Brief regering : Verslag van de OJCS-Raad voor de onderdelen onderwijs en cultuur van 12 en 13 mei 2025

Nr. 440
BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 juni 2025

Hierbij stuur ik uw Kamer het verslag van de formele Raad voor Onderwijs, Jeugd, Cultuur
en Sport (OJCS-Raad) voor de onderdelen onderwijs en cultuur die op 12 en 13 mei 2025
in Brussel plaatsvonden.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
E.E.W. Bruins

De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
M.L.J. Paul

Onderwijs

Het onderdeel onderwijs vond plaats op 12 mei in Brussel. Voorafgaand aan het beleidsdebat
stonden de onderstaande stukken ter vaststelling geagendeerd, waarover uw Kamer eerder
in de geannoteerde agenda is geïnformeerd. Deze zijn zonder verdere opmerkingen aangenomen:

• Raadsresolutie Gemeenschappelijke Europees diplomalabel en volgende stappen richting
een mogelijk gemeenschappelijk Europees diploma

• Raadsaanbeveling over een Europees kwaliteitsborgings-, erkennings- en waarderingssysteem
in het hoger onderwijs

• Raadsconclusies over een inclusieve leeromgeving in de kinderopvang en op school

Beleidsdebat over de vaardigheidsunie

Tijdens het beleidsdebat zijn de onderwijsministers gevraagd om in te gaan op de vraag
hoe de samenwerking gericht op de Europese Onderwijsruimte1 en de recent voorgestelde Vaardigheidsunie2 elkaar inhoudelijk en qua bestuurlijke inrichting kunnen versterken en aanvullen.

Het voorzitterschap en de Commissie onderstreepten het belang van vaardigheden voor
alle onderdelen van het onderwijs, het versterken van basisvaardigheden en STEM-onderwijs
maken hier deel van uit. Vaardigheden en onderwijs in den brede zijn de sleutel voor
de toekomst als het gaat om de tekorten op de arbeidsmarkt, de groene en digitale
transitie, het concurrentievermogen en weerbaarheid van de EU. De Commissie benadrukte
ook het belang van een holistische benadering van het vaardighedentekort, met aandacht
voor burgerschap. Vaardigheden zouden een prioriteit voor alle beleidsterreinen moeten
zijn, niet alleen voor onderwijsbeleid en -ministers. Daarom moet de governance rondom
onderwijs gestroomlijnd worden en de synergiën met de Europese onderwijsruimte en
andere EU-initiatieven en bestuurlijke structuren (zoals bv. het Europees Semester)
zo goed mogelijk benut worden. De Commissie kondigde meer aandacht voor uitvoeringsaspecten
aan.

Veel lidstaten verwelkomden de extra aandacht voor basisvaardigheden en STEM, maar
velen benadrukten ook dat onderwijs een bredere rol vervult dan te voorzien in bestaande
arbeidsmarkttekorten en op langere termijn van strategisch belang is voor bredere
doelstellingen zoals persoonlijke ontwikkeling, democratie en burgerschap en sociale
cohesie. Doordat de lopende samenwerking gericht op de Europese Onderwijsruimte zoals
in de afgelopen 5 jaar vormgegeven, juist een dergelijke holistische visie heeft en
het onderwijs niet alleen vanuit economisch perspectief benadert, moet volgens sommige
lidstaten het vervolg van de Vaardigheidsunie daarin ingebed worden. De Europese Commissie
heeft nu echter het omgekeerde voorgesteld, ook als basis voor de bestuurlijke inrichting.
De bestaande overlegstructuren van de Europese Onderwijsruimte moeten volgens de meeste
lidstaten in elk geval gehandhaafd en gebruikt worden voor het bereiken van de doelen
die in de Vaardigheidsunie geformuleerd zijn, ook om overlappende structuren en additionele
administratieve lasten voor lidstaten te beperken. Daarbij werden er ook kanttekeningen
geplaatst bij het voorstel van de Commissie de aansturing van de Vaardigheidsunie
en advisering over het Europees Semester vorm te geven via een nieuw overlegplatform
met stakeholders (zoals het onderwijsveld, sociale partners, werkgevers- en werknemersorganisaties,
etc.) zonder betrokkenheid van de lidstaten.

Meerdere lidstaten vroegen om meer duidelijkheid met betrekking tot de behandeling
van de verschillende maatregelen onder de Vaardigheidsunie. In deze context werd door
Nederland een routekaart gevraagd en benoemd dat het van belang is dat de maatregelen
waarin het onderwijs centraal staat ook in de OJCS-Raad besproken worden. Veel lidstaten
gaven aan uit te kijken naar de resultaten van de brede evaluatie van de Europese
onderwijsruimte.

De Commissie benadrukte in de conclusie van het beleidsdebat continuïteit van de Europese
onderwijsruimte na te streven, en ook oog te hebben voor de bijdrage van onderwijs
aan de ontwikkeling van jongeren, burgerschapsonderwijs en Leven Lang Ontwikkelen.
Het moet gaan om onderwijs in vaardigheden waarmee burgers zichzelf in een dynamische
samenleving staande kunnen houden. De Commissie benadrukte hierbij ook dat het voortouw
bij de lidstaten ligt. Het inkomende Deense Voorzitterschap dankte voor de inbreng
van de lidstaten die het zal benutten bij de vervolgstappen in raadskader.

Diversen

EU-bewustzijn bevorderen door onderwijs (Polen)

Polen gaf aan dat het essentieel is om alle leeftijdsgroepen bewust te maken van het
functioneren van de Europese Unie. Om dit te bereiken is een reeks initiatieven ondernomen,
voornamelijk het ontwikkelen van (les)materiaal en het organiseren van activiteiten
zoals webinars, studiereizen en wedstrijden. Deze lesmaterialen zijn beschikbaar in
alle EU-talen en zijn geschikt voor het basis-, middelbaar en hoger onderwijs evenals
het volwassenenonderwijs.

Informele conferentie op 27–28 juni 2025 in Rome «One year after the Ministerial Meeting
of the G7 on Education: what steps should be taken to further improve cooperation
on education?» (Italië)

Italië informeert over de informele conferentie over coöperatie binnen G7 op het gebied
van onderwijs en nodigt alle onderwijsministers van de EU-lidstaten uit voor dit evenement
in Rome.

De negatieve impact van het gebruik van smartphones op scholen (Italië)

Italië gaf aan dat er in Italië onderzoek is gedaan naar het effect van het gebruik
van smartphones op scholen en dat het bewezen is dat het gebruik van smartphones negatieve
effecten op jongeren heeft, zoals, verminderde prestaties, geheugenverlies, mentale
gezondheid, etc. In sommige lidstaten zijn ook aal maatregelen ingevoerd om het gebruik
van smartphones te beperken of zelfs te verbieden. Ook Nederland heeft landelijke
afspraken over het gebruik van mobiele telefoons in de klas in het basisonderwijs
en speciaal onderwijs.3 Samen met Zweden verzoekt Italië om een Raadsaanbeveling over de negatieve gevolgen
van smartphones op scholen te introduceren.

Cultuur

Het onderdeel cultuur vond plaats op 13 mei. Voorafgaand aan het beleidsdebat stonden
de onderstaande stukken ter vaststelling geagendeerd, waarover uw Kamer eerder in
de geannoteerde agenda is geïnformeerd. Deze zijn zonder verdere opmerkingen aangenomen:

• Raadsconclusie over het ondersteunen van jonge kunstenaars bij de start van hun carrière.

• Raadsconclusies over de beoordeling van het rechtskader voor audiovisuele mediadiensten
en videoplatformdiensten.

Beleidsdebat over het Europees Cultuur Kompas

In het beleidsdebat stonden twee vragen centraal:

• Gezien de huidige uitdagingen van de culturele en creatieve sector, kunt u aangeven
of het Creative Europe programma moet worden aangepast om deze uitdagingen beter aan
te kunnen, en zo ja hoe?

• Gezien de huidige geopolitieke context, hoe kan het Europees Cultuur Kompas breken
met de huidige status quo en ervoor zorgen dat het strategische belang van cultuur
wordt erkend naast de nieuwe politieke prioriteiten die naar voren komen op EU- en
lidstaatniveau?

Tijdens de Raad op 13 mei heeft Nederland benadrukt dat het belangrijk is om ook in
het nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK) te blijven investeren in het Creative
Europe programma, zonder daarbij vooruit te willen lopen op de integrale onderhandelingen
over het MFK. Het is een relatief klein, maar goed zichtbaar en belangrijk programma
gericht op Europese samenwerking in culturele en creatieve sectoren, waar Nederland
veel baat bij heeft.

Daarnaast heeft Nederland aangegeven positief te zijn over het idee van het ontwikkelen
van een Europees Cultuur Kompas. Het Kompas biedt de mogelijkheid om samenhang te
bevorderen in het Europese cultuurbeleid en beleid met raakvlakken tot of kansen voor
cultuur.

Nederland heeft aangegeven veel waarde te hechten aan de culturele samenwerking in
Europa omdat dit bijdraagt aan het versterken van waarden als artistieke vrijheid,
de vrijheid van meningsuiting en een onafhankelijke en vrije pers. Daarbij benadrukte
Nederland het belang van meertaligheid en culturele diversiteit in de EU.

Het belang van het Creative Europe programma werd breed gedeeld door de lidstaten.
Mede in het licht van de aandacht voor democratische weerbaarheid van de EU werd cultuur
genoemd als middel om waarden als persvrijheid, artistieke vrijheid en de vrijheid
van meningsuiting te bevorderen door verschillende lidstaten. Ook het ontwikkelen
van een Europees Cultuur Kompas werd breed gesteund en dit voorstel zal de komende
tijd meer vorm krijgen en eind 2025 verschijnen.

Diversen

Een aantal lidstaten presenteerde Aob-punten. Denemarken gaf een presentatie over
het aankomende EU-voorzitterschap, Zweden presenteerde Kiruna als Europese culturele
hoofdstad in 2029, Estland vroeg aandacht voor de bijdrage van cultuur voor de paraatheid
van de EU, Italië informeerde over de Ukraine Recovery Conference, Duitsland vroeg
aandacht voor het Chemnitz White Paper over culturele hoofdsteden, Estland vroeg aandacht
voor de versterking van de democratische veerkracht van de EU door een gedeeld Europees
geheugen te bevorderen, Kroatië presenteerde het in eigen land opgezette platform
voor mediaeigenaarschap en transparantie van financiering en Spanje informeerde over
Mondiacult, UNESCO’s World Conference on Cultural Policies and Sustainable Development.
Tot slot presenteerde Spanje gezamenlijk met Portugal en daarnaast Frankrijk nog twee
relevante Aob-punten waarop hieronder wordt ingegaan.

EU-regelgeving voor AI en transparante en bescherming van auteursrechten (Spanje,
Portugal)

Spanje en Portugal hebben aandacht gevraagd voor de EU-regelgeving voor AI, met nadruk
op transparantie en bescherming van auteursrechten en gerelateerde rechten. Het debat
ging over de impact van AI op de culturele en creatieve sectoren. Zowel de kansen
die AI biedt, zoals het vergroten van de toegang tot cultuur en het bereiken van nieuwe
doelgroepen, als de risico’s, met name op het gebied van respect voor intellectuele
eigendomsrechten en ethiek. De vraag kwam aan de orde hoe EU-beleid en -programma’s
deze sectoren kunnen helpen de mogelijkheden van AI te benutten, terwijl de dimensie
van cultuur en creativiteit behouden blijft.

Verklaring over het belang van Europese filmdistributie en Europese coproducties (Frankrijk)

Op initiatief van Frankrijk werd aandacht gevraagd voor een verklaring over het belang
van Europese filmdistributie en Europese coproducties. Deze verklaring is door de
overgrote meerderheid van de lidstaten ondertekend, waaronder Nederland. In de verklaring
wordt onderstreept dat we in Europa prachtige speelfilms, animaties en documentaires
maken en dat de gezamenlijke productie van films, en de distributie ervan in heel
Europa nu belangrijker dan ooit is. Film is een krachtig medium dat ons verbindt,
online thuis, en offline in bioscopen. De verklaring is gepresenteerd door de Franse
Minister van Cultuur, Rachida Dati, tijdens het Filmfestival van Cannes.