Brief regering : Beleidsreactie op onderzoek naar de markt voor incidentele loterijen

Nr. 241 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 september 2024

Met deze brief bied ik uw Kamer een onderzoek aan dat recent in opdracht van het Wetenschappelijk
Onderzoek- en Datacentrum (WODC) is uitgevoerd. Het gaat om het «Onderzoek naar de
markt voor incidentele loterijen», uitgevoerd door Dialogic. Het doel van het onderzoek
is inzicht bieden in de omvang en markt van incidentele loterijen en de rol van zogenaamde
«white label platforms»1 en het toezicht hierop.

Maatschappelijke organisaties kunnen op grond van artikel 3 lid 1 van de Wet op de
kansspelen met het organiseren van een incidentele loterij geld ophalen om de realisatie
van hun maatschappelijke doelen te financieren. Hierbij kan worden gedacht aan geld
voor sportverenigingen, muziekverenigingen, goede doelen of culturele initiatieven.
Voor het organiseren van een kleine incidentele loterij, waarbij de prijzenpot onder
de 4.500 euro is, dient een vergunning te worden aangevraagd bij de gemeente.2 Bij een prijzenpot hoger dan 4.500 euro dient dit te gebeuren bij de Kansspelautoriteit
(Ksa). Op grond van het Kansspelenbesluit worden voorwaarden verbonden aan het verlenen
van een vergunning, met als voornaamste eis dat minimaal 40 procent van de opbrengst
van de incidentele loterij naar het goede doel gaat.3

Aanleiding voor het onderzoek is de opkomst van white label platforms. Vanwege het
maatschappelijke belang van incidentele loterijen voor het goede doel is er behoefte
aan inzicht wat de voordelen en risico’s zijn van deze platforms en of regulering
daarvan gewenst is. Er is namelijk geen toezicht op deze bedrijven vanuit de vergunningverlener
(de Ksa of gemeente), omdat de maatschappelijke organisaties die de loterij willen
organiseren zelf verantwoordelijk blijven voor de vergunningaanvraag en de naleving
van de vergunningsvoorwaarden.

Uit de gegevens van 196 gemeenten met ruim 8,3 miljoen inwoners blijkt dat er gemiddeld
500 kleine incidentele loterijen per jaar worden georganiseerd. Dit aantal is een
ondergrens, onder meer omdat niet alle gemeenten data aanleverden. Er zijn gemeenten
waar in de afgelopen zeven jaar geen enkele loterijvergunning is verleend (zeventien
procent) en er zijn gemeenten waar het gaat om meer dan vijftig vergunningen in zeven
jaar (acht procent). De gemiddelde omzet wordt door 80 procent van de gemeenten geschat
op 5.000 euro of minder. Acht procent van de gemeenten schat de gemiddelde omzet van
kleine loterijen in hun gemeente op 10.000 euro of meer. De gemiddelde waarde van
de prijzenpot per loterij wordt door de meeste gemeenten (76 procent) geschat op 2.000 euro
of minder, tien procent van de gemeenten schat het op 4.000 euro of meer. In de regel
houden de verenigingen voor het gestelde doel enkele honderden tot enkele duizenden
euro’s over aan een loterij.

Loterijen met een prijzenpot van meer dan 4.500 euro moeten hiervoor een vergunning
vragen aan de Ksa. Voor grote incidentele loterijen zijn er gemiddeld 33 aanvragen
per jaar bij de Ksa. Vergeleken met de markt voor kleine loterijen zijn de vergunningsaanvragers
in deze markt minder vaak lokale verenigingen en vaker grote verenigingen of stichtingen.
De omzet per loterij varieert van enkele duizenden tot honderdduizenden of zelfs enkele
miljoenen euro’s. De gemiddelde afdracht per loterij aan het goede doel ligt rond
de 60 procent van de omzet. In totaal is er met grote incidentele loterijen in de
periode 2017–2021 circa vijftien miljoen euro afgedragen aan goede doelen, op een
totale omzet van ongeveer 22 miljoen euro.

Uit het onderzoek blijkt dat geen sprake is van een toe- of afname van het aantal
incidentele loterijen dat wordt georganiseerd sinds de opkomst van white label platforms.
Het onderzoek heeft drie white label platforms in Nederland geïdentificeerd die op
dit moment actief zijn.4 Grote incidentele loterijen georganiseerd met white label platforms genereren meer
omzet, maar de kosten voor het organiseren van een incidentele loterij met een white
label platform zijn ook meer dan drie keer zo hoog. Het organiseren van een incidentele
loterij met white label platform zorgt in absolute zin voor meer afdracht aan het
goede doel (gemiddeld ongeveer 135.000 euro tegenover 105.000 euro). Daarentegen hebben
incidentele loterijen georganiseerd met een dergelijke dienstverlener een relatief
lager afdrachtspercentage dan incidentele loterijen georganiseerd zonder hulp van
een platform (48,7 procent tegenover 65,1 procent). Het minimale afdrachtspercentage
van 40 procent wordt daarmee ruimschoots behaald. Er wordt geschat dat er in de periode
2022–2023 circa vijf procent van alle georganiseerde loterijen en bijna 20 procent
van de grote incidentele loterijen door white label platforms ondersteund zijn.

Voor kleine loterijen dient een aanvraag voor een vergunning bij de gemeente te worden
gedaan waar de trekking plaatsvindt. Uit het onderzoek komt naar voren dat niet alle
organisatoren van kleine loterijen een vergunning bij de gemeente aanvragen. Er bestaan
grote verschillen tussen gemeenten in de wijze waarop zij vormgeven aan het vergunningsbeleid
rond incidentele loterijen. Er zijn gemeenten die geen vergunning vereisen voor het
organiseren van incidentele loterijen, er worden verschillende eisen gesteld aan de
bijdrage aan het algemeen belang en er bestaan aanzienlijke verschillen in de hoogte
van de gevraagde leges. Hoewel uit het onderzoek geen misstanden naar voren komen
door deze verschillende werkwijzen, geldt dat gemeenten, wanneer zij bijvoorbeeld
tot een bepaald bedrag volstaan met een melding, in strijd is met artikel 1, eerste
lid, onder a, en art. 3 van de Wet op de kansspelen (Wok) handelen.

Hoe een gemeente toezicht houdt op incidentele loterijen is aan de gemeente en moet
ook op het lokale niveau ingevuld worden. Echter, de Algemene Plaatselijke Verordening
mag niet in strijd zijn met in casu de Wok. Dit is voor mij aanleiding om de uitkomsten
van dit onderzoek bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten onder de aandacht brengen,
haar te wijzen op de geconstateerde tekortkomingen en haar aan te spreken op de verplichtingen
die berusten bij de gemeenten met betrekking tot het organiseren van kleine incidentele
loterijen. De onderzoekers gaan daarnaast ook nog gemeenten informeren over de bevindingen
van hun onderzoek mede om kennisdeling te bevorderen met betrekking tot het organiseren
van een kleine incidentele loterij. Gezien de beperkte omvang van het aantal kleine
incidentele loterijen, de beperkte financiële omvang op lokaal niveau en het voornamelijk
lokale karakter van de incidentele loterijen zie ik beperkte afbreukrisico’s voor
het kansspelbeleid en daarom geen aanleiding voor wijzigingen in de systematiek van
vergunningverlening.

Het onderzoek geeft een relevant en informatief beeld over de aard en omvang van de
markt van vergunde incidentele loterijen en in het bijzonder de rol van white label
platforms in deze markt. Uit het onderzoek komt naar voren dat er geen grote markt
van white label platforms is en de tarieven van deze dienstverleners in verhouding
zijn tot soortgelijke dienstverlening. Hierbij speelt ook de dynamiek van vraag en
aanbod een rol. Een stichting of vereniging hoeft namelijk geen white label platform
in te huren voor de organisatie van een incidentele loterij. Voorts blijft de organisator
van de loterij verantwoordelijk voor de naleving van de vergunningsvoorwaarden waarop
toegezien kan worden. Ik concludeer hieruit dat nadere regulering van deze dienstverleners
nu niet nodig is. Ik blijf de ontwikkelingen op het gebied van incidentele loterijen
en white label platforms volgen.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, T.H.D. Struycken