Brief regering : Selectie zesde tranche Regio Deals

Nr. 159
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 februari 2025

Om de grote uitdagingen van deze tijd aan te pakken vindt het kabinet de structurele
samenwerking met en in de regio zeer belangrijk. Het kabinet heeft daarom besloten
het programma Regio Deals door te zetten en heeft deze zomer, kort na haar aantreden
de zesde en tevens laatste tranche Regio Deals opengesteld voor nieuwe voorstellen.
Dit heeft geleid tot 27 voorstellen afkomstig uit heel Nederland. Regio’s geven in
deze voorstellen aan hoe zij samen met het Rijk en partners in de regio, willen werken
aan de opgaven in hun gebied.

In de Regio Deals staat het verbeteren van het leven, wonen en werken van inwoners
en ondernemers centraal. Dit gebeurt vanuit een brede integrale blik. Naast het versterken
van de economie gaat het ook om het verbeteren van het welzijn van mensen en de leefbaarheid
binnen een regio. Brede welvaart stimuleren en verbeteren is wat telt. Wat daarvoor
nodig is, verschilt per regio. De opgaven en aanpak in een stedelijk gebied zoals
in voormalige Zuid-Hollandse groeikernen zijn anders dan die in regio’s aan de grens
zoals in Zuid-Limburg of Zeeuws-Vlaanderen. Regio’s maken daarom in samenspraak met
partners in de regio zelf op maat gesneden voorstellen waaruit het kabinet een selectie
heeft gemaakt. In deze Kamerbrief licht ik toe met welke regio’s het kabinet aan de
slag gaat om de voorstellen voor deze zesde en laatste tranche uit te werken tot Regio
Deals.

Zesde tranche Regio Deals

Regio’s konden tussen 1 augustus en 1 november 2024 hun voorstel indienen gebaseerd
op het kader dat ik op 18 juli 2024 met uw Kamer heb gedeeld.1 In de voorstellen omschrijven betrokken partijen in de regio hoe zij samen met het
Rijk de brede welvaart in hun regio willen versterken en de samenwerking in de regio
en tussen Rijk en regio willen verbeteren. Ieder voorstel is gebaseerd op een analyse
van de huidige situatie in de regio, welke uitdagingen en kansen daar spelen, wat
het streefbeeld voor de regio is en welke aanpak de regio voor ogen heeft om daar
te komen.

Er zijn in totaal 27 voorstellen ontvangen.2 De aanvragen bevatten in totaal een financieringsverzoek aan het Rijk van € 565,1
miljoen euro. Voor de zesde tranche is in totaal € 244,3 miljoen euro beschikbaar.
Vanwege deze grote overvraging was het nodig zorgvuldig te kiezen welke voorstellen
mogen worden uitgewerkt tot een Regio Deal. Voor de geselecteerde voorstellen kan
vaak slechts een deel van de gevraagde Rijksbijdrage worden gereserveerd. Dit kan
consequenties hebben voor de inhoud van de aanpak in de regio waarbij scherpe keuzes
nodig zijn om die dingen te doen die de meeste impact hebben voor de regio.

In het selectieproces zijn de voorstellen zorgvuldig geanalyseerd op basis van het
eerder genoemde afwegingskader. Er is door alle betrokken departementen (VRO, BZK,
EZ, KGG, IenW, JenV, LVVN, OCW, SZW en VWS) gekeken naar de vier aspecten per aanvraag:
opgave, aanpak, financiën en organisatie. Zo is er gelet op de omvang en meervoudigheid
van de opgave, de integraliteit van de aanpak, de beschikbaarheid van cofinanciering
en de inrichting en afstemming van de organisatie. Daarnaast is er rekening gehouden
met een evenwichtige verdeling over Nederland, al eerder afgesloten Regio Deals en
andere gebiedsgerichte aanpakken van het Rijk. Bij de beoordeling stond steeds de
vraag centraal of duidelijk is hoe de voorgestelde aanpak bijdraagt aan het versterken
van de brede welvaart3 van inwoners en ondernemers in de betreffende regio.

Het kabinet is voornemens om de komende maanden met 16 regio’s de door hen ingediende
voorstellen verder uit te werken tot een Regio Deal en dus concrete afspraken tussen
het Rijk en de regio. Het ter beschikking stellen van de rijksbijdrage en het sluiten
van de Regio Deal is onder voorbehoud van overeenstemming tussen alle betrokken partners.
Het streven is dat alle 16 voorstellen medio 2025 zijn uitgewerkt tot een Regio Deal,
in de vorm van een convenant. In het convenant worden ook de looptijd en welke partijen
deelnemen aan de Regio Deal vastgelegd. In onderstaande tabel vindt u een overzicht
van de geselecteerde voorstellen. Bijlage 1 van deze Kamerbrief omvat een uitgebreidere
omschrijving van de regio’s, de opgaven die daar spelen en waar de regio beoogt op
in te willen zetten.

Tabel 1. Overzicht uit te werken Regio Deal voorstellen

#

Voorstel Regio Deal

Max. Rijksbijdrage Regio Envelop (incl. BTW x mln.)

Noord

#1

Noord-Drenthe

€ 15,0

#2

Noordoost-Fryslân

€ 18,0

#3

Eemsdelta

€ 8,5

Totaal Noord

€ 41,5

Oost

#4

Regio Foodvalley

€ 25,0

#5

Regio FruitDelta Rivierenland

€ 22,5

Totaal Oost

€ 47,5

Zuid

#6

Parkstad Limburg

€ 15,0

#7

Noordoost-Brabant

€ 25,0

#8

Zuid-Limburg

€ 10,0

Totaal Zuid

€ 50,0

Noordwest

#9

Regio Waterland

€ 13,0

#10

Vitale Wijken 2.0: Utrecht-Amersfoort

€ 20,0

Totaal Noordwest

€ 33,0

Zuidwest

#11

Barendrecht, Ridderkerk en Rotterdam

€ 8,3

#12

Zeeuws-Vlaanderen/Zeeland

€ 13,0

#13

Regio Groene Hart

€ 18,0

#14

Sierteeltregio

€ 10,0

#15

Voormalige Groeikernen Zuid-Holland (Capelle a/d IJsel, Nissewaard en Zoetermeer)

€ 10,0

Totaal Zuidwest

€ 59,3

BES

#16

Bonaire

€ 13,0

Totaal BES

€ 13,0

Totaal

€ 244,3

Niet geselecteerde voorstellen

Zoals eerder benoemd, kunnen niet alle voorstellen uitgewerkt worden tot een Regio
Deal. Ik realiseer me dat dit een teleurstelling is voor de regionale coalities die
veel moeite hebben gedaan om een voorstel in te dienen. Vanuit mijn ministerie is
contact opgenomen met de indieners van de niet geselecteerde voorstellen. Vanuit het
Rijk willen we met deze regio’s desgewenst meedenken over eventuele andere perspectieven
om de geadresseerde opgaven aan te pakken en daar waar mogelijk te koppelen aan andere
bestaande programma’s.

Financiering

Voor de zesde tranche Regio Deals is zoals genoemd € 244,3 miljoen beschikbaar. Hiervoor
gelden dezelfde financiële uitgangspunten als in de vierde en vijfde tranche: de eenmalige
bijdrage uit de Regio Envelop per deal bedraagt minimaal € 5 miljoen en maximaal € 40
miljoen inclusief BTW. De financiële bijdrage vanuit het rijk wordt met een specifieke
uitkering aan de regio’s beschikbaar gesteld. De regio draagt minimaal hetzelfde bij
aan co-financiering. Regio’s die er financieel minder sterk voor staan kunnen hier
beargumenteerd van afwijken.

De Rijksbijdrage is bedoeld als tijdelijke financiële impuls om regionale samenwerkingen
gericht op het versterken van de brede welvaart op gang te brengen. De inzet van dit
kabinet is dat deze bijdrage werkt als katalysator om dit doel te bereiken. Bij het
uitwerken van de voorstellen is nadrukkelijk aandacht voor het structurele effect
en borging van de activiteiten na afloop van de Regio Deal.

Tot slot

Dit is de laatste tranche van de Regio Deals. In de vorige vijf tranches zijn al meer
dan 65 deals gesloten in ongeveer 40 regio’s. Daar komen er nu nog 16 bij. Het sluiten
van de Regio Deal betekent de start van een intensieve samenwerking in de regio tussen
Rijk en regio voor de komende jaren. Daarnaast heeft het kabinet in het regeerprogramma
(bijlage bij Kamerstuk 36 471, nr. 96) aangegeven met regio’s en provincies tot investeringsagenda’s te willen komen. Ook
daar zijn we al mee aan de slag. Deze doorontwikkeling wordt gekoppeld aan de andere
relevante en bestaande programma’s en lopende trajecten, zoals die lopen rond de Novex
en nota ruimte, het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid en het recent door
het kabinet aangekondigde Nationaal Programma Vitale regio’s, als vervolg op het rapport
«Elke regio telt».4 Het kabinet vindt het belangrijk om blijvend samen te werken aan het versterken en
verstevigen van de relatie tussen Rijk en regio.

De Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, M.C.G. Keijzer

BIJLAGE: SAMENVATTINGEN SELECTIE VOORSTELLEN ZESDE TRANCHE REGIO DEALS

Noord-Drenthe

Noord-Drenthe, met de gemeenten Noordenveld, Tynaarlo en Aa en Hunze, vormt een groene
buffer tussen de steden Groningen en Assen. Veel inwoners maken gebruik van de stedelijke
functies als hoger onderwijs, werkgelegenheid en (academische) zorg. Binnen de regio
zijn er grote verschillen op het gebied van werk, inkomen, gezondheid, bereikbaarheid
en voorzieningen door toenemende vergrijzing, slechte verbindingen en een toenemend
tekort aan (relevant opgeleide) arbeidskrachten in het MKB, de zorg, de landbouw en
de vrijetijdseconomie. De regio zet in op het verbeteren van welzijn en minder zorg,
dorpscentra voor iedereen en duurzame economische ontwikkeling. Partners uit de regio
op het gebied van zorg, cultuur, welzijn, onderwijs, het bedrijfsleven en kennisinstellingen,
werken samen met de gemeenten aan de opgaven van de toekomst in Noord-Drenthe. Het
kabinet reserveert maximaal € 15 miljoen.

Noordoost-Fryslân

Noordoost-Fryslân is een plattelandsregio met ruim 125.000 inwoners, 90 dorpen, buurtschappen
en één stad. De leefbaarheid in het gebied staat onder druk: toenemende vergrijzing,
jongeren die wegtrekken, druk op de zorg en een tekort aan passende woningen. Voorzieningen
verdwijnen en zijn daardoor niet goed bereikbaar. De economie staat onder druk door
personeelstekorten. De regio is onderdeel van één van de elf gebieden uit het Nationaal
Programma Vitale Regio’s (regio Noord-Fryslân). Het voorstel heeft een brede en diverse
aanpak. Er wordt ingezet op het versterken van kleine kernen, sociale structuren en
ontmoetingsplekken, kleinschalige woningbouw, het realiseren van doorfietsroutes,
het bundelen van vervoerssystemen, een leven lang ontwikkelen, gebiedsontwikkeling
en lokale energiesystemen. Het kabinet reserveert maximaal € 18 miljoen.

Eemsdelta

Eemsdelta staat voor grote uitdagingen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid.
Het aantal jongeren dat in aanraking komt met drugs en criminaliteit stijgt, net als
het aantal vernielingen van scholen. In de regio zijn relatief veel arme(re) huishoudens,
veel inwoners hebben een slechte gezondheid en leerlingen haken zonder startkwalificatie
af. Tegelijkertijd bieden de twee zeehavens en een groot chemiecluster veel kansen.
Eemsdelta zet in op de weerbaarheid van jongeren, het herkennen van verleidingen en
hen perspectief en zelfvertrouwen bieden. Dit doet de regio samen met onderwijs- en
kennisinstellingen, wijkcentra, vrijwilligersorganisaties, bedrijfsleven, politie
en vele andere partners. Met de inzet van een jongerenpanel en kindergebiedsregie
worden jongeren betrokken bij de ontwikkelingen in Eemsdelta. Het kabinet reserveert
maximaal € 8,5 miljoen.

Regio Foodvalley

De Regio Foodvalley is één van de groenste regio’s van Nederland, met levendige dorpen
en hechte gemeenschappen. Innovatie voor verduurzaming van ons voedselsystemen zit
in het DNA van de sterke regionale economie. Toch is de regio kwetsbaar omdat de voorzieningen
en leefbaarheid niet automatisch meegroeien met de schaalsprong en verstedelijking
die is beoogd met de grote woningbouwopgave. De landelijke stikstofproblematiek en
de opgave voor natuurherstel in de landbouwtransitie concentreren zich bovendien in
de Foodvalley. Polarisatie en spanningen tussen bevolkingsgroepen dreigen als onvoldoende
wordt geïnvesteerd in de sociale cohesie in het gebied, in behoud van (onderwijs)voorzieningen
en in de toekomstbestendigheid van de voedselsector. Het kabinet reserveert maximaal
€ 25 miljoen.

Regio FruitDelta Rivierenland

De Regio FruitDelta Rivierenland is kwetsbaar: de bereikbaarheid is afhankelijk van
pontjes, er is weinig vervolgonderwijs en de toekomst van de Fruit- en laanbomenteelt
is onzeker door extremere weersomstandigheden. Het voorstel richt zich op toekomstbestendig
wonen, ondernemen en leven met innovatieve oplossingen als biobased woningen, energieopwekking
en slimme ruimtelijke planning in samenwerking met het waterschap. Er wordt ingezet
op verduurzaming van en innovatie in de tuinbouw- en laanbomensector. Hiervoor wordt
ingezet op jongeren, arbeidsmigranten en ondernemers voor de toekomst van hun eigen
regio. Deze inzet bouwt voort op de in de eerste Regio Deal opgezette Fruittechcampus.
Het kabinet reserveert maximaal € 22,5 miljoen.

Parkstad Limburg

Parkstad Limburg is van origine een mijnstreek die zich de afgelopen decennia opnieuw
heeft moeten uitvinden. Het verdwijnen van de kolenindustrie in de jaren ’60 had een
grote impact op de economische en sociale structuren in de regio. In 2019 en 2023
zijn twee Regio Deals afgesloten die al mooie resultaten laten zien. De problemen
zijn niettemin hardnekkig en vragen een aanpak met lange adem. De samenwerking tussen
Parkstad Limburg en het westelijke deel van Zuid-Limburg wordt langzaam maar zeker
geïntensiveerd. Zo wordt gezamenlijk gewerkt aan een programmalijn gericht op de ontwikkeling
van een internationale kenniseconomie in de grensstreek. Het kabinet reserveert maximaal
€ 15 miljoen.

Noordoost-Brabant

De regio Noordoost-Brabant is het thuis van 631.000 inwoners in 10 gemeenten. De voedselketen
is een belangrijke economische factor in de regio, met veel mkb en familiebedrijven
en 67% van het gebied is landbouwgrond. Het «goeie leven» van nu kent uitdagingen
en scheurtjes in het fundament, die de samenwerkende partijen, Regio Noordoost-Brabant,
triple helix organisatie Agrifood Capital, Noordoost-Brabant Werkt en Provincie Noord-Brabant,
in samenhang willen aanpakken. Ze zetten in op de kracht van ondernemers, inwoners
en het gebied om de beweging te maken richting een circulaire economie, het binden
van (jong) talent en een gezonde leefomgeving. Daarnaast willen ze de samenwerking
verbreden met andere partijen en gezamenlijk een lange termijn agenda maken voor de
regio. Het kabinet reserveert maximaal € 25 miljoen.

Zuid-Limburg

Zuid-Limburg wil een vervolg geven aan de ingezette lijn met de in 2023 gesloten Regio
Deal. De regio geeft prioriteit aan inspanningen gericht op sterke en gezonde leefgemeenschappen
en het behoud en de versterking van het unieke vijfsterren landschap. Samen met Parkstad
Limburg wordt daarnaast gewerkt aan de grensoverstijgende kenniseconomie en arbeidsmarkt.
De transformatie naar een circulaire economie heeft in deze regio, met een mondiaal
toonaangevend bedrijvencomplex in de chemische sector binnen haar grenzen, een bijzondere
dimensie. Het kabinet reserveert maximaal € 10 miljoen.

Regio Waterland

Als noordpunt van de Metropoolregio Amsterdam staat regio Waterland met voormalig
groeikern Purmerend voor grote maatschappelijke uitdagingen. Vergrijzing en ontgroening
zijn hoger dan het landelijk gemiddelde, de voorzieningen zijn gedateerd en voldoen
niet meer aan de huidige behoeften. Jongeren trekken de regio uit en basisvoorzieningen
staan onder druk. Om deze negatieve trend te keren, is er een sterke impuls en intensieve
samenwerking nodig. De regio richt zich op drie uitdagingen: behoud van jong talent,
vernieuwing van ouderenzorg, en versterking van een toekomstbestendig MKB. In het
multi-helix samenwerkingsmodel bundelen overheden, onderwijs, ondernemers en maatschappelijke
organisaties hun krachten om Waterland toekomstbestendig te maken. Het kabinet reserveert
maximaal € 13 miljoen.

Vitale Wijken 2.0: Utrecht-Amersfoort

De wijken Liendert (Amersfoort), Overvecht (Utrecht), Vollenhove (Zeist) en Centrale
As (Nieuwegein) kampen met vergelijkbare problemen op het gebied van bestaanszekerheid,
gezondheid, veiligheid en perspectief voor kinderen, jongeren en kwetsbare gezinnen.
Investeringen en ondersteuning in de wijken vragen om een lange adem. Ingezet wordt
op het verbeteren van bestaanszekerheid, vergroening en vernieuwing van de openbare
ruimte om ontmoeting en beweging en bewonersinitiatieven te stimuleren. Daarnaast
worden de wijkeconomie en arbeidsparticipatie bevorderd. Gemeenten, provincie, en
het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid werken samen met bewoners en jongeren
aan een aanpak die tot minimaal 2040 doorloopt. De plannen bouwen voort op de eerdere
Regio Deal Vitale Wijken 1.0. Het kabinet reserveert maximaal € 20 miljoen.

Barendrecht, Ridderkerk en Rotterdam

De regio Barendrecht, Ridderkerk en Rotterdam-Zuid kampt met toenemende grootstedelijke
problematiek (armoede, criminaliteit en ongelijkheid). Sociale en economische uitdagingen
stapelen zich op, zoals voedselarmoede, slechte gezondheid en een gebrek aan perspectief
voor inwoners in een kwetsbare positie. Het voorstel richt zich op het een gezonde
en veilige basis, een toekomstperspectief via werk en onderwijs en versterking van
de duurzame economische structuur, met Dutch Fresh Port als banenmotor. Samenwerking
tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs is essentieel om de leefomgeving te verbeteren,
armoede te bestrijden en criminaliteit aan te pakken. Met gerichte investeringen wil
de regio brede welvaart en leefbaarheid duurzaam verhogen. Het kabinet reserveert
maximaal € 8,3 miljoen.

Zeeuws-Vlaanderen/Zeeland

Zeeuws-Vlaanderen en Zeeland hebben te maken met bevolkingsafname, vergrijzing, vervoersarmoede
en een krappe arbeidsmarkt in zorg, toerisme en techniek. Dit leidt tot problemen
in leefbaarheid, sociale cohesie en de beschikbaarheid van voorzieningen. Voor Zeeuws-Vlaanderen
speelt daarnaast grensproblematiek. De plannen richten zich op versterking en een
toekomstbestendige regio voor Zeeland, Zeeuws-Vlaanderen, Schouwen-Duivenland, Noord-Beveland
en Tholen: een vitale leefomgeving, samenwerking tussen zorg, sport en onderwijs,
behoud van essentiële voorzieningen in Zeeuws-Vlaanderen, het verbeteren van het vestigingsklimaat
en een sterkere arbeidsmarkt, door het behouden en aantrekken van jongeren en vraag
en aanbod beter matchen. Het kabinet reserveert maximaal € 13 miljoen.

Regio Groene Hart

In de kern van het Groene Hart liggen 5 gemeenten (Bodegraven-Reeuwijk, Krimpenerwaard,
Lopik, Molenlanden en Vijfheerenlanden) met een vergelijkbaar landschap: een veenweidegebied,
veel grotere en kleinere dorpskernen en de melkveehouderij die bepalend is voor de
identiteit van de sterk verbonden gemeenschappen. De doorontwikkeling van de landbouw
is essentieel voor dit gebied, 84% van de grond is bestemd voor landbouw. De regio
zet in op vitale kernen door het binden van jongeren, een goed voorzieningenniveau,
een toekomstbestendige landbouwsector en breed economisch perspectief en het versterken
van de natuur en biodiversiteit. De gemeenten willen hiermee invulling geven aan het
interbestuurlijk opgestelde Ontwikkelperspectief Groene Hart 2050. Het kabinet reserveert
maximaal € 18 miljoen.

Sierteelregio

De Sierteeltregio bestaat uit de Duin- en Bollenstreek, het gebied rond Aalsmeer en
de kernen rond Boskoop waar de bloemen-, bollen- en boomteelt de identiteit van de
streek al eeuwenlang bepaalt. Ondanks de sterke economische ontwikkeling staat in
de regio de leefbaarheid onder druk, loopt de krapte op de arbeidsmarkt op en verkeren
de vele arbeidsmigranten in een kwetsbare positie. Via de themalijnen samen wonen,
samen werken en leren en samen leven zet de regio zich in om de bodem en het (drink)water
gezond te houden, de Green Flower Campus te realiseren en de leef- en arbeidsomstandigheden
van de arbeidsmigranten te verbeteren. De twee gemeenten en het Hoogheemraadschap
Rijnland, werken breed samen met diverse economic boards en onderwijsinstellingen
en waar mogelijk ook met de inwoners. Het kabinet reserveert maximaal € 10 miljoen.

Voormalige Groeikernen Zuid-Holland (Capelle a/d IJsel, Nissewaard en Zoetermeer)

Capelle aan den IJssel, Zoetermeer en Spijkenisse (nu: Nissewaard) boden een betaalbaar
en rustig alternatief voor het wonen nabij de grote, drukke stad. Anno 2024 staan
de steden voor een grote vervangingsopgave van woningen die in korte periode werden
gebouwd. Het woongenot én de woonaantrekkelijkheid is laag vanwege een gebrek aan
groen en een teveel aan grijs beton. Inwoners van verouderde wijken kampen vaker met
problematische schulden, onderwijsachterstanden en gevoelens van onveiligheid. De
sociale cohesie en samenredzaamheid is laag. Daarom richten de voormalige Groeikernen
zich op verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving, kansrijk en veilig opgroeien
en bestaanszekerheid. De Zuid-Hollandse Groeikernen fungeren als proeftuin om te leren
over de juiste aanpak van de groeikernenproblematiek, die ook elders in Nederland
speelt. De New Town Alliantie (8 gemeenten met vergelijkbare problematiek) profiteert
daarvan. Het kabinet reserveert maximaal € 10 miljoen.

Bonaire

Sinds 2010 heeft Bonaire een snelle ontwikkeling doorgemaakt. Het aantal inwoners
steeg van 15.679 in 2011 naar 25.133 in 2024 en groeit naar verwachting tot 30.500
in 2035. De infrastructuur en voorzieningen op Bonaire hebben de sterke bevolkings-
en toerismegroei niet kunnen bijbenen. Immigratie zet druk op sociale cohesie en vergroot
ongelijkheid. Ontwikkeling van ontbrekende voorzieningen kan de zelfredzaamheid vergroten.
Dit is essentieel gezien de armoede, hoge kosten van levensonderhoud en de afhankelijkheid
van toerisme. Met investeringen in een multifunctioneel centrum, gebiedsontwikkeling
(Antriol en Nort’i Saliña), schoolbereikbaarheid, openbaar vervoer, logistiek en verduurzaming
van scholen worden verbondenheid, bereikbaarheid en zelfredzaamheid gestimuleerd.
Deze aanpak vormt een basis voor een meerjarige sociaal-economische visie voor Bonaire.
Het kabinet reserveert maximaal € 13 miljoen.