Brief regering : Humanitaire situatie Soedan en specifiek El Fasher

36 180
Doen waar Nederland goed in is – Strategie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

32 735
Mensenrechten in het buitenlands beleid

Nr. 234
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 24 september 2025

Naar aanleiding van uw verzoek van 2 september 2025 om een debat inzake de situatie
in Soedan, mede naar aanleiding van het artikel «Unicef: duizenden ondervoede kinderen
dreigen te sterven in belegerde stad in Sudan» (Nos.nl, 27 augustus 2025) wil ik uw
Kamer, mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken, als volgt informeren.

Huidige situatie

Sinds april 2023 zijn het Soedanese leger, Sudanese Armed Forces (SAF), en de paramilitaire groep, de Rapid Support Forces (RSF), verwikkeld in een gewapende strijd. Als gevolg van het conflict kent Soedan
momenteel de grootste humanitaire- en ontheemdingscrisis ter wereld.

Meer dan 30 miljoen mensen hebben in 2025 humanitaire hulp nodig; een stijging van
20% ten opzichte van vorig jaar. Meer dan de helft van de Soedanezen (24,6 miljoen)
heeft te maken met acute voedselonzekerheid. Hongersnood is bevestigd in delen van
Darfoer en Kordofan. Volgens VN-experts en verschillende mensenrechtenorganisaties
wordt honger als wapen ingezet om de meest gemarginaliseerde groepen te verzwakken
en mensen te mobiliseren tot geweld. Recente data over de voedselzekerheidssituatie
zijn echter moeilijk te verkrijgen. De Soedanese autoriteiten hebben namelijk een
nieuwe IPC-analyse tegengehouden. VN-organisaties en ngo’s worden belemmerd in het
verzamelen en delen van informatie. Hierdoor is het zicht op de actuele humanitaire
noden ernstig belemmerd.

De zorginfrastructuur is grotendeels verwoest en 80% van de kinderen gaat niet naar
school. Door de vernietiging van watervoorzieningen en het gebrek aan schoon water
en sanitaire voorzieningen, zijn cholera-uitbraken in verschillende regio’s verergerd.
De oorlog in Soedan heeft geleid tot grootschalige ontheemding en migratie. Bijna
10 miljoen mensen zijn intern ontheemd en 4,6 miljoen mensen zijn het land ontvlucht.
Dit vergroot de druk op de toch al beperkte voorzieningen in de opvanglanden in de
regio Egypte, Libië, Tsjaad, Oeganda en Zuid-Soedan.

Het meest nijpend is de situatie in de stad El Fasher. Ruim tweehonderdduizend burgers
zitten vast in de deze stad in Noord-Darfoer. El Fasher wordt sinds mei 2024 belegerd
door de RSF, die alle handels- en aanvoerroutes hebben afgesneden. Levensreddende
hulp komt al meer dan een jaar nauwelijks de stad in. De RSF zegt te willen voorkomen
dat voedsel en wapens bij de troepen in de stad terecht komen. Burgers, inclusief
zo’n 130.000 kinderen, die zich nog in de stad bevinden mogen de stad niet verlaten
en proberen tussen bombardementen en hongersnood in leven te blijven. Zelfs de mutual aid groups, lokale burgerinitiatieven die onder andere gaarkeukens verzorgen, hebben als gevolg
van voedseltekorten hun werk grotendeels moeten stopzetten. De prijzen in de stad
stijgen waardoor het schaarse voedsel onbetaalbaar wordt.

De burgers van Noord-Darfoer, met name vrouwen en meisjes, zijn sinds de start van
het conflict in 2023 blootgesteld aan grootschalig geweld. Er zijn alarmerend veel
gevallen van seksueel geweld, grotendeels door (milities gelieerd aan) de RSF. Dit
heeft ook een etnische dimensie. De angst is dus ook dat als El Fasher valt, de burgers
in de stad slachtoffer zullen worden van deze ernstige vormen van etnisch geweld.
De aanval van RSF op het nabijgelegen Zamzam kamp in april 2025 is daar een voorbeeld
van – toen werden 1.500 burgers vermoord, en werden vele vrouwen en meisjes die probeerden
te vluchten slachtoffer van seksueel geweld.

Nederlandse humanitaire inzet

Voor de bredere Nederlandse inzet t.a.v. Soedan verwijs ik naar de brief aan uw Kamer
(Kamerstuk 29 237-207) van 21 februari 2025, alsmede de antwoorden op de Kamervragen van de leden Ceder
(2025Z15002), Dobbe (2025Z15099) en Paternotte (2025Z15576) van de afgelopen maand.

Nederland ondersteunt humanitaire organisaties werkzaam in Soedan bij het werk om
de hoogste noden te adresseren. Dit gaat zowel via flexibele financiering – zoals
aan de belangrijkste VN-organisaties (waaronder het Wereld Voedselprogramma/WFP en
UNICEF) en het Rode Kruis – als via financiering specifiek voor Soedan.

Zo financiert Nederland in Soedan de Dutch Relief Alliance en haar lokale partners
(EUR 6,7 miljoen), het Nederlandse Rode Kruis (EUR 500.000 voor de Soedanese Halve
Maan vereniging, en EUR 1,4 miljoen voor opvang van Soedanese vluchtelingen in Zuid-Soedan)
en het Soedan Humanitaire Fonds (EUR 16 miljoen), dat ook lokale burgerinitiatieven,
zoals gaarkeukens, ondersteunt. Het IFRC Disaster Response Emergency Fund – waar Nederland
dit jaar EUR 7,7 mln. aan bijdroeg – heeft bijna EUR 300.000 gealloceerd in reactie
op de aardverschuiving in Zuid-Darfoer die op 1 september jl. meerdere dorpen bedolf.
Hiermee is de Nederlandse landenspecifieke bijdrage aan Soedan in 2025 significant,
een erkenning van de omvang van de humanitaire crisis.

Ook draagt Nederland dit jaar EUR 55 miljoen bij aan het VN Central Emergency Response
Fund (CERF) dat in 2.025 USD 22 miljoen heeft vrijgemaakt voor Soedan.

Verder draagt Nederland bij aan opvang voor o.a. Soedanese vluchtelingen in de landen
in de regio (via het PROSPECTS-programma – in Sudan uitgevoerd door UNICEF, UNHCR,
ILO). Dit programma faciliteert toegang tot onderwijs en werk voor ontheemden, vluchtelingen
en gastgemeenschappen. Zo versterkt dit programma de weerbaarheid en zelfredzaamheid
van deze groepen.

De EU heeft voor 2.025 EUR 160 miljoen vrijgemaakt voor humanitaire hulp in Soedan.
De Speciale Vertegenwoordiger van de EU voor de Hoorn van Afrika, Annette Weber, blijft
zich inzetten voor bescherming van kritieke infrastructuur zoals dammen en waterreservoirs
in Soedan. Nederland ondersteunt dit initiatief door technische personele expertise
te bieden voor het in kaart brengen van de waterinfrastructuur en van de humanitaire
risico’s als deze beschadigd raakt. Vooralsnog nemen de aanvallen op civiele infrastructuur
toe.

Het Nederlandse ontwikkelingsprogramma voor Soedan is ondertussen aangepast aan de
oorlogssituatie en richt zich op twee doelen. Ten eerste, het versterken van de weerbaarheid
van Soedanese burgers en het voorkomen van geweld tussen gemeenschappen. Nederland
ondersteunt hierbij lokale conflictbemiddelingsinitiatieven en activiteiten gericht
op transitional justice. Ook wordt er ingezet op een inclusief vredesproces met plaats
voor alle Soedanese burgers. Nederland prioriteert bijvoorbeeld de bescherming van
mensenrechtenverdedigers en ondersteunt het werk van vrouwen (-rechten) organisaties.

Het tweede doel is verhoging van de lokale voedselproductie om de honger te bestrijden
en zelfredzaamheid te vergroten. Ondanks de ernstige gevolgen van het aanhoudende
conflict in Soedan blijft hulpverlening op dit gebied mogelijk. Onder andere door
de particuliere sector, die veel veerkracht toont en een belangrijke rol speelt bij
het leveren van goederen en diensten, vooral in gebieden waar hulporganisaties moeite
hebben om te opereren. Zo ondersteunt Nederland lokale bedrijven en ondernemers die
zich bezig houden met voedselproductie en het faciliteren van toegang tot zonne-energie
in actieve conflictgebieden zoals Darfoer en Noord-Kordofan. Dit is van cruciaal belang
om de massale hongersnood te verlichten en de lokale economie in stand te houden.

Deze programma’s ter versterking van lokale voedselproductie werpen hun vruchten af.
Zo worden aan beide zijdes van de frontlinie lokale voedselketens versterkt, waardoor
de private sector zijn distribuerende rol kan oppakken en voedsel binnen Soedan kan
verspreiden.

Humanitaire diplomatie

Op diplomatiek niveau oefent Nederland samen met andere gelijkgestemde donoren, de
EU en de VN druk uit op de strijdende partijen om meer hulp toe te laten in de delen
van het land waar de noden het hoogst zijn. Ook organiseert Nederland samen met het
Verenigd Koninkrijk en Liberia tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties
(AVVN) in september 2025 een High Level event over het belang van lokale burgerinitiatieven
inclusief Emergency Response Rooms en over het werk de Fact Finding Mission in Soedan. Het doel is de ernst van de humanitaire en mensenrechtensituatie in Soedan
te agenderen in het internationale debat.

Tot slot

De oorlog en humanitaire crisis in Soedan raken niet alleen de bevolking in Soedan
zelf, maar hebben ook verstrekkende gevolgen voor buurlanden en de veiligheid in de
Hoorn van Afrika. Meer dan 4 miljoen mensen zijn Soedan ontvlucht en worden voor het
overgrote deel opgevangen in buurlanden. De crisis in Soedan en de uitdagingen bij
opvang in de regio kunnen mede leiden tot een groeiende migratie naar Europa. Volgens
data van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) arriveerden in 2025 tot
nu toe iets meer dan 5.800 Sudanezen in Europa.

Nederland blijft zich inzetten voor humanitaire hulp ten behoeve van de Soedanese
bevolking, maar ook voor diplomatieke inspanningen om duurzame vrede te bevorderen.
Daarom bepleit Nederland in EU-verband en met internationale partners dat de strijdende
partijen tot een staakt-het-vuren komen, in combinatie met het instellen van sancties.
Zo gelden er nu sancties tegen personen en entiteiten die deel uitmaken van, of gelieerd
zijn aan, de SAF en de RSF, waaronder bevriezing van activa en reisverboden. Alleen
door gezamenlijk op te treden kunnen we verdere escalatie voorkomen en bijdragen aan
een stabielere en veilige regio.

De Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken,
A. de Vries