Brief regering : Bestuurlijke reactie AcICT-advies rationalisatie Cool: Gen Inkomensheffingen

Nr. 1500
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 24 april 2025

Met deze brief informeer ik uw Kamer over het definitieve advies van het Adviescollege
ICT-toetsing (hierna: het Adviescollege) over het project rationalisatie Cool:Gen
binnen de keten Inkomensheffingen (hierna: IH). In oktober 2024 heeft mijn ambtsvoorganger
uw Kamer geïnformeerd over de effecten van het Hoge Raad-arrest Box-3 op de doorlooptijd
van de uitfasering van Cool:Gen en daarbij aangegeven dat het Adviescollege onderzoek
ging doen naar dit project1. Bijgevoegd vindt u het definitieve adviesrapport met de bevindingen van het Adviescollege
dat ik op 17 april 2025 heb ontvangen.

In deze brief zal ik eerst het project rationalisatie Cool:Gen binnen de keten IH
inleiden. Vervolgens zal ik ingaan op de conclusies en de aanbevelingen uit het rapport
en daarbij aangeven welke acties de Belastingdienst neemt om opvolging te geven aan
de aanbevelingen van het Adviescollege. Gezien het grote maatschappelijke belang van
deze uitfasering wil de Belastingdienst de mogelijkheden om verbeteringen door te
voeren optimaal benutten. De waarschuwing van het Adviescollege met betrekking tot
eventuele uitloop neemt de Belastingdienst daarom serieus. Met de opvolging van de
aanbevelingen worden extra waarborgen ingebouwd. De Belastingdienst heeft hiermee
vertrouwen in de planning om dit moderniseringstraject uiterlijk eind 2027 te voltooien.

Het onderzoek van het Adviescollege heeft zich specifiek gericht op de uitfasering
van Cool:Gen binnen de keten IH. Over de uitfasering van Cool:Gen in andere ketens
heb ik uw Kamer in mijn brief van 6 maart 20252 geïnformeerd. De Belastingdienst zal niettemin in deze andere trajecten kijken naar
mogelijkheden tot verbetering, naar aanleiding van het onderzoek dat is gedaan in
de keten IH.

Over de uitfasering Cool:Gen

De Belastingdienst is verantwoordelijk voor de heffing van de inkomstenbelasting van
alle belastingplichtigen. Dit loopt grotendeels via het Aangifte Belasting Systeem
(ABS). Ongeveer twee derde van het ABS is ontwikkeld met de ontwikkelingssoftware
Cool:Gen. In 2019 is de Belastingdienst begonnen met de uitfasering van Cool:Gen.
Hierbij wordt de inkomensheffingsapplicatie ABS – die oorspronkelijk in Cool:Gen is
ontwikkeld – vervangen door JAVA-programmatuur.

Uw Kamer is in eerdere brieven geïnformeerd over de noodzaak van het uitfaseren van
Cool:Gen.3 Die noodzaak is onverminderd: het uitfaseren van Cool:Gen is en blijft noodzakelijk
om de continuïteit van de ICT-systemen van de Belastingdienst voor de toekomst te
garanderen. De expertise van deze verouderde ontwikkelingssoftware wordt binnen en
buiten de Belastingdienst steeds schaarser. Het is bovendien complex om wetswijzigingen
op een snelle en juiste manier door te voeren in deze systemen. Daarnaast stijgen
de licentiekosten voor de Belastingdienst.

De doorlooptijd van de uitfasering van Cool:Gen binnen de keten IH is, zoals uw Kamer
bekend is, beïnvloed door de herstelwerkzaamheden als gevolg van Hoge Raad-arresten
met betrekking tot Box 34. Deze capaciteit had anders eerder ingezet kunnen worden voor de uitfasering van
Cool:Gen.

Kern van het advies

Het Adviescollege onderschrijft de keuze van de Belastingdienst om – met een stapsgewijze
aanpak en een doordachte migratiestrategie – in te zetten op de uitfasering van Cool:Gen.
In het rapport stelt het Adviescollege desondanks dat de continuïteit van de inkomensheffingen
in de toekomst risico loopt omdat de gewenste oplossing niet tijdig gerealiseerd wordt.
Dit wijt het Adviescollege aan onvoldoende grip op de vervanging.

Om een – onvoorziene – uitloop verder tot een minimum te beperken heeft het Adviescollege
onderstaande conclusies en aanbevelingen gegeven. Onder deze tabel wordt inhoudelijk
op de punten ingegaan:

Conclusie

Aanbeveling

A. Prioriteit voor niet urgente activiteiten werkt vertragend.

1. Zorg voor sturing met adequaat mandaat.

B. Onvoldoende projectmatige beheersing maakt sturing moeizaam.

2. Verbeter projectmatige beheersing voor de vervanging van Cool:Gen.

C. Het ontwikkelproces leidt niet tot een kwalitatief goede oplossing.

3. Zorg dat het vernieuwde systeem met voldoende kwaliteit wordt opgeleverd.

Acties naar aanleiding van het advies

De Belastingdienst neemt de conclusies van het Adviescollege serieus. De aanbevelingen
helpen de Belastingdienst om aanvullende verbeteringen door te voeren en worden opgevolgd.

Bij de inschatting van de verwachte doorlooptijd door het Adviescollege is een (lineaire)
berekening, gebaseerd op de productiviteit uit het verleden, gebruikt. Deze is niet
maatgevend voor de rest van het project, de Belastingdienst verwacht namelijk een
toename van de productiviteit. De afgelopen periode stond het traject voor de rationalisatie
Cool:Gen in het teken van het opleiden en inwerken van teams en het neerzetten van
de randvoorwaarden, zoals bijvoorbeeld ontwikkelomgevingen. Bovenstaand is ook de
reden dat de Belastingdienst – na opvolging van de adviezen van het Adviescollege
– vertrouwen houdt in het realiseren van de eerder gecommuniceerde planning.

Uiteraard kunnen zich ontwikkelingen en factoren voordoen die tot een ander tijdpad
kunnen leiden. Indien bijstelling noodzakelijk is, zal ik uw Kamer informeren over
de dilemma’s en mogelijkheden.

Ik zal hieronder per aanbeveling ingaan op de verschillende verbeteringen.

1. Opvolging «Zorg voor sturing met adequaat mandaat»

Het Adviescollege bevestigt dat de rationalisatie Cool:Gen IH een grote opgave is
voor de Belastingdienst. Mede daarom doet het de aanbeveling om de besturing voor
dit programma te versterken. De Belastingdienst erkent het belang van een stevige
besturing op het programma. De Belastingdienst is inmiddels gestart met het aanscherpen
van de besturing en neemt hierbij de aanbevelingen van het Adviescollege mee.

Voor dit project wordt verder een hoog ambtelijke stuurgroep ingesteld onder leiding
van de ketenvoorzitter Inkomensheffingen als integraal eindverantwoordelijke voor
de realisatie van het traject. Hiermee wordt aangesloten bij de het programma Besturing
Belastingdienst en de recentelijk geïmplementeerde hoofdstructuur5. De stuurgroep ziet toe op de voortgang en productiviteit en zal, indien nodig, mitigerende
maatregelen treffen.

2. Opvolging «verbeteren projectmatige beheersing voor de vervanging van Cool:Gen»

Conform het uitgebrachte advies zal de Belastingdienst de projectmatige beheersing
intensiveren, met bijzondere aandacht voor het monitoren van zowel de voortgang als
de geleverde kwaliteit. Uiterlijk eind Q2–2025 zal de stuurgroep de planning en mijlpalen
beoordelen en daar waar nodig aanscherpen. Door een hogere cadans van de voortgangsrapportages
kunnen knelpunten eerder worden geconstateerd en weggenomen.

Verder zal de Belastingdienst in de planning ook maatregelen onderzoeken voor het
onverhoopt langer gebruik van Cool:Gen. Aanvullend hierop wil de Belastingdienst de
schaarse capaciteit die beschikbaar is voor de uitfasering van Cool:Gen zoveel mogelijk
ontzien van eventuele andere werkzaamheden, als gevolg van nieuwe wetgeving. Er wordt
onderzocht hoe de capaciteit binnen de keten IH kan worden versterkt.

Met betrekking tot het Logisch Data Model (LDM), een veelgebruikte manier van softwareplanning
en -management, adviseert het Adviescollege om een impactanalyse uit te voeren. De
Belastingdienst zal deze impactanalyse uitvoeren en op basis hiervan afwegen of het
traject wordt voortgezet, tijdelijk wordt gepauzeerd of volledig wordt stopgezet.
De totale kosten en de impact op de planning worden in deze analyse meegenomen.

Het Adviescollege vermeldt dat de overdracht van VpB uit IH in een vergevorderd stadium
is en geeft daarbij aan dat de afhankelijkheden tussen VpB en IH-activiteiten extra
aandacht vragen. De Belastingdienst herkent de aanbeveling en zal de extra aandacht
binnen de stuurgroep nader concretiseren.

Bovenop de aanbevelingen van het Adviescollege zal de Belastingdienst ook andere mogelijkheden
voor een verbeterde projectmatige beheersing onderzoeken zoals het inzetten van (externe)
Quality Assurance (kwaliteitsborging).

3. Opvolging «zorgdragen voor voldoende kwaliteit van het vernieuwde opgeleverde systeem»

Het Adviescollege geeft rond deze aanbeveling een aantal adviezen, bijvoorbeeld over
de vastlegging van testwerkzaamheden, om de kwaliteitsborging te verbeteren. De Belastingdienst
zal deze adviezen opvolgen en neemt dit mee in de bestaande kwaliteitsborging. Kwaliteitsborging
maakt sinds de start van rationalisatie Cool:Gen structureel onderdeel uit van het
project. Op dit moment is een derde van de migratie gerealiseerd en functioneert stabiel.

De niet-functionele eisen, strategische uitgangspunten rondom informatiebeveiliging
en softwarearchitectuur, zullen nader bekeken en aangescherpt worden. De nieuw ingestelde
stuurgroep zal hierop toezien. Verder zullen de testwerkzaamheden in lijn met het
advies worden uitgebreid en geïntensiveerd. Hierbij zal ook worden toegezien op de
adequate schriftelijke vastlegging. De eerder in deze brief genoemde uitwerking van
andere maatregelen op het domein van projectmatige beheersing zoals Quality Assurance
kunnen ook voorzien in een sterkere kwaliteitsborging.

Afsluitend

Ik wil het Adviescollege bedanken voor het uitgevoerde onderzoek, dat heeft geleid
tot waardevolle en wenselijke aanscherpingen binnen het project. Over zes maanden
zal een tussentijdse evaluatie van het project plaatsvinden. Uw Kamer wordt over de
verdere voortgang geïnformeerd via de periodieke stand-van-zaken-brief.

De Staatssecretaris van Financiën,
T. van Oostenbruggen