Brief regering : Vierde evaluatie van de Wet op de vaste boekenprijs over de jaren 2019-2023

Nr. 16
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juli 2025

Hierbij stuur ik uw Kamer de vierde evaluatie van de Wet op de vaste boekenprijs over
de jaren 2019–2023. Deze brief bevat mijn beleidsreactie en gaat in op ontwikkelingen
in het boekenvak die uit de evaluatie naar voren komen.

De wet werkt

Als Minister vind ik het belangrijk om bij te dragen aan de goede positie van het
boek via de Wet op de vaste boekenprijs. De vaste boekenprijs heeft twee belangrijke
doelen: het behouden van een breed en divers aanbod van boeken en een ruim, geografisch
gespreid netwerk van boekhandels. De evaluatie van onderzoeksbureau Ecorys wijst uit
dat deze doelen behaald worden: de wet biedt «zowel culturele als economische voordelen
voor Nederland» en draagt bij «aan het stimuleren en in stand houden van een vitale
lees- en schrijfcultuur in Nederland».1 Dat is hard nodig in een tijd waarin het leesvaardigheidsniveau van de Nederlandse
bevolking daalt. De evaluatie concludeert verder dat de vaste boekenprijs bijdraagt
aan een breed en divers aanbod van boeken en een ruim, geografisch gespreid netwerk
van boekhandels. Zonder de wet zou er sprake zijn van een verschraling van het boekenaanbod
in het Nederlands en Fries. Ik zie dan ook geen aanleiding om de wet aan te passen.

Over de wet

De wet bepaalt dat de boekhandel minimaal een jaar een door de uitgever vastgestelde
prijs moet hanteren voor nieuwe uitgaven. Door de stabiele verkoopprijs kunnen uitgevers
investeren in een veelzijdig aanbod van boeken. De wet zorgt er daarnaast voor dat
kleinere boekhandels in de regio niet op prijs hoeven te concurreren met grotere fysieke
of digitale winkels.

Sinds 2005 is de wet van kracht. Deze geldt voor papieren boeken in het Nederlands
en het Fries, met uitzondering van schoolboeken en wetenschappelijke publicaties.
Het Commissariaat voor de Media handhaaft de wet en ziet toe op de uitvoering.

De wet bepaalt dat er elke vier jaar een verslag naar de Staten-Generaal wordt gestuurd
over de doeltreffendheid en de effecten van de wet in de praktijk. Dit is een jaar
uitgesteld vanwege de uitzonderlijke situatie door corona. Onderzoeks- en adviesbureau
Ecorys onderzocht de effecten van de wet in opdracht van het ministerie en schreef
op basis daarvan een verslag.

Leeswijzer

In deze brief ga ik in op de uitkomsten van de evaluatie, marktcijfers, de zelfevaluatie
van het Commissariaat voor de Media en ontwikkelingen die van belang zijn voor de
werking van de wet.

De evaluatie van de Wet op de vaste boekenprijs bestaat, naast deze brief, uit onderdelen
die als bijlagen zijn opgenomen:

• het onderzoeksrapport Evaluatieonderzoek Wet op de vaste boekenprijs, opgesteld door onderzoeks- en adviesbureau Ecorys;

• de zelfevaluatie van het Commissariaat voor de Media, bestaande uit: Zelfevaluatie
toezicht en handhaving Wvbp 2019–2023

Evaluatierapport toezicht op en handhaving van de Wvbp

Beschrijving van werkzaamheden en taakuitoefening CvdM Wet op de vaste Boekenprijs.

Uitkomsten van de evaluatie

Uit het onderzoek van Ecorys blijkt dat de vaste boekenprijs zijn beoogde functie
«zeer waarschijnlijk» vervult.2 Dit is volgens het onderzoeksbureau het hoogst haalbare effect van deze wet dat gemeten
kan worden.3 «Op basis van uitkomsten van onze analyses kan worden gesteld dat de Wvbp doeltreffend
is in het behouden van een pluriform aanbod en het zorgen voor een fijnmazig netwerk
van fysieke boekhandels.»4 De pluriformiteit van titels voor het hele boekenveld is in de periode 2019–2023
stabiel gebleven. Uitgeverijen geven aan dat zij door de stabiele verkoopprijs van
commercieel succesvolle boeken voldoende inkomsten kunnen genereren om te investeren
in risicovollere boeken, zoals die van onbekende debutanten.5 Dit komt overeen met de ervaring van boekhandelaren. Door de hogere inkomsten van
bestsellers kunnen zij ruimte bieden aan meer titels.

Het aantal fysieke boekhandels is in de onderzoeksperiode licht afgenomen.6

Desondanks is er nog steeds een uitgebreid netwerk van boekverkooppunten in Nederland.
Wel neemt het aantal verkooppunten sterker af in de regio dan in stedelijke gebieden.
In de interviews geven verschillende partijen aan dat het aantal verkooppunten in
de regio kritisch begint te worden.7 In meerdere gemeenten in de regio zou er hooguit één verkooppunt zijn en gaat het
daarbij om een vestiging van een landelijke keten met een klein boekenassortiment.

De vaste boekenprijs is volgens de experts essentieel voor het overleven van boekhandels
in de regio.8 De wet kan niet helemaal voorkomen dat het aantal verkooppunten afneemt. Zonder de
wet zouden naar verwachting echter nog veel meer boekhandels verdwijnen, doordat deze
zouden moeten concurreren met webwinkels en grote ketens. De wet schakelt de concurrentie
tussen boekverkopers overigens niet volledig uit. Weliswaar kunnen zij niet op prijs
concurreren, maar wel op andere aspecten die voor de consument van belang zijn, zoals
het assortiment, de locatie, het bestelgemak en persoonlijke service.

Marktcijfers

De evaluatie biedt mede aan de hand van cijfers van KVB Boekwerk inzicht in de markt
rond het boek.

• Nieuwe en vertaalde titels. Volgens de Makersmonitor van KVB Boekwerk is het aantal
nieuwe titels per jaar redelijk stabiel gebleven in de onderzoeksperiode, net als
het aantal unieke vertaalde titels.9

• Aantal verkooppunten. Het aantal boekhandels is in de periode 2019–2023 licht afgenomen,
van 513 in 2020 naar 484 in 2023. Het gaat om een afname van 6%. Wel is het totale
aantal boekverkooppunten gestegen; het aantal winkels dat naast andere producten ook
boeken verkoopt, is toegenomen van 251 naar 290. Het gaat om een stijging van 16%.

• Pluriformiteit verkooppunten. Tussen 2019 en 2022 is de pluriformiteit van online-
en offline verkoopkanalen dichter naar elkaar toe gegroeid. Dit past in een brede
trend, waarin het marktaandeel van webshops groeit. COVID-19 heeft dit effect tijdelijk
versterkt.10

• Meerwaarde fysieke boekhandel. In eerdere evaluaties van de wet kwam al naar voren
dat de boekhandel een etalagefunctie heeft, die ertoe leidt dat mensen boeken kopen
die ze online niet hadden gekocht. De fysieke boekhandel draagt zo bij aan de zichtbaarheid
van het boek en het onder de aandacht brengen van onbekende titels.

Digitalisering

Digitalisering is een ontwikkeling die de reikwijdte van de wet kan veranderen, omdat
de vaste boekenprijs alleen op papieren boeken van toepassing is.

• Papieren boeken zijn nog steeds de meest populaire leesvorm.11

• Uit de gesprekken met belanghebbenden en de cijfers blijkt dat het marktaandeel van
het digitale boek binnen de boekenmarkt stabiel is.12

• De invloed van abonnementsdiensten voor e-books en luisterboeken binnen de boekenmarkt
groeit.

• Tijdens de coronaperiode had e-commerce een groter aandeel in de totale afzet (51%)
en omzet (58%) dan fysieke boekenwinkels. In 2022 en 2023 werden beide verkoopkanalen
gelijkwaardig op het gebied van omzet. Fysieke boekenwinkels hebben een groter aandeel
in de totale afzet (56%).13

• De conclusie is dat de reikwijdte van de wet ondanks de voortschrijdende digitalisering
nog steeds groot is.

Engelstalig aanbod

Een ontwikkeling die naast digitalisering van belang is voor de reikwijdte van de
wet, is de groei van het Engelstalige boekenaanbod.

• Het marktaandeel van anderstalige titels binnen de totale Nederlandse boekenmarkt
groeit: van 14% van de totale afzet in 2019 naar 20% in 2023.14 Het gaat daarbij vooral om Engeltalige boeken.

• De onderzoekers schrijven dat deze ontwikkeling zowel kansen als risico’s voor het
Nederlandse boekenveld met zich meebrengt. Engelse boeken vallen niet onder de vaste
boekenprijs. Dit kan leiden tot concurrentie met en een druk op de prijs van Nederlandse
boeken. Daarnaast zouden uitgevers zich meer kunnen gaan richten op Engelse boeken,
wat de mogelijkheden van Nederlandse schrijvers zou beperken. In interviews met spelers
in en kenners van het boekenveld wordt aangegeven dat de groei van Engelstalig aanbod
de Nederlandse taalvaardigheid kan beïnvloeden. Een kans daarentegen is dat het Engelstalige
aanbod nieuwe lezers kan aantrekken. Het Engelstalig aanbod hoeft volgens kenners
niet per se ten koste te gaan van het Nederlandstalige aanbod.

• Als de groei van Engelstalig aanbod sterk blijft, kan dit een effect hebben op de
grondslag van de wet. De wet kan in dat geval alsnog doeltreffend zijn, maar het effect
ervan op het totale Nederlandse boekenveld zou minder groot zijn. Het aantal boeken
dat onder de wet valt, neemt dan namelijk af ten opzichte van het totale aantal verkochte
boeken.

Invloed COVID-19 op de cijfers

De coronaperiode valt in de jaren waarover deze evaluatie gaat.

• Volgens het onderzoek heeft COVID-19 geen herleidbare invloed gehad op de pluriformiteit
van zowel de geleverde boeken aan boekwinkels als de verkochte boeken.15

• Een relatief beperkt aantal boekhandels ging failliet tijdens deze periode.

• Tijdens COVID-19 kende het marktaandeel van webshops een piek. Dit is in 2023 gelijkgetrokken
met fysieke winkels.

• Het is mogelijk dat boekverkooppunten in de toekomst alsnog moeten sluiten als gevolg
van het moeten terugbetalen van de coronasteun.16

Zelfevaluatie Commissariaat voor de Media

Het Commissariaat heeft zijn werkzaamheden rond toezicht en handhaving van de wet
ook in deze evaluatieperiode professioneel ingericht en goed uitgevoerd. Dialogic
concludeert dat gesprekspartners uit het boekenveld het belang van de handhaving door
het Commissariaat onderschrijven. «Het Commissariaat beschikt volgens gesprekspartners
over goede kennis en ervaring met betrekking tot de samenstelling en werking van de
boekenbranche.»17 Daarnaast is er, doordat de informatievoorziening over de vaste boekenprijs goed
op orde is en de wet de afgelopen jaren hetzelfde is gebleven, maar beperkt contact
nodig tussen de boekenbranche en het Commissariaat. Het Commissariaat is volgens de
gesprekspartners toegankelijk en handelt vragen en klachten snel en duidelijk af.

Tot slot

Nederland kent een rijk aanbod van boeken en een goed gespreid netwerk van boekhandels.
Dat is belangrijk, want lezen verrijkt de geest. Via de boekhandel kan iedereen in
aanraking komen met al het moois dat boeken te bieden hebben. Als Minister vind ik
het belangrijk bij te dragen aan de stabiele positie van boeken via de Wet op de vaste
boekenprijs. Op deze manier draag ik bij aan leesplezier, leesvaardigheid en het stimuleren
en in stand houden van een vitale lees- en schrijfcultuur in Nederland.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
E.E.W. Bruins