Home
Kamerstukken

Jaarverslag : Jaarverslag overige Hoge Colleges van Staat, Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad 2018

35 200 IIB Jaarverslag en slotwet overige Hoge Colleges van Staat, Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad 2018

Inhoudsopgave
A. ALGEMEEN
1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

2. LEESWIJZER
B. BELEIDSVERSLAG
3. BELEIDSARTIKELEN
Artikel 1 Raad van State
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 2. Algemene Rekenkamer
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 3. De Nationale ombudsman
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 4. Kanselarij der Nederlandse Orden
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 6. Kabinet van de Gouverneur van Aruba
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 7. Kabinet van de Gouverneur van Curaçao
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 8. Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 9. Kiesraad
A Algemene doelstelling
B Rol en verantwoordelijkheid
C Beleidsconclusies
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
E Toelichting op de financiële instrumenten

4. NIET-BELEIDSARTIKEL
Artikel 10. Nominaal en onvoorzien

5. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF
Bedrijfsvoeringsparagraaf Raad van State
Bedrijfsvoeringsparagraaf Algemene Rekenkamer
Bedrijfsvoeringsparagraaf Nationale ombudsman
Bedrijfsvoeringsparagraaf Kanselarij der Nederlandse Orden
Bedrijfsvoeringsparagraaf Kabinet van de Gouverneur van Aruba
Bedrijfsvoeringsparagraaf Kabinet van de Gouverneur van Curaçao
Bedrijfsvoeringsparagraaf Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten
Bedrijfsvoeringsparagraaf Kiesraad

C. JAARREKENING
6. DE VERANTWOORDINGSSTAAT 2018
7. SALDIBALANS
8. WNT-VERANTWOORDING2018

D. BIJLAGEN
BIJLAGE 1. ZELFSTANDIGE BESTUURSORGANEN EN RECHTSPERSONEN

Nr. 1
JAARVERSLAG VAN DE OVERIGE HOGE COLLEGES VAN STAAT EN KABINETTEN VAN DE GOUVERNEURS
EN DE KIESRAAD VOOR HET JAAR 2018 (IIB)

Aangeboden 15 mei 2019

Gerealiseerde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x
€ 1 mln.) Totaal € 124.482.000,–

Gerealiseerde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen
(x € 1 mln.) Totaal € 6.398.000,–

Inhoudsopgave

ALGEMEEN

Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

Leeswijzer

BELEIDSVERSLAG

Beleidsartikelen

Artikel 1. Raad van State

Artikel 2. Algemene Rekenkamer

Artikel 3. De Nationale ombudsman

Artikel 4. Kanselarij der Nederlandse Orden

Artikel 6. Kabinet van de Gouverneur van Aruba

Artikel 7. Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

Artikel 8. Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten

Artikel 9. Kiesraad

Niet-beleidsartikel

Artikel 10. Nominaal en onvoorzien

Bedrijfsvoeringsparagraaf

JAARREKENING

Verantwoordingsstaat

Saldibalans

WNT-verantwoording 2018 – Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs
en de Kiesraad

BIJLAGEN

Bijlage 1 Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik het jaarverslag van de begroting van de Raad van State, de Algemene
Rekenkamer, de Nationale ombudsman, de Kanselarij der Nederlandse Orden, het Kabinet
van de Gouverneur van Aruba, het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao en het Kabinet
van de Gouverneur van Sint-Maarten en de Kiesraad (IIB) over het jaar 2018 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek
ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
decharge te verlenen over het in het jaar 2018 gevoerde financiële beheer.

Voor de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening
stelt de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de
Comptabiliteitswet 2001 een rapport op. Dit rapport wordt separaat door de Algemene
Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en
het oordeel van de Rekenkamer over:

a. het gevoerde financieel beheer en materieel beheer;

b. de bijgehouden administraties van het Rijk;

c. de financiële informatie in het jaarverslag;

d. de betrokken saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening worden verder de volgende, wettelijk voorgeschreven,
stukken betrokken:

a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2018;

b. het voorstel van de slotwet dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het onderzoek van de centrale administratie
van de schatkist van het Rijk en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer over de in het Financieel
jaarverslag van het Rijk, over 2018 opgenomen rijksrekening van uitgaven en geraamde
ontvangsten over 2018, alsmede over de saldibalans over 2018 (de verklaring van goedkeuring,
bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet
is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer
is ontvangen.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H. Ollongren

Dechargeverlening door de
Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter
van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane
verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit,
genomen in de vergadering van

De voorzitter van de
Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar
van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring,
ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de
Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de Voorzitter
van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane
verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit,
genomen in de vergadering van

De voorzitter van de
Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

2. LEESWIJZER

Algemeen

Voor u ligt het jaarverslag 2018 van de overig Hoge Colleges van Staat en Kabinetten
van de Gouverneurs en de Kiesraad.

Het jaarverslag 2018 is als volgt opgebouwd:

A. een algemeen deel met de dechargeverlening;

B. het beleidsverslag met de artikelen en de Bedrijfsvoeringsparagraaf;

C. de jaarrekening met de verantwoordingsstaat; de saldibalans en de WNT verantwoording
2018.

De begroting van de overig Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs
en de Kiesraad HIIB heeft geen apart centraal apparaatsartikel. Bij de toelichting
onder de tabel budgettaire gevolgen van beleid is een uitsplitsing opgenomen van de
apparaatsuitgaven.

Groeiparagraaf

Kiesraad

Met ingang van de begroting 2018 is, naar aanleiding van de wijziging in de Comptabiliteitswet
2016 (CW 2016 artikel 2.1, vierde lid) waarin de Kiesraad de status van «college»
heeft gekregen, artikel 9. Kiesraad aan HIIB toegevoegd (Kamerstukken II 2016–2017
34 550, nr. 8). Door de overheveling van de Kiesraad naar HIIB wordt tevens de bijlage Zelfstandige
Bestuursorganen en Rechtspersonen toegevoegd.

Focusonderwerp

De Tweede Kamer heeft voor de verantwoording 2018 een focusonderwerp aangewezen: «de
onderbouwing van de ramingen van inkomsten en uitgaven». Het focusonderwerp is onderdeel
van het Financieel Jaarverslag van het Rijk (FJR). Dit focusonderwerp is niet relevant
voor de overige Hoge Colleges van Staat, de Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad.

Overgangsrecht Comptabiliteitswet

Op grond van het overgangsrecht in artikel 10.2 van de Comptabiliteitswet 2016 blijven
voor de presentatie en inrichting van de jaarverslagen en slotwetten over 2018 de
bepalingen uit de Comptabiliteitswet 2001 en de daarop berustende bepalingen van toepassing
zoals deze golden voor de inwerkingtreding van de Comptabiliteitswet 2016 per 1 januari
2018. Voor de dechargeverlening inzake het jaar 2018 over het gevoerde financieel
beheer en materieelbeheer zijn de bepalingen van de Comptabiliteitswet 2016 en de
daarop gebaseerde regelgeving van toepassing. Dit is conform de brief aan het parlement
over het overgangsrecht in de Comptabiliteitswet 2016 (Vergaderjaar 2018–2019, 34 426, nr. 33). Om die reden moet telkens bij de verwijzingen naar de bepalingen van de Comptabiliteitswet
worden gelezen de artikelen van de Comptabiliteitswet 2001 voor de presentatie en
inrichting en voor de begrotingsuitvoering de artikelen van de Comptabiliteitswet
2016 conform de transponeringstabel bij de Comptabiliteitswet 2016, Stb. 2017, 139.

Art. in CW 2016

Art. in CW 2001

3.2 – 3.4

19, eerste lid; 21, eerste en tweede lid

3.5

22, eerste lid; 26, eerste lid

3.8

58, eerste lid, onderdeel a, en derde lid; 61, derde lid

3.9

58, eerste lid, onderdeel b en c

2.37

60, tweede en derde lid; 63, eerste en vierde lid

2.35

61, tweede tot en met vierde lid

2.40

7.12

82, eerste lid; 83, eerste lid

7.14

82, vijfde lid; 83, tweede tot en met vierde lid

Beleidsverslag

Beleidsartikelen

Een beleidsartikel is opgebouwd uit de volgende elementen:

A. Algemene doelstelling

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidsconclusies

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op het artikelonderdeel

Budgettaire gevolgen van beleid

In de toelichting op de artikelonderdelen wordt een toelichting gegeven bij verschillen
tussen de vastgestelde begroting 2018 en de realisatie 2018.

Bedrijfsvoeringsparagraaf

De Bedrijfsvoeringsparagraaf is onder een aparte paragraaf opgenomen.

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1 Raad van State

A Algemene doelstelling

De Raad van State heeft de taak om als adviseur voor wetgever en bestuur en als hoogste
algemene bestuursrechter bij te dragen aan behoud en versterking van de democratische
rechtsstaat en daarbinnen aan de eenheid, legitimiteit en kwaliteit van het openbaar
bestuur in brede zin, alsmede aan de rechtsbescherming van de burger.

De Grondwet en de Wet op de Raad van State vormen het wettelijk kader, waarbinnen
de Raad van State zijn taken verricht. Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden
vormt de grondslag voor zijn werkzaamheden als Raad van State van het Koninkrijk.

Met ingang van 1 januari 2014 is de Afdeling advisering als instantie aangewezen die
in Nederland is belast met het onafhankelijk toezicht op de naleving van de begrotingsregels
die in Europa zijn afgesproken. Deze functie vloeit voort uit het Stabiliteitsverdrag
dat de lidstaten van de Europese Unie (EU) in 2012 hebben gesloten.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor
het beheer van de begroting van de Staten-Generaal en van de begroting van de Overige
Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad. De Colleges
voeren zelf het beheer over hun begroting of hun begrotingsdeel. Over de inhoud van
dit beheer bestaan afspraken (de zogenoemde beheerafspraken) tussen de Minister en
de Colleges, waarin recht gedaan wordt aan hun staatsrechtelijke positie1.

C Beleidsconclusies

De Afdeling advisering

Taak van de Afdeling advisering is het op de meest doelmatige en kwalitatief goede
wijze afdoen van binnengekomen adviesaanvragen. Tijdigheid, kenbaarheid en voorspelbaarheid
zijn daarbij belangrijke kernbegrippen.

In de onderstaande tabel zijn de realisaties voor de jaren 2015–2018 weergegeven.
Voor het jaar 2018 is een vergelijking gemaakt tussen ontwerpbegroting en de realisatie
(afgedaan).

Tabel 1.1 Instroom en afhandeling adviesaanvragen (in aantallen)

2015

2016

2017

2018

Ontwerpbegroting

Realisatie

Instroom

465

447

416

475

410

Afhandeling

452

430

442

475

392

Toelichting

De aantallen instroom en afhandeling voor het jaar 2018 zijn in lijn met de trend
uit de voorgaande jaren. De in de ontwerpbegroting opgenomen aantallen voor instroom
en afhandeling zijn, mede door de afhankelijkheid van externe factoren, indicatief.

De externe positionering van de Afdeling advisering als grondwettelijk gewaarborgd
onafhankelijk adviesorgaan van regering en parlement vraagt bijzondere aandacht. Onder
meer in het licht van de ontwikkeling dat het zwaartepunt van de besluitvorming steeds
vroeger in het proces van voorbereiding komt te liggen, bestaat er behoefte aan advisering
door de Afdeling op verschillende momenten in het wetgevingsproces. Daarbij past een
differentiatie in het soort adviezen dat wordt gegeven, waarbij de Afdeling zich niet
beperkt tot adviezen over concrete wetsvoorstellen. Voor alle typen advisering geldt
overigens dat meer interdisciplinair werken de kwaliteit van de advisering waarschijnlijk
zal verhogen. In 2018 is er toegewerkt naar een andere en bredere inzet van zowel
medewerkers als staatsraden die dit op kunnen vangen

De Afdeling bestuursrechtspraak

Taak van de Afdeling bestuursrechtspraak is het op de meest doelmatige en kwalitatief
goede wijze afdoen van binnengekomen zaken. Tijdigheid, kenbaarheid en voorspelbaarheid
en bruikbare rechtsvorming zijn daarbij belangrijke aspecten. De Afdeling bestuursrechtspraak
bestaat uit drie kamers: de Ruimtelijke-ordeningskamer, de Algemene kamer en de Vreemdelingenkamer.

In de onderstaande tabel is de realisatie van de afhandeling van zaken door de Afdeling
bestuursrechtspraak weergegeven. De gemiddelde doorlooptijden van alle afdoeningen
(hoofdzaken en Voorlopige Voorzieningen) zijn weergegeven.

Tabel 1.2 Doorlooptijd in weken

Norm doorlooptijd

Realisatie 2017 gemiddelde doorlooptijd

Realisatie 2018

gemiddelde doorlooptijd

Ruimtelijke-ordeningskamer

Algemene kamer

Vreemdelingenkamer

Tabel 1.3 Instroom en afhandeling van zaken van de Afdeling bestuursrechtspraak (Hoofdzaken
en Voorlopige Voorzieningen)

2015

2016

2017

2018

Afgedaan

Ontwerpbegroting

Ingekomen

Afgedaan

Ruimtelijke-ordeningskamer

2.258

1.409

1.327

1.600

1.186

1.107

Algemene kamer

3.688

3.161

3.295

3.800

3.368

3.816

Vreemdelingenkamer

5.853

6.402

8.216

6.290

8.845

8.558

Totaal bestuursrechtspraak

11.799

10.972

12.838

11.690

13.399

13.481

Toelichting

De in de ontwerpbegroting opgenomen instroomverwachtingen van de Ruimtelijke-ordeningskamer
en de Algemene kamer zijn gebaseerd op ervaringsgegevens en een verondersteld ongewijzigd
beleid bij de wetgever en de bestuursorganen. In 2018 was het totaalaantal ingekomen
zaken lager dan verwacht. Het aantal afgedane zaken in de Algemene kamer kwam onder
het actuele (jaar)aanbod uit, maar lag boven de afdoening in voorgaande jaren.

De Afdeling bestuursrechtspraak is na de Immigratie- en Naturalisatiedienst en de
rechtbanken de laatste schakel in de vreemdelingenketen. De instroom van zaken binnen
de Vreemdelingenkamer is grotendeels de uitkomst van de instroom, doorstroom en uitstroom
bij de genoemde ketenpartners.

De verwachtingen ten aanzien van de instroom en productie van de Vreemdelingenkamer
worden in samenwerking met de partners binnen de vreemdelingenketen jaarlijks vastgesteld.
De verwerking van de budgettaire gevolgen van deze actualisatie vindt plaats bij gelegenheid
van de Voorjaarnota en in de suppletoire begrotingen.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 1 Raad van State (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

58.577

59.570

58.906

54.691

63.633

54.934

8.699

Uitgaven:

58.521

59.502

57.616

56.173

60.428

54.934

5.494

1.1

Advisering

7.375

7.519

5.193

5.923

– 730

1.2

Bestuursrechtspraak

50.241

24.832

28.598

27.525

1.073

1.4

Raad van State gemeenschappelijke diensten

58.521

59.502

23.822

26.637

21.486

5.151

Ontvangsten:

2.560

2.017

1.725

1.899

1.704

1.950

– 246

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

1.1 Advisering

In 2018 was de externe mobiliteit hoger dan gebruikelijk. Onder meer door marktomstandigheden
bleken vacatures lastig te vervullen. De realisatie van de personele uitgaven was
hierdoor € 0,7 mln. lager dan geraamd in de ontwerpbegroting.

1.2 Bestuursrechtspraak

De vastgestelde begroting is tijdens de begrotingsuitvoering enkele malen verhoogd.
De wijzigingen betroffen het programma digitaal procederen, om onder meer aan de wettelijke
eisen van digitale toegang tot de rechtspraak te kunnen voldoen, een voorziening voor
de beheerslasten van het programma en verhoging van de uitgavenraming die het gevolg
was van een opwaartse bijstelling van de instroom- en productieraming in het Hoger
Beroep Vreemdelingen. Ook is het bedrag van de loon- en prijsbijstelling toegevoegd
aan de begroting.

Naar aanleiding van de taak- en middelen analyse zijn voor borging van de uitvoering
van de wettelijke taken van de Hoge Colleges van Staat (Raad van State, Algemene Rekenkamer
en Nationale ombudsman) in deze kabinetsperiode, bij voorjaarsnotabesluitvorming 2018,
extra middelen aan de begroting toegevoegd. De Raad van State ontving € 0,8 mln. in
2018. (Kamerstukken II, 34 775, nr. 5)

Ook binnen de bestuursrechtspraak was in 2018 de externe mobiliteit van personeel
hoger dan gebruikelijk en bleken vacatures lastig te vervullen. De beschikbare begrotingsgelden
voor het programma digitaal procederen zijn in 2018 volledig besteed. De realisatie
op het artikelonderdeel was € 1,0 mln. hoger dan geraamd in de ontwerpbegroting.

1.3 Gemeenschappelijke diensten

De vastgestelde begroting is bij gelegenheid van de tweede suppletoire begroting met
€ 1,6 mln. verlaagd. Deze verlaging betrof voor een belangrijk deel de verdeling van
€ 3,6 mln. (bekostiging project digitaal procederen) in een kasritme over de jaren
2018 t/m 2022. Daarnaast leidden lagere personele uitgaven in 2018 ook op dit artikelonderdeel
tot een wijziging bij tweede suppletoire begroting 2018.

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Bedragen * 1.000

Apparaat

2018

Personeel

52.706

Eigen personeel

48.070

Externe inhuur

3.630

Overig personeel

1.006

Materieel

7.722

Overig materieel

7.722

Totaal apparaat

60.428

Ontvangsten

De ontvangsten uit hoofde van de griffierechten zijn lager dan begroot. Dit is het
gevolg van jurisprudentie inzake «betalingsonmacht» die onder voorwaarden on- en minvermogenden
vrijstelling van het tarief van griffierechten verleent.

Artikel 2. Algemene Rekenkamer

A Algemene doelstelling

De Algemene Rekenkamer is belast met het onderzoek van de ontvangsten en uitgaven
van het Rijk. Zij heeft als doel het rechtmatig, doelmatig, doeltreffend en integer
functioneren van het Rijk en de daarmee verbonden organen te toetsen en te verbeteren.
Daarbij toetst zij ook de nakoming van verplichtingen die Nederland in internationaal
verband is aangegaan.

De Grondwet en de Comptabiliteitswet 2001 vormen het wettelijke kader voor het onderzoek
van de Algemene Rekenkamer.

De wettelijke taak van de Algemene Rekenkamer als Hoog College van Staat is vastgelegd
in de Grondwet (artikel 76 en artikel 105.3) en in de Comptabiliteitswet 2001. Hierin
ligt enerzijds de basis van de klassieke wettelijke taak om jaarlijks de rechtmatigheid
te onderzoeken van het financieel beheer van het Rijk en een goedkeurende verklaring
te geven bij de Rijksrekening. Het wettelijk kader bevat naast controle op rechtmatigheid
ook de opdracht om de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het gevoerde beleid
te onderzoeken. De wettelijke taken van de Algemene Rekenkamer vereisen een grondwettelijk
geborgde, onafhankelijke positie ten opzichte van de regering en het parlement. Het
vereist niet alleen een degelijke wettelijke basis, maar ook een bestendige financiële
basis, die de ruimte om in vrijheid keuzes te kunnen maken ondersteunt.

De Algemene Rekenkamer heeft daarmee een grondwettelijk geborgde, onafhankelijke positie
ten opzichte van de regering en het parlement. Zij dient geen ander belang dan het
goed en integer functioneren en presteren van het openbaar bestuur. De Algemene Rekenkamer
laat op onpartijdige wijze zien hoe de rijksoverheid, inclusief de daaraan verbonden
organen, in de praktijk functioneert en presteert en welke verbeteringen mogelijk
zijn, ongeacht de samenstelling van het parlement en het kabinet. Daarmee wil zij
ook een bijdrage leveren aan het vertrouwen van burgers dat de overheid zorgvuldig,
zuinig en zinnig omgaat met publiek geld.

Twee keer per jaar actualiseert en publiceert de Algemene Rekenkamer haar lopende
onderzoeksagenda. De Algemene Rekenkamer voorziet de regering, de Staten-Generaal
en degenen die verantwoordelijk zijn voor de aan het Rijk verbonden organen van bruikbare
en relevante informatie, aan de hand waarvan zij kunnen bepalen of het beleid van
een Minister rechtmatig, doelmatig en doeltreffend is uitgevoerd. Deze informatie
bestaat uit onderzoeksbevindingen, oordelen en aanbevelingen over organisatie, beheer
en beleid en is in beginsel voor het publiek toegankelijk. De Algemene Rekenkamer
bepaalt zelf welke onderzoeken zij openbaar maakt.

De Algemene Rekenkamer doet onderzoek bij de rijksoverheid, bij zelfstandige organisaties
die met publiek geld een publieke taak uitvoeren en bij particulieren, bedrijven en
overheden die Europese subsidies ontvangen. Daarnaast rekent zij het tot haar verantwoordelijkheden
om een bijdrage te leveren aan goed openbaar bestuur door kennisuitwisseling en samenwerking
in binnen- en buitenland.

B Rol en verantwoordelijkheid

C Beleidsconclusies

Strategie en onderzoeksprogramma’s

Op grond van de strategie «Inzicht als basis voor vertrouwen» kiest de Algemene Rekenkamer
er nadrukkelijk voor publiek geld scherp te volgen. Daarbij ligt de focus op terreinen
waar de functie van de Rekenkamer de meeste toegevoegde waarde heeft.

Dit heeft de laatste jaren geresulteerd in twee Rekenkamerbrede regieprogramma’s en
drie thematische programma’s, namelijk:

– Doorontwikkeling Verantwoordingsonderzoek; «Uitbouwen moderne en adequate verantwoording»

– DOEN; «Investeren in methoden & technieken»

– Premiesectoren Zorg en Sociale Zekerheid (ZSZ)

– Toekomstbestendige Overheidsfinanciën (TOF)

– Ontvangsten ontcijferd

De programma’s «Ontvangsten», «Toekomstbestendige overheidsfinanciën» en «DOEN» zijn
in 2018 geëvalueerd. Besloten is dat deze programma’s voorlopig doorlopen, de inbedding
ervan binnen lopend onderzoek wordt geborgd en dat er voorstellen voor nieuwe onderzoeksprogramma’s
worden geformuleerd.

Organisatieverandering

In 2018 is aansluitend op de reorganisatie in 2017 gewerkt aan een verdere organisatievernieuwing,
met een cultuur en gedrag passend bij een moderne organisatie. In 2018 zijn diverse
initiatieven genomen, zowel binnen de directies als Rekenkamerbreed om beter in verbinding
te staan met onze omgeving, meer in gesprek te zijn met elkaar en meer helderheid
en duidelijkheid te creëren in onze interne werkafspraken en regels. Tevens is er
gewerkt aan verdere professionalisering van de ondersteunende functies (staf) en is
er in 2018 geïnvesteerd in kwaliteit en innovatie. Zo is er geïnvesteerd in expertise
op het terrein van beeld- en data-analyse en op het terrein van de overheidsfinanciën.

Beleidsdoelen

Door de reorganisatie in 2017 en de aanzienlijke gevolgen van de personeelsreductie
en onderzoekscapaciteit was 2018 een transitiejaar. Tegen deze achtergrond is de Algemene
Rekenkamer er grotendeels in geslaagd haar beleidsdoelen voor 2018 te realiseren.
In 2018 heeft de Algemene Rekenkamer in totaal 58 publicaties opgeleverd3:

• 36 rapporten waarvan 21 verantwoordingsonderzoeken;

• 1 update van een webdossier

• 21 brieven aan de Tweede Kamer, waarvan 13 brieven aan de Tweede Kamer met aandachtspunten
bij de begroting 2018 (Begrotingsbrieven).

Verder is de toetsing van de kwaliteit van het onderzoek geïntensiveerd, onder andere
door meer externe toetsing van onderzoeken. Ook is een peer review door buitenlandse
rekenkamers in voorbereiding genomen. Voorts is de beheersing van de planning en doorlooptijd
van projecten verbeterd. De formatie-opbouw voor de komende jaren is op hoofdlijnen
vastgesteld en de P&C-cyclus is verder ontwikkeld. Ook is een organisatieontwikkelingstraject
in gang gezet voor het realiseren van meer «wendbaarheid», «zakelijkheid» en «kwaliteit»
in de praktijk.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 2 Algemene Rekenkamer (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr

Verplichtingen:

29.947

28.531

29.159

28.555

31.088

28.541

2.547

Uitgaven:

30.028

28.714

28.868

28.576

30.574

28.541

2.033

2.1

Recht- en doelmatigheidsbevordering

30.028

28.714

28.868

28.576

30.574

28.541

2.033

Ontvangsten:

977

1.137

802

1.153

1.592

1.217

375

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

2.1 Recht- en doelmatigheidsbevordering

De oorspronkelijke begroting 2018 bedroeg € 28,5 mln. Bij eerste- en tweede suppletoire
begroting 2018 is extra budget toegevoegd voor reorganisatiekosten in 2018. Daarnaast
is de loon- en prijsbijstelling toegevoegd. De stand na de 2e suppletoire begroting bedroeg € 31,1 mln.

Het begrotingsartikel van de Algemene Rekenkamer bevat alleen apparaatsuitgaven. In
de volgende tabel zijn deze gespecificeerd.

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Personeel

Eigen personeel

23.054

Externe inhuur1

3.158

Overig personeel

Materieel

Materieel

4.362

Totaal apparaat

30.574

X Noot

Inclusief inhuur ten behoeve van onderzoek

De financiële onderuitputting van € 684.000 is vooral het gevolg van de hiervoor genoemde
personele onderbezetting in 2018 (ca. 4 à 5 fte). Verder komen middelen voor een aantal
aan huisvesting gerelateerde posten pas in 2019 tot besteding.

Door de forse uitstroom van medewerkers tijdens de reorganisatie (ook doorwerkend
naar 2018) is er bij de start van het jaar sprake geweest van een aanzienlijke onderbezetting.

Deze onderbezetting is door forse wervingsinspanningen tijdens het jaar (instroom
van meer dan 50 medewerkers) gedeeltelijk ingelopen. De werving van grote aantallen
medewerkers kost echter tijd, terwijl ook het absorptievermogen van de organisatie
begrensd is. De onderbezetting is deels gecompenseerd door externe inhuur van medewerkers.
In de loop van 2018 zijn de wervingsinspanningen verder geïntensiveerd.

Ontvangsten

De ontvangstenbegroting voor 2018 bedroeg € 1.217.000. De gerealiseerde ontvangsten
waren € 375.000 hoger dan begroot. Dit kwam vooral door het realiseren van meer ontvangsten
voor internationale projecten en voor de detachering van medewerkers.

Artikel 3. De Nationale ombudsman

A Algemene doelstelling

De burger heeft recht op behoorlijke behandeling door de overheid. Meestal gebeurt
dat ook, maar het lukt niet altijd. Dan kan de burger terecht bij de Nationale ombudsman.
De missie van de Nationale ombudsman is: Wij geloven dat het perspectief van burgers
geborgd moet worden in alles wat de overheid doet.

Door burgers (op weg) te helpen als het misgaat tussen hen en de overheid.

Door burgers de weg te wijzen naar het juiste loket. Door ze te empoweren met adviezen
en tools. En door op een effectieve manier onderzoek te doen (reactief).

Door overheden uit te dagen anders te kijken naar diensten, processen en innovaties.

Door met een team van specialisten te kijken naar alles wat de overheid doet. Door
na te denken over manieren waarop het anders en beter kan. Met meer oog voor het perspectief
van de burger. Om overheden hier vervolgens op aan te spreken. En ze uit te dagen
om zaken te verbeteren (proactief).

De Kinderombudsman en de Veteranenombudsman hebben tot doel te bevorderen dat de rechten
van respectievelijk jeugdigen en veteranen worden geëerbiedigd door bestuursorganen
en door privaatrechtelijke organisaties. De Kinderombudsman en de Veteranenombudsman
zijn onderdeel van de Nationale ombudsman.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor
het beheer van de begroting van de Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van
de Gouverneurs en de Kiesraad. De Colleges voeren zelf het beheer over hun begroting
of hun begrotingsdeel. Over de inhoud van dit beheer bestaan afspraken (de zogenoemde
beheerafspraken) tussen de Minister en de Colleges, waarin recht gedaan wordt aan
hun staatsrechtelijke positie4.

C Beleidsconclusies

De transitie die de Nationale ombudsman doormaakt, heeft in 2018 verder vorm gekregen.
De Nationale ombudsman heeft zich ook dit jaar gericht op professionele klachtbehandeling.
Daarnaast heeft de ombudsman zich gericht op het bereiken van mensen die de ombudsman
lastig weten te vinden en de beïnvloeding van overheidsorganisaties daar waar dat
nodig is.

Eén van de instrumenten die hiervoor is ingezet is het uitvoeren van onderzoek uit
eigen beweging. Meer dan voorheen is de nadruk gelegd op de proactieve kant van het
werk. Hierdoor is het werk veranderd. Voor het ontwikkelen van de daarvoor benodigde
kennis en vaardigheden bij medewerkers zijn trainingen ingezet. Deze transitie krijgt
de komende jaren verder vorm en inhoud.

De organisatie is anders ingericht en verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn lager
in de organisatie belegd en integraal management is uitgerold.

Het ontwikkelen van een permanent educatieprogramma loopt, maar heeft meer tijd nodig.
Het afgelopen jaar heeft zich vooral geconcentreerd op inzicht in benodigde educatie
per functie binnen het primair proces.

Portaal voor burgers en overheden

De doorontwikkeling van de website naar een portaal voor zowel burgers als overheden,
een zogenaamd «business platform», verloopt voorspoedig. Het afgelopen jaar is gewerkt
aan een nieuw uiterlijk en gebruiksgemak van de website, wat aansluit bij de missie
en visie van de organisatie. Ook is een doelgroepenaanpak ontwikkeld die gebruikt
wordt bij de inrichting van het portaal. Door deze doelgroepenaanpak zijn we in staat
de communicatieaanpak en inzet van middelen goed op elkaar af te stemmen. Een voorbeeld
is het onderdeel «Kunnen wij u helpen?» waarin mensen (op weg) worden geholpen met
concrete oplossingen voor veel voorkomende vragen en problemen. Hierdoor wordt de
website meer dan alleen een communicatiemiddel en is het van toegevoegde waarde bij
het bereiken van onze doelstellingen en kunnen we meer burgers en professionals op
gepaste en efficiënte wijze helpen als zij in de knel komen met de overheid. De uitrol
van het portaal staat gepland in 2019. Het tot stand brengen van deze migratie (en
het continue actueel houden van het portaal van functionaliteiten en contentmanagement
wordt de komende jaren geleidelijk uitgerold.

Locatieonafhankelijk werken

In 2018 is de verbouwing gestart die ervoor zorgt dat de hele organisatie weer in
één pand kan werken. De dependance kan hierdoor in 2019 worden afgestoten. Deze aanpassing
in de huisvesting is een bezuinigingsmaatregel. De verbouwing is vertraagd en hierdoor
is de verbouwing niet in 2018 afgerond, maar wordt deze medio 2019 afgerond.

Om medewerkers beter uit te rusten om hun werk in te delen en uit te voeren waar zij
dit willen is het afgelopen jaar de kantoorautomatisering en de telefonie vernieuwd.
Hierbij is aangehaakt bij de reguliere vervangingstermijnen. De aanschaffingen hebben
volledig plaatsgevonden in 2018, door de vertraging in de verbouwing wordt een deel
van deze uitrol doorgeschoven naar 2019.

Wettelijke taken Caribisch Nederland

Om zichtbaar te zijn voor de burgers in Caribisch Nederland en hen op weg te helpen,
om bij te dragen aan goed bestuur op de eilanden door de beginselen van het klachtrecht
onder de aandacht te brengen bij de overheid zijn in de jaren 2011 tot en met 2016
jaarlijks middelen beschikbaar gesteld door het Ministerie van Binnenlandse zaken
en Koninkrijksrelaties. In de loop van 2016 is opnieuw het gesprek over financiering
gevoerd. Dit heeft geleid tot een structurele toekenning van middelen vanaf 2018 (0,4
mln.). Deze middelen worden ingezet voor het geven van voorlichting, bereikbaarheid,
spreekuren, workshops en gesprekken met de overheid ter plaatse en klachtbehandeling
door professionele medewerkers. In 2018 is het aantal klachten (198) verder toegenomen
ten opzichte van het jaar daarvoor. Burgers weten ons vaker online te vinden, door
onze aanwezigheid op de radio, het houden van inbelspreekuren, het plaatsen van columns
in kranten en doordat de periode tussen de bezoeken korter is.

Wetsevaluatie Kinderombudsman

De Wetsevaluatie is in 2017 uitgevoerd. In 2018 hebben de Nationale ombudsman en de
Kinderombudsman dit uitgebreid besproken met het Ministerie van VWS. Hierbij is gesproken
over de visie van de Kinderombudsman op de invulling van haar wettelijke taken en
de hiervoor benodigde middelen. Over de benodigde middelen zijn nadere afspraken gemaakt
voor 2019 en verder.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 3 De Nationale ombudsman (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

16.676

17.674

16.662

16.131

17.949

16.311

1.638

Uitgaven:

16.361

17.016

16.306

16.266

18.339

16.311

2.028

3.1

Reguliere klachten

13.982

14.472

14.035

14.112

16.089

14.138

1.951

3.2

Klachten van lagere overheden

2.379

2.544

2.271

2.154

2.250

2.173

Ontvangsten:

2.765

3.192

2.775

2.580

2.357

2.189

168

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Personeel

Eigen personeel

12.247

Externe inhuur

179

Overig personeel

316

Materieel

Overig materieel

5.597

Totaal apparaat

18.339

3.1 Reguliere klachten

Dit betreft de uitgaven voor klachtbehandeling door de Nationale ombudsman waaronder
ook het onderzoek op eigen initiatief. Daarnaast ook uitgaven voor de uitvoering van
taken van de Kinderombudsman en de Veteranenombudsman.

Bij Voorjaarsnota 2018 is € 2,5 mln. aan het budget toegekend. Dit naar aanleiding
van de uitgevoerde taken en middelen analyse m.b.t. de bedrijfsvoering, zoals is opgenomen
in de Kamerbrief van Minister van BZK over de uitkomst van deze analyse5.

• Incidenteel is budget toegekend om locatie onafhankelijk werken mogelijk te maken,
zoals het aanschaffen van nieuwe kantoorautomatisering en telefonie (1 mln.)

• In verband met vertraging van de transitie van de organisatie naar een toekomstbestendige
organisatie is meer tijd nodig dan voorzien. Daarom is een deel van de incidentele
middelen, die in 2017 zijn toegekend, doorgeschoven naar 2018 (0,55 mln.).

• Vanaf 2018 is structureel budget toegekend voor de uitvoering van taken voor Caribisch
Nederland (0,4 mln.) en Veteranenombudsman (0,1 mln.)

• Het overige budget dat beschikbaar is gekomen heeft betrekking op de EJM (0,152 mln.)
en Loon- en prijsbijstelling (0,331 mln.)

Aantal klachten naar ontvangst

Klachten

realisatie 2015

realisatie 2016

realisatie 2017

realisatie 2018

Per post

3.750

3.860

3.140

3.250

Digitaal

9.420

6.810

6.490

7.230

Totaal schriftelijk

13.170

10.670

9.630

10.480

Mondeling

24.980

24.160

19.750

15.190

Inschatting niet geregistreerde klachten1

2.800

Totaal mondeling

24.980

24.160

19.750

17.990

Totaal

38.150

34.830

29.380

28.470

Bron klachtbehandeling: DOS: overzicht algemeen (18-1-2019)

Bron inschatting niet geregistreerde klachten: BI: overzicht telefonische bereikbaarheid
(17-1-2019)

X Noot

Ongeveer 10% van de mondeling ontvangen klachten zijn onterecht niet ingevoerd in
het registratiesysteem

Het aantal behandelde klachten door de Nationale ombudsman is in 2018 afgenomen met
13% t.o.v. 2017. Dit ligt genuanceerder dan aan de hand van het percentage kan worden
afgeleid. Enerzijds hebben we, omdat de maatschappij in een rap tempo verandert, te
maken met een verschuiving van ons werk van reactief naar proactief. Een werkwijze
gericht op een (duurzame) verandering in het handelen van de overheid. Anderzijds
komt dit doordat de registratie niet altijd consequent is uitgevoerd.

De toegenomen online zichtbaarheid, leidt tot meer inspanningen op dat terrein. Deze
inspanningen kunnen we tot nu toe nog onvoldoende kwantitatief in beeld brengen.

Als we rekening houden met de aantallen klachten die niet zijn geregistreerd en de
toegenomen online inspanningen, dan is het beeld dat de ontvangen verzoeken in 2018
t.o.v. 2017 vrijwel gelijk gebleven zijn. Wel zien we dat de manier waarop burgers
ons bereiken, langzaam verschuift.

De klachtbehandeling van de Kinderombudsman en de Veteranenombudsman zijn niet opgenomen
in bovenstaande tabel.

• De Kinderombudsman heeft 2000 verzoeken ontvangen. Dit is een daling van 460 (2017:
2460) klachten t.o.v. het jaar daarvoor.

• De Veteranenombudsman heeft 200 klachten ontvangen. Dat is een toename van 50 (2017:
150) klachten t.o.v. het jaar daarvoor.

3.2 Klachten van lagere overheden

Op artikel 3.2 worden alle uitgaven van de klachtbehandeling voor de decentrale overheden
zichtbaar.

Ook het aantal klachten voor de decentrale overheden is in 2018 afgenomen ten opzichte
van 2017.Ook hier komt dit doordat de organisatie haar werk verschuift van reactief
naar proactief.

Artikel 3.2 Aantal klachten naar ontvangst decentrale overheden

Ontvangen klachten

realisatie 2015

realisatie 2016

realisatie 2017

realisatie 2018

Totaal

5.425

6.740

6.145

5.239

In het jaarverslag van de Nationale ombudsman over 2018 wordt ingegaan op alle activiteiten
van zowel de Nationale ombudsman, Kinderombudsman als de Veteranenombudsman.

Ontvangsten

De ontvangsten hebben voornamelijk betrekking op de klachtbehandeling voor de decentrale
overheden, zoals is vastgelegd in het Vergoedingenbesluit Wet Nationale ombudsman
20066.

Artikel 4. Kanselarij der Nederlandse Orden

A Algemene doelstelling

De Kanselarij der Nederlandse Orden (KNO) is bij Koninklijk Besluit (KB) van 3 juni
1844 ingesteld. De Kanselarij der Nederlandse Orden is de organisatie die:

• het Kapittel voor de Civiele Orden en het Kapittel der Militaire Willems-Orde huisvest
en ambtelijk ondersteunt in hun advisering over de voorstellen tot decoratieverlening;

• zorg draagt voor het beheer van de versierselen van de onderscheidingen en voor de
correcte verzending ervan aan de betrokken Ministeries;

• zorgt dat registers worden aangehouden van in het Koninkrijk der Nederlanden onderscheiden
personen.

Kapittel der Militaire Willems-Orde

De taken van het Kapittel der Militaire Willems-Orde behelzen:

• het adviseren van het hoofd van het betrokken departement van algemeen bestuur over
de voordrachten voor benoeming of bevordering in en ontslag uit de Orde dan wel over
aanvragen om in de Orde te worden opgenomen of bevorderd;

• het verstrekken van inlichtingen aan het hoofd van het betrokken departement van algemeen
bestuur alsmede het geven van inzage in alle zakelijke gegevens en bescheiden aan
deze departementen;

• het aanhouden van registers voor elk der vier klassen van ridders;

• het houden van aantekening van verlening van het ordeteken aan onderdelen van de krijgsmacht.

Kapittel voor de Civiele Orden

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft als adviescollege op landelijk niveau tot
taak Onze Minister wie het aangaat te adviseren over het verlenen van onderscheidingen
in één van de Civiele Orden.

B Rol en verantwoordelijkheid

C Beleidsconclusies

De KNO en al haar ketenpartners maken voor de aanvraag en behandeling van Koninklijke
onderscheidingen gebruik van een in 2001 gebouwd ICT-systeem, genaamd DAISY. Dit systeem
dient dringend te worden vervangen uit hoofde van continuïteit en zekerheid. Het nieuwe
systeem, genaamd LINT, heeft in 2018 vertraging opgelopen, omdat de leverancier van
het systeem meer tijd nodig heeft gehad om een goed werkbare en betrouwbare versie
beschikbaar te stellen voor gebruik. Inmiddels heeft de Kanselarij een 1e versie ontvangen en is zij gestart met de acceptatie.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 4 Kanselarij der Nederlandse Orden (bedragen
x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde

begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

3.954

3.933

6.178

3.315

5.291

4.730

561

Uitgaven:

3.583

4.170

4.409

4.807

5.392

4.730

662

4.1

Apparaat

2.462

2.906

3.187

3.326

4.364

3.188

1.176

4.2

Decoraties

1.120

1.262

1.221

1.480

1.027

1.537

– 510

4.3

Riddertoelagen

– 4

Ontvangsten:

154

241

294

308

335

306

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Personeel

2.665

Eigen personeel

1.453

Externe inhuur

997

Overig personeel

215

Materieel

1.699

Overig materieel

1.699

Totaal apparaat

4.364

4.1 Apparaat

De vastgestelde begroting 2018 houdt geen rekening met de kasschuif die in 2018 heeft
plaatsgevonden vanwege vertraging die de leverancier van het nieuwe ICT-systeem in
2017 heeft opgelopen. In totaal was er voor de vervanging van ICT-systeem DAISY in
2018 € 2,1 mln. beschikbaar waarvan € 1,1 mln. daadwerkelijk is opgenomen in de begroting
voor 2018. Bij de Najaarsnota is tevens éénmalig € 0,2 mln. extra budget toegekend
voor de invoering van de AVG.

4.2 Decoraties

De gerealiseerde uitgaven van decoraties op de begroting heeft onder andere te maken
met de jaarlijkse bestelling van versierselen.

4.3 Riddertoelagen

Aan de in leven zijnde Ridders Militaire Willems-Orde, de weduwen/weduwnaren van Ridders
Militaire Willems-Orde of de minderjarige kinderen van Ridders Militaire Willems-Orde
wordt van rechtswege een jaarlijkse riddertoelage uitgekeerd.

Ontvangsten

Jaarlijks ontvangt de KNO een vergoeding van de Nationale Politie voor afgenomen politiemedailles,
jaartekens en batons. Deze vergoeding wordt niet in de begroting verwerkt maar hiervoor
dient de KNO een rekening te sturen naar de Politie. Verder zijn er iets meer borgsommen
ontvangen dan was begroot voor het voor onbepaalde tijd in bruikleen houden van Koninklijke
onderscheidingen door gedecoreerden of erven van gedecoreerden.

Artikel 6. Kabinet van de Gouverneur van Aruba

A Algemene doelstelling

De missie van het kabinet is het optimaal ondersteunen van de Gouverneur in de uitoefening
van zijn taken. Gezien deze ondersteunende rol zijn de taken van het kabinet een afgeleide
van de wettelijke taken en bevoegdheden van de Gouverneur. De belangrijkste taken
en bevoegdheden zijn opgenomen in het Statuut voor het Koninkrijk, de Staatsregeling
van Aruba en het Reglement van de Gouverneur. Verder is de regelgeving voor naturalisatie,
paspoorten en visa van belang (de rijkswet op het Nederlanderschap, de Paspoortwet,
de Paspoortuitvoeringsregeling Nederlandse Antillen en Aruba en de visuminstructies
van de Minister van Buitenlandse zaken en de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie).
De taken en inrichting van het kabinet zijn vastgelegd in een instellings- en beheersbesluit,
alsmede een organisatie en formatieplan.

B Rol en verantwoordelijkheid

De bestuurlijke rol van de Gouverneur zowel binnen Aruba als landsorgaan, als in relatie
tot het Koninkrijk als Koninkrijksorgaan brengt met zich mee dat op het hele werkveld
van deze overheden contacten worden onderhouden, ook door het kabinet ten behoeve
van de Gouverneur met de Staten van Aruba, met Ministers, andere bestuurders en instituties
in het Koninkrijk, Aruba en Nederland. De relaties met de Gouverneurs van Sint-Maarten
en van Curaçao zijn geïnstitutionaliseerd en worden onderhouden.

Met name bij de uitvoering van rijkswetgeving werkt het kabinet samen met verschillende
Ministeries, agentschappen en diensten. Dit zijn in het bijzonder de Immigratie- en
Naturalisatiedienst, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens en het Ministerie van
Buitenlandse Zaken. Binnen het land Aruba heeft het kabinet intensief contact met
de Staten, de Raad van Ministers, de Hoge Colleges van Staat en met overige landsdiensten.
De Gouverneur van Aruba heeft de procedure van de aanvraag en uitgifte van nationale
paspoorten aan ingezetenen van Aruba deels gemandateerd aan de Dienst Bevolking en
Burgerzaken (Censo).

C Beleidsconclusies

Er zijn in 2018 geen beleidswijzigingen geweest.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 6 Kabinet van de Gouverneur van Aruba (bedragen
x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

1.742

2.000

1.978

2.006

1.876

1.814

Uitgaven:

1.759

2.000

1.978

2.006

1.876

1.814

6.1

Apparaat van het Kabinet van de Gouverneur van Aruba

1.759

2.000

1.978

2.006

1.876

1.814

Ontvangsten:

100

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Personeel

1.200

Eigen personeel

954

Externe inhuur

Overig personeel

161

Materieel

690

Overig materieel

690

Totaal apparaat1

1.891

X Noot

Afwijking ten opzichte van de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» betreft koersverschillen

6.1 Apparaat van het Kabinet van de Gouverneur van Aruba

Onder Eigen personeelskosten zijn opgenomen de loonkosten. Onder Overig personeel
zijn de opleidingskosten en de kosten voor postactieven opgenomen. Eind 2018 had nog
geen volledige doorbelasting aan het Kabinet plaatsgevonden van een deel van de salariskosten
en de toelagen op grond van het Voorzieningenstelsel Uitzendingen Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties (VUBZK), van de uitgezonden medewerkers die werkzaam waren
of zijn op het Kabinet. De doorbelasting van o.a. de loonkosten over de periode sep
2017 tot maart 2018 van de voormalige directeur alsmede o.a. de loonkosten over de
periode jan t/m juli/aug 2018 van twee andere in het derde kwartaal vertrokken uitgezonden
medewerkers zijn achtergebleven. De personeelskosten en daarmee de totale uitputting
zou anders hoger zijn geweest. Daartegenover staat dat in 2018 wel al een deel van
de verplaatsingskosten van de twee, in 2018 nieuw aangetreden uitgezonden medewerkers,
is doorbelast.

In 2018 heeft het Kabinet onvoorziene uitgaven ten behoeve van externe inhuur moeten
doen i.v.m. langdurige arbeidsongeschiktheid.

In 2018 heeft een deel van de medewerkers van het Kabinet een EHBO en een BHV-cursus
met goed gevolg afgerond en zijn kosten gemaakt voor teambuilding activiteiten.

De verrekening van onderwijskosten m.b.t. de in 2018 vertrokken directeur heeft niet
plaats kunnen vinden.

In 2018 bestond het voornemen om groot onderhoud c.q. verbouwing/aanpassing van het
Kabinetsgebouw te realiseren. Ook zou de sinds 2017 voorziene inrichting van de bovenverdieping
van de Cas Ceremonial van de Gouverneur (voormalige Gouverneurswoning) gerealiseerd
worden. Zoals aangekondigd bij de tweede suppletoire begroting was het Kabinet voornemens
om deze plannen in 2018 ten uitvoer te brengen, maar door verschillende omstandigheden
(zoals wisseling van de directie, het ontbreken van een Hoofd Bedrijfsvoering en de
verhuizing van de Gouverneur naar zijn eigen woning) zal uitvoering van deze plannen
noodzakelijkerwijs pas op een later tijdstip plaatsvinden. In 2018 zijn extra kosten
gemaakt voor de verhuizing van de Gouverneur en voor de beveiliging van de eigen woning
van de Gouverneur, overeenkomstig het advies van de veiligheidsdienst.

In 2018 zijn belangrijke stappen genomen i.v.m. het nieuwe kassasysteem voor de consulaire
afdeling, maar zijn de daarmee samenhangende uitgaven nog niet gerealiseerd.

Er is eind 2018 geïnvesteerd in de verbetering en het upgraden van het bestaande beveiligings-
en camerasysteem van het Kabinet.

De restantgelden van de twee Stichtingen die voor goede doelen bestemd zijn, zijn
in 2018 nog niet uitgegeven.

Ontvangsten

In 2018 is sprake geweest van een sterke toename van het aantal door de Gouverneur
vastgestelde landsbesluiten, landsbesluit houdende algemene maatregelen en landsverordeningen.
Dit houdt waarschijnlijk verband met het feit dat 2017 een verkiezingsjaar was en
in november 2017 een nieuwe regering is aangetreden. De aantallen ingekomen naturalisatieverzoeken
en aangevraagde reisdocumenten en visa zijn licht gedaald. De daling van het aantal
optieverzoeken is significanter. In 2018 was er een grote stijging van het aantal
binnengekomen voorstellen voor een Koninklijke onderscheiding. Dit houdt zowel verband
met extra inspanning van de Arubaanse Decoratiecommissie, die de voorstellen voorbereidt,
en de voorlichting die de commissie heeft gekregen van de Kanselarij der Nederlandse
Orden tijdens hun bezoek aan Aruba in 2018.

Prestaties en productgegevens (in aantallen)

Prestaties en productgegevens

2017

2018

Landsbesluiten

1.987

3.263

Landsverordeningen en Landsbesluiten h.a.m.

Doorgeleiden rijkswetten en verdragen

Naturalisatieverzoeken

396

381

Naturalisatieceremonies

Optieverzoeken

281

245

Ingediende bezwaarschriften afwijzing optieverzoeken

Aangevraagde reisdocumenten

433

415

Aangevraagde visa Schengengebied

121

116

Gratieverzoeken

Uitleveringen

Verlenen toestemming voor overvliegen, landen, havenbezoeken etc.

Adviseren en doorgeleiden voorstellen Koninklijke onderscheidingen

Artikel 7. Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

A Algemene doelstelling

De missie van het kabinet is het optimaal ondersteunen van de Gouverneur in de uitoefening
van zijn taken in zijn beide hoedanigheden: als het onschendbare hoofd van de regering
van het land Curaçao en als orgaan van het Koninkrijk. De taken van het kabinet zijn
afgeleid van de wettelijke taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de Gouverneur.
De belangrijkste taken en bevoegdheden van de Gouverneur van Curaçao zijn opgenomen
in het Statuut voor het Koninkrijk, de Staatsregeling van Curaçao, verschillende (organieke)
Curaçaose landsverordeningen, Koninkrijkswetgeving en het Reglement van de Gouverneur
van Curaçao. Aan het feit dat de Gouverneur bevoegd orgaan is in de uitvoeringsregelingen
van de rijkswet op het Nederlanderschap en van de rijkswet Paspoortwet ontleent het
Kabinet van de Gouverneur veel dienstverlenende, uitvoerende werkzaamheden. Daarnaast
zijn de taken en inrichting van het kabinet vastgelegd in een instellings- en beheersbesluit,
evenals in een organisatie- en formatieplan.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor
het beheer van de begroting van de Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van
de Gouverneurs en de Kiesraad. De Colleges en kabinetten voeren zelf het beheer over
hun begroting of hun begrotingsdeel. Over de inhoud van dit beheer bestaan afspraken
(de zogenoemde beheerafspraken) tussen de Minister en de Colleges, waarin recht gedaan
wordt aan hun staatsrechtelijke positie9.

De bestuurlijke rol van de Gouverneur zowel binnen Curaçao als landsorgaan, als in
relatie tot het Koninkrijk als Koninkrijksorgaan brengt met zich mee dat op het gehele
werkveld van deze overheden contacten worden onderhouden, ook door het kabinet ten
behoeve van de Gouverneur met de Staten van Curaçao, met Ministers, andere bestuurders
en instituties in het Koninkrijk, Curaçao en Nederland. De relaties met de collega
Gouverneurs van Aruba en Sint-Maarten zijn verder geïnstitutionaliseerd.

Met name bij de uitvoering van rijkswetgeving werkt het kabinet samen met verschillende
Ministeries, agentschappen en diensten. Dit zijn in het bijzonder de Immigratie- en
Naturalisatiedienst en de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Binnen het land Curaçao werkt het kabinet intensief samen met de Staten, de Raad van
Ministers, het Openbaar Ministerie en met overige landsdiensten. De Gouverneur van
Curaçao heeft de procedure van de aanvraag en uitgifte van nationale paspoorten gemandateerd
aan de landsdienst voor Burgerzaken (Kranchi).

C Beleidsconclusies

De bestuurlijke rol van de Gouverneur zowel binnen Curaçao als landsorgaan, als in
relatie tot het Koninkrijk als Koninkrijksorgaan brengt met zich mee dat op het gehele
werkveld van deze overheden contacten worden onderhouden. Ook onderhoudt het Kabinet
ten behoeve van de Gouverneur contacten met de Staten van Curaçao, met ministers,
andere bestuurders en instituties in het Koninkrijk, Curaçao en Nederland. Verder
zijn de relaties met de collega Gouverneurs van Aruba en Sint-Maarten geïnstitutionaliseerd.

Met name bij de uitvoering van rijkswetgeving werkt het kabinet samen met verschillende
Nederlandse ministeries, en diensten. Dit zijn in het bijzonder de Immigratie- en
Naturalisatiedienst, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens en het Ministerie van
Buitenlandse Zaken. Binnen het land Curaçao werkt het kabinet intensief samen met
de Staten, de Raad van Ministers en met diverse landsdiensten.

De meest relevante omgevingsfactor is de omvang van de externe vraag naar dienstverlening
door het Kabinet (consulaire zaken, waaronder de verlening van visa voor Nederland,
de BES-eilanden en het Schengengebied, reisdocumentenverstrekking en aanvragen voor
verlening van het Nederlanderschap door naturalisatie en optie) en het beroep op de
Gouverneur van Curaçao om als orgaan van het Koninkrijk toezicht te houden op bestuursdaden
in de diverse werkterreinen van de overheid.

De beperkte omvang van het Kabinet brengt met zich mee dat de vereiste expertise en
adviescapaciteit niet altijd beschikbaar is. Enige flexibiliteit bij de inzet van
derden is daarom aangewezen.

Bij een aantal uitvoerende processen is het kabinet afhankelijk van de informatie
die door landsdiensten wordt verstrekt. De kwaliteit en de bereidheid tot en de mate
van samenwerking is daarom bepalend voor het resultaat.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 7 Kabinet van de Gouverneur van Curaçao (bedragen
x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

3.371

3.196

3.227

3.052

3.008

2.758

250

Uitgaven:

3.062

3.497

3.227

3.052

3.008

2.758

250

7.1

Apparaat van het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

3.062

3.497

3.227

3.052

3.008

2.758

250

Ontvangsten:

106

158

163

186

200

– 14

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Bedragen x € 1.000

Personeel

Eigen personeel

1.582

Externe inhuur

Overig personeel

163

Materieel

Overig materieel

1.149

Totaal apparaat

2.947

Afwijking ten opzichte van de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» betreft koersverschillen

7.1 Apparaat van het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

Ondersteunen van de Gouverneur

Het Kabinet analyseert maatschappelijke, politieke, juridische, bestuurlijke, economische,
sociale en financiële ontwikkelingen en adviseert de Gouverneur hierover. Het gaat
hierbij om een veelheid aan onderwerpen, van belastingwetgeving tot constitutionele
verhoudingen, van armoedebeleid tot budgetdiscipline, van privatisering tot non-gouvernementele
organisatie (NGO)-beleid. Het Kabinet is geen beleidsvormend orgaan. De informatieverwerving
en analyses zijn uitsluitend bedoeld ter advisering aan de Gouverneur. De ambtelijke
ondersteuning van de Gouverneur is erop gericht dat de Gouverneur zijn taken als Lands-
en Koninkrijksorgaan op adequate wijze kan vervullen.

Bekrachtiging Landsverordeningen en Landsbesluiten

De Gouverneur is belast met het toezicht op de naleving van rijkswetten, algemene
maatregelen van rijksbestuur en verdragen. In verband hiermee bereidt het Kabinet
de toetsing voor van de aan de Gouverneur voorgelegde Curaçaose (concept-) regelgeving
aan het hoger wettelijk kader, Koninkrijksbelangen en algemene beginselen van behoorlijk
bestuur. Aangeboden stukken worden tijdig en in correcte vorm aan de Gouverneur ter
tekening of ter goedkeuring voorgelegd.

Uitvoeringstaken

Uit enkele verdragen en rijkswetten vloeit voort, dat de Gouverneur de uitvoering
(van delen daarvan) daarvan verzorgt. Hierbij gaat het met name om de rijkswet op
het Nederlanderschap, en de Paspoortwet en de vigerende visumregelgeving. Het Kabinet
bereidt de afkondiging van rijkswetten en algemene maatregelen van rijksbestuur voor,
behandelt de aanvragen voor overvliegvergunningen en havenbezoeken, verzoekschriften
en voorstellen voor Koninklijke onderscheidingen. Aanvragen voor naturalisatie en/of
optie, paspoorten en visa worden volgens de geldende voorschriften behandeld. Op de
– deels gemandateerde – uitgifte van paspoorten door het land Curaçao wordt actief
toezicht gehouden

Prestaties en productgegevens (in aantallen)

Producten

2015

2016

2017

2018

Landbesluiten/-verordeningen/-personeel

5.265

3.865

3.898

3.620

Reisdocumenten

658

767

812

735

Visa

262

258

254

389

Naturalisaties (ingenomen verzoeken)

190

178

195

152

Naturalisatieceremonies

Opties (ingenomen verzoeken)

105

151

Gratieverzoeken

Uitleveringen

Paspoortsignaleringen

Audits afgifte reisdocumenten

Overvliegvergunningen en havenbezoeken

117

113

181

126

Adviseren en doorgeleiden voorstellen Koninklijke onderscheidingen (aantal toegekende
Koninklijke onderscheidingen)

Totaal

6.620

5.296

5.470

5.218

Ontvangsten

Het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao heeft behalve de ontvangsten uit consulaire
producten, geen eigen inkomsten. De consulaire producten die een opbrengst (leges)
genereren zijn naturalisaties en opties, nationale paspoorten en nooddocumenten en
visa.

Artikel 8. Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten

A Algemene doelstelling

Het kabinet draagt zorg voor de ambtelijke ondersteuning van de Gouverneur in zijn
hoedanigheid van vertegenwoordiger van de Koning als hoofd van de regering van het
land Sint-Maarten en als vertegenwoordiger van de regering van het Koninkrijk.

De taken en bevoegdheden van de Gouverneur van Sint-Maarten zijn opgenomen in het
Statuut voor het Koninkrijk, de Staatsregeling van Sint-Maarten, verschillende (organieke)
Sint-Maartense landsverordeningen, Koninkrijkswetgeving en het Reglement voor de Gouverneur
van Sint-Maarten.

Aan het feit dat de Gouverneur bevoegd orgaan is tot uitvoering van de rijkswet op
het Nederlanderschap en van de rijkswet Paspoortwet ontleent het Kabinet van de Gouverneur
veel dienstverlenende, uitvoerende werkzaamheden. De taken en inrichting van het kabinet
zijn vastgelegd in een instellings- en beheersbesluit, evenals in een organisatie-
en formatieplan.

B Rol en verantwoordelijkheid

De bestuurlijke rol van de Gouverneur zowel binnen Sint-Maarten als landsorgaan, als
in relatie tot het Koninkrijk als Koninkrijksorgaan brengt met zich mee dat door het
kabinet ten behoeve van de Gouverneur op het gehele werkveld van deze overheden contacten
worden onderhouden met de Staten van Sint-Maarten, met Ministers, andere bestuurders
en instituties in het Koninkrijk, Sint-Maarten en Nederland. De relaties met de Gouverneurs
van Aruba en van Curaçao zijn geïnstitutionaliseerd en worden onderhouden.

Met name bij de uitvoering van (rijks-)wetgeving werkt het kabinet samen met verschillende
Ministeries, agentschappen en diensten. Dit zijn in het bijzonder de Immigratie- en
Naturalisatiedienst, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens en het Ministerie van
Buitenlandse Zaken. Binnen het land Sint-Maarten heeft het kabinet intensief contact
met de Staten, de Raad van Ministers, de Hoge Colleges van Staat en met overige landsdiensten.
De Gouverneur van Sint-Maarten heeft de procedure van de aanvraag en uitgifte van
nationale paspoorten aan ingezetenen van Sint-Maarten deels gemandateerd aan de landsdienst
voor Burgerzaken (Census Office).

C Beleidsconclusies

Voor de uitvoering van de werkzaamheden hebben zich weinig bijzonderheden voorgedaan.
Naast een afname van in de afgifte van de reisdocumenten en de optieverzoeken is een
kleine toename waarneembaar in de behandeling van de naturalisatieverzoeken ten opzichte
van het jaar 2017. De afname van de reisdocumenten en optieverzoeken in 2018 ten opzichte
van het jaar 2017 is verklaarbaar, voornamelijk gelet op de gevolgen van orkaan IRMA
in het jaar 2017 ten aanzien van de afgifte van reisdocumenten.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 8 Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten
(bedragen x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

2.803

2.338

2.299

2.168

2.472

1.980

492

Uitgaven:

2.831

2.365

2.321

2.194

2.472

1.980

492

8.1

Apparaat van het Kabinet van de Gouverneur van St. Maarten

2.831

2.365

2.321

2.194

2.472

1.980

492

Ontvangsten:

113

114

135

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Personeel

Eigen personeel

1.462

Externe inhuur

Overig personeel

334

Materieel

Overig materieel

631

Totaal apparaat

2.441

Afwijking ten opzichte van de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» betreft koersverschillen

8.1 Apparaat van het Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten

Ondersteunen van de Gouverneur

Het Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten verzamelt informatie aangaande politieke,
juridische, bestuurlijke, economische, financiële en (sociaal)maatschappelijke ontwikkelingen
en informeert de Gouverneur hierover. Het Kabinet is geen beleidsvormend orgaan. Het
Kabinet voert de correspondentie namens de Gouverneur en begeleidt deze bij binnenlandse
en buitenlandse bezoeken. Voorts behandelt en geleidt het Kabinet de aan de Gouverneur
verrichte verzoekschriften door De ambtelijke ondersteuning van de Gouverneur is erop
gericht dat de Gouverneur zijn taken als Lands- en Koninkrijksorgaan op adequate wijze
kan vervullen.

Bekrachtigen landsverordeningen en Landsbesluiten

De Gouverneur is belast met het toezicht op de naleving van rijkswetten, algemene
maatregelen van rijksbestuur en verdragen. In verband hiermee toetst het Kabinet de
aan de Gouverneur voorgelegde Maartense (concept-) landsregelgeving en landsbesluiten
aan het hoger wettelijk kader, Koninkrijksbelangen en algemene beginselen van behoorlijk
bestuur.

Uitvoeringstaken

Het Kabinet draagt zorgt voor afkondiging van rijkswetten en algemene maatregelen
van rijksbestuur. In diverse verdragen en rijkswetten is bepaald dat de Gouverneur
belast is met de uitvoering daarvan. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de Paspoortwet,
het Verdrag van Schengen en de rijkswet op het Nederlanderschap. Zo geeft het Kabinet
paspoorten, laissez-passers en visa uit, beoordeelt en besluit op optieverklaringen,
registreert en geleidt naturalisatieverzoeken door en organiseert de naturalisatieceremonies.
Ook behandelt het Kabinet aanvragen voor militaire bijstand van de landsregering en
aanvragen voor toestemming van vreemde militaire schepen en militaire luchtvaartuigen
die de Sint-Maartense wateren respectievelijk het luchtruim willen bezoeken dan wel
willen doorkruisen.

Paspoortuitgifte aan ingezetenen Sint-Maarten

De Gouverneur heeft de uitgifte van paspoorten aan ingezeten van Sint-Maarten met
ingang van 10 oktober 2011 gemandateerd aan het Hoofd van de Burgeradministratie (Census).
Tegelijkertijd blijft het op 10–10–’10 gesloten convenant – en het daarin opgenomen
toezichtsinstrument – onverkort van kracht. Op basis daarvan vindt, aan de hand van
maandrapportages, maandelijks overleg plaats tussen het hoofd Burgeradministratie
en de directeur van het Kabinet van de Gouverneur.

Bedrijfsvoering

De zorg voor de medewerkers en het beheer van de huisvesting, het secretariaat, de
(financiële) administratie, de ICT en het archief maken het gezamenlijk mogelijk dat
het Kabinet zijn inhoudelijke taken naar behoren kan uitoefenen. Toezicht op doelmatigheid
en rechtmatigheid van de ontvangsten en uitgaven vormen eveneens een belangrijk onderdeel
van het bedrijfsvoeringsproces.

Ontvangsten

Het Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten heeft behalve de ontvangsten uit consulaire
producten, geen eigen inkomsten. De consulaire producten die een opbrengst (leges)
genereren zijn naturalisaties en opties, nationale paspoorten en nooddocumenten en
visa.

Opbrengsten

2018

Opties en Naturalisaties

Paspoortgelden

VISA

Overige ontvangsten consulair

Totaal apparaat

Afwijking ten opzichte van de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» betreft koersverschillen

Prestaties en productgegevens (in aantallen)

Producten

Aantal

2017

Aantal

2018

Aantal

t.o.v.

2017

Reisdocumenten Kabinet (incl. nooddocumenten)

472

303

– 169

Reisdocumenten BSBV Sint-Maarten

5.391

5.400

+ 9

Visa

391

319

– 72

Naturalisatieverzoeken

153

171

+ 18

Optieverzoeken

141

125

– 16

Doorgeleide Landsbesluiten

752

945

+ 193

Doorgeleide landsverordeningen

– 1

Beëdigingen

+ 30

Adviseren en doorgeleiden voorstellen Koninklijke onderscheidingen

+ 4

Overvliegvergunningen en havenbezoeken

– 16

Uitleveringen

+ 4

Gratieverzoeken

– 5

Artikel 9. Kiesraad

A Algemene doelstelling

De Kiesraad fungeert als centraal stembureau voor de verkiezingen van de Tweede Kamer,
de Eerste Kamer en het Europese parlement. De Kiesraad registreert partijaanduidingen,
nummert kandidatenlijsten en stelt de officiële verkiezingsuitslagen voor deze verkiezingen
vast. Daarnaast is de Kiesraad het adviesorgaan voor het kabinet en parlement op het
terrein van het kiesrecht en de organisatie en uitvoering van verkiezingen. Verder
verschaft de Kiesraad informatie aan gemeenten, provincies, politieke partijen, burgers
en media over kiesrecht en verkiezingen.

De Kiesraad heeft sinds de inwerkingtreding van de Wet raadgevend referendum in 2015
een aanvullende taak voor het verzamelen, tellen en controleren van inleidende verzoeken
en ondersteuningsverklaringen voor het raadgevend referendum, en het vaststellen van
de uitslag ervan.

De Kiesraad treedt het gehele jaar door op als kennis- en informatiepunt over kiesrecht
en verkiezingen voor gemeenten, provinciale griffies, politieke partijen, kiezers
en media. Voorts adviseert de Kiesraad de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State over kiesrechtelijke geschillen waarbij de Kiesraad niet zelf partij is.

B Rol en verantwoordelijkheid

C Beleidsconclusies

De Kiesraad heeft in 2018 namen (aanduidingen) en logo’s geregistreerd van politieke
partijen die willen deelnemen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer, de Eerste
Kamer en het Europees Parlement. Het register voor de Tweede Kamerverkiezing is in
2018 uitgebreid met drie aanduidingen en één logo; het register voor Europese Parlementsverkiezingen
is uitgebreid met twee aanduidingen en één logo.

De Kiesraad benoemt nieuwe leden in (tijdelijke) vacatures in de Eerste Kamer en Tweede
Kamer en in vacatures (Nederlandse leden) in het Europees Parlement.

Aantal benoemingen in vacatures in de periode 2014–2018

2014

2015

2016

2017

2018

Tweede Kamer

Eerste Kamer

Europees Parlement

Op 21 maart 2018 vonden gemeenteraadsverkiezingen plaats in combinatie met een raadgevend
referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv). Het
referendum van 21 maart was het tweede en laatste referendum dat plaatsvond op basis
van de Wet raadgevend referendum. Op 10 juli 2018 stemde de Eerste Kamer in met intrekking
van de Wet raadgevend referendum (Wrr). Sinds 1 juli 2015 konden kiezers verzoeken
indienen om een raadgevend referendum te houden over een verdrag dat of wet die was
goedgekeurd of aangenomen, maar nog niet in werking was getreden. In de periode 1 juli
2015 tot 10 juli 2018 zijn in totaal 323 wetten referendabel geweest. Tijdens de looptijd
van de Wrr zijn twee referenda gehouden. In de periode 2015–2018 waren er twee wetten
die wel de drempel van 10.000 geldige verzoeken in de inleidende fase haalden, maar
waarvoor in de definitieve fase niet de benodigde 300.000 geldige verzoeken werden
ingediend (beiden in 2018).

Op 21 november 2018 vonden herindelingsverkiezingen in 37 gemeenten plaats. De herindelingen
gingen in op 1 januari 2019.

Bij verkiezingen kunnen politieke partijen, gemeenten en hoofdstembureaus en centrale
stembureaus gebruikmaken van Ondersteunende Software Verkiezingen (OSV). In aanloop
naar de verkiezing en het referendum op 21 maart heeft Software Quality Systems (SQS)
de OSV-programma’s 4 en 5, die de vaststelling van de uitslag en de zetelberekening
ondersteunen, getoetst. Het toetsingsrapport werd eind januari opgeleverd en beschikbaar
gesteld op de website van de Kiesraad. Zowel voor het referendum als de gemeenteraadsverkiezingen
werden de OSV-programma’s ter beschikking gesteld aan politieke partijen en gemeenten.

De Kiesraad bracht in 2018 tien adviezen uit, waarvan negen adviezen werden uitgebracht
op verzoek van en gericht aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
(BZK). Het evaluatieadvies over de gemeenteraadsverkiezingen en het raadgevend referendum
van 21 maart 2018 bracht de Kiesraad op eigen initiatief uit.

Het in november 2017 ingestelde Informatiepunt Verkiezingen t.b.v. gemeenteraadsverkiezingen
2018 en het referendum over de Wiv was actief tot mei 2018. In 2018 handelde dit informatiepunt
3.470 vragen af. In oktober 2018 werd t.b.v. gecombineerde provinciale statenverkiezingen/
waterschapsverkiezingen, eilandsraadsverkiezingen, kiescollegeverkiezingen, de Eerste
Kamerverkiezing én de verkiezing van de Nederlandse leden van het Europees Parlement
die in 2019 worden gehouden een nieuw Informatiepunt Verkiezingen ingesteld, wat actief
blijft tot medio juni 2019. In 2018 behandelde dit Informatiepunt 671 vragen.

De Kiesraad was als extern deskundige betrokken bij zesentwintig rechtszaken. Hierbij
verstrekte de Kiesraad op verzoek van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State inlichtingen.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid art. 9 Kiesraad (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

2.526

2.295

231

Uitgaven:

2.393

2.295

9.1

Kiesraad

2.393

2.295

Ontvangsten:

E Toelichting op de financiële instrumenten

Uitgaven

Specificatie apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

Apparaat

2018

Personeel

Eigen personeel

1.389

Externe inhuur

100

Overig personeel

436

Materieel

Overig materieel

468

Totaal apparaat*

2.393

9.1 Kiesraad

Bij gelegenheid van de 2e suppletoire begroting 2018 heeft een ophoging van de begroting met € 0,117 mln. plaatsgevonden
als gevolg van compensatie voor gestegen lonen en prijzen (loon- en prijsbijstelling
2018).

Het opgenomen verschil betreft het verschil tussen de vastgestelde begroting en de
uitgaven per ultimo december.

Verbetering verkiezingssoftware

In 2018 werden technische verbeteringen doorgevoerd in de OSV-programma’s 4 en 5 in
verband met de beveiliging van deze programma’s. De bij de 2e suppletoire begroting 2018 ontvangen financiële middelen zijn voor een belangrijk
deel hiervoor gebruikt.

4. NIET-BELEIDSARTIKEL

Artikel 10. Nominaal en onvoorzien

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

2014

2015

2016

2017

2018

Art.nr.

Verplichtingen:

Uitgaven:

10.1

Loonbijstelling

waarvan: Programma

waarvan: Apparaat

10.2

Prijsbijstelling

waarvan: Programma

waarvan: Apparaat

10.3

Onvoorzien

Ontvangsten:

Toelichting

Bij miljoenennota 2019 is de tranche 2018 van de loon- en prijsbijstelling verdeeld
over de artikelen.

5. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

Bedrijfsvoeringsparagraaf Raad van State

De Raad van State besteedt op een gestructureerde wijze aandacht aan het primair proces,
aan de ondersteunende processen en aan de hiermee samenhangende beheerstaken. De Raad
beschikt over een planning en controlcyclus, die voorziet in momenten waarop (financiële)
managementinformatie wordt beoordeeld.

Paragraaf 1 – uitzonderingsrapportage

In 2018 zijn de tolerantiegrenzen voor de rechtmatigheid niet overschreden. Er is
spraken van een getrouwe weergave.

Paragraaf 2 – Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Misbruik en oneigenlijk gebruik

De Raad van State heeft geen regelingen die vallen binnen het kader van misbruik en
oneigenlijk gebruik.

Grote lopende ICT-projecten

De Raad van State is geen ministerie en valt derhalve niet onder de rapportageplicht
voor grote ICT-projecten.

De Raad van State kent geen projecten met een kasbeslag in 2018 dat de € 5 mln. overstijgt.

Gebruik open standaarden en open source software

In 2018 zijn geen nieuwe projecten gestart die hieronder vallen, vandaar niet van
toepassing.

Betaalgedrag

In 2018 wordt gemiddeld 99,2% van de facturen binnen dertig dagen betaald.

Dit onderdeel is derhalve niet van toepassing voor de Raad van State.

Audit Comittees

Dit punt is niet van toepassing aangezien de Raad van State geen Audit Comittee kent.

Paragraaf 3 – Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

In control verklaring

De Raad van State heeft zijn beleid ten aanzien van informatiebeveiliging in 2018
geactualiseerd. Over de informatiebeveiliging is een in control verklaring opgesteld.
De interne beheersing heeft zodanig gefunctioneerd dat er voldoende zekerheid is verkregen
dat de bedrijfsvoering voldoet aan het VIR 2007 / BIR:2012 en – waar nodig – aanvullende
maatregelen zijn of zullen worden getroffen.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Algemene Rekenkamer

Bedrijfsvoeringsparagraaf

De Algemene Rekenkamer besteedt op een gestructureerde wijze aandacht aan het primaire
proces, aan de ondersteunende processen en aan de hiermee samenhangende beheerstaken.
De Algemene Rekenkamer beschikt over een planning- en controlcyclus, die voorziet
in momenten waarop (financiële) managementinformatie wordt beoordeeld. In deze paragraaf
worden opvallende zaken in de bedrijfsvoering toegelicht.

Paragraaf 1. Uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

In 2018 zijn de tolerantiegrenzen voor de rechtmatigheid niet overschreden. De financiële
overzichten geven een getrouw beeld van de uitkomsten van de begrotingsuitvoering.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

De managementinformatiesystemen hebben voldaan aan de kwaliteitseisen. Er hebben zich
in 2018 geen zodanige verstoringen voorgedaan dat de juistheid, volledigheid, tijdigheid,
continuïteit en vertrouwelijkheid in gevaar zijn gebracht. De managementinformatie
is reproduceerbaar.

3. Financieel en materieelbeheer

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

4. Overige aspecten van bedrijfsvoering

Informatiebeveiliging

De Algemene Rekenkamer heeft de beheersing van informatiebeveiliging zodanig ingericht,
dat op basis van risicobeheer gestuurd wordt op maatregelen ter borging van de vertrouwelijkheid,
integriteit en de beschikbaarheid van informatie. De implementatie van maatregelen
is gebaseerd op de Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst 2017. Als uitvloeisel
daarvan is besloten een CISO te werven. De risico analyse is in 2018 geactualiseerd.
De belangrijkste aanpassing is dat met de overgang van het datacenter naar Overheids
Data Centrum heeft geleid tot een hoger volwassenheidsniveau van met name het kwaliteitsaspect
Beschikbaarheid.

In 2018 hebben zich 11 beveiligingsincidenten voorgedaan. Daarbij is het beveiligingsbeleid
effectief gebleken in de zin dat de incidenten tijdig zijn gedetecteerd, gemeld en
door de getroffen maatregelen niet tot ernstig nadelige gevolgen hebben geleid.

Reorganisatiekosten

De reorganisatie heeft geleid tot een substantieel lagere personeelsformatie en -bezetting.
Om de beoogde personeelsreductie te bereiken is in 2017 het Van Werk Naar Werk-beleid
van het rijk toegepast. De kosten van de reorganisatie in 2018 kunnen als volgt worden
weergegeven:

Kosten reorganisatie 2018 in euro’s

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Stimuleringspremies

455.451

208.940

664.391

Buitengewoon verlof

271.852

1.231.701

300.000

65.000

1.868.553

Begeleiding en inhuur deskundigheid

603.579

108.438

712.017

Totaal

1.330.882

1.549.079

300.000

65.000

3.244.961

Externe inhuur

In 2018 was er 3,1 miljoen euro gemoeid met externe inhuur. Afgezet tegen het personeelsbudget
ging het om ongeveer 12%. Daarmee overschrijdt de Algemene Rekenkamer de voor departementen
geldende beleidsregel dat 10% van de loonkosten aan inhuur mag worden besteed.

Er is vooral ingehuurd om de onderbezetting bij de start van 2018 op te vangen en
voor de verdere doorontwikkeling van de organisatie. Daarbij ging het onder meer om
expertise op het gebied van onderzoek, accountancy, financiën en administratieve organisatie.
Daarnaast worden er uitzendkrachten ingehuurd (waaronder secretaresses), bijvoorbeeld
in de vakantieperioden.

2018

Accountancy, financiën, AO

interim-management

111

organisatieadvies

106

juridisch advies

uitzendkrachten

234

advisering ICT

beleidsadvies

onderzoeksopdrachten

2.455

communicatieadvies

3.158

Specificatie uitgaven externe inhuur 2018 (x € 1.000)

De doelstelling is dat de kosten voor externe inhuur de komende jaren minder dan 10%
van het personeelsbudget zullen bedragen.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Tijdigheid betaling crediteuren

91 procent van de uitgaven is binnen dertig dagen na factuurdatum betaald. Dat is
een lichte verbetering ten opzichte van 2017, waarmee de Algemene Rekenkamer echter
nog niet voldoet aan de rijksbrede doelstelling om ten minste 95 procent binnen dertig
dagen te betalen. De belangrijkste oorzaak was een technische fout in het betaalsysteem,
waardoor facturen niet zichtbaar waren voor uitbetaling. Dit probleem is na constatering
direct opgelost.

Audit Advisory Committee (AAC)

In 2018 is het AAC zes maal bijeengekomen, vijf maal voor een reguliere vergadering
en één extra vergadering. Het Audit Advisory Committee legt zich voornamelijk toe
op advisering over de «brede bedrijfsvoering» van de Algemene Rekenkamer. Onder brede
bedrijfsvoering wordt verstaan de wijze waarop de Algemene Rekenkamer met haar organisatie
en bedrijfsvoering is toegesneden op haar mandaat en op de daaruit voortvloeiende
missie en strategie. Onderwerpen die zijn besproken, zijn onder meer de planning en
control cyclus en het strategisch personeelsbeleid.

Paragraaf 3. Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

De inrichting van de accountantscontrole bij de Algemene Rekenkamer

Het outsourcen van de P-administratie en het gebruik maken van systemen van derden
had gevolgen voor de controlesituatie: de openbare accountant controleerde de materiële
uitgaven en de ADR de personele uitgaven. Bovendien ontstonden er over en weer steeds
meer onderlinge afhankelijkheden.

Daarom is begin 2018 gekozen voor een controlemodel waarbij aanvullend op de controleverklaring
van de ADR bij Hoofdstuk IIB Hoge Colleges van Staat (controle op 10% materialiteitsniveau)
de ADR bij de Rekenkamer verdergaand controleert op 2% materialiteitsniveau. In aanvulling
hierop reviewt de openbare accountant (conform COS 610) de werkzaamheden van de ADR
(zoals risico-analyse, systeemgerichte werkzaamheden, gegevensgerichte werkzaamheden)
en geeft de openbare accountant een controleverklaring af bij de financiële verantwoording
van de Algemene Rekenkamer.

Interne Controle (IC)

De interne controle is in 2018 versterkt. Er is een intern controleplan opgesteld
en er zijn steekproefsgewijs controles uitgevoerd. Ook zijn er spendanalyses uitgevoerd
waarbij betalingen die meerjarig boven een bepaald bedrag uitkomen zijn gecontroleerd.
Daarbij zijn geen belangrijke afwijkingen geconstateerd. Bevindingen hebben wel geleid
tot het aanbrengen van procesverbeteringen, bijv. bij het contractbeheer.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Nationale ombudsman

Paragraaf 1. Uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

Er zijn geen overschrijdingen en bijzonderheden te melden.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Bij het tot stand komen van de niet-financiële informatie is geconstateerd dat niet
alle mondeling ontvangen klachten zijn geregistreerd. Hiervan is een inschatting gemaakt
en dit is herkenbaar opgenomen in de verantwoording.

3. Financieel en materieelbeheer

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

4. Overige aspecten van bedrijfsvoering

Het is de organisatie niet gelukt om in het kader van de informatiebeveiliging een
in control statement af te geven. Wel is een nulmeting uitgevoerd door de ADR en is
de organisatie aan de slag met de mogelijke verbeteringen. Ook zijn er maatregelen
getroffen om vanaf 2019 informatiebeveiliging meer aandacht te geven. Het Bureau Nationale
ombudsman hoeft niet te voldoen aan de BIR, maar wil hier wel aan voldoen, maar heeft
hier tijd voor nodig.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Er zijn geen bijzonderheden te melden

Paragraaf 3. Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

Vanaf 2018 is er structureel budget beschikbaar gekomen voor de versterking van bedrijfsvoeringstaken.
Hierdoor is gestart met het doorvoeren van verbeteringen op het gebied van inkoop,
kwaliteit, privacy en informatiebeveiliging. De komende jaren wordt dit verder uitgewerkt.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Kanselarij der Nederlandse Orden

Paragraaf 1. Uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

Er zijn geen overschrijdingen en/of bijzonderheden te melden.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen overschrijdingen en/of bijzonderheden te melden.

3. Financieel en materieelbeheer

Er zijn geen overschrijdingen en/of bijzonderheden te melden.

4. Overige aspecten van bedrijfsvoering

Er zijn geen overschrijdingen en/of bijzonderheden te melden.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Kabinet van de Gouverneur van Aruba

Paragraaf 1. Uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

Vanuit de bij BZK bekende informatie zijn er geen fouten en onzekerheden op de artikelen
van hoofdstuk IIB Overige Hoge Colleges van Staat en kabinetten die gerapporteerd
moeten worden.

In 2018 zijn de tolerantiegrenzen voor de rechtmatigheid niet overschreden.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Gegevens over naturalisatieverzoeken, reisdocumenten, visa en optieverzoeken worden
ontleend aan de wettelijke registratie, tezamen met de verplichting tot archiveren
van de bijbehorende documenten. Voornoemde registraties worden ondersteund door geautomatiseerde
gegevensbestanden (zoals RAAS en NVIS). Voorts worden gegevens voor de andere categorieën
ontleend aan het Document Management System, waarin alle inkomende en uitgaande stukken
waarop een archiveringsverplichting ligt worden geregistreerd.

3. Financieel en materieelbeheer

Het financieel beheer voldoet aan de eisen van rechtmatigheid, ordelijkheid en controleerbaarheid
en wordt zo doelmatig mogelijk ingericht. In 2018 zijn belangrijke stappen gezet voor
de integratie van de consulaire kas binnen het gehanteerde financiële administratiesysteem.
Door betere controleerbaarheid en het verkorten van processen wordt een verdere verbetering
van het beheer van deze gelden beoogd en wordt de kans op onjuistheden nog verder
verkleind. In het geval deze zich toch voordoen kunnen zij sneller en eenvoudiger
geconstateerd en gecorrigeerd worden.

In 2018 is verder gewerkt aan de verbetering van zowel de beveiliging als de bedrijfshulpverlening
bij het Kabinet. Er is eind 2018 geïnvesteerd in de verbetering en het upgraden van
het bestaande beveiligings- en camerasysteem van het Kabinet.

Op het gebied van bedrijfshulpverlening zijn o.a. 3 AED-apparaten aangeschaft, waarvan
1 voor de dienstauto van de Gouverneur.

4. Overige aspecten van bedrijfsvoering

Organisatie

In 2018 heeft het Kabinet te kampen gehad met langdurige arbeidsongeschiktheid van
één van haar medewerkers. Gezien het belang van de functie, de onzekerheid betreffende
de duur van de arbeidsongeschiktheid en de personele omvang van het Kabinet, is in
het eerste kwartaal besloten tot inhuur van een tijdelijke medewerker. Gedurende het
jaar is echter – na onderzoek door de bedrijfsarts – gebleken dat re-integratie onmogelijk
is. Eind 2018 zijn de eerste stappen gezet om te komen tot beëindiging van de arbeidsrelatie.

Per eind maart is de detachering van de voormalige directeur beëindigd en per 1 april
is een nieuwe directeur aangetreden. De plaatsvervangend directeur is per september
vertrokken naar Nederland en de nieuwe plaatsvervangend directeur is per half augustus
aangetreden.

Medio juli is de uitgezonden senior consulair medewerker teruggekeerd naar Nederland
en zijn haar werkzaamheden belegd bij de andere medewerkers van de consulaire afdeling.

In 2018 is geconstateerd dat de behoefte aan een Hoofd Bedrijfsvoering voor het Kabinet
groot is. Eind 2018 is daarom de sollicitatieprocedure gestart teneinde te komen tot
invulling van die functie medio 2019. De aanstelling van een Hoofd Bedrijfsvoering
zal bijdragen aan de verdere verbetering en optimalisering van de bedrijfsvoering
binnen het Kabinet.

Huisvesting

Geringe en ad-hoc onderhoudswerkzaamheden aan het Kabinet van de Gouverneur zijn uitgevoerd.
In 2018 zijn stappen gezet richting groot onderhoud c.q. verbouwing van het Kabinet.

De verschillende scenario’s, waaronder een eventuele toekomstige verhuizing, worden
in 2019 verder onderzocht en uitgewerkt.

De (her)inrichting van de bovenverdieping van het Cas Ceremonial di Gobernador heeft
door verschillende omstandigheden niet kunnen plaatsvinden in 2018 en zal worden uitgevoerd
in 2019.

De Gouverneur is medio november 2018 verhuisd naar zijn eigen woning die hij had verlaten
en verhuurd toen hij een aantal jaren geleden naar Den Haag vertrok om daar de functie
van Gevolmachtigde Minister te bekleden. De laatste werkzaamheden ten behoeve van
de beveiliging van zijn woning – op advies van de veiligheidsdienst – worden thans
uitgevoerd.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

Paragraaf 1 Uitzonderingsrapportage

1. Financiële rechtmatigheid

Begrotingsuitvoering wordt regulier door Auditdienst van Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties gecontroleerd.

2. Totstandkoming (niet financiële) informatie

Gegevens over naturalisatieverzoeken, reisdocumenten, visa en optieverzoeken worden
ontleend aan de wettelijke registratie, tezamen met de verplichting tot archiveren
van de bijbehorende documenten. Voornoemde registraties worden ondersteund door geautomatiseerde
gegevensbestanden (zoals RAAS en NVIS). Voorts worden gegevens voor de andere categorieën
ontleend aan het Document Management System, waarin alle inkomende en uitgaande stukken
waarop en archiveringsverplichting ligt, worden geregistreerd.

3. Financieel en materieel beheer

Sturing van het financieel beheer verloopt op basis van maandelijks vergelijk tussen
begroting, het maandelijks gegenereerde uitputtingsoverzicht en de voorgenomen uitgaven.

4. Overige aspecten

Uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke
sector (WNT)

Hierbij verklaart het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao dat er in 2018 op grond
van de WNT geen functionarissen met een bezoldiging c.q. uitkering wegens beëindiging
dienstverband vermeldt behoeven te worden.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Kabinet van de Gouverneur van Sint-Maarten

Paragraaf 1. Uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

In 2018 zijn de tolerantiegrenzen voor de rechtmatigheid niet overschreden. Er is
sprake van een getrouwe weergave.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

De totstandkoming van de beleidsinformatie in het jaarverslag voldoet aan de eisen
die daaraan worden gesteld in de Rijksbegrotingvoorschriften van het Ministerie van
Financiën. Processen en informatie worden beheerd in een Document Management Systeem
(DMS). Aanvraag en uitgifte van paspoorten en visa worden in beheersystemen van Buitenlandse
Zaken verwerkt. Ook organisatie- en personeelsinformatie is gedocumenteerd. Het per
1 juli 2015 geactualiseerde O&F-rapport wordt gehanteerd en hierin zijn in 2018 geen
aanpassingen doorgevoerd.

3. Financieel en materieelbeheer

Het financieel beheer voldoet aan de eisen van rechtmatigheid, ordelijkheid en controleerbaarheid
en wordt overigens zo doelmatig mogelijk ingericht.

4. Overige aspecten van bedrijfsvoering

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Bedrijfsvoeringsparagraaf Kiesraad

Paragraaf 1. Uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

In 2018 zijn de tolerantiegrenzen voor de rechtmatigheid niet overschreden. De financiële
overzichten geven een getrouw beeld van de uitkomsten van de begrotingsuitvoering.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

3. Financieel en materieelbeheer

De Kiesraad maakt sinds 1 januari 2018 onderdeel uit van begrotingshoofdstuk IIB.

De Kiesraad voert zelf het beheer over de budgetten die zijn vastgesteld in de begroting
IIB en draagt onder meer zorg voor:

• De doelmatigheid van de bedrijfsvoering;

• Een rechtmatig, ordelijk, controleerbaar en doelmatig financieel en materieel beheer,
met inachtneming van de binnen de rijksdienst geldende regelgeving.

De Kiesraad blijft met de overgang naar begrotingshoofdstuk IIB een ZBO zonder eigen
rechtspersoonlijkheid. Het secretariaat van de Kiesraad ondersteunt de Kiesraad.

Voor de inhoudelijke werkzaamheden m.b.t. benoemingen, vaststellen verkiezingsuitslag,
advisering, etc. is het secretariaat van de Kiesraad onafhankelijk van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
is verantwoordelijk voor het beheer van de begroting van de Overige Hoge Colleges
van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs. De Colleges voeren zelf het beheer over
hun begroting of begrotingsdeel. Over de inhoud van dit beheer bestaan afspraken (de
zgn. beheerafspraken) tussen de Minister en de Colleges, waarin recht gedaan wordt
aan hun staatsrechtelijke positie.

De financiële administratie van de Kiesraad werd onder begrotingshoofdstuk VII gevoerd
door het Financieel Dienstencentrum (FDC); onder begrotingshoofdstuk IIB wordt dat
gecontinueerd.

Daartoe is tussen het Ministerie van BZK en het FDC een overeenkomst gesloten waarin
in hoofdlijnen wordt beschreven wat de Kiesraad en BZK via het FDC van elkaar mogen
verwachten op het gebied van de financiële administratie. Het betreft een samenspel
om de rechtmatigheid, ordelijkheid, controleerbaarheid en doelmatigheid van de gevoerde
administraties te borgen.

4. Overige aspecten van bedrijfsvoering

Grote lopende ICT-projecten

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Gebruik openstandaarden en open source software

Naast dat gebruik wordt gemaakt van gangbare open standaarden en open source software,
is bij de ontwikkeling en realisatie van de website verkiezingsuitslagen.nl door de
Kiesraad nadrukkelijk aandacht besteed aan het gebruik van openstandaarden en open
source software. Daarnaast beheert de Kiesraad de EML_NL-standaard welke is opgenomen
op de «pas toe of leg uit» lijst van het Forum Standaardisatie. De EML_NL-standaard
wordt toegepast bij de uitwisseling van gegevens binnen het verkiezingsproces van
de kandidaatstelling en uitslagvaststelling. De voornaamste gebruikers van de standaard
zijn politieke partijen, gemeenten, hoofdstembureaus en centraal stembureaus.

Betaalgedrag

In 2018 werd 94 procent van de facturen binnen 30 dagen betaald. Dat is een verbetering
van 12 procent ten opzichte van 2017. Met 94 procent wordt nog niet voldaan aan de
rijksbrede doelstelling om ten minste 95 procent van alle ontvangen facturen binnen
30 dagen te betalen. Oorzaak van niet-tijdig betalen van facturen is voornamelijk
gelegen in facturen die niet overeenkomstig de contractuele afspraken zijn.

Paragraaf 2. Rijksbrede bedrijfsonderwerpen

Audit Committee

De Kiesraad maakt geen gebruik van een Audit Committee.

Paragraaf 3. Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

De Kiesraad is voornemens in 2019 de uitvoering van het gemeenschappelijk normenkader
voor de beveiliging van informatie(systemen) te actualiseren.

C. JAARREKENING

6. DE VERANTWOORDINGSSTAAT 2018

3=(2–1)

Omschrijving

Vastgestelde begroting

Realisatie

Verschil realisatie en vastgestelde begroting

Verplichtingen

Uitgaven

Ontvangsten

Verplichtingen

Uitgaven

Ontvangsten

Verplichtingen

Uitgaven

Ontvangsten

Totaal

113.363

5.695

127.843

124.482

6.398

14.480

11.119

703

Beleidsartikelen

Raad van State

54.934

1.950

63.633

60.428

1.704

8.699

5.494

– 246

Algemene Rekenkamer

28.541

1.217

31.088

30.574

1.592

2.547

2.033

375

De Nationale ombudsman

16.311

2.189

17.949

18.339

2.357

1.638

2.028

168

Kanselarij Nederlandse Orden

4.730

5.291

5.392

335

561

662

306

Kabinet Gouverneur Aruba

1.814

1.876

Kabinet Gouverneur Curaçao

2.758

200

3.008

186

250

– 14

Kabinet Gouverneur St. Maarten

1.980

2.472

135

492

Kiesraad

2.295

2.526

2.393

231

Niet beleidsartikelen

Nominaal en onvoorzien

7. SALDIBALANS

Saldibalans per 31 december 2018 van de Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten
van de Gouverneurs en de Kiesraad (IIB) (Bedragen x € 1.000)

Activa

31-12-2018

31-12-2017

Passiva

31-12-2018

31-12-2017

Intra-comptabele posten

Uitgaven ten laste van de begroting

124.482

113.074

Ontvangsten ten gunste van de begroting

6.398

6.317

Liquide middelen

490

595

Rekening-courant Rijkshoofdboekhouding

4a)

Rekening-courant Rijkshoofdboekhouding

116.385

105.635

5a)

Rekening-courant RHB begrotingsreserves

Begrotingsreserves

Vorderingen buiten begrotingsverband

368

871

Schulden buiten Begrotingsverband

2.557

2.588

Kas-transverschillen

Subtotaal intra-comptabel

125.340

114.540

Subtotaal intra-comptabel

125.340

114.540

Extra-comptabele posten

Openstaande rechten

9a)

Tegenrekening openstaande rechten

10)

Vorderingen

638

137

10a)

Tegenrekening vorderingen

638

137

11a)

Tegenrekening schulden

11)

Schulden

12)

Voorschotten

1.350

1.404

12a)

Tegenrekening voorschotten

1.350

1.404

13a)

Tegenrekening garantieverplichtingen

13)

Garantieverplichtingen

14a)

Tegenrekening andere verplichtingen

8.749

4.786

14)

Andere verplichtingen

8.749

4.786

15)

Deelnemingen

15a)

Tegenrekening deelnemingen

Subtotaal extra-comptabel

10.737

6.327

Subtotaal extra-comptabel

10.737

6.327

Overall Totaal

136.077

120.867

Overall Totaal

136.077

120.867

TOELICHTING OP DE SALDIBALANS per 31 december 2018 (IIB)

Waardesprong 01-01-2018

Er heeft een waardesprong plaatsgevonden op 01-01-2018 door de invlechting van de
Kiesraad vanuit Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) naar de Overige Hoge
Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs (IIB). De waardesprong betreft
een bedrag van € 418 (x 1.000) op balanspost 14 Andere verplichtingen en is verwerkt
in deze saldibalans.

Ad 1 en 2. Uitgaven en ontvangsten

Bij de begrotingsuitgaven en -ontvangsten zijn de gerealiseerde uitgaven en ontvangsten
opgenomen met betrekking tot het jaar 2018 waarvoor de Rijksrekening nog niet door
de Tweede Kamer is goedgekeurd.

Ad 3. Liquide middelen

De post liquide middelen is opgebouwd uit het saldo bij de banken en de contante gelden
aanwezig in de kluis van de kasbeheerders.

Het totaalbedrag is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Raad van State

6.891

Algemene Rekenkamer

1.492

Nationale ombudsman

435

Kanselarij der Nederlandse Orden

567

Kabinet van de Gouverneur van Aruba

260.568

Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

46.139

Kabinet van de Gouverneur van Sint Maarten

173.887

Totaal

489.979

Ad 4a. Rekening-courant Rijkshoofdboekhouding

Op de rekening-courant met de Rijkshoofdboekhouding (RHB) is de financiële verhouding
met het Ministerie van Financiën weergegeven. Opgenomen zijn de bedragen conform rekening-courant
afschriften en het saldobiljet. De volgende rekening-courantverhouding is opgenomen
in de balans:

(Bedragen in €)

a) Rekening-courant Financiën/Rijkshoofdboekhouding (RHB)

116.384.970

Totaal

116.384.970

Ad 6. Vorderingen buiten begrotingsverband

Het bedrag aan vorderingen buiten begrotingsverband is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Vorderingen kasbeheerders:

Raad van State

111.728

Algemene Rekenkamer

28.092

Nationale ombudsman

26.974

Kabinet van de Gouverneur van Aruba

28.305

Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

66.952

Kabinet van de Gouverneur van Sint Maarten

84.235

Overige intra-comptabele vorderingen

21.041

Totaal

367.327

Ad a) Vorderingen kasbeheerders

De vorderingen van de Raad van State hebben voornamelijk betrekking op detacheringen
(€ 49.938) en nog af te wikkelen vergoedingen SchadebewaringsZaken (€ 47.535).

De vorderingen van de Algemene Rekenkamer hebben grotendeels betrekking op vorderingen
op het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties inzake de aangiften
loonbelasting (€ 12.382), alsmede vorderingen in het kader van de levensloopregeling
(€ 8.004).

De vorderingen van de Nationale ombudsman betreffen levensloop van personeel.

De vorderingen van het Kabinet van de Gouverneur van Aruba betreffen voornamelijk
verstrekte voorschotten aan eigen personeel.

De vorderingen van het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao bestaat uit een tussenrekening
bankafschrijvingen (€ 56.096) en diverse debiteuren (€ 10.856).

De vorderingen van het Kabinet van de Gouverneur van Sint Maarten betreffen voornamelijk
paspoortgelden en paspoortleges (€ 79.495).

Ad b) Overige intra-comptabele vorderingen

De overige posten bestaan voornamelijk uit vorderingen op eigen personeel (€ 20.329).

Ad 7. Schulden buiten begrotingsverband

Het bedrag aan schulden buiten begrotingsverband is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Schulden kasbeheerders:

Raad van State

232.009

Algemene Rekenkamer

4.019

Nationale ombudsman

26.202

Kabinet van de Gouverneur van Aruba

50.720

Kabinet van de Gouverneur van Curaçao

284.567

Kabinet van de Gouverneur van Sint Maarten

65.113

Overige intra-comptabele schulden

1.893.793

Totaal

2.556.423

Ad a) Schulden kasbeheerders

De schuld van de Raad van State bestaat voornamelijk de permanente bevoorschotting
van griffierechten (€ 181.958) en een aantal posten in onderzoek (€ 49.304).

De schuld van de Algemene Rekenkamer betreft voornamelijk een nog af te wikkelen post
betreffende een overplaatsing.

De vorderingen van de Nationale ombudsman betreffen levensloop van personeel.

De schuld van het Kabinet van de Gouverneur van Aruba bestaat grotendeels uit te betalen
paspoortgelden, nooddocumenten en naturalisatiegelden (€ 38.148). Het overige bedrag
bestaat uit stortingen van restant gelden Stichtingen.

De schuld van het Kabinet van de Gouverneur van Curaçao bestaat uit diverse crediteuren.

De schuld van het Kabinet van de Gouverneur van Sint Maarten bestaat uit af te dragen
naturalisatiegelden en paspoortgelden.

Ad b) Overige intra-comptabele schulden

De overige posten bestaan onder andere uit nog af te dragen loonheffing en sociale
premies (€ 1.365.626) en een schuld aan Binnenlandse Zaken (VII) (€ 508.702).

Ad 10. Vorderingen

Ad 10a. Tegenrekening vorderingen

Het totaalbedrag is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Vorderingen kasbeheerders:

Algemene Rekenkamer

605.687

Nationale ombudsman

22.437

Overige vorderingen

8.937

Totaal

637.061

Het saldo van de Algemene Rekenkamer bestaat uit door te berekenen loonkosten in verband
met detacheringen.

De vorderingen van de Nationale ombudsman bestaan uit vergoedingen aan decentrale
overheden.

De overige vorderingen betreffen vergoedingen Kiesraad.

Ad 12. Voorschotten

Ad 12a. Tegenrekening voorschotten

Het saldo van de openstaande voorschotten per 31 december 2018 is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Voorschotten kasbeheerders:

Raad van State

155.051

Algemene Rekenkamer

204.338

Nationale ombudsman

767.713

Kanselarij der Nederlandse Orden

215.906

Overige voorschotten

6.063

Totaal

1.349.071

De voorschotten van de Raad van State, de Algemene Rekenkamer, de Nationale ombudsman
en de Kanselarij der Nederlandse Orden bestaan voornamelijk uit aan APG Service Partners
(voorheen Loyalis) verstrekte voorschotten vanaf 2016. Deze worden afgerekend na ontvangst
van een goedkeurende accountantsverklaring.

De overige voorschotten betreffen reiskosten personeel.

Het saldo van de in 2018 afgerekende voorschotten is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Afgerekende voorschotten kasbeheerders:

Raad van State

155.336

Algemene Rekenkamer

28.361

Nationale ombudsman

585.355

Kanselarij der Nederlandse Orden

44.470

Totaal

813.522

Ad 14. Andere verplichtingen

Ad 14a. Tegenrekening andere verplichtingen

De stand van de openstaande verplichtingen is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Verplichtingen per 01-01-2018

4.788.931

Correctie beginstand Algemene Rekenkamer

180.343

Waardesprong Kiesraad per 01-01-2018

417.800

+/+

Gecorrigeerde stand per 01-01-2018

5.387.074

Aangegane verplichtingen

127.842.549

+/+

133.229.623

Tot betaling gekomen in 2018

124.481.592

Negatieve bijstellingen verplichtingen uit eerder begrotingsjaren

–/–

Openstaande verplichtingen

8.748.031

8. WNT-VERANTWOORDING2018

Op www.topinkomens.nl (http://www.topinkomens.nl) vindt u het geldend normenkader voor 2018: de Wet normering topinkomens (WNT), het
Uitvoeringsbesluit WNT, de Uitvoeringsregeling WNT, Beleidsregels WNT, QenA's en een
overzicht van de geldende bezoldigingsmaxima. Tevens is er een verantwoordingsmodel
opgenomen, waarin gedetailleerd is uitgewerkt op welke wijze de WNT-verantwoording
kan worden opgesteld en ingevuld.

De geldende wet- en regelgeving is leidend.

De Wet normering topinkomens (WNT) bepaalt dat de bezoldiging en eventuele ontslaguitkeringen
van topfunctionarissen in de publieke en semi-publieke sector op naamsniveau vermeld
moeten worden in het financieel jaarverslag. Deze publicatieplicht geldt tevens voor
topfunctionarissen die bij een WNT-instelling geen – al dan niet fictieve – dienstbetrekking
hebben of hadden. Daarnaast moeten van niet-topfunctionarissen de bezoldiging (zonder
naamsvermelding) gepubliceerd worden indien deze het wettelijk bezoldigingsmaximum
te boven gaan. Niet-topfunctionarissen zonder dienstbetrekking echter vallen buiten
de reikwijdte van de wet.

Voor de Hoge Colleges van Staat heeft de publicatieplicht betrekking op onderstaande
functionarissen. De bezoldigingsgegevens van de leden van de Top Management Groep
zijn opgenomen in het jaarverslag van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Het algemeen bezoldigingsmaximum bedraagt in 2018 € 189.000.

Nieuw in 2018 is het vervallen van het begrip gewezen topfunctionaris en de inwerkingtreding
van de anticumulatiebepaling, die bepaalt dat indien een topfunctionaris met verschillende
WNT-instellingen een dienstbetrekking aangaat als topfunctionaris, niet zijnde een
toezichthoudende topfunctionaris, de som van de bezoldigingen niet meer mag bedragen
dan het algemeen bezoldigingsmaximum (€ 189.000).

Naam instelling

Naam topfunctionaris

Functie

Datum aanvang dienstverband

(indien van toepassing)

Datum einde dienstverband (indien van toepassing)

Omvang dienstverband in fte

(+ tussen haakjes omvang in 2017)

Op externe inhuurbasis (nee; ≤ 12 kalendermnd; > 12 kalendermnd)

Beloning plus onkostenvergoedingen (belast)

(+ tussen haakjes bedrag in 2017)

Voorzieningen t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn

(+ tussen haakjes bedrag in 2017)

Totale bezoldiging in 2018

(+ tussen haakjes bedrag in 2017)

Individueel toepasselijk bezoldigingsmaximum

Motivering (indien overschrijding)

Algemene Rekenkamer

Dhr. C. van der Werf

Secretaris

1 (1)

nee

137.185 (27.782)

18.383 (4.223)

155.568 (32.005)

189.000

Kanselarij der Nederlandse Orden

Mevr. M.A.K. van Grieken

Directeur

0,94 (0,94)

nee

108.479 (116.045)

17.190 (15.999)

125.669 (132.044)

178.500

Kiesraad

Dhr. M. Bakker

Secretaris-directeur

1 (1)

nee

113.953 (110.347)

17.893 (16.611)

131.846 (126.958)

189.000

Kiesraad

Dhr. J.G.C. Wiebenga

Voorzitter

0,3 (0,3)

nee

24.731 (34.362)

56.700

Kiesraad

Dhr. R.B. Andeweg

Lid

0,05 (0,05)

nee

4.397 (5.084)

9.450

Kiesraad

Mevr. G.M.M. Blokdijk

Lid

1-10-2018

0,06 (0,05)

nee

5.929 (4.428)

8.482

Kiesraad

Mevr. J.E. van den Brink

Lid

0,05 (0,03)

nee

4.161 (3.454)

9.450

Kiesraad

Dhr. P. Castenmiller

Lid

0,05 (0,05)

nee

4.397 (4.397)

9.450

Kiesraad

Dhr. R. Nehmelman

Lid

1-10-2018

0,06 (0,05)

nee

4.907 (4.632)

8.482

Kiesraad

Dhr. R.J. Prins

Lid

1-10-2018

0,05

nee

1.099

2.382

Kiesraad

Mevr. H.E. Reukema-Gevers

Lid

1-10-2018

0,05

nee

1.132

2.382

Kiesraad

Dhr. W.M.B. Stoker

Lid

1-10-2018

0,06 (0,05)

nee

4.152 (5.200)

8.482

Nationale ombudsman

Mevr. H. van Essen

Directeur

8-11-2018

nee

15.279

2.637

17.916

27.962

Nationale ombudsman

Dhr. P. Tunnisen1

Directeur

8-11-2018

0,78 (0,72)

nee

84.422 (86.736)

12.061 (12.201)

96.483 (98.937)

125.252

Raad van State

Dhr. R.K. Visser

Secretaris

1 (1)

nee

163.111 (160.786)

19.241 (17.892)

182.352 (178.678)

189.000

X Noot

de heer Tunnisen is niet uit dienst, maar niet meer als topfunctionaris werkzaam per
8-11-2018.

Naast de hierboven vermelde functionarissen zijn er geen andere functionarissen die
in 2018 een bezoldiging boven het toepasselijke bezoldigingsmaximum hebben ontvangen,
of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden
of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2018 geen ontslaguitkeringen betaald die op
grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd. Er zijn geen functies als leidinggevend
topfunctionaris bij andere instellingen(en) die op grond van de WNT gemeld en openbaar
gemaakt moeten worden.

D. BIJLAGEN

BIJLAGE 1. ZELFSTANDIGE BESTUURSORGANEN EN RECHTSPERSONEN

Overzichtstabel inzake RWT's en ZBO's van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties Bedragen x 1.000 €

Naam van het ZBO of RWT

(1) Vastgestelde begroting

(2) Realisatie 2018

(3) = (2) – (1) Verschil realisatie en vastgestelde begroting

(4) Realisatie 2017

Bijzonderheden (Ja/Nee)

Kiesraad

Nee

Totale uitgaven

2.295

2.392

2.238

Totale ontvangsten

Saldo uitgaven en ontvangsten

2.295

2.392

2.238

Download

Ondertekenaars

Eerste ondertekenaar
K.H. Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Datum:15 mei 2019
Nummer:35200-IIB-1
Jaarverslag

Gerelateerde documenten

Hier vindt u documenten die gerelateerd zijn aan bovenstaand Kamerstuk.

Lijst van vragen

23 mei 2019

Lijst houdende een vraag over het Jaarverslag overige Hoge Colleges van Staat, Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad 2018 (Kamerstuk 35200-IIB-1) - Jaarverslag en slotwet overige Hoge Colleges van Staat, Kabinetten van de Gouverneurs en de Kiesraad 2018

Indiener E. Ziengs, voorzitter van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken

Lijst van vragen