Brief regering : Antwoorden op vragen commissie van de V-100 over het thema Uitvoering

Nr. 9
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 10 juni 2025

De vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat heeft vragen gesteld bij de jaarverslagen
en slotwetten over 2024 van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, naar
aanleiding van het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer en naar aanleiding
van de V-100 bijeenkomst.

Bijgaand ontvangt de Kamer de antwoorden op de gestelde vragen.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat a.i., S.T.M. Hermans

Vragen en antwoorden

Vraag 1:

Hoe gaat u borgen dat er langetermijnperspectief is waarop de inframarkt kan acteren
en zo de capaciteit effectief kan inzetten en als bedrijven zich meer kunnen richten
op capaciteitsverruiming door middel van digitalisering, robotisering en standaardisering?

Antwoord:

Sinds 2024 werkt RWS op basis van een meerjarige opdracht aan de instandhoudingsopgave
op het hoofdwegen- en hoofdvaarwegennet en het hoofdwatersysteem. Met deze meerjarige
opdracht kan verder vooruit worden gekeken dan voorheen en kan het werk inclusief
benodigd budget verder vooruit worden geprogrammeerd. Door binnen deze programmering
gelijksoortige objecten te bundelen in portfolio’s, brengt RWS meerdere objecten naar
de markt die opeenvolgend kunnen worden aangepakt. Omdat marktpartijen in portfolio’s
meerdere objecten gegund krijgen, kunnen zij standaardiseren. Ook biedt een portfolio,
met een doorlooptijd van maximaal 10 jaar, de mogelijkheid om te investeren in zowel
personeel als in innovaties zoals digitalisering en robotisering.

Vraag 2:

Hoe zorgt u ervoor dat de regelgeving binnen de aanbestedingswet/contractvorming innovatie
faciliteert en adapteert en hoe worden voorbeelden uit het buitenland hierbij betrokken?

Antwoord:

Rijkswaterstaat benut de ruimte die de aanbestedingswet biedt voor innovaties, bijvoorbeeld
door de bijzondere procedure van het Innovatiepartnerschap toe te passen. Hiermee
werkt Rijkswaterstaat met bedrijven in een samenwerkingsverband aan de ontwikkeling
en inkoop van innovatieve oplossingen, zoals in het programma Innovaties in de Kustlijnzorg
(IKZ). Een ander voorbeeld is het gebruik van het instrument Small Business Innovation
Research (SBIR) voor circulaire viaducten. Daarnaast levert Rijkswaterstaat input
op de herziening van de Europese aanbestedingsrichtlijnen, onder andere voor het eenvoudiger
toepassen van innovaties. Rijkswaterstaat onderzoekt op specifieke thema’s of er goede
voorbeelden in het buitenland zijn, bijvoorbeeld de werking van prijsmechanismen in
aanbestedingen.

Vraag 3:

Hoe gaat u borgen dat het ambtelijk apparaat bij Rijkswaterstaat in staat wordt gesteld
technische kennis, of de toegang daartoe, te vergroten en te versterken in het kader
van het verbeteren van de doelmatigheid en doeltreffendheid van de aanbestedingsprocedure?

Antwoord:

Het goed doorlopen van de aanbestedingsprocedure is een belangrijk vertrekpunt voor
de uitvoering van een project. Rijkswaterstaat houdt regelmatig marktconsultaties
om direct bij bedrijven in de infrasector op te halen op welke manier projecten het
best in de markt gezet kunnen worden. Daarbij is deskundig personeel essentieel. De
huidige krapte op de arbeidsmarkt is voor de infrasector sterk voelbaar op belangrijke
vakgebieden, zoals assetmanagement, inkoop- en contractmanagement en techniek. Rijkswaterstaat
leidt daarom mensen op in interne leer- en ontwikkeltrajecten op deze vakgebieden.

Vraag 4:

Welke mogelijkheden ziet u om te voorkomen dat onnodig veel technisch talent wordt
ingezet in aanbestedingen van infraprojecten die uiteindelijk door slechts één partij
zullen worden uitgevoerd?

Antwoord:

Om de toch al schaarse capaciteit zoveel mogelijk in te zetten voor de uitvoering
van projecten, zet Rijkwaterstaat in op het verminderen van de tenderinspanningen.
Dit gebeurt bijvoorbeeld door te werken met contractuele portfolio’s, waarmee een
aantal objecten gelijktijdig in een raamovereenkomst op de markt wordt gezet. Bij
voorkeur worden de afzonderlijke objecten binnen een raamovereenkomst vervolgens zonder
tender aan de geselecteerde partij of partijen gegund. Hiermee blijft het aantal tenders
beperkt. Ook zorgt dit voor het verminderen van de administratieve lasten aan zowel
de zijde van Rijkswaterstaat als aan de zijde van de markt.

Vraag 5:

In hoeverre voorziet u negatieve gevolgen van Europees aanbesteden voor lokale marktpartijen?
Hoe gaat u ervoor zorgen dat lokale partijen profiteren van renovatie- en vervangingsopgaven
binnen Nederland?

Antwoord:

Projecten boven de Europese drempelbedragen moeten volgens de Europese aanbestedingsprocedure
worden aanbesteed. De ervaring leert dat het overgrote deel van deze procedures in
de infrasector door nationale partijen wordt gewonnen en wordt uitgevoerd. De reden
is dat veel bedrijven in deze sector thuis zijn in de nationale regelgeving en lokale
vestigingen hebben, waardoor zij personeel in de omgeving hebben en regionaal/lokaal
georiënteerd zijn. Bij vrijwel alle projecten van Rijkswaterstaat zijn bedrijven uit
het midden- en kleinbedrijf betrokken, hetzij rechtstreeks, hetzij in onderaanneming
via een grotere bouwonderneming. Dat laatste is vaak het geval bij grote infrastructurele
projecten, waarbij passende ervarings- of geschiktheidseisen gelden waaraan een MKB-bedrijf
zelfstandig niet voldoet. Niet-Nederlandse bedrijven zijn veelal via Nederlandse bedrijven
op de Nederlandse markt actief of contracteren Nederlandse bedrijven bij de uitvoering
van het werk.

Vraag 6:

Welke concrete resultaten zijn er voortgekomen uit het Basiskwaliteitsniveau, de Meerjarenafspraak
instandhouding en Professionalisering assetmanagement en waar staan deze ten opzichte
van het doel?

Antwoord:

Bij brief van 17 juni 2024 (Kamerstuk 29 385, nr. 139) is de Tweede Kamer geïnformeerd over het verhogen van het productievolume voor de
instandhouding van de netwerken in beheer van Rijkswaterstaat. Met het vaststellen
van het basiskwaliteitsniveau is helder waar onze netwerken aan moeten voldoen. Bovendien
zijn er samenwerkingsafspraken met het ministerie gemaakt, waaronder een meerjarige
opdracht waarbij meer verantwoordelijkheid bij de uitvoeringsorganisatie is gelegd.
Hierdoor kan Rijkswaterstaat samen met de markt haar werkzaamheden optimaliseren en
efficiënt werken. Ook wordt middels het programma Assetmanagement 2.0 gewerkt aan
het steeds verder verbeteren van het inzicht in de staat van het areaal.

Met deze maatregelen is de productie op instandhouding in 2024 toegenomen (circa 2,6 miljard
euro) ten opzichte van 2023 (circa 2,1 miljard euro) en ligt Rijkswaterstaat op koers
om het productievermogen te vergroten naar de afgesproken 3 miljard euro per jaar
in de periode tot en met 2030. Conform de toezegging in het commissiedebat Strategische
Keuzes Bereikbaarheid van 2 april jl. wordt de Kamer binnenkort via het Meerjarenplan
Instandhouding nader geïnformeerd over de instandhoudingsopgave en de aanpak hiervan.

Vraag 7:

Onderkent u de noodzaak van een regierol voor u als Minister op de optimale inzet
van talent in de markt, middelen en grondstoffen voor de vervangings- en instandhoudingsagenda
voor IenW? Zo ja, hoe vult u deze in? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:

De instandhouding van de netwerken onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van
Infrastructuur en Waterstaat is een prioritaire opgave. Met het vaststellen van een
basiskwaliteitsniveau voor de netwerken in beheer bij Rijkswaterstaat en ProRail is
een stabiel, langjarig en robuust onderhoudsniveau geborgd. Dit bevordert de optimale
inzet van markt, middelen en grondstoffen voor deze prioritaire opgave. Ook staan
ProRail en Rijkswaterstaat in contact met de sector en kennisinstituten over initiatieven
om (technisch) talent optimaal in te zetten.

Vraag 8:

Deelt u de mening dat de instandhoudingsopgave zo omvangrijk is dat toename van hinder
onvermijdelijk is? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen om de acceptatie van de hinderbeleving
bij (vaar-/spoor)weggebruikers vanwege de renovatie- en instandhoudingsopgave te vergroten?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord:

Ja. IenW zet nadrukkelijk in op vroegtijdige communicatie, waarin wordt aangekondigd
dat we aan het werk gaan, waarom we dat doen en dat daarmee hinder voor de gebruiker
zal ontstaan. Daarbij doe ik een beroep op het begrip van de gebruikers voor de noodzaak
van het onderhoud en ik vraag hen om waar mogelijk bij te dragen aan het verminderen
van de hinder door het reisgedrag aan te passen. In de communicatie-uitingen nemen
we adviezen voor alternatieve (reis)mogelijkheden op. De communicatie is gelaagd:
op nationale schaal via de site VanAnaarBeter.nl en landelijke media. Regionaal waar
mogelijk in gezamenlijkheid met andere infra-beheerders en via de regionale mobiliteitsorganisaties
(zoals bijvoorbeeld https://www.amsterdambereikbaar.nl/nl/2025). Daarnaast is er specifieke communicatie rond de projecten in uitvoering en voor
bepaalde doelgroepen, zoals nood- en hulpdiensten. In de voorbereiding van de projecten
laten we via het omgevingsmanagement diverse stakeholders meedenken over de mogelijkheden
om de hinder bij uitvoering te beperken. De hinderbeleving wordt structureel gemonitord,
waardoor eventuele bijsturing mogelijk is.

Vraag 9:

Hoe gaat u ervoor zorgen dat de prioritering van de renovatieopgave zo goed mogelijk
wordt afgestemd op maatschappelijke impact?

Antwoord:

Bij de prioritering van de renovatieopgave wordt onder meer gekeken naar voldoende
budget, beschikbaarheid van capaciteit bij zowel Rijkswatersaat als de markt, het
belang van het object in het netwerk en de technische staat ervan. Gezien de omvang
van de totale instandhoudingsopgave worden werkzaamheden slim gebundeld, zodat er
meer werk kan worden verzet. Deze productieverhoging is noodzakelijk om ervoor te
zorgen dat de netwerken gebruikers en belanghebbenden ook op de langere termijn goed
blijven bedienen. Ook wordt het werk afgestemd tussen Rijkswaterstaat en ProRail met
andere (regionale) partners en uitvoeringsorganisaties om overlast voor de gebruiker
te beperken. We programmeren jaren vooruit, waardoor we niet alleen grip houden op
de maakbaarheid, maar ook kunnen analyseren welke impact het werk op de omgeving heeft.
Daarmee hebben we mogelijkheden om bij te sturen door bijvoorbeeld werken te combineren
of juist meer te spreiden over het land, zodat de impact evenredig wordt verdeeld.
Om de impact voor de reiziger en de omgeving zoveel mogelijk te beperken, passen we
de hinderaanpak toe. Die aanpak bestaat uit slim plannen, slim bouwen en slim reizen.
Met slim plannen worden de werkzaamheden van de infrabeheerders op elkaar afgestemd.
Met slim bouwen maken we afspraken met de markt over veilig bouwen, waarbij de overlast
wordt beperkt. Met slim reizen adviseren we de reiziger over alternatieve (reis)mogelijkheden.

Vraag 10:

Hoe zorgt u ervoor dat circulariteit en biodiversiteit/natuurinclusiviteit als randvoorwaarden
worden meegenomen in alle aanbestedingen voor vervanging en instandhouding?

Antwoord:

Rijkswaterstaat werkt volgens het vastgestelde basiskwaliteitsniveau aan de instandhoudingsopgave
voor de infrastructuur. Dit vraagt dat Rijkswaterstaat alle van toepassing zijnde
wet- en regelgeving, dus ook voor biodiversiteit en natuurinclusiviteit, volgt en
zorgt dat aannemers die werken in opdracht van Rijkswaterstaat zich hieraan houden.
Om circulariteit uit te vragen, maakt Rijkswaterstaat gebruik van het MKI-instrumentarium
(Milieukostenindicator). Hiermee wordt bij een aanbesteding in de eisen of de gunningscriteria
waardering gegeven aan het opnemen van circulaire oplossingen. Bij uitzondering wordt
er ook gebruikgemaakt van een expliciet gunningscriterium op circulariteit.