Lijst van vragen : Lijst van vragen over onderzoeken in het kader van de Rijkscoördinatieregeling voor de radar in Herwijnen (Kamerstuk 31936-718)

De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Staatssecretaris
over de brief van 6 februari 2020 inzake de radar Herwijnen (Kamerstuk 31 936, nr. 718).

De voorzitter van de commissie, Aukje de Vries

De griffier van de commissie, De Lange

Nr.

Vraag

 
 

1

Is het onderzoek van TNO «Locatieonderzoek zuidelijke SMART-L radar» gebaseerd op
de technische vermogens van een nog te plaatsen SMART-L radar of op de vermogens van
de huidige installaties in Wier en Nieuw-Milligen?

2

Indien het juist is wat medewerkers van Thales in pers hebben gemeld over de nieuwe
SMART-L radar die in Wier is geplaatst, dat «alle grote gevaren binnen 500 kilometer
worden gedetecteerd, op 60 kilometer kan hij een ijzeren object ter grootte van een
tennisbal herkennen», waarom is dan een tweede SMART-L radar hoe dan ook nodig?1

3

Klopt het dat een tweede SMART-L radar een reserveradar is «om het simpele feit dat
als er een kapotgaat, er altijd nog een andere is»?1 Zo ja, waarom is er dan haast om die tweede radar in bedrijf te nemen, nu er zeer
spoedig een nieuwe in Wier in bedrijf wordt genomen?

4

Is het mogelijk dat aangrenzende radars, zoals bijvoorbeeld in Duitsland of België,
de taken van de SMART-L radar zouden kunnen overnemen?

5

Op welke wijze zullen de op land geplaatste SMART-L radars gekoppeld worden aan de
SMART-L op de Nederlandse fregatten? Kunt u bevestigen dat de radargegevens van de
marine gekoppeld worden aan die van de op land geplaatste radars?

6

Hoe beoordeelt u het risico dat de aanwezigheid van de SMART-L radar op de betreffende
locatie in Herwijnen in de toekomst niet meer binnen de stralingslimiet valt door
nieuw wetenschappelijk inzicht en/of striktere normen?

7

Hoe kunt u nog precies «rekening houden» met het wijzigen van de ICNIRP-richtlijn
als de SMART-L radar al is geplaatst?

8

Indien uit de stralingsmeting die u wilt uitvoeren na plaatsing van de SMART-L radar
een contra-indicatie blijkt, welke stappen kunt u dan nog zetten? Overweegt u dan
alsnog om de radar elders te vestigen? Zo nee, wat is het nut dan precies van die
controle?

9

Kunt u uiteenzetten hoe het proces gaat verlopen nu u de RCR formeel heeft afgekondigd?

10

Kunt u nader motiveren waarom benodigde tijd voor het plaatsen op een alternatieve
locatie voor u een doorslaggevende factor is? Is dit probleem immers niet veroorzaakt
door uzelf, door niet eerder uitgebreid naar alternatieven te kijken?

11

Hoe worden bewoners en de gemeente West-Betuwe meegenomen in uw vervolgstappen ten
aanzien van de plaatsing van de radar?

12

Is het juist dat op een vijftal kilometer van Herwijnen elf windmolens worden gebouwd?
Is Klopt het dat de SMART-L radar daar geen last van heeft? Indien de SMART-L radar
daar geen last van heeft, waarom zou een radarinstallatie daar bij Nieuw-Milligen
wel last van hebben?

13

Waarom kan er met de Nederlandse hoge(re) blootstellingslimieten van max 61 V/m geen
enkele garantie worden afgegeven dat negatieve gezondheidseffecten kunnen worden uitgesloten?

14

Hoeveel alternatieve locaties, die door bewoners zijn aangedragen, zijn uiteindelijk
onderzocht?

15

Waarom heeft u de mogelijkheid van een hogere radartoren bij Nieuw Milligen uitgesloten?
Waarom worden de benodigde hoogtes daarvoor door Defensie elke keer als niet mogelijk
bestempeld, terwijl dit wel kan?

16

Waarom valt Gilze Rijen af als alternatieve locatie?

17

Wat is de totale hoeveelheid straling in het betreffende gebied?

18

Is het onderzoek naar de straling in Herwijnen gericht op de actuele straling van
de bestaande blootstelling, zoals scheepvaartverkeer en KNMI-radar? Indien dat niet
is meegeteld of opgeteld, waarom niet?

19

Kunt u toelichten waarom niet gekozen is voor het voorzorgsprincipe van 6 V/m zoals
dat in meerdere Europese landen het geval is?

20

Waarom is het niet mogelijk met de Nederlandse hoge(re) blootstellingslimieten van
max 61 V/m een garantie at te geven dat negatieve gezondheidseffecten kunnen worden
uitgesloten?

21

Hoe gaat u de door TNO als begrijpelijk erkende zorgen wegnemen?

22

Kunt u toelichten welke soorten straling onder «RF velden» vallen?

23

Verwijst «samenstelling van straling» naar stralingscumulatie? Zo nee, wat is het
dan wel?

24

Kunt u voor de inzichtelijkheid de grafieken, waarin de straling nu in percentages
is weergegeven, omzetten naar grafieken waarin de straling in V/m is weergegeven?
Zo nee, waarom niet?

25

Waarom gaat het TNO-rapport niet uit van het voorzorgsprincipe van 6 V/m zoals meerdere
Europese landen?

26

Waarom worden grafieken met assen in percentages weergegeven?

27

Zijn in de conclusie, die stelt dat de voorgenomen SMART-L radar voldoet aan de blootstellingslimieten,
alle stralingsbronnen meegenomen? Zo nee, welke stralingsbronnen dan wel?

28

Wat is het piekvermogen van de primaire SMART-L radar?

29

Waarom is er niet gewacht op de nieuwe ICNIRP normering? Welke garanties kunt u geven
dat de uiteindelijke conclusies en aanbevelingen gebaseerd zullen zijn op de nieuwe
ICNIRP normeringen?

30

Wat zijn de gevolgen als blijkt dat de radar na meting niet voldoet aan de richtlijnen?

31

Heeft u overwogen de praktijkervaring met de radar in Wier mee te nemen in de besluitvorming
over deze plaatsing?

32

Waarom zijn de omschrijvingen «RF velden» en «samenstelling van straling» gebruikt?
Is het juist dat het gaat om non-ioniserende straling en stralingscumulatie?

33

Wat is het piekvermogen van de SMART-L radar?

34

Klopt het dat de nieuwe ICNIRP normen binnenkort (maart/april) verschijnen? Waarom
heeft u niet op de nieuwe normen gewacht om deze te laten verwerken bij het onderzoek?

35

Hoe groot acht u het risico dat de radar te hoge stralingsdoses uitstraalt en daarom
niet voldoet aan de normen? Waarom is het risico acceptabel om de bouw door te zetten?

36

In het rapport staat dat nadat de ICNIRP richtlijnen zijn aangepast moet worden nagegaan
of deze wijziging consequenties heeft voor de conclusies en aanbevelingen van dit
rapport. Is het dan niet essentieel om juiste conclusies te kunnen trekken op basis
van de nieuwe richtlijnen en te wachten op deze nieuwe richtlijn?

37

Op basis van welke berekeningen is naar het westen en zuidwesten de Utrechtse heuvelrug
een probleem in de dekking vanuit Nieuw Milligen?

38

Waarom is naar het westen en zuidwesten de Utrechtse heuvelrug een probleem in de
dekking vanuit Nieuw Milligen?

39

Zijn de figuren op de pagina’s met het getoonde bereik van de radar in Nieuw Milligen
doorgerekend met de oude MPR radar of met de nieuwe SMART-L radar?

40

Waarom heeft u de mogelijkheid van een hogere radartoren bij Nieuw Milligen uitgesloten?
Welke bezwaren dan wel problemen ontstaan bij een hogere radartoren bij Nieuw Milligen?

41

Wat is de maximale blootstellings-veldsterkte bij een piekvermogen op 1.500 meter
afstand gezien vanaf de SMART-L radar en de KNMI radar richting het dorp Herwijnen?
Valt deze op 1.500 meter wel onder de maximale blootstellingslimieten van 28–61 V/m?

42

Welke alternatieve locaties zijn onderzocht? Wat zijn de resultaten van dat onderzoek?

43

Hoeveel van de 39 door bewoners aangedragen alternatieve locaties zijn ongeldig verklaard?
En waarom?

44

Hoeveel van de onderzochte alternatieve locaties hebben een tweede radar zoals de
KNMI radar in Herwijnen? Welke overige stralingsbronnen bevinden zich in of nabij
de onderzochte alternatieve locaties?

45

Klopt het dat Franse onderzoeken spreken van een significant verhoogd risico op de
ziekte ALS in geval van GSM-antennestations? Klopt het dat er geen wetenschappelijke
eindconclusie mogelijk is die uitsluit dat straling geen ALS veroorzaakt?

46

Klopt het dat in Herwijnen ALS 36 maal zo vaak voorkomt als gemiddeld? Waarom wordt
er geen onderzoek gedaan naar de oorzaak hiervan en het eventuele verband met straling?

47

Waarom wordt de conclusie beperkt tot de SMART-L radar en niet cumulatief en bij piekvermogen?

48

Hoe kunt u garanderen dat de aangehouden veldsterkte van 3 V/m voor 5G deze niet verder
zal overschrijden in de toekomst, nu in het rapport is gesteld dat niet goed kan worden
aangegeven dat wat de bijdrage aan 5G zal zijn aan de samengestelde blootstelling?

49

Wat zijn de gevolgen indien deze bij volle uitrol van 5G boven de limiet van 28 V/m
tot 61 V/m gaat uitkomen? In hoeverre zal de straling van de KNMI radar en SMART-L
radar in de totale stralingsberekening meegenomen worden?

50

Komt het cumulatieve stralingsniveau van p 30,9% overeen met 465 V/m?

51

In welke verhouding staat de stralingsniveau van 465 V/m tot de door de door het ICNIRP
gehanteerde norm?

52

In hoeverre speelt de afstand tot de radar een rol bij de berekening van de stralingsniveaus?
Is het juist dat wanneer men zich binnen de – bij de berekening gehanteerde afstand
van – 450 meter bevindt de stralingsniveaus aanzienlijk zullen stijgen? Kunt u aangeven
hoeveel en welke objecten zich binnen de – bij de berekening gehanteerde – 450 meter
bevinden?

53

Kan de tabel van de samengestelde blootstellingen in V/m weergegeven worden in plaats
van in een percentage ICNIRP? Zo nee, waarom niet?

54

Is de 100% in figuur 9 het maximale piekvermogen van 1.506 V/m?

55

Als u de rapporten zou aanpassen naar de gehanteerde maximale blootstellingslimieten
van 28–61 V/m, wat is dan de minimale afstand tussen de radar en de dichtstbijzijnde
woning?

56

Kunt u de berekeningen (laten) maken voor de cumulatieve stralingsniveaus op alle
afstanden van de radar, stapsgewijs van 50 meter tot aan 1.500 meter bij piekbelasting
in het worst case scenario?

57

Waarop zijn de, ten opzichte van 3G en 4G lagere, waardes van 5G in figuur 4 en 5
gebaseerd?

58

Wat is het piekvermogen van de KNMI radar? Welke invloed heeft dit op het maximale
stralingsniveau, rekening houdend met de conclusies uit het (aangepaste) RIVM rapport
uit 2004 over de KNMI radar in De Bilt (met een piekvermogen van 250.000 Watt) waarin
is gerapporteerd dat piekwaarden van 80 V/m op 1.000 meter afstand zijn gemeten op
2 meter hoogte?

59

Kunt u bevestigen dat de aangehouden veldsterkte van 3 V/m voor 5G niet verder zal
overschrijden in de toekomst?

60

Waarom er in de samengestelde blootstellingen geen resultaten in V/m weergegeven,
maar alleen een percentage ICNIRP?

61

Klopt het dat de dichtstbijzijnde boerderij niet op 450 meter ligt, maar op 350 meter?
Klopt het dat daarbij niet ook de stralingsbelasting van de KNMI-radar en de scheepsradars
is opgeteld? Waarom is niet de juiste afstand aangehouden tot de eerste woning?

62

Wilt u TNO berekeningen laten maken voor de cumulatieve stralingsniveaus op alle afstanden
van de radar, stapsgewijs van 50 meter tot aan 1.500 meter bij piekbelasting in het
worst case scenario?

63

Is het juist dat de KNMI-radar in De Bilt een piekwaarden van 80 V/m heeft bij een
piekvermogen van 250.000 Watt? Is het juist dat de KNMI-radar in Herwijnen een piekvermogen
van 500.000 Watt heeft? Is het juist dat de straling van de KNMI-radar amper invloed
heeft op het maximale stralingsniveau in Herwijnen volgens het TNO-onderzoek? Hoe
is dat te verklaren?

64

Kan TNO/Defensie de rapporten aanpassen naar de gehanteerde maximale blootstellingslimieten
van 28–61 V/m en op basis daarvan een berekening maken van de afstand die nodig is
tussen de radar en de dichts-bijzijnde woning in het «worst case» scenario?

65

Kan TNO/defensie berekeningen maken voor de cumulatieve stralingsniveaus op alle afstanden
van de radar stapsgewijs van 50 meter tot aan 1.500 meter, bij piekbelasting in het
worst case scenario?

66

De waardes van 5G worden veel lager gerapporteerd dan de huidige mobiele telefonie
3G en 4G. Hoe komt TNO aan de gepresenteerde lage waardes?

67

Kan TNO verklaren hoe het mogelijk is dat de KNMI radar waarden zo laag liggen?

68

Hoe kan het dat de limiet samengestelde blootstelling in starende modes in figuur
9 gesteld is op 1506V/m, terwijl de blootstellingslimiet volgens de overheid is gesteld
op 28–61 V/m? Kunt u dit verschil verklaren?

69

Zouden de piekmomenten op zeer hoge niveaus boven de 28–61 V/m kunnen leiden tot gezondheidsschade?

70

Hoe hoog is de absolute piek die aan straling uitgezonden zou kunnen worden? Hoe vaak
zal de SMART-L radar dit piekvermogen uitzenden?

71

Wat is het maximale vermogen van de radar in megawatt en wat is het piekvermogen aan
veldsterkte in V/m?

72

Hoe kunt u garanderen dat de KNMI radar en SMART-L radar, die los van elkaar een piekveldsterkte
boven de 61 V/m en 50 V/m kunnen hebben, over een langere periode voldoen aan de ICNIRP
normen?

73

Is het juist dat ICNIRP een maximale piekbelasting van 6 minuten heeft? Is het juist
dat hiermee een piekbelasting per mensenleven wordt bedoeld? Zo nee, wat dan?

74

Hoe vaak zal de SMART-L radar het maximale piekvermogen uitzenden? Per week? Maand?
Jaar?

75

Bent u ermee bekend dat deze piekmomenten op zeer hoge niveaus boven de 28–61 V/m
wel kunnen leiden tot gezondheidsschade?

76

Hoe verklaart u de verschillen in de uitkomsten tussen het TNO memorandum van juni
2019 en het TNO Evaluatie rapport van februari 2020?

77

Wat is de verklaring voor de verschillen in uitkomsten tussen het TNO memorandum van
juni 2019 en het TNO evaluatierapport van februari 2020?

78

Is het (technisch) mogelijk dat de over 6 maanden operationele SMART-L Radar in Wier
de (eventuele) uitval van de MPR radar in Nieuw Milligen kan opvangen? Zo nee, waarom
niet? Zo ja, in hoeverre is dit meegenomen bij de plaatsing in Herwijnen?

79

Heeft de SMART-L op Nieuw Milligen meer of minder last van de windmolens dan de situatie
in Herwijnen waar windmolens op 5 km afstand staan? Kunt u dit toelichten?

80

Waarom is gekozen voor een RCR met betrekking tot Herwijnen?

81

Wanneer komt u met een eigenlijk wettelijke blootstellingslimieten zoals België, Italië?
Indien u met een vergelijkbare wettelijke blootstellingslimieten zou komen, wat betekent
dat voor de situatie van Herwijnen met 5G, KNMI radar, SMART-L radar en scheepvaart?

82

Klopt het dat TUV Rheinland de referentiemeting heeft uitgevoerd? Klopt het dat dit
bedrijf geen geaccrediteerd testinstituut is voor de referentienormen? Waarom is in
dat geval de opdracht toch aan dit bedrijf gegeven?

83

Klopt het dat Nederland geen eigen blootstellingslimieten heeft en dat het voornemen
is deze limieten wel in te voeren in verband met de installatie van 5G? Wat betekent
dat voor de situatie in Herwijnen met 5G in het licht van de KNMI-radar, de SMART-L
radar en de scheepvaart?

X Noot

1

Nederlands luchtruim veilig door nieuwe radars Thales, Tubantia, 10 Januari 2020.