Brief regering : Scope en vervolg Delta Rhine Corridor

30 196
Duurzame ontwikkeling en beleid

Nr. 216
BRIEF VAN DE MINISTER VAN KLIMAAT EN GROENE GROEI

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 december 2024

Voor het behalen van de energie- en klimaatdoelen van Nederland is tijdige realisatie
van energie-infrastructuur cruciaal. De Delta Rhine Corridor (hierna: DRC) is één
van deze cruciale infrastructuurprojecten. Op 27 juni jl. bent u door het vorige kabinet
geïnformeerd1 over de voortgang en de vertraging van het project. Sindsdien is er meer duidelijkheid
gekomen over de uitdagingen om dit ambitieuze en belangrijke project te realiseren.
Doorgaan met de huidige aanpak en procedure, zou voor het kabinet tot onacceptabele
extra vertraging van alle modaliteiten (waterstof, CO2, ammoniak en gelijkstroomkabels) leiden. Om toch tot een spoedige realisatie van
twee op de korte termijn belangrijke modaliteiten voor de verduurzaming van onze industrie
te komen, heeft het kabinet een besluit genomen over het vervolg. Deze brief stuur
ik u mede namens de Minister van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister van Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening.

Stand van zaken zomer 2024

Op 27 juni jl.2 is de Kamer geïnformeerd over vertraging in de voortgang van het DRC-project. Op
basis van de individuele planningen van de initiatiefnemers, welke ook extern getoetst
waren, bleek dat het project vertraging opliep. In plaats van de eerder gecommuniceerde
2028 als realisatiedatum, bleek dat de waterstofleiding pas in 2032 of zelfs later
gerealiseerd zou worden. De andere modaliteiten zouden nog later in de tijd volgen.
De vertraging was gebaseerd op de verschillende individuele planningen. In deze brief
is verder gemeld dat het vorige kabinet het DRC-project voortzette in een gezamenlijke
projectprocedure, in ieder geval tot en met de voorkeursbeslissing.3 Inzet was om daarna toe te werken naar afzonderlijke projectbesluiten per modaliteit.
De scope bleef ongewijzigd; waterstof, CO2, ammoniak en gelijkstroomkabels maakten deel uit van de scope. Daarnaast is in de
Kamerbrief de wil aangegeven om samen met de provincies, de markt uit te dagen om
met een voorstel te komen voor de aanleg van een herbruikbare buisleiding. Daarbij
zou met de provincie Noord-Brabant nogmaals de economische haalbaarheid van een herbruikbare
buisleiding voor o.a. lpg onderzocht worden. Ook is aan Gasunie gevraagd om tegelijkertijd
buiten de DRC-strook een alternatief tracé te verkennen om op andere wijze het cluster
in Rotterdam te verbinden met het landelijk transportnet van waterstof en de waterstofopslag
in het noorden van Nederland.

Ontwikkelingen sinds de zomer

Deze zomer is op initiatief van het Ministerie van Klimaat en Groene Groei de initiatiefnemers
verzocht om na het overleggen van individuele planningen, alsnog een betrouwbare integrale
planning op te leveren. Die planning was nog niet opgeleverd ten tijde van de Kamerbrief
in het voorjaar. De verwachting was, dat de tijdslijnen uit de zomer zouden verkorten
na een kwaliteitsslag op de planningen. Deze kwaliteitsslag heeft echter het tegenovergestelde
laten zien. De integrale planning toont aan dat het voortzetten van een gezamenlijke
procedure met de vier modaliteiten, veel meer tijd lijkt te gaan vergen dan in de
brief van 27 juni is aangenomen. De realisatie van de modaliteiten zou substantiële
vertraging oplopen en in verschillende scenario’s die er waren, kunnen oplopen tot
2040 of verder.

Deze vertragingen komen vooral voort uit de complexiteit van het project met meerdere
modaliteiten en verschillende initiatiefnemers. De belangrijkste oorzaken liggen in
de tijd benodigd voor het organiseren en operationaliseren van de samenwerkingsvorm
tussen de initiatiefnemers en de afhankelijkheid in de procedure van nog nader te
bepalen regelgeving, veiligheidskaders en normeringen. Ook is uit een analyse van
de initiatiefnemers gebleken dat de gezamenlijke onderzoeklast veel omvangrijker is
dan initieel ingeschat. Dit heeft vooral te maken met het te verwachten beslag op
de gereserveerde ruimte in de buisleidingenstrook waar de DRC gebruik van maakt. Na
het gezamenlijk plannen van de modaliteiten in de strook, werd zichtbaar dat de combinatie
van buisleidingen en kabels op een groot aantal plekken buiten de gereserveerde strook
zullen treden. Dat maakt de onzekerheid over de ligging groter en daarmee de onderzoeklast.
Ook de benodigde mate van afstemming neemt toe, zowel onderling als met bevoegde gezagen
en de circa 4000 perceeleigenaren.

Besluit tot aanpassing van de projectscope

Dit alles tezamen, maakt dat de realisatie van de modaliteiten in een gezamenlijke
procedure in de DRC, zoals beoogd in de Kamerbrief van 27 juni jl., ver uitloopt in
de tijd. Hierdoor komen de doelstellingen van dit kabinet om de industrie tijdig te
verduurzamen in gevaar. Daarom is samen met de initiatiefnemers gekeken, hoe het traject
van procedure tot realisatie minder complex kan worden gemaakt en onzekerheden kunnen
worden weggenomen. Gasunie had in de zomer al gekeken naar alternatieve routes voor
de waterstofleiding. Ook TenneT is gevraagd om naar alternatieven te kijken buiten
de DRC. In gezamenlijke sessies tussen het Ministerie van Klimaat en Groene Groei
en de initiatiefnemers, is intensief samengewerkt en gekeken welke scenario’s er zijn
om complexiteit te verminderen en onzekerheden weg te nemen. Uiteindelijk lagen er
twee scenario’s op tafel waartussen gekozen is. De consequenties, voor- en nadelen
van beide scenario’s zijn daarbij zorgvuldig gewogen.

Samen met de Minister van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister van Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening is het volgende besluit genomen. Besloten is om de scope van
de DRC te beperken tot de modaliteiten waterstof en CO2. Door de keuze van deze twee modaliteiten blijft perspectief behouden voor tijdige
verduurzaming van de industrie op basis van deze modaliteiten. Het besluit moest genomen
worden, omdat doorgaan met een gezamenlijke procedure met alle modaliteiten in de
DRC zou leiden tot te grote vertraging van alle modaliteiten.

Dit besluit is gericht op het zo snel mogelijk realiseren van waterstof en CO2 in de Delta Rhine Corridor. De consequentie van dit besluit is wel dat er voor de
diepe aanlanding van windenergie van zee naar een andere route gezocht moet worden,
met grote consequenties. Ammoniak maakt niet langer deel uit van de scope van de DRC-procedure.
Een herbruikbare buisleiding wordt niet toegevoegd aan de scope. Deze beide modaliteiten
zijn onvoldoende uitgewerkt om ze mee te nemen in het project. In de strook blijft
nog ruimte voor toekomstige buisleidingen.

Alternatieve afwegingen

Het kabinet heeft een alternatief scenario overwogen, waarin waterstof via een alternatief
tracé buiten de DRC loopt, de buisleiding voor CO2 slechts tot Moerdijk in de DRC te realiseren en ten oosten van Moerdijk de gelijkstroomkabels
in de DRC-strook te leggen. Daarmee belemmeren de verschillende modaliteiten elkaar
ruimtelijk niet en er kan ook snelheid worden gerealiseerd. De waterstofleiding zou
dan in 2033 gerealiseerd kunnen worden en de kabels rond 2035.

Voor dit scenario is niet gekozen, omdat het ingewikkeld werd om het landelijk transportnet
voor waterstof sluitend te krijgen tussen het cluster Rotterdam en Zuidwest-Nederland
(Noord-Brabant en Zeeland). Ook zou de verbinding van de CO2-buisleiding met Duitsland en Limburg dan niet tot stand komen. Verder zou de toekomstbestendigheid
van de buisleidingenstrook binnen het DRC-tracé na Moerdijk onder druk komen te staan.
Voor mogelijke toekomstige leidingen met gevaarlijke stoffen, waaronder ook ammoniak,
zou er dan onvoldoende ruimte beschikbaar zijn.

Motivatie van het genomen besluit

De belangrijkste afweging voor het genomen besluit om de scope in de DRC te beperken
tot waterstof en CO2, is om de vraag naar waterstof- en CO2-infrastructuur vanuit de markt met grotere urgentie te realiseren in de DRC. Dat
heeft grote voordelen voor het tijdig realiseren van de CO2 en waterstof infrastructuur. Het besluit draagt bij aan de realisatie van het landelijk
transportnet voor waterstof. Deze buisleidingen heeft de industrie nodig om op korte
termijn te verduurzamen. Vanuit de Tweede Kamer is er aangedrongen op snelheid en
een spoedig besluit. Ook draagt dit besluit bij aan de ontwikkeling van de Rotterdamse
Haven als waterstofhub en vormt het een solide basis voor de businesscase van CO2 opslag in Aramis. Met dit besluit ontstaat zekerheid voor de markt en kan de projectorganisatie
snel verder met de projectprocedure voor deze modaliteiten.

Als uitgegaan wordt van waterstof en CO2 in de DRC-procedure blijkt uit de gedetailleerde planningen van Gasunie dat de waterstofleiding
tot Boxtel, met dit besluit gerealiseerd kan worden tussen 2031–2032,4 waarbij de betrokken partijen versnellingsopties onderzoeken. In Boxtel wordt aangesloten
op de bestaande infrastructuur van Gasunie. Realisatie van de CO2 leiding tot Venlo zal naar verwachting in 2032–2033 plaatsvinden. Met Chemelot wordt
door Gasunie nog gesproken over de te verwachten volumes CO2. Afhankelijk daarvan kan de connectie van de CO2-buis met Chemelot en de Clauscentrale nog meegenomen worden in een ruimtelijke procedure.

Bij het weer opstarten van de DRC-procedure zal er actief worden gezocht naar zo veel
mogelijk integratie tussen waterstof en CO2. Indien blijkt dat dit voor één van de modaliteiten tot teveel vertraging leidt,
zal in afstemming tussen de initiatiefnemer en het Ministerie van Klimaat en Groene
Groei bekeken worden welke aanpassing in procedure of uitvoering mogelijk is voor
een optimale voortgang van het project. Hierbij staat tijdige realisatie van beide
modaliteiten voorop, conform dit besluit. Een andere reden voor dit besluit is de
toekomstbestendigheid van de DRC-strook. De waterstofleiding en CO2-leiding passen grotendeels in de DRC-strook, waarbij er ruimte overblijft voor toekomstig
transport van gevaarlijke stoffen per buisleiding, zoals ammoniak, waarvoor de buisleidingenstrook
initieel ook bedoeld was. In het Programma Energie Hoofdinfrastructuur (PEH), is de
mogelijkheid opgenomen om te onderzoeken of gelijkstroomkabels in de buisleidingenstrook
opgenomen kunnen worden. Dit alleen bij uitzondering en onder de voorwaarde dat het
veilig kan. Uit recent onderzoek door Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) blijkt
dat voor een veilige aanleg, waarschijnlijk een substantieel ruimtebeslag nodig is
vanwege veiligheidsafstanden tussen buizen en kabels. Hierdoor kan de toekomstbestendigheid
van de strook onder druk komen te staan als kabels in de DRC-strook zouden worden
aangelegd. Het lopende onderzoek hiernaar heeft nog niet geleid tot een definitieve
conclusie over de minimale veilige afstand tussen kabels en leidingen.

Het project is vanaf de start een internationaal project geweest met de bedoeling
om een Noordwest-Europese markt voor o.a. waterstof en CO2 te creëren. Met betrekking tot Duitsland is het van belang te melden dat de Duitse
Minister Habeck van het Bundesministerium für Wirschaft und Klimaschutz (BMWK) en
de Duitse Minister Neubaur van Ministerium für Wirtschaft, Industrie, Klimaschutz
und Energie (MWIKE) uit Noordrijn-Westfalen hun zorgen over de voortgang van de DRC
aan Nederlandse zijde met het kabinet hebben gedeeld. Zij hechten grote waarde aan
tijdige koppeling van met name de waterstofinfrastructuur tussen beide landen, maar
hebben ook alle verbindingen naar CO2-opslag in buurlanden hard nodig. Door dit besluit blijft Nederland een betrouwbare
partner voor Duitsland. Duitsland is inmiddels gestart met de aanleg van zijn waterstofkernnetwerk
en maakte in het afgelopen jaar vorderingen met zijn beleidsvorming op het gebied
van CO2-afvang, -transport en -opslag.

Met dit besluit blijft ook de verbinding met Zuidwest-Nederland en België in stand.
Verder blijft aansluiting op het landelijk waterstofnetwerk van industrieclusters
en centrales langs de route realiseerbaar, met name in de provincies Noord-Brabant
en Limburg. Met de provincie Noord-Brabant is recentelijk nog onderzoek gedaan naar
de clusters die perspectief bieden op een verbinding met de hoofdinfrastructuur. Met
Gasunie zal afgestemd worden hoe deze al in de ontwerpfase kunnen worden meegenomen.
Dit geeft de mogelijkheid aan alle betrokken provincies om hun industrie tijdig te
verduurzamen.

Consequenties voor een ammoniak- en herbruikbare buisleiding

Het initiatief om te komen tot een ammoniakbuisleiding bevindt zich in een relatief
vroege (verkennende) fase. Voordat de stap kan worden gezet richting uitvoering –
zoals bij de buisleidingen voor CO2 en waterstof – dient de huidige initiatiefnemer stappen te zetten in de uitwerking
van hun onderlinge samenwerking en in het uitwerken van het concrete ontwerp van een
veilige ammoniakbuisleiding. Daarnaast is meer duidelijkheid gewenst over het beleidskader
voor ammoniaktransport in Duitsland. Om vertraging voor de andere buisleidingen te
voorkomen is het besluit genomen dat de ammoniakbuisleiding geen onderdeel meer uitmaakt
van de scope van de DRC. Op basis van het voorliggende besluit blijft in de DRC-strook
wel ruimte beschikbaar voor een toekomstige ammoniakbuisleiding, mochten initiatiefnemers
op een later moment alsnog besluiten tot aanleg daarvan. Zoals beschreven in de onlangs
uitgebrachte kabinetsvisie waterstofdragers, is een buisleiding de preferente vervoersmodaliteit
voor grootschalig ammoniaktransport door Nederland. Het kabinet is bereid om (toekomstige)
initiatieven op dit vlak te faciliteren. In de kabinetsvisie wordt aangegeven dat
de mogelijk effecten en de beheersbaarheid bij een voorval of ongeval bij het vervoer
van ammoniak rechtvaardigen dat het kabinet zich inzet voor het volgende. Ten eerste
door nieuwe structurele stromen ammoniak over het spoor zoveel mogelijk te beperken.
Ten tweede door eventueel ammoniakvervoer per spoor – met name vanaf Rotterdam – te
laten plaatsvinden via de Betuweroute.5 Het kabinet blijft ook gecommitteerd om met de industriële partijen verder te werken
aan veiligheidsvraagstukken met betrekking tot het transport van ammoniak per buisleiding.

De herbruikbare buis (die in eerste instantie gebruikt zou worden voor lpg) wordt
niet toegevoegd aan de scope van de procedure, onder andere omdat er nog geen initiatiefnemer
is die de bereidheid heeft om deze buis aan te leggen en te beheren en het planningsproces
op zich kan nemen. Daarnaast is er ook nog geen zicht op een solide businesscase.
Ook bij deze buisleiding zijn er te grote onzekerheden, waardoor opname in de scope
de procedure voor andere modaliteiten zou vertragen. De mogelijkheid om in een latere
fase alsnog een herbruikbare buisleiding te realiseren in de buisleidingenstrook blijft
ook hier bestaan.

Consequenties voor de gelijkstroomkabels

Naast het scope besluit om de ammoniak- en de herbruikbare buisleiding niet op te
nemen in de DRC heeft het besluit nog een substantiële consequentie. De gelijkstroomkabels
die nodig zijn voor de diepe aanlandingen van windenergie op zee, vallen nu niet meer
binnen de scope van de DRC. Met het wegvallen van deze aanlandopties komt het tijdig
beschikbaar hebben van voldoende groene energie in Nederland en energieonafhankelijkheid
verder onder druk te staan. Dit kan ook consequenties hebben voor toekomstige netcongestie
en de mogelijkheden van (industriële) elektrificatie in met name Limburg op langere
termijn. Dit is voor de betrokken provincies belangrijk. Het is van belang voor de
diepe aanlandingen met spoed naar alternatieve routes te kijken. Het zal geen eenvoudige
opgave zijn om nieuwe tracés aan te wijzen, omdat op basis van eerdere en lopende
studies blijkt dat er weinig fysieke ruimte is voor het realiseren van (diepe) aanlandingen
van wind op zee. Een nieuwe procedure voor het vinden van een alternatief tracé voor
gelijkstroomkabels vergt naar alle waarschijnlijkheid een nieuwe plan-studie. Naar
inschatting van TenneT wordt de aanleg van de kabels dan pas vanaf 2040 gerealiseerd.
In overleg met TenneT kijkt het Ministerie van Klimaat en Groene Groei of dit via
een andere procedure eerder kan.

Het is zeer waarschijnlijk dat dit besluit extra kosten met zich meebrengt voor TenneT.
Dit heeft onder andere te maken met: de aanloopkosten, de extra onderzoekslast, stijgende
bouwkosten, betrekken van de (brede) omgeving en kosten of gederfde inkomsten voor
niet-getransporteerde elektriciteit (redispatchkosten) door opstoppingen op het transportnet.
Samen met TenneT, de initiatiefnemer van de gelijkstroomkabels, gaat het Ministerie
van Klimaat en Groene Groei het traject zo snel mogelijk opstarten. Daarvoor wordt
de komende tijd verkend hoe een alternatief traject in te steken en hoe dit zich verhoudt
tot het lopende programma Verbindingen Aanlanding Wind op Zee 2031 – 2040 (VAWOZ)
dat kansrijke alternatieven voor aanlanding van wind op zee in beeld brengt. Er wordt
met prioriteit – en in afstemming met TenneT – verkend hoe het alternatief traject
voor diepe aanlandingen van wind op zee vorm kan krijgen.

Betrokkenheid onderzoeken

Naast het genomen besluit over de scope van de DRC zijn er nog enkele (eerder) genoemde
onderzoeken en zaken die door de projectorganisatie zijn opgepakt.

Het kabinet is voornemens om, los van de DRC-procedure bij deze onderzoeken betrokken
te blijven.

• Er wordt aan een veiligheidskader voor transport van ammoniak per buisleiding gewerkt
om voldoende inzicht te krijgen in het handelingsperspectief in het onverhoopte geval
van een calamiteit, en daardoor aan het te eisen strenge maatregelenpakket voor de
leiding.

• Daarnaast loopt het onderzoek van NEN naar de wederzijdse beïnvloeding, onderlinge
afstanden en het effect van beheersmaatregelen van gezamenlijke ligging van gelijkstroomkabels
en buisleidingen in een strook. Dit onderzoek moet leiden tot normering. Het Ministerie
van Klimaat en Groene Groei blijft samen met het Ministerie van Infrastructuur en
Waterstaat betrokken bij de verdere uitwerking hiervan met het oog op mogelijke ontwikkelingen
in de toekomst. Vanuit het Rijk blijft de Minister van Infrastructuur en Waterstaat
betrokken bij verder onderzoek naar herbruikbare buisleidingen en de mogelijkheden
voor het realiseren van de modal shift van spoor naar buis.

• Het Rijk blijft ook betrokken door samen met de sector en andere bevoegde gezagen
te kijken naar beheer en optimaal gebruik van bestaande buisleidingenstroken.

• Tot slot is in oktober 2024 een studie toekomstbestendige passage Hollandsch Diep
door Rijkswaterstaat opgeleverd. Het Rijk blijft betrokken bij de opvolging voor de
mogelijkheden van een tweede buisleidingentunnel onder het Hollandsch Diep.

Openstaande moties

Tot slot wil het kabinet de Kamer informeren over de motie Grinwis c.s.6 en de motie Erkens c.s.7 In de motie Erkens wordt de regering o.a. verzocht om ervoor te zorgen dat de benodigde
infrastructuur zoals de DRC, zo spoedig mogelijk wordt gerealiseerd en al het mogelijke
te doen om deze cruciale randvoorwaarden tijdig te realiseren en versnelling te verwezenlijken.
Verder is de regering verzocht om ook ontbundeling van projecten te overwegen indien
dit de snelheid ten goede komt en om de Kamer te informeren over hoe zij dit beoogt
te realiseren. Met deze brief beschouwt het kabinet de motie Erkens c.s. voor wat
betreft de DRC als afgedaan.

Met betrekking tot de motie Grinwis c.s. worden in het project DRC raakvlakprojecten
en meekoppelkansen in het projectgebied geïnventariseerd en vindt afstemming daaromtrent
plaats met de regio. Bij meekoppelkansen wordt verkend of realisatie samen met het
DRC-project haalbaar is. Dit is mogelijk als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan.
Zo zijn de initiatiefnemers van de meekoppelkansen zelf verantwoordelijk voor tijdige
beschikbaarheid en aanlevering van de benodigde informatie, tijdige besluitvorming
en de nodige financiering. Als dit geheel binnen de DRC-projectplanning haalbaar blijkt,
kan een meekoppelkans meegenomen worden in de aanbesteding voor de realisatie. Anders
wordt teruggevallen op samenwerking om afspraken te maken over de wijze waarop het
DRC-project en het raakvlakinitiatief beide in de toekomst apart van elkaar zo efficiënt
mogelijk kunnen worden gerealiseerd. In het kader van participatie biedt het DRC-project
transparantie in de inventarisatie van raakvlakinitiatieven en meekoppelkansen evenals
de bijbehorende afstemming, afweging en besluiten. Zo is met de provincie Noord-Brabant
nog recentelijk onderzoek gedaan naar de clusters die perspectief bieden op een verbinding
met het waterstofnetwerk in de DRC. Naast Moerdijk (als onderdeel van cluster Rotterdam-Moerdijk)
gaat het om verbindingen in Tilburg/Dongen/Oosterhout, regio Eindhoven en Meierijstad.
Vervolgafspraken worden hierover gemaakt door de initiatiefnemer in de ruimtelijke
procedure van de DRC. Hiermee is de motie Grinwis c.s. afgedaan.

Met dit besluit kunnen de initiatiefnemers voortvarend verder werken aan de realisatie
van de verschillende modaliteiten en wordt duidelijkheid gegeven aan marktpartijen
om te investeren in verduurzaming. Het kabinet is zich ervan bewust van dat dit besluit
ook consequenties heeft. Bij een transitie waarin je aanloopt tegen problemen in de
uitvoering, hoort ook dat je keuzes maakt. Vervolgens moet gekeken worden hoe de consequenties
zo goed mogelijk worden ondervangen. Daar blijft het kabinet zich samen met alle initiatiefnemers
voor inzetten. Verder zal het kabinet met de betrokken provincies en andere bevoegde
gezagen blijven optrekken bij de realisatie van dit project.

De Minister van Klimaat en Groene Groei, S.T.M. Hermans