizen,
16 spoedeisende hulpposten en 19 intensive cares werden gesloten. We verloren 7.970
ziekenhuisbedden en 140 ic-bedden. Per saldo hebben we 2.635 ziekenhuisverpleegkundigen
minder, waarvan 843 ic-verpleegkundigen.8 Het aantal ziekenhuisbedden daalde naar 2,3 per 1000 inwoners, daar waar Duitsland
er 8,1 per 1000 inwoners heeft en Frankrijk en België 6,1.9 We hebben gemiddeld 1,9 specialisten per 1000 inwoners, waar Duitsland er 3,2 heeft.10

De ziekenhuizen krijgen steeds meer patiënten, maar hun budget wordt steeds verder
afgeknepen. In 2022 zitten ze zelfs op de nullijn.11 Dit komt door het zogeheten hoofdlijnenakkoord voor de medisch-specialistische zorg.
Het kwam er toch, ondanks dat het Centraal Planbureau bij de doorrekening van het
regeerakkoord Rutte III waarschuwde dat een nieuw hoofdlijnenakkoord zou leiden tot
minder ziekenhuiszorg of een lagere kwaliteit van zorg.12

Toen het tijdens de eerste coronagolf misging, ging het dan ook goed mis. De capaciteit
werd dan wel verhoogd naar 1.700 ic-bedden, maar dat was dan ook meteen het maximum,
terwijl er alleen al zo’n 500 ic-bedden nodig zijn voor de reguliere patiënten die
niet langer kunnen wachten op een complexe operatie of patiënten die bijvoorbeeld
door een ernstig ongeluk acuut intensive care zorg nodig hebben.

De coronacrisis zorgt voor een langdurige en onverantwoorde piekbelasting van medewerkers
en afschaling van de reguliere ziekenhuiszorg voor patiënten tot een niveau dat de
kwaliteit niet meer geborgd is.13 En dat is buitengewoon ernstig. Tijdens de eerste coronagolf ging 23 procent van
de meest uitgevoerde behandelingen in ziekenhuizen niet door. Volgens het RIVM gingen
hierdoor tot 50.000 gezonde levensjaren verloren. Aangezien dit 28 procent van de
medisch-specialistische zorg is, ligt het totale aantal verloren gezonde levensjaren
veel hoger.14

Omdat patiënten zich niet melden of niet werden doorgestuurd, werden er volgens KWF
Kankerbestrijding in 2020 zo’n 4.000 minder kankerdiagnoses gesteld. Voor kanker geldt
dat hoe eerder de diagnose wordt gesteld, hoe groter de kans op overleving is.15 Volgens de Nederlandse Zorgautoriteit werden er ruim 1,25 miljoen minder verwijzingen
naar medisch specialisten uitgeschreven.16

Hoe groot de schade door corona voor de reguliere ziekenhuiszorg is, begint nu pas
duidelijk te worden. In het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis werden al bij 68 patiënten
complicaties vastgesteld door uitgestelde zorg. Zeven van hen zijn overleden.17 Dit is helaas slechts het topje van de ijsberg. Het duurt nog jaren totdat onze ziekenhuiszorg
terug is op het niveau van vóór corona. Het is daarom van het grootste belang te investeren
in onze ziekenhuizen en van zorg onze nationale topprioriteit te maken.

Dat is niet iedereen met ons eens. Het kabinet gaat ondanks de immense coronacrisis
dóór op de oude voet van zorgverschraling. Wat afgebroken is, wordt niet hersteld.
Ze gaan verder met de afbraak. De meest recente begroting VWS spreekt over het verplaatsen
van 50% van de ziekenhuiszorg naar de buurt of bij mensen thuis.18 Dit betekent materieel dat ze de komende tien jaar de helft (helft!) van onze ziekenhuizen
willen sluiten.19 Ook zonder coronacrisis is dit waanzin als je bedenkt dat het aantal alleenstaande
80-plussers en hun zorgvraag de komende twintig jaar nog zal verdubbelen.20

Verdergaan op de voet van nog meer afbraak van ziekenhuiszorg is onverantwoord. En
ook, los van die grote toename in vraag naar ziekenhuiszorg, wat als er wéér een chinees
een vleermuis in een wok gooit? Dat is helemaal niet gek gedacht. Prof. Dr. Koopmans
waarschuwt voor nieuwe pandemieën.21 Maar ook, wat als er een ramp gebeurt met de petrochemische industrie in de Rotterdamse
havens? Wat als we te maken krijgen met een terroristische aanslag?

De coronacrisis heeft pijnlijk blootgelegd dat de marktwerking ons nationale belang
in het geding heeft gebracht. En dat kan niet de bedoeling zijn.

3. Beslispunten

VOORSTEL 1.

EEN DIRECT EINDE AAN EEN DEEL VAN DE MARKTWERKING.

De initiatiefnemers stellen voor een aantal essentiële onderdelen van onze acute zorg
per direct uit de marktwerking te halen door ze van Nationaal Belang te verklaren.
Het gaat dan om de ambulancedienst, de spoedeisendehulpposten intensive cares en de
persoonlijke beschermingsmiddelen.

Dit zorgt ervoor dat er niet meer bedrijfsmatig naar deze onderdelen van de acute
zorg gekeken kan worden. Voor deze onderdelen komen er vaste prijzen. Een speciaal
gezant gaan over de planning en het beheer van deze cruciale onderdelen van onze acute
zorg. Er wordt dan gekeken naar wat we nodig hebben onder normale omstandigheden en
wat hebben we in reserve moeten hebben voor als het misgaat.

De Kamer wordt gevraagd in te stemmen de Minister voor Medische Zorg en Sport te verzoeken:

1) De ambulancedienst, spoedeisendehulpposten intensive cares en persoonlijke beschermingsmiddelen
uit de marktwerking te halen en van Nationaal Belang te verklaren. Voor deze onderdelen
gaan vaste prijzen gelden.

2) Een speciaal gezant verantwoordelijk te maken voor de landelijke planning van deze
onderdelen van de acute zorgketen.

VOORSTEL 2.

AANLEG ZORGCRISISRESERVE IN GEVAL VAN PANDEMIE, RAMP OF TERREURAANSLAG.

De initiatiefnemers stellen een reserve van reserve intensivisten, reserve ic-verpleegkundigen
en reserve ondersteuners voor die los komt te staan van de reguliere ziekenhuiszorg
in reserve gebouwen met reserve bedden, reserve apparatuur, reserve beschermingsmiddelen
en reserve geneesmiddelen.

Deze Zorgcrisisreserve wordt in geval van een pandemie, ramp of terroristische aanslag
als eerste voor deze patiënten ingezet. Pas als de zorgcrisisreserve overloopt, wordt
er een beroep gedaan op de reguliere ziekenhuiszorg, die tot die tijd op volle kracht
kan doorgaan met de overige ziekenhuiszorg voor bijvoorbeeld kankerpatiënten, hartpatiënten,
nierpatiënten en alle andere patiënten.

Elk jaar verlaten zo’n honderdduizend medewerkers de zorg.22 Hen willen we actief vragen zorgreservist te worden. Het gaat zowel om artsen, BIG-geregistreerde
verpleegkundigen als ondersteuners. Met een jaarlijkse bijscholing, blijven ze in
een bestand staan, zodat we een beroep op hen kunnen doen als er nood aan de man is.
Samen met het CDA dienden we begin november 2020 een motie in om te komen tot een
Nationale Reserve Zorgverleners. Die motie werd met algemene stemmen aangenomen.23

Daarnaast willen we essentiële apparatuur en beschermingsmiddelen in eigen land produceren
en in eigen beheer beheren. De speciaal gezant geeft leiding aan de GHOR en de veiligheidsregio’s
en is verantwoordelijk voor de capaciteitsplanning.

De Kamer wordt gevraagd in te stemmen de Minister voor Medische Zorg en Sport te verzoeken:

3) Over te gaan tot de aanleg van een Nationale Reserve Zorgverleners.

4) Over te gaan tot de aanleg en beheer van een Zorgcrisisreserve bestaande uit reserve
gebouwen, reserve bedden, reserve apparatuur, etc.

5) Het in eigen land en in eigen beheer produceren en beheren van persoonlijke beschermingsmiddelen.

6) De speciaal gezant de Zorgcrisisreserve aan te laten sturen. Hij of zij geeft leiding
aan de GHOR en de veiligheidsregio’s en is verantwoordelijk voor de reserve capaciteitsplanning.

4. Financiële paragraaf

Als we de voorbije periode een Zorgcrisisreserve hadden gehad van bijvoorbeeld 1.500
ic-bedden, 3.000 klinische bedden en 15.000 reservisten, had de reguliere zorg niet
afgeschaald hoeven te worden.24 Wat dit zou hebben opgeleverd aan gewonnen gezonde levensjaren en daardoor aan minder
zorgkosten, valt op dit moment nog niet te becijferen. Als de Zorgcrisisreserve een
heel jaar lang op volle sterkte moet draaien, dan kost dat ongeveer 2 miljard euro,
maar die kosten worden dan niet gemaakt in de reguliere ziekenhuiszorg.25

Dan zijn er nog de beheerskosten in de periode dat de Zorgcrisisreserve niet hoeft
te worden ingezet. Er zullen kosten gemaakt worden voor de gebouwen en opslagruimtes.
De aanschafkosten zijn eenmalig, de beheerskosten structureel. We denken in de eerste
plaats aan het terugkopen van ziekenhuizen en verzorgingshuizen die in de voorbije
jaren zijn gesloten. Structureel denken we dat de beheerskosten voor materiaal en
gebouwen zo’n 300 miljoen euro per jaar bedragen.

De coronacrisis laat zien dat de kosten van een ramp enorm groot kunnen zijn. De budgettaire
gevolgen van de steun- en herstelmaatregelen bedragen sinds de eerste coronagolf nu
al ruim 76 miljard euro.26 Dit staat los van alle verliezen die bedrijven en zzp’ers hebben geleden doordat
ze op last van de staat werden gesloten en waarvoor ze niet werden gecompenseerd.
Naast de organisatorische en menselijke kant van onze twee voorstellen, is het dus
ook van economisch belang te investeren in de zorg.

Agema Wilders