Home
Kamerstukken
Brieven regering

Brief regering : Homogene Groep Internationale samenwerking 2025 (HGIS-nota 2025)

Tweede Kamer der Staten-Generaal

InhoudsopgaveAanbiedingsbriefLeeswijzerInleiding: Nederland en de wereld in 2025HGIS 2025 naar beleidsthema'sBeleidsthema 1: Versterkte internationale rechtsorde, eerbiediging van mensenrechten en gastlandbeleidBeleidsthema 2: Vrede, veiligheid en stabiliteit Beleidsthema 3: Effectieve Europese samenwerkingBeleidsthema 4: Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen Beleidsthema 5: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen Beleidsthema 6: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaatBeleidsthema 7: Sociale vooruitgang (incl. onderwijs)Beleidsthema 8: Versterkte kaders voor ontwikkeling Beleidsthema 9: Apparaatskosten (incl. postennet) en overige uitgaven BijlagenBijlage 1: De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2024Bijlage 2a: De HGIS uitgaven horizontaal: meerjarencijfers per begrotingBijlage 2b: De HGIS ontvangsten horizontaal: meerjarencijfers per begrotingBijlage 3: De non-ODA uitgaven naar beleidsthemaBijlage 4: De ODA-uitgaven naar beleidsthemaBijlage 5: De geplande ODA-uitgaven binnen de BHO-begroting per regio in 2025Bijlage 6: Berekening ODA-budget 2024-2029, realisatie ODA-prestatie 2023 en raming ODA-prestatie 2024-2029.Bijlage 7: Internationale klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden 2025Bijlage 8: Internationale inspanningen voor migratie in 2025

36 601 Homogene Groep Internationale Samenwerking 2025 (HGIS-nota 2025)

Nr. 1 HGIS NOTA 2025

Ontvangen 17 september 2024

Vergaderjaar 2024–2025

INHOUDSOPGAVE

Blz.AanbiedingsbriefBrief van de Minister van Buitenlandse Zaken Geachte voorzitter,Graag bied ik u de HGIS-nota 2025 aan. In de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) worden de uitgaven van de verschillende ministeries op het gebied van het buitenlandbeleid gebundeld, waarmee de onderlinge samenhang geïllustreerd wordt. Het uitgangspunt van de HGIS is het bevorderen van de samenwerking en de afstemming tussen de betrokken ministeries op het terrein van internationale samenwerking. Het doel van de HGIS is het bevorderen van de samenwerking en afstemming tussen de betrokken ministeries, voor een geïntegreerd en coherent buitenlandbeleid. De Minister van Buitenlandse ZakenCasparVeldkamp

Leeswijzer

Inleiding: Nederland en de wereld in 2025

HGIS 2025 naar beleidsthema's

Beleidsthema 1: Versterkte internationale rechtsorde, eerbiediging van mensenrechten en gastlandbeleid

Beleidsthema 2: Vrede, veiligheid en stabiliteit

Beleidsthema 3: Effectieve Europese samenwerking

Beleidsthema 4: Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen

Beleidsthema 5: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

Beleidsthema 6: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

Beleidsthema 7: Sociale vooruitgang (incl. onderwijs)

Beleidsthema 8: Versterkte kaders voor ontwikkeling

Beleidsthema 9: Apparaatskosten (incl. postennet) en overige uitgaven

Bijlagen

Bijlage 1: De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2024

Bijlage 2a: De HGIS uitgaven horizontaal: meerjarencijfers per begroting

Bijlage 2b: De HGIS ontvangsten horizontaal: meerjarencijfers per begroting

Bijlage 3: De non-ODA uitgaven naar beleidsthema

Bijlage 4: De ODA-uitgaven naar beleidsthema

Bijlage 5: De geplande ODA-uitgaven binnen de BHO-begroting per regio in 2025

Bijlage 6: Berekening ODA-budget 2024-2029, realisatie ODA-prestatie 2023 en raming ODA-prestatie 2024-2029.

Bijlage 7: Internationale klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden 2025

Bijlage 8: Internationale inspanningen voor migratie in 2025

Brief van de Minister van Buitenlandse Zaken

Geachte voorzitter,

Graag bied ik u de HGIS-nota 2025 aan. In de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) worden de uitgaven van de verschillende ministeries op het gebied van het buitenlandbeleid gebundeld, waarmee de onderlinge samenhang geïllustreerd wordt. Het uitgangspunt van de HGIS is het bevorderen van de samenwerking en de afstemming tussen de betrokken ministeries op het terrein van internationale samenwerking. Het doel van de HGIS is het bevorderen van de samenwerking en afstemming tussen de betrokken ministeries, voor een geïntegreerd en coherent buitenlandbeleid.

De Minister van Buitenlandse ZakenCasparVeldkamp

LEESWIJZER

Wat is de HGIS?

De Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) is sinds 1997 een budgettaire constructie binnen de rijksbegroting. In de HGIS worden de uitgaven van de verschillende ministeries op het gebied van het buitenlandbeleid gebundeld, waarmee de onderlinge samenhang geïllustreerd wordt. Het doel van de HGIS is het bevorderen van de samenwerking en afstemming tussen de betrokken ministeries, voor een geïntegreerd en coherent buitenlandbeleid. Binnen de HGIS worden de uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking die voldoen aan de criteria voor officiële ontwikkelingssamenwerking (Official Development Assistance, ODA) expliciet zichtbaar gemaakt.

De minister van Buitenlandse Zaken coördineert het Nederlandse buitenlandbeleid en daarmee de HGIS. De minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp heeft een coördinerende bevoegdheid voor de uitgaven aan ODA binnen de HGIS.

Twee keer per jaar wordt het parlement geïnformeerd over de ontwikkelingen binnen de HGIS. Op Prinsjesdag wordt de HGIS-nota aangeboden en op Verantwoordingsdag wordt het HGIS-jaarverslag aangeboden aan de Staten-Generaal. Deze documenten geven een integraal overzicht van alle uitgaven op het terrein van internationale samenwerking, die op de verschillende departementale begrotingen staan. De systematiek van de HGIS zal worden geëvalueerd, conform advies van de 17e Studiegroep Begrotingsruimte.

Buitenlandse betrekkingen zijn een zaak van het Koninkrijk der Nederlanden: Nederland in Europa, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten, alsmede de Nederlandse openbare lichamen in het Caribisch gebied (Bonaire, Sint-Eustatius en Saba). Waar de HGIS-nota spreekt over ‘Nederland’ of ‘Nederlands’ wordt daarmee bedoeld: ‘(van) het Koninkrijk der Nederlanden’, tenzij het gaat om zaken die specifiek het land Nederland betreffen, zoals het EU-lidmaatschap en ontwikkelingssamenwerking.

Opzet HGIS-nota 2025

HGIS-Beleidskader

De HGIS-nota 2025 geeft inzicht in de begrote middelen voor internationale samenwerking in 2025. De HGIS is ingericht langs negen beleidsthema’s. Deze indeling is gebaseerd op de begrotingen van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp en de internationale paragrafen van overige begrotingen. De toelichtende teksten zijn ontleend aan de Memories van Toelichting bij de begrotingen voor 2025 van de verschillende ministeries en geven een overzicht in vogelvlucht.

Meer uitgebreide toelichtingen worden in de begrotingen van de betrokken departementen weergegeven.

In de nota wordt eerst een aantal kaders geschetst ten aanzien van het buitenlandbeleid. Vervolgens wordt per beleidsthema de algemene beleidsdoelstelling gememoreerd en wordt op hoofdlijnen verder ingegaan op de geplande beleidsinzet in 2025 voor dit specifieke thema. Deze inzet is ontleend uit de beleidsagenda’s van de departementale begrotingen zoals deze tijdens Prinsjesdag 2024 zijn gepresenteerd. Omdat de beleidsinzet meestal gepaard gaat met een financiële inspanning, wordt dit in een tabel weergegeven waarbij de ODA-component specifiek wordt benoemd. Deze tabel geeft inzicht in de realisatiecijfers van 2023 en de ramingen voor 2024 en 2025. Ten slotte volgt een toelichting op de instrumenten zoals weergegeven in de tabel.

Bijlagen

Na de beleidsthema’s volgen acht bijlagen. In deze bijlagen worden gegevens, die verspreid staan over verschillende departementale begrotingen, gebundeld tot een overzichtelijk geheel:

Bijlage 1

Deze geeft een overzicht van de begrotingsontwikkelingen binnen de HGIS tussen de HGIS nota 2024 en HGIS nota 2025.

Bijlagen 2a en 2b

Hierin worden alle HGIS-uitgaven en -ontvangsten gepresenteerd per departement.

Bijlage 3

Een overzicht van de non-ODA uitgaven per beleidsthema.

Bijlagen 4 en 5

Hierin wordt een totaaloverzicht gegeven van de buitenlanduitgaven die als officiële ontwikkelingshulp (ODA) kwalificeren, respectievelijk per beleidsthema en per regio.

Bijlage 6

Geeft een berekening van het ODA-budget voor de periode 2024-2029.

Bijlage 7

Hierin wordt een raming van de verwachte publieke klimaatuitgaven voor ontwikkelingslanden in 2025 gepresenteerd.

Bijlage 8

Betreft een uiteenzetting van de internationale inspanningen in 2025 op het terrein van migratie.

Landenbijlage (bijlage 5): De HGIS-nota toont de allocatie van het gedelegeerde budget naar landen. Daarbij is de ordening op thema gehandhaafd, in lijn met het thematische karakter van de BHO-begroting. Vooralsnog blijft de focus de komende periode op de drie focusregio’s: Sahel, Hoorn van Afrika, en Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA). Het centrale budget is ter illustratie per regio toegevoegd.

INLEIDING: NEDERLAND EN DE WERELD IN 2025

Nederland en de wereld in 2025: een veranderende wereldorde

De internationale wereldorde verandert snel en fragmenteert. Technologische, economische en maatschappelijke ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Geopolitieke ontwikkelingen beïnvloeden wereldwijd onze speelruimte en belangen, in Nederland en de Caribische delen van het Koninkrijk. Dit vereist een veranderend, wendbaar en meer samenhangend buitenlandbeleid, dat als centraal doel heeft eraan bij te dragen dat we als inwoners van het Koninkrijk in vrede, recht en veiligheid kunnen leven.

Twee data kenmerken de veranderde geopolitieke context in het bijzonder. De eerste is 24 februari 2022: de grootschalige Russische inval in Oekraïne vormde een geopolitiek kantelmoment voor de Europese veiligheidsordening. De tweede is 7 oktober 2023: sinds de terreuraanval van Hamas op Israël, en de daarop volgende spiraal van geweld, is de regionale situatie in het Midden-Oosten ernstig geëscaleerd. Ook in 2025 zullen deze twee conflicten de internationale agenda kunnen blijven domineren. Daarbij zullen we Oekraïne onverminderd steunen. Ten aanzien van het Israëlisch-Palestijns conflict blijft Nederland streven naar een duurzame oplossing die door beide partijen wordt gedragen, waarbij het uitgangspunt de tweestaten-oplossing blijft.

Deze ontwikkelingen vinden plaats tegen de achtergrond van sterk toegenomen strategische competitie op het wereldtoneel. Naast een agressief Rusland is er sprake van een assertief China dat de internationale ordening in zijn voordeel wil veranderen en bereid is deze daarvoor onder druk te zetten. Maar ook andere (opkomende) landen worden assertiever in het inzetten van politieke, militaire én economische middelen om hun positie te verbeteren, ook als dit leidt tot uitholling van internationale normen en afspraken. Nederland wil daarom de internationale rechtsorde beschermen, de positie van Nederland en onze partners op het wereldtoneel versterken en de doelmatigheid en effectiviteit van multilaterale instellingen verbeteren. Politieke en militaire samenwerking in de NAVO, meer eigenstandige handelingsbekwaamheid en weerbaarheid van Europa, en het versterken van onze samenwerking met opkomende landen staan hierbij centraal.

De internationale oriëntatie van de Nederlandse samenleving en economie is een van onze grote krachten. Ons land heeft zich vaak succesvol aangepast aan internationale veranderingen en kan de toekomst daarom met vertrouwen tegemoet zien. Tegelijkertijd vereist een wereld met meer onzekerheid, onrust en oorlog een assertief kabinet dat, in dialoog met de samenleving, waakt over de Nederlandse belangen. Alle inwoners van het Koninkrijk, evenals de meer dan één miljoen Nederlanders in het buitenland, moeten erop kunnen vertrouwen dat de overheid al het mogelijke doet om ze veilig te houden. Nederlandse bedrijven en (maatschappelijke) organisaties moeten er ook op kunnen rekenen dat de overheid zich internationaal voor hen inzet. Eén derde van wat Nederland verdient komt van handel met het buitenland en daar zijn 2,4 miljoen voltijdsbanen mee gemoeid. Dit raakt direct aan de bestaanszekerheid van Nederlanders.

Daarom versterkt het kabinet de Nederlandse concurrentiepositie. Het verdienvermogen van Nederland, en daarmee het inkomen van Nederlanders, is prioriteit in het handelsbeleid.

Met Ontwikkelingshulp draagt het kabinet bij aan de sociaaleconomische ontwikkeling van arme landen. Dit doen we in het belang van deze landen en hun bevolking, maar ook uit welbegrepen eigen belang: Ontwikkelingshulp kan ook onze handelspositie versterken, irreguliere migratie helpen voorkomen en ons land veilig houden door bij te dragen aan stabiliteit in de landen rondom Europa. Dit kabinet voert bezuinigingen door op Ontwikkelingshulp, maar ondanks dat blijft Nederland een grote donor. Naar verwachting vallen we in 2027 maar net buiten de top 10 van internationale donoren. Het kabinet kiest er ook voor om te bezuinigen op de non-ODA middelen binnen de HGIS. De budgettaire gevolgen van deze bezuinigingen zijn zichtbaar in de begrotingen van 2025. Voor de HGIS-departementen geldt dat de bezuinigingen technisch zijn ingeboekt en verdeeld. Verdere beleidskeuzes over de inkleuring van de bezuinigingen zullen nog gemaakt worden. Hierover wordt de Kamer bij een volgend begrotingsmoment geïnformeerd.

HGIS 2025 NAAR BELEIDSTHEMA'S

De HGIS is ingedeeld langs een 9-tal beleidsthema’s (incl. een categorie apparaatskosten en overige uitgaven, waarbij ook de kosten voor het postennet zijn opgenomen). Het totale HGIS-budget voor 2025 komt uit op omstreeks EUR 10,7 miljard. Hiervan kwalificeert ongeveer EUR 7,2 miljard als Official Development Assistance (ODA).

Figuur 1

Figuur 2

Per beleidsthema wordt hierna specifiek ingegaan op de algemene doelstelling, de beleidsinzet voor 2025, de budgettaire gevolgen en een korte toelichting op de tabellen. Per onderdeel is expliciet het ODA-aandeel in de uitgaven inzichtelijk gemaakt. In bijlage 2 van deze nota is een totaaloverzicht opgenomen waarin per departement aangegeven is welk deel van de uitgaven en ontvangsten ODA en non-ODA betreft.

Beleidsthema 1: Versterkte internationale rechtsorde, eerbiediging van mensenrechten en gastlandbeleid

Algemeen

Het bevorderen van een goed functionerende internationale rechtsorde inclusief gastlandbeleid, met een blijvende inzet op mensenrechten, als integraal onderdeel van het buitenlandbeleid.

Een sterke internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten maken de wereld stabieler, veiliger, vrijer en welvarender. Dit vereist goed functionerende internationale instellingen en organisaties met een breed draagvlak, naleving en waar nodig aanvulling van de internationale wet- en regelgeving en voortdurende inzet tegen straffeloosheid voor de meest grove mensenrechtenschendingen en het voorkomen van deze schendingen. Omdat de mensenrechten het best worden gewaarborgd in goed functionerende democratieën, zet Nederland zich in om het krimpen van de democratische ruimte wereldwijd tegen te gaan De positie van Nederland als gastland voor Internationale Organisaties (IO’s) en diplomatieke missies, in het bijzonder organisaties met een mandaat op het gebied van vrede en recht, biedt een goed uitgangspunt voor de bevordering van de ontwikkeling van internationale rechtsorde. Deze rechtsorde is onlosmakelijk verbonden met universele mensenrechten. De bevordering van mensenrechten is een kernelement van het Nederlands buitenlandbeleid.

Beleidsinzet toegelicht

Mensenrechten, internationale rechtsorde en democratie

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is ondertekend door alle lidstaten van de Verenigde Naties, die daarmee ook zijn gehouden aan de uitvoering ervan. Mensenrechten zijn vaak een spreekwoordelijke «kanarie in de kolenmijn» voor stabiliteit en veiligheid. Landen die fundamentele vrijheden stelselmatig schenden zijn vaak ook landen waar interne onrust is of waar regionale instabiliteit vanuit gaat. Het kabinet wil mensenrechtenverdedigers in dergelijke landen, die soms met gevaar voor eigen leven ijveren voor een samenleving gebaseerd op vrijheid en gelijke rechten, ondersteunen. Nederland is in 2025 lid van de VN-Mensenrechtenraad (MRR) en werkt samen met het Kantoor van de Hoge Commissaris van de Mensenrechten (OHCHR). Binnen het mensenrechtenbeleid hanteert het kabinet de volgende prioriteiten: gelijke rechten voor vrouwen en meisjes, gelĳke rechten voor LHBTIQ+-personen, vrĳheid van religie en levensovertuiging, vrĳheid van meningsuiting online en offline en bescherming van mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke ruimte.

Een sterke internationale rechtsorde, waarin landen hun afspraken nakomen en dus ook mensenrechten worden nageleefd, is voor Nederland van cruciaal belang en een grondwettelijke taak (artikel 90). Ernstige en grootschalige mensenrechtenschendingen en internationale misdrĳven zoals agressie, oorlogsmisdrĳven, misdrĳven tegen de menselĳkheid en genocide, mogen niet onbestraft blĳven. Als landen of machthebbers zich onschendbaar voelen, ligt herhaling en verdere instabiliteit op de loer. Nederland heeft een sterke reputatie en een belangrijke verantwoordelijkheid als gastland van de internationaalrechtelijke instellingen die in Den Haag gevestigd zijn. Mede daarom hecht het kabinet aan berechting, opsporing (waaronder bewijsvergaring) en vervolging van misdrijven gepleegd door Da’esh en zal initiatief nemen tot het oprichten van een internationaal tribunaal en de benodigde nationale stappen zetten. Het kabinet zal er samen met andere getroffen landen alles aan doen om waarheidsvinding, gerechtigheid en rekenschap te bewerkstelligen voor de aanslag op vlucht MH17, onder meer door zich er voor in te blijven zetten dat de daders en andere verantwoordelijken hun straf en aansprakelijkheid niet ontlopen en de procedures bij de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) voort te zetten.

Binnen het mensenrechtenbeleid hanteert het kabinet de volgende prioriteiten: gelijke rechten voor vrouwen en meisjes, gelĳke rechten voor LHBTIQ+-personen, vrĳheid van religie en levensovertuiging, vrĳheid van meningsuiting online en offline en bescherming van mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke ruimte.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 1 Versterkte internationale rechtsorde, eerbiediging van mensenrechten en gastlandbeleid (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

01.01 Goed functionerende internationale instellingen met een breed draagvlak

77.390

21.054

59.260

21.932

56.735

21.932

01.02 Bescherming en bevordering van mensenrechten

68.143

36.837

68.902

39.055

51.903

26.839

01.03 Gastlandbeleid internationale organisaties

9.243

19.242

13.395

JenV

33.03.01 Opsporing en vervolging; NFI

849

899

33.03.03 Opsporing en vervolging; drugsbestrijding Suriname

111

140

200

91.01.02.19 Overig materiaal (WIPO)

252

417

91.01.02.17 SSO's (Europol en Eurojust)

12.364

23.237

IenW

17.01 Luchtvaart (ICAO)

1.234

1.455

18.01 Scheepvaart en havens (CCR en IMO)

1.032

1.156

1.155

SZW

02.24 Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet; Contributie CASS

Totaal

170.636

58.002

174.717

61.127

149.405

48.971

Financiële instrumenten

– Verplichte bĳdragen (verdragscontributies) aan de VN waarin de afdrachten aan het Restmechanisme voor Internationale Strafhoven (MICT) zĳn inbegrepen.

– Bĳdragen aan de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en het Internationaal Strafhof (ICC) en andere hoven en tribunalen.

– Bĳdragen en subsidies gericht op draagvlakversterking voor het Internationaal Strafhof, de strĳd tegen straffeloosheid en ter bevordering van de ontwikkeling van de internationale rechtsorde.

– Mensenrechtenfonds: inzet van het mensenrechtenfonds ter ondersteuning van de volgende prioritaire thema’s: gelijke rechten voor vrouwen en meisjes, gelĳke rechten voor LHBTIQ+-personen, vrĳheid van religie en levensovertuiging, vrĳheid van meningsuiting online en offline en bescherming van mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke ruimte. Er is een verdeling tussen de financiële instrumenten subsidies en bĳdragen aan (inter)nationale organisaties. Subsidies zĳn bedoeld voor de inzet van het mensenrechtenfonds binnen Europa en bĳdragen aan (inter)nationale organisaties zĳn bedoeld voor de inzet van het mensenrechtenfonds buiten Europa.

– Mensenrechten multilateraal: bĳdragen aan internationale organisaties ten behoeve van verdere bescherming en bevordering van mensenrechten met name de jaarlĳkse bĳdrage aan de Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) van de VN waarbĳ tevens specifiek wordt ingezet op de ondersteuning van de speciale procedures en verdragscomités, de prioriteiten van het Nederlandse mensenrechtenbeleid en de strijd tegen straffeloosheid.

– Bĳdrage aan huisvesting van Internationale Organisaties (IO’s) zoals het Internationaal Strafhof, het Internationaal Gerechtshof en het Permanente Hof van Arbitrage.

– Bĳdragen aan campagnes en lobby-activiteiten bĳ acquisitie van IO’s.

– Bĳdragen aan bĳeenkomsten van in Nederland gevestigde IO’s en aan bezoeken van hoge functionarissen, voor zover die de internationale zichtbaarheid van Nederland als gastland van IO’s bevorderen.

– Financiering van activiteiten met als doel dat de in Nederland gevestigde IO’s en diplomatieke missies goed kunnen functioneren binnen de kaders van de Weense verdragen en zetelovereenkomsten, alsmede de toepasselĳke Nederlandse wet- en regelgeving.

– Bĳdrage aan de asbest verwĳdering binnen het Vredespaleis.

JenV

– Contributie aan de World Intellectual Property Organization (WIPO).

– Bijdrage aan opsporing en vervolging Nederlands Forensisch Instituut (NFI).

– Bijdrage aan opsporing en vervolging drugbestrijding Suriname.

– Bijdrage aan de huisvestingskosten van Europol en Eurojust.

IenW

– Contributies en bijdragen aan diverse internationale organisaties mede gericht op de versterking van de Nederlandse handels- en ondernemingspositie voor lucht- en scheepvaart:

– Contributie aan International Civil Aviation Organization (ICAO).

– Contributie aan de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR).

– Contributie aan de International Maritime Organization (IMO).

– Bijdrage aan de North Atlantic Ice Patrol.

SZW

– Bijdrage aan het Administratief Centrum voor de Sociale Zekerheid voor de Rijnvarenden (CASS).

Beleidsthema 2: Vrede, veiligheid en stabiliteit

Algemeen

Het bevorderen van de Nederlandse en internationale veiligheid en stabiliteit door doelgerichte bilaterale en multilaterale samenwerking, bevorderen van democratische transitie in prioritaire gebieden, vooral aan de randen en in de brede nabuurregio van Europa, en steun aan Oekraïne. Veiligheid is geen vanzelfsprekendheid. De internationale omgeving verandert snel en ingrijpend. Wat er in de wereld om ons heen gebeurt, heeft direct gevolgen voor onze eigen veiligheid en voor onze welvaart. Veel van de grensoverschrijdende dreigingen waaraan Nederland blootstaat, zijn van een dusdanige omvang en complexiteit dat een geïntegreerde aanpak en samenwerking in internationaal verband geboden is. Voorbeelden zijn de proliferatie van massavernietigingswapens, terrorisme en gewelddadig extremisme, ongewenste buitenlandse inmenging door statelijke actoren, grensoverschrijdende criminaliteit en cyberdreigingen.

Beleidsinzet toegelicht

Veiligheidsstrategie

De basis voor de inzet van het kabinet op nationale veiligheid ligt besloten in de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrĳk der Nederlanden. Hierin worden de strategische doelstellingen voor de periode van 2023 tot 2029 uiteengezet. De Veiligheidsstrategie combineert de interne en externe dimensie van veiligheid. De Minister van Buitenlandse Zaken geeft invulling aan de internationale dimensie van de Veiligheidsstrategie.

Oekraïne

Voor betere coördinatie op het Oekraïne-dossier is besloten om in de Begrotingen 2025 van BZ en BHO een separaat subartikel voor Oekraïne in te richten. Op de BZ-begroting worden de budgetten voor steun aan Oekraïne gebundeld onder subartikel 2.6. Bestaande budgetten op de BZ-begroting voor de financiering van steun aan Oekraïne worden overgebracht naar het nieuwe subartikel 2.6. Hieronder vallen onder andere de thema’s accountability en gastlandschap, niet-militaire veiligheidssteun, wederopbouw en humanitaire hulp. Op de BHO-begroting worden de budgetten voor steun aan Oekraïne gebundeld onder subartikel 5.3. Hieronder vallen onder andere de thema’s wederopbouw en humanitaire hulp.

Opvang en bescherming in de regio

Nederland draagt bij aan een strategisch samenwerkingskader met vijf internationale organisaties waarbinnen landen specifieke programma’s worden uitgewerkt, met de focus op onderwijs en werk voor vluchtelingen en kwetsbare lokale bevolking. Dit zogenaamde PROSPECTS programma voorziet in een strategische beleidsdialoog met deze organisaties die een voortrekkersrol spelen bij de transformatie van een aanpak humanitaire hulp naar blijvende ontwikkeling in landen die veel vluchtelingen opvangen.

Nederland steunt via subsidies en bijdragen programma’s gericht op onderwijs voor vluchtelingenkinderen, toegang tot voorzieningen, bescherming van kwetsbare groepen en werk voor vluchtelingen en kwetsbare gastgemeenschappen.

Verlaging van het budget voor opvang in de regio betekent dat de ambities om perspectief te bieden aan vluchtelingen en gastgemeenschappen in de regio van herkomst, voor 2025 naar beneden worden bijgesteld.

Migratiesamenwerking

Nederland draagt in het kader van migratiesamenwerking bij aan programma’s voor migratie en ontwikkeling op het gebied van migratiemanagement, betere bescherming en perspectieven voor vluchtelingen en gastgemeenschappen, tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten, bestrijding mensensmokkel/-handel, datacollectie en onderzoek, voorkomen van irreguliere migratie en het bevorderen van terugkeer en herintegratie.

Daarnaast worden bijdragen verleend aan de vrijwillige terugkeer uit Nederland en de herintegratie in hun eigen land van ex-asielzoekers uit ontwikkelingslanden. Dat gebeurt via de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en maatschappelijke organisaties.

Het budget van migratiesamenwerking wordt tevens ingezet om de migratiepartnerschappen vorm te geven die Nederland heeft met een aantal landen die van grote relevantie zijn wat migratie betreft. Er wordt ook ingezet op verbreding van deze bilaterale migratiepartnerschappen, waartoe middelen vanuit andere begrotingsonderdelen worden ingezet in het kader van migratiesamenwerking.

De NAVO als hoeksteen van ons veiligheidsbeleid

De NAVO is de hoeksteen van het Nederlandse veiligheidsbeleid. Een ĳzersterke collectieve afschrikking en verdediging, zoals verankerd in Artikel 5 van het NAVO-verdrag, is hierbĳ de eerste prioriteit. Het kabinet wil wettelijk verankeren dat structureel minimaal 2% van het bruto binnenlands product aan Defensie wordt besteed, conform de NAVO Defence Investment Pledge. Dit doet het kabinet niet alleen omdat het binnen de NAVO is afgesproken, maar bovenal omdat een sterke en geloofwaardige krijgsmacht nodig is om de landen van het Koninkrijk en de Nederlandse belangen veilig te houden. De maatregelen ter versterking van de oostflank, die de NAVO sinds de Russische inval in Oekraïne heeft genomen, zĳn een helder signaal naar Rusland dat het schenden van ons verdragsgebied zal leiden tot directe betrokkenheid van het gehele bondgenootschap. Daarnaast is het van belang dat de NAVO oog houdt voor dreigingen en uitdagingen die hun oorsprong vinden buiten het Euro-Atlantisch gebied. Onder meer op de zuidflank, de Westelĳke Balkan en in de Indo-Pacifische regio zĳn er ontwikkelingen die van invloed kunnen zĳn op onze veiligheid.

In de geopolitieke competitie is het van belang om, ook in NAVO-verband, onze technologische positie te waarborgen en ons te verdedigen tegen het gebruik van opkomende technologieën in wapensystemen. Het kabinet draagt actief bij aan NAVO-innovatie initiatieven waaronder de Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic (DIANA) en het NATO Innovation Fund (NIF).

In 2025 is Nederland voor het eerst gastheer van de NAVO-top, waarbij de inzet is om de eensgezindheid en vastberadenheid van het bondgenootschap, alsook het directe belang van NAVO voor onze veiligheid en welvaart, centraal te stellen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 2 Vrede, veiligheid en stabiliteit (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

02.01 Goede internationale samenwerking ter bevordering van de eigen en bondgenootschappelijke veiligheid

92.826

36.868

61.208

02.02 Bestrijding internationale criminaliteit en terrorisme

15.916

19.207

6.552

02.03 Wapenbeheersing

14.917

3.216

11.227

3.252

11.349

3.252

02.04 Bevordering van veiligheid, stabiliteit en rechtsorde in internationaal verband

181.233

75.299

194.154

69.850

180.803

61.124

02.05 Bevordering van transitie in prioritaire gebieden

32.987

13.195

33.672

13.706

29.652

11.861

02.06 Oekraïne (V)

55.000

BHO

04.01 Humanitaire hulp

637.858

637.441

594.017

593.000

473.901

472.884

04.02 Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking

266.912

291.295

297.015

04.03 Veiligheid en rechtstaatontwikkeling

208.838

200.655

180.288

JenV

31.03.02 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie; internationale samenwerkingsoperaties

8.855

9.147

36.02.05 Nat. Veiligheid en Terrorismebestrijding

414

25.100

40.800

DEF

01.01.23 Internationale inzet (BIV)

1.136.963

3.454.798

2.023.616

09 Algemeen

9.730

12.060

‒ 2.794

Totaal

2.607.449

1.213.756

4.882.200

1.180.905

3.366.537

1.035.571

Financiële instrumenten

– Jaarlĳkse verplichte bĳdrage aan de NAVO.

– Jaarlĳkse bĳdrage aan het EU-Satellietcentrum en het Institute for Security Studies ten behoeve van de financiële verplichtingen (uitkering pensioengelden ex-WEU personeel) van de in juli 2011 opgeheven West Europese Unie (WEU).

– Jaarlĳkse subsidie aan de Atlantische Commissie, ter ondersteuning van het draagvlak in Nederland voor collectieve veiligheid in het kader van de NAVO, mede in aanloop naar de NAVO-top in 2025 en het bevorderen van het maatschappelĳk debat over de nationale en bondgenootschappelĳke veiligheid.

– Programma Ondersteuning Buitenlands Beleid (POBB) voor kleinschalige activiteiten met een katalyserende werking die het Nederlandse veiligheidsbeleid verder brengen, waaronder doorhet tegengaan van hybride dreigingen, bevorderen van economische veiligheid, en internationale weerbaarheid.

– Veiligheidsfonds, voor activiteiten met een aanjagende werking die het Nederlandse veiligheidsbeleid ondersteunen. Geoormerkte bijdragen via trustfunds in vooral non-ODA landen en bijv. lidmaatschappen van Centres of Excellence, dienen om NL belangen te waarborgen en waarden te versterken.

– Jaarlĳkse subsidie aan het in Den Haag gevestigde onafhankelĳke International Centre for Counter-Terrorism (ICCT).

– Nederlandse inspanningen in multilateraal verband, onder andere als lid van het Global Counterterrorism Forum en de Global Coalition against ISIS.

– Projecten ondersteund door het diplomatieke contraterrorisme netwerk van regionale veiligheidscoördinatoren, gericht op capaciteitsopbouw, preventie en aanpak van radicalisering en gewelddadig extremisme in voor Nederland prioritaire regio’s.

– Organisatie van de jaarlijkse ministeriële bijeenkomst van de Global Coalition to Counter ISIS (Anti-ISIS Coalitie).

– Jaarlĳkse subsidie aan het in Den Haag gevestigde onafhankelĳke Global Forum on Cyber Expertise (GFCE) voor capaciteitsopbouw op het gebied van cybersecurity, cyber crime, data protectie en e-governance.

– Ondersteuning van kleinschalige initiatieven in derde landen gericht op vergroting cybersecurity en cyberweerbaarheid.

– Het bevorderen van een normatief internationaal kader voor cyberactiviteiten.

– Jaarlĳkse bĳdragen aan het IAEA, de OPCW en de CTBTO.

– Ondersteuning van kleinschalige initiatieven gericht op uitvoering van het Biologische en Toxische Wapens Verdrag (BTWC), Non-Proliferatie Verdrag (NPV) en de Ottawa Conventie.

– Jaarlijkse bijdrage, via PV OPCW, aan TNO om met name de unieke status van OPCW ‘Designated Lab’ voor biomedische monsters e.a. te behouden.

– Jaarlĳkse bĳdrage aan de OVSE, OVSE Joint Consultative Group en OVSE Open Skies Consultative Commission

– Verdragscontributies aan de VN-crisisbeheersingsoperaties (vredesmissies).

– Bĳdragen uit het Stabiliteitsfonds voor de inzet op het snĳvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling. Het fonds spitst zich toe op een select aantal thema’s en landen en kan o.a. worden ingezet om activiteiten te financieren op het gebied van preventie van gewelddadig extremisme, ontmĳning en early warning, early action. Daarnaast worden een aantal lopende activiteiten uit het fonds gefinancierd, zoals het uitzenden van experts via de civiele missiepool (CMV), training voor Afrikaanse peacekeepers (GPOI), en bĳdragen aan de VN op specifieke thema’s.

– Het Makandra-programma is naar aanleiding van het amendement van het lid Sjoerdsma c.s., het amendement van het lid Van Helvert c.s. en een hoogambtelĳke interdepartementale missie gestart (zoals geïntroduceerd in Kamerstuk 20 361, nr. 194 ). Dit programma is gericht op technische assistentie aan Suriname met als doel het versterken van de rechtsstaat, het verbeteren van goed bestuur en het ondersteunen van de Surinaamse overheid en overheids-agentschappen bĳ het opstellen van de juiste kaders en randvoorwaarden voor duurzame ontwikkeling en economische groei. In 2023 werd het budget voor het programma (2021-2025) verhoogd van in totaal EUR 6 naar EUR 10 miljoen (Kamerstuk 20 316, nr. 205).

– Er is structureel EUR 25 miljoen beschikbaar voor de beveiliging van diplomaten en ambassades in gebieden met een hoog-risicoprofiel. Deze taken worden grotendeels uitgevoerd door Defensie. Daarom worden deze middelen jaarlĳks overgeheveld naar de Defensiebegroting.

– Bĳdragen ten behoeve van de trainingen van buitenlandse diplomaten in Nederland.

– Het Nederlands Fonds voor Regionale Partnerschappen (NFRP) wordt gebruikt om organisaties en mensen te ondersteunen bĳ het verbeteren en versterken van democratische processen, institutionele capaciteit en de rechtsstaat. Het NFRP bestaat uit het Matraprogramma (Matra: maatschappelĳke transformatie) gericht op het Oostelĳk Partnerschap en Pre-accessie regio (de Westelĳke Balkan en Turkĳe) en het Shirakaprogramma, gericht op het Midden-Oosten en Noord-Afrika, elk met eigen beleidsaccenten.

– Onder dit artikelonderdeel worden ook de budgettten voor steun aan Oekraïne gebundeld. Hieronder vallen onder andere de thema’s accountability en gastlandschap, niet-militaire veiligheidssteun, wederopbouw en humanitaire hulp.

BHO

– Ongeoormerkte bijdragen aan het wereldwijde VN-noodhulpfonds Central Emergency Response Fund (CERF), UN-OCHA en het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) ten behoeve van de snelle beschikbaarheid en flexibiliteit van humanitaire hulp;

– Ongeoormerkte bijdragen aan UNHCR, UNRWA, UNICEF, WHO en WFP, eveneens ten behoeve van snelle beschikbaarheid en flexibiliteit;

– Crisisspecifieke bijdragen aan VN-organisaties, het (Internationale) Rode Kruis en subsidies aan Nederlandse NGO’s (Dutch Relief Alliance-DRA);

– Bijdragen ten behoeve van versterking van de responscapaciteit van lokale actoren en innovatie van het humanitaire systeem, waaronder het anticiperen op rampen;

– Bijdragen ten behoeve van de integratie van specifieke thema’s in humanitaire hulp, zoals geestelijke gezondheid en psychosociale steun;

– Bijdragen en opdrachten ten behoeve van kennis en trainingen (internationaal) op het gebied van Humanitaire Hulp waaronder Humanitaire toegang.

Bijdragen aan van programma’s voor migratie en ontwikkeling van IOM en maatschappelijke organisaties in Nederland ter bevordering van vrijwillige terugkeer en herintegratie van ex-asielzoekers uit ontwikkelingslanden.

– Het budget van migratiesamenwerking wordt tevens ingezet om de migratiepartnerschappen vorm te geven die Nederland heeft met een aantal landen die van grote relevantie zijn wat migratie betreft. Er wordt ook ingezet op verbreding van deze bilaterale migratiepartnerschappen, waartoe middelen vanuit andere begrotingsonderdelen worden ingezet in het kader van migratiesamenwerking.

– Bevordering van vredes- en politieke processen, bestaande uit stabilisatie, conflictpreventie en -bemiddeling op lokaal en nationaal niveau, wordt voor het overgrote deel uitgevoerd via subsidies aan een mix van Nederlandse en internationale NGO’s.

– Versterking van de rechtsstaat en goed bestuur wordt gefinancierd via subsidies aan zowel internationaal als lokaal opererende organisaties op het gebied van toegang tot recht en versterking van lokaal bestuur. Ook wordt bijgedragen aan programma’s van International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) en International Development Law Organization (IDLO).

JenV

– In opdracht van de Minister van Justitie en Veiligheid voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van politiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. Die activiteiten zĳn voor een groot deel gebaseerd op de visie internationale politiesamenwerking en de bĳbehorende strategische agenda.

Defensie

– De algemene middelen bestaan grotendeels uit budget voor de Civielrechtelijke Regeling Srebrenica 2020.

– Voor een overzicht van de missies en operaties wordt verwezen naar de begroting van het ministerie van Defensie.

Beleidsthema 3: Effectieve Europese samenwerking

Algemeen

De algemene doelstelling is een effectieve Europese samenwerking om bij te dragen aan een slagvaardige, economisch sterke, weerbare en concurrerende Unie, want Europa is essentieel voor onze welvaart, vrijheid en veiligheid. Nederland zal hiertoe nauw samenwerken met internationale partners. Door consequent en constructief-kritisch optreden kan Nederland zijn invloed binnen de Europese Unie vergroten. Zo kan Nederland mede vorm geven aan ontwikkelingen in Europa die direct van invloed zijn op onze economische, sociale en politieke toekomst.

Beleidsinzet toegelicht

Europese Unie

Binnen de Europese Unie wordt ingezet op drie dwarsdoorsnijdende thema’s voor het versterken van de Unie tot een sterke Unie van sterke lidstaten: rechtsstatelijkheid en goed bestuur, opwaartse sociale en economische convergentie en de Unie als geopolitieke speler. Daarbij zullen de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, de groene en digitale transities, het versterken van de open strategische autonomie, de Europese migratieproblematiek, de voorbereiding op een toekomstige uitbreiding van de Unie en de (aanloop naar) onderhandelingen over een nieuw meerjarig financieel kader de aandacht vragen. Tot slot zet Nederland zich in voor een slagvaardig gemeenschappelijk buitenland- en veiligheidsbeleid (GBVB) en gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB).

De Nederlandse inzet voor het nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK) is gericht op een prudente, realistische en moderne Europese begroting, met nadruk op voor Nederland prioritaire beleidsterreinen.

Sancties

Sancties zĳn een potentieel krachtig instrument van (Europees) buitenlandbeleid, als onderdeel van het antwoord op grote bedreigingen zoals Rusland, Syrië, Iran, terroristische organisaties en andere actoren die stabiliteit en de democratische rechtsstaat ondermĳnen. Nederland speelt een voortrekkersrol bĳ de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve maatregelen waarbĳ ook omzeiling via derde landen wordt aangepakt. Het kabinet zet in op modernisering van het sanctiestelsel, met onder andere het Wetsvoorstel Internationale Sanctiemaatregelen. Dit hangt ook samen met de aanpak van witwassen. Zowel nationaal als binnen de EU zet Nederland in op het verbeteren van uitvoerbaarheid van sancties door toezichthouders, uitvoeringsorganisaties en het bedrĳfsleven. Tevens zet Nederland in op betere Europese en internationale samenwerking om de impact van sancties te versterken en een gelĳk speelveld te behouden. Het gaat daarbĳ bĳvoorbeeld om gegevensdeling, versterkte Europese analysecapaciteit, samenwerking tussen handhavingsautoriteiten en diplomatieke inzet om omzeiling via derde landen tegen te gaan.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3 Effectieve Europese samenwerking (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

03.01 Afdrachten aan de Europese Unie (HGIS-toerekening)

938.733

863.000

938.733

863.000

938.733

863.000

03.02 Europees ontwikkelingsfonds

98.094

71.652

38.644

03.03 Een hechtere Europese waardengemeenschap

34.377

26.820

20.442

6.579

21.431

6.975

03.04 Versterkte Nederlandse positie in de Unie

5.117

5.599

Totaal

1.076.321

987.914

1.036.426

941.231

1.004.407

908.619

Financiële instrumenten

– De EU-toerekening betreft het aan de HGIS toegeschreven «Nederlandse aandeel» van de begroting van de Europese Commissie. Hiervan worden diverse programma’s van de EU voor internationale samenwerking gefinancierd, waaronder het Nabuurschapsbeleid, het instrument voor Ontwikkelingssamenwerking, het budget voor Gemeenschappelijk Buitenland en Veiligheidsbeleid (GBVB) en Humanitaire hulp. Een deel van de uitgaven valt onder de ODA-criteria.

– Bĳdrage aan het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF). Dit is het instrument waarmee de Europese Unie de ontwikkelingssamenwerking met landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS) en de Landen en Gebieden Overzee (LGO) uitvoerde tot 2021. Het grootste deel van het EOF was bestemd voor de financiering van de steun aan nationale, regionale en lokale projecten en programma’s gericht op de economische en sociale ontwikkeling van die gebieden. Met ingang van 2021 wordt de steun aan landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan gefinancierd uit het instrument voor het Nabuurschap, Ontwikkeling en Internationale Samenwerking (NDICI) dat onder de EU-begroting valt. Voor de financiering van programma’s in LGO is met ingang van 2021 een apart budget voorzien onder de EU-begroting. De aflopende bĳdragen aan het EOF in 2023 en de jaren daarna betreffen betalingen op reeds aangegane verplichtingen vanuit het 10e en 11e EOF.

– Raad van Europa: Nederland beschouwt de Raad van Europa als een belangrĳke hoeder van mensenrechten, democratie en rechtsstaat in heel Europa. Ook wil Nederland bĳdragen aan het versterken van de effectiviteit van het toezichtsysteem van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en aan een zorgvuldig voorbereide toetreding van de EU tot het EVRM. De Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging in Straatsburg speelt daarbĳ een centrale rol door goede betrekkingen en, indien opportuun, regelmatig overleg met het secretariaat van de Raad van Europa, permanente vertegenwoordigingen van andere lidstaten en met de Nederlandse delegatie in de Parlementaire Assemblee (PACE) van de Raad van Europa.

– Bank van de Raad van Europa (Council of Europe Development Bank – CEB): De Bank van de Raad van Europa is actief in de landen van de Raad. Tot op heden heeft de Bank aanzienlijk geïnvesteerd in de opvang van Oekraïense vluchtelingen in buurlanden zoals Polen en Roemenië. Door deze respons en de wens om in Oekraïne zelf actief te worden met investeringen voor vluchtelingen, scholing en gezondheidszorg, stond het kapitaal van de CEB onder druk en is in december 2022 een kapitaalverhoging van EUR 4,25 miljard overeengekomen. In juni 2023 is Oekraïne toegetreden als formeel lid van de CEB. De Nederlandse bĳdrage aan het inbetaalde kapitaal bedraagt EUR 43,6 miljoen. De helft van dit bedrag is toe te schrĳven aan inmiddels opgestarte activiteiten in Oekraïne en is gedekt uit de zogenaamde Oekraïneregeling. De andere helft dient voor de ondersteuning van lopende activiteiten in de andere operatielanden van de bank en wordt in 2024-2027 in tranches uit de BZ-begroting betaald.

– Jaarlĳkse bĳdrage aan de Benelux Unie. De Benelux Unie dient twee doelen: het vervullen van een voortrekkersrol binnen de Europese Unie en grensoverschrĳdende samenwerking, vooral op het gebied van economie, duurzame ontwikkeling en justitie/binnenlandse zaken. Daarnaast werkt Nederland in Benelux-verband ook samen op buitenlandspolitiek terrein.

– Subsidie aan European Institute for Public Administration (EIPA). Het EIPA heeft als doel het ontwikkelen van de capaciteiten van ambtenaren in het omgaan met EU-aangelegenheden. De nieuwe subsidie is afgegeven voor de jaren 2022-2025.

– Europa College beurzenprogramma: vanuit dit programma worden beurzen verstrekt aan Nederlandse studenten die studeren aan het Europacollege. De afgegeven beschikking is voor de jaren 2023-2027.

– EU-sanctiebeleid: dit programma geeft invulling aan amendement 35924-V14 van dhr. Sjoerdsma inzake het vergroten van de sanctiecapaciteit.

Beleidsthema 4: Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen

Algemeen

Beleidsthema 4 ziet op het verlenen van goede consulaire diensten aan Nederlanders in nood in het buitenland, evenals het verstrekken van reisdocumenten aan Nederlanders in het buitenland, het verstrekken van publieksinformatie over consulaire en andere diensten van de Rijksoverheid aan Nederlanders in het buitenland en niet-Nederlanders die gebruik willen maken van de diensten van de Nederlandse overheid, consulaire crisisbeheersing en -paraatheid. Daarnaast levert het kabinet een bijdrage aan een gereguleerd personenverkeer door de Nederlandse inbreng in het Europese visumbeleid en is het verantwoordelijk voor de verlening van visa kort verblijf (kvv) en de afgifte van machtigingen voorlopig verblijf (mvv).

Ook ziet beleidsthema 4 op het versterken van de Nederlandse cultuursector door internationale uitwisseling en presentatie; verbindingen leggen met economische diplomatie en andere prioriteiten van geïntegreerd buitenlandbeleid, zoals het mensenrechtenbeleid en veiligheidsbeleid.De strategische inzet van publieksdiplomatie door het postennetwerk en BZ heeft als doel begrip en draagvlak te vergroten voor het geïntegreerde buitenlandbeleid (HGIS) en het eenduidig versterken van de beeldvorming over Nederland bij buitenlandse doelgroepen via de publieke band. De aanpak verstevigt het netwerk van beleidsbeïnvloeders die kunnen sturen op de besluitvorming op voor Nederland relevante beleidsterreinen.

Beleidsinzet toegelicht

Nederlanders Wereldwĳd & Consulair

Consulaire dienstverlening is een cruciale, tastbare en zichtbare kerntaak van Buitenlandse Zaken, inclusief de posten, om de belangen van de Nederlanders in het buitenland rechtstreeks te behartigen. Daarnaast draagt visumverlening aan buitenlanders bĳ aan de buitenlandse handel en aan bescherming van Nederland tegen bedreigingen voor de openbare orde en binnenlandse veiligheid. Het Ministerie onderhoudt via Nederlandwereldwĳd 24/7 contact met de in het buitenland wonende, werkende, studerende en reizende Nederlanders en mensen die Nederland willen bezoeken.

Al enkele jaren volgen crisissituaties elkaar in hoog tempo op. In lĳn met interne en externe evaluaties wordt veel geïnvesteerd in de versterking van de crisisparaatheid van het Ministerie en het postennet. Daarnaast zijn in 2024 extra middelen beschikbaar gekomen voor twee van de vier subsidieactiviteiten op het gebied van begeleiding van Nederlandse gedetineerden in het buitenland. In 2025 wordt een nieuw subsidiebeleidskader voor meerdere jaren gepubliceerd.

Door de toename van wereldwĳde reisbewegingen en de flink gestegen vraag naar vernieuwing van verlopen paspoorten zal het aantal reisdocumentaanvragen in 2025 verder toenemen. Hierop wordt geanticipeerd door o.a. extra inzet van beslismedewerkers. Het aantal visumaanvragen maakt ook een sterke groei door. Het aantal aanvragen steeg van 413.000 in 2022 naar 670.000 in 2023 en dit aantal zal naar verwachting in 2024 opnieuw met ca. 20% stĳgen. Dit wordt onder meer opgevangen door informatie ondersteund beslissen en digitalisering van het visumproces. Waar mogelĳk wordt daarbĳ gebruik gemaakt van beschikbare EU-fondsen. De recent gelanceerde applicatie voor het digitaal verwerken van Schengenvisumaanvragen zal dit jaar verder worden uitgerold. Waar nodig wordt visumverlening strategisch ingezet als instrument voor het buitenlandbeleid. Zo kan het EU-‘noodremmechanisme’ worden gebruikt om derde landen aan de voorwaarden voor visumliberalisatie te houden en kan artikel 25bis van de Visumcode worden ingezet voor de versterking van de terugkeersamenwerking met derde landen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 4 Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

04.01 Consulaire dienstverlening in het buitenland

16.113

16.561

14.681

04.02 Samen met (keten)partners het personenverkeer reguleren

22.310

22.018

16.792

04.03 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur

8.306

8.433

6.069

04.04 Uitdragen Nederlandse waarden en belangen

26.109

857

25.278

19.794

OCW

08.77 Internationaal onderwijs; Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

480

14 Cultuur; subsidies

8.920

8.219

6.806

500

Totaal

82.238

857

80.989

64.622

500

Financiële instrumenten

– Verlenen van consulaire bĳstand aan Nederlanders in nood.

– (Stille) diplomatie met oog op eerlĳke rechtsgang voor Nederlandse gedetineerden.

– Verstrekken van reisadviezen.

– Bĳstaan van Nederlanders in geval van crises; en als dat noodzakelĳk en mogelĳk is, repatriëringen/evacuaties organiseren, al dan niet in samenwerking met andere partijen.

– Verstrekken van reisdocumenten en opmaken van consulaire akten en verklaringen.

– Adviseren en ondersteunen van Nederlandse gedetineerden door gedifferentieerde bezoekfrequentie, in bepaalde landen maandelĳkse giften aan gedetineerden, en subsidies ten behoeve van resocialisatie, extra zorg en juridisch advies.

– Consulaire informatiesystemen om de primaire consulaire processen te kunnen afhandelen.

– Organiseren van opleidingen gericht op optimalisatie van consulaire werkprocessen.

– Informeren van Nederlanders in het buitenland en mensen die naar Nederland willen komen via Nederland WereldWijd.

– Behandelen van aanvragen voor visa kort verblĳf en het beleid op dit terrein.

– Inname van aanvragen voor machtiging tot voorlopig verblijf (MVV).

– Afnemen van inburgeringsexamens.

– Verrichten van legalisaties en uitvoeren van verificatieonderzoeken.

– Consulaire informatiesystemen om de primaire consulaire processen te kunnen afhandelen.

– Op verzoek van het Ministerie van Asiel en Migratie worden algemene en individuele ambtsberichten opgesteld, waarop zij het toelatings- en terugkeerbeleid baseren.

– Diplomatie voor het bemiddelen bĳ terugkeer van vreemdelingen zonder rechtmatig verblĳf.

– Samenwerking met instanties in en buiten Nederland, de EU en internationale organisaties.

– In het kader van versterkte Europese samenwerking maken van afspraken over wederzĳdse visumvertegenwoordiging.

– Voor het beschermen van de mensenrechten van migranten, het voorkomen van irreguliere migratie, het tegengaan van mensensmokkel en -handel en het bevorderen van terugkeer en herintegratie is Nederland actief in onder meer de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM).

– Subsidieverlening via de posten aan Nederlandse cultuurmakers.

– Subsidieverlening aan (Nederlandse) culturele instellingen ten behoeve van activiteiten en (bezoekers)programma’s

– Via publieksdiplomatie werkt Buitenlandse Zaken aan versterking van de reputatie van Nederland in het buitenland. Bovendien verstevigt BZ met publieksdiplomatie het netwerk van actoren/stakeholders die de besluitvorming in andere landen op voor Nederland relevante beleidsterreinen kunnen beïnvloeden.

– Een belangrĳke rol is daarbĳ weggelegd voor de media, het maatschappelĳk middenveld en persoonlĳke contacten via bĳeenkomsten en andere activiteiten. Daarbĳ worden online kanalen ingezet voor engagement, zoals de website Netherlands and You, het NL platform, Facebook, X en Instagram.

– Strategische inzet van publieksdiplomatie door het postennetwerk en BZ versterkt de politieke en economische positie van Nederland in het buitenland. Zo waarborgen we Nederlandse belangen en kunnen we ons waardenstelsel uitdragen.

– Bovendien kan met de strategische inzet van publieksdiplomatie het Nederlandse verhaal op belangrijke onderwerpen stevig worden uitgedragen. Dat draagt bovendien bij aan het tegengaan van de ontvankelijkheid voor desinformatie op deze thema’s bij buitenlandse doelgroepen.

– Subsidie ten behoeve van Instituut Clingendael voor trilateraal onderzoeksprogramma met Defensie en Justitie en Veiligheid. Daarnaast ook een opdracht ter ondersteuning van het China Kennisnetwerk en het Oost-Europa/Rusland Kennisplatform.

– Vanuit het Programma Ondersteuning Buitenland Beleid (POBB) worden activiteiten gefinancierd die aansluiten bij de doelstellingen van het Nederlands buitenlandbeleid met het oog op het verbeteren van bilaterale relaties in de veranderende geopolitieke context. Het gaat om activiteiten die katalyserend zijn; dit kan variëren van kleinschalige projecten gericht op het creëren van goodwill in scharnierlanden tot inzet op onderwerpen die thematisch prioritair zijn voor Nederland.

– Voor bezoeken, ontvangsten en overige uitgaven hoogwaardigheidsbekleders, Corps Diplomatique en internationale organisaties wordt EUR 1 miljoen geraamd.

– Voor uitgaven ten behoeve van staatsbezoeken, officiële bezoeken en werkbezoeken van het Koninklĳk Huis wordt EUR 2,5 miljoen geraamd.

– Opdrachtverlening aan CJIB voor verkeersnotificaties (vrĳwillige bĳdrage) na overtredingen buitenlandse diplomaten in Nederland.

– De Adviesraad Internationale Vraagstukken adviseert gevraagd en ongevraagd over internationale vraagstukken. Dit betreft met name: Europese samenwerking, mensenrechten, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking en veiligheidsbeleid.

– De leerstoel Anton de Kom is ingesteld bij de Vrije Universiteit Amsterdam. De leerstoel is gericht op de historische verwerking van het Nederlandse koloniale en slavernijverleden, en hoe dit doorwerkt in het heden, in lijn met het gedachtengoed van Anton de Kom.

– Het kabinet zet in op kennis en bewustwording, erkenning en herdenken en de doorwerking en verwerking van het slavernijverleden. In dialoog met nazaten en betrokken gemeenschappen in Suriname, het Caribisch deel van het Koninkrijk en Nederland zullen de beschikbaar gestelde middelen worden ingezet.

OCW

– Het internationaal cultuurbeleid is een gezamenlĳke verantwoordelĳkheid van de bewindspersonen van de Ministeries van OCW en BZ. In de periode 2025-2028 gelden voor het internationaal cultuurbeleid drie doelen:

– een sterke positie van de Nederlandse culturele sector in het buitenland door zichtbaarheid, uitwisseling en duurzame samenwerking;

– het met Nederlandse cultuuruitingen ondersteunen van de bilaterale relaties met andere landen;

– het benutten van de kracht van de culturele sector en creatieve industrie voor de Sustainable Development Goals (SDG’s), met name in de verbinding met de agenda van de Minister van BHO in de focusregio’s.

Beleidsthema 5: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

Algemeen

Versterken van het internationaal verdienvermogen van Nederland, nu en in de toekomst, verminderen van armoede en maatschappelijke ongelijkheid, bevorderen van toekomstbestendige groei wereldwijd, waarbij wordt ingespeeld op mondiale transities. Nederland werkt aan een toekomstbestendig handels- en investeringssysteem, gebaseerd op hoge standaarden, Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO), effectieve inzet van het handels- en financieringsinstrumentarium, het beleid en uitvoering van exportcontrole, het ontwikkelen, uitvoeren en houden van toezicht op sancties op technologie en goederen, bevordering van de economische weerbaarheid en versterking van de private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden.

Beleidsinzet toegelicht

Buitenlandse Handel

Nederland voert een actief handelsbeleid om Nederlandse bedrĳven en inkomsten te versterken. Via het handels- en financieringsinstrumentarium en met economische diplomatie ondersteunt het kabinet Nederlandse bedrĳven die internationaal actief zĳn. Het kabinet richt zich hierbĳ op grote, bekende markten waar het meest wordt verdiend, maar ook op complexere, veelbelovende markten. Ook daar worden kansen voor het innovatieve Nederlandse bedrĳfsleven gecreëerd die inspelen op de lokale behoeften. Er vindt actieve inzet plaats op kansen die de energietransitie biedt en op grondstoffen die noodzakelĳk zĳn voor het langetermĳnverdienvermogen van Nederland. Afspraken over internationale handel worden gemaakt door de EU. Dat gebeurt in multilaterale organisaties (WTO) en bilateraal, door het sluiten van handelsverdragen met landen buiten de EU. Het kabinet zet zich in voor wereldhandel volgens duidelĳke regels. De Nederlandse inzet bĳ de WTO richt zich daarbĳ in het bĳzonder op hervorming van de WTO, nieuwe regelgeving en betere integratie van ontwikkelingslanden in het handelssysteem. Het gelĳke speelveld staat ook voorop bĳ het afsluiten van handelsverdragen. Handelsverdragen zĳn van groot belang voor het Nederlands verdienvermogen. Ze bevorderen de marktoegang voor bedrĳven, faciliteren diversificatie van toeleveringsketens voor essentiële producten en vormen in de huidige geopolitieke context ook een belangrĳk instrument om relaties met landen en regio’s te versterken

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 5 Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

BHO

01.01 Duurzaam handels- en investeringssyteem, incl. MVO

28.571

19.600

36.564

22.415

32.130

19.451

01.02 Versterkte Nederlandse Handels- en Investeringspositie

127.480

104.469

105.176

01.03 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden

483.093

481.101

508.510

506.230

399.511

397.231

1.55 Opdrachten

234

181

1.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

2.681

3.927

3.079

2.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

1.009

1.917

1.420

Totaal

642.834

500.701

655.621

528.645

541.497

416.682

Financiële instrumenten

BHO

– Contributies aan internationale organisaties zoals OESO en WTO. Hieronder valt bijvoorbeeld ook een bijdrage aan het Standards and Trade Development Facility (STDF) waarmee een bijdrage wordt geleverd aan veilige handel en daarmee voedselzekerheid in ontwikkelingslanden.

– Programma's ter bevordering van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

– Bijdragen aan beleidsondersteuning en –onderzoek en -evaluatie, alsmede incidentele projecten.

– Via verschillende kanalen wordt bijgedragen aan de bestrijding van kinderarbeid.

– Uitgaven ten behoeve van de bestrijding kinderarbeid vallen onder MVO en beleidsondersteuning ODA. Er wordt ingezet op drie terreinen: een bijdrage aan de International Labour Organisation; subsidies via het door RVO uitgevoerde Fonds Bestrijding Kinderarbeid en een subsidie aan de Alliantie Stop Kinderarbeid, die in 2025 wordt afgerond.

– De regeling Starters International Business (SIB) bestaat uit individuele coaching-, missie- en kennisvouchers voor startende mkb-ondernemingen die de stap willen maken naar buitenlandse markten.

– Met het Programma Strategische Beurzen worden collectieve promotionele activiteiten ondersteund voor een succesvolle positionering van Nederlandse topsectoren en clusters in buitenlandse markten.

– Het instrument Partners for International Business (PIB) ondersteunt de structurele positionering van clusters van Nederlandse bedrijven, met name uit topsectoren, op voor Nederland kansrijke markten. Daarbij geldt als richtlijn dat clusters van bedrijven (eventueel aangevuld met kennisinstellingen), die een grote en langdurige kans op een buitenlandse markt zien, maar tegen marktbelemmeringen aanlopen, gebruik kunnen maken van de faciliteit.

– Het Dutch Trade and Investment Fund (DTIF) biedt financiering voor investeringen en export van MKB en grote bedrijven, indien banken en andere financiële instellingen deze financiering niet bieden en er voldaan wordt aan de criteria die gelden voor publieke interventie. Daarnaast voorziet het in verdiscontering (liquide maken) van wissels (exportfinanciering) en verschaffen van werkkapitaal. Het DTIF beoogt synergie met DHI.

– Invest International is één van de uitvoerders van de BHO-agenda. Zij voert het financiële instrumentarium uit en helpt bedrijven, overheden en investeerders met het financieren en ontwikkelen van impactvolle projecten in het buitenland. Via de projectontwikkelingssubsidie maakt Invest International innovatieve oplossingen financierbaar en schaalbaar en brengt zij publieke en private partners bij elkaar. De eerste tussentijdse evaluatie van Invest International is positief en geeft aan dat er een stevige vraag is uit het Nederlandse bedrijfsleven naar internationale publieke financiering om succesvol zaken te doen in het buitenland.

– Ter bevordering van de economie en werkgelegenheid in ontwikkelingslanden, richt BHO zich op sectoren waar Nederland meerwaarde heeft en/of sterk is, zoals in de landbouwsector ten behoeve van voedselzekerheid, in de watersector, en in transport en hernieuwbare energie. Er wordt ingezet op samenwerking met de private sector en het katalyseren van private investeringen, en waar er mogelijkheden zijn wordt de kennis en kunde van Nederlandse bedrijven en investeerders gebruikt.

– Bijdrage aan het Dutch Good Growth Fund (DGGF) welke een revolverend fonds is, dat financiering verschaft voor ontwikkelingsrelevante en risicodragende investeringen en exporttransacties. Het DGGF verschaft financiering aan Nederlandse en lokale bedrijven. Zo heeft het Nederlandse bedrijf Johnny Cashew met behulp van DGGF het idee en de haalbaarheid onderzocht van het opzetten van productie van cashewnoten in Tanzania en de eerste boeren getraind. Tegenwoordig verkoopt het bedrijf cashewnoten, in Tanzania gepeld in de fabriek van Mama Cashew, op de Nederlandse markt aan onder meer Lidl Way To Go en horeca.

– Bijdragen aan internationale organisaties zoals de Universal Postal Union (UPU), de International Telecommunications Union (ITU) en de internationale organisaties Metrologie. Deze internationale organisaties hebben betrekking op postovergangen, radiofrequenties en metrologie.

– Bijdrage aan het permanente ondersteunende bureau van European Conference of Postal and Telecommunications Administrations (CEPT).

– Een jaarlijkse donatie aan het secretariaat van het Internet Governance Forum (IGF). Dit forum is een uitvloeisel van het VN-top World Summit on Information Society in 2005.

– Bijdragen aan de internationale organisaties zoals de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en de World Intellectual Property Organization (WIPO).

Beleidsthema 6: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

Algemeen

Toegenomen voedselzekerheid; verbeterd waterbeheer, drinkwater, sanitaire voorzieningen en voorlichting over hygiëne; toegenomen weerbaarheid tegen klimaatverandering en tegengaan van klimaatverandering; duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen.

Beleidsinzet toegelicht

Ontwikkelingshulp

Met Ontwikkelingshulp draagt het kabinet bĳ aan de sociaaleconomische ontwikkeling van arme landen. Dit doen we in het belang van deze landen en hun bevolking, maar ook uit welbegrepen eigen belang: Ontwikkelingshulp kan ook onze handelspositie versterken, irreguliere migratie helpen voorkomen en ons land veilig houden door bĳ te dragen aan stabiliteit in de landen rondom Europa. Dit vergt partnerschappen met deze landen op basis van wederzĳdse belangen en een inzet via internationale organisaties op grensoverschrĳdende problemen, gericht op de internationaal overeengekomen duurzame ontwikkelingsdoelen (SDGs) en klimaatafspraken. Hiermee is de portefeuille van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (BHO) onderdeel van het bredere buitenlandbeleid gericht op een sterker en weerbaarder Nederland, in een wereld die veel spanningen kent.

Dit kabinet voert bezuinigingen door op Ontwikkelingshulp, maar ondanks dat blijft Nederland een grote donor. Naar verwachting vallen we in 2027 maar net buiten de top 10 van internationale donoren. Door onze middelen waar mogelijk als hefboom in te zetten om private en andere financiering aan te trekken voor ontwikkeling, optimaliseren we onze inzet. Door scherp te focussen op thema’s waar Nederland internationaal een goede reputatie mee heeft opgebouwd, behouden we ons aanzien en onze slagkracht. Dit zijn met name voedselzekerheid en watermanagement en gezondheid en rechtsorde. Deze thema’s zijn ook herkenbaar voor veel Nederlanders, die vaak zelf ook actief zijn met projecten in ontwikkelingslanden. Door onze hulp beter te verbinden aan de betrokkenheid van bedrijven en burgers in eigen land, wordt Ontwikkelingshulp weer een zaak van ons allemaal.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 6 Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

BHO

02.01 Voedselzekerheid

388.412

392.345

358.536

02.02 Water

201.682

192.107

170.330

02.03 Klimaat

307.055

305.294

350.480

348.482

379.937

378.314

IenW

11.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water/Blue Deal)

23.790

18.900

20.035

19 Internationaal Beleid

3.499

3.502

3.062

23.01 Meteorologie, seismologie en aardobservatie (contributie WMO en ECMWF)

3.960

4.274

4.305

97.01 Algemeen departement

1.789

816

4.400

LVVN

21.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties (w.o. FAO en UNEP)

11.986

7.846

11.333

7.244

11.012

7.544

22.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

1.822

1.841

23.75 Wageningen Research

3.677

3.843

3.056

KGG

31.00 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

8.974

7.508

37.061

34.500

2.440

Totaal

956.646

912.566

1.016.502

975.533

958.954

914.759

Financiële instrumenten

BHO

– Ontwikkeling van de agrarische sector, als onderdeel van ecologisch houdbare voedselsystemen, krĳgt voor een belangrĳk deel vorm via de programma’s van de ambassades. Via bĳdragen en subsidies investeren zĳ in productiviteitsverbetering, beleid, markttoegang en ketenontwikkeling.

– Er wordt geïnvesteerd in samenwerkingsverbanden die kennis en kunde van de Nederlandse bedrĳven, kennisinstellingen en maatschappelĳke organisaties koppelen aan capaciteitsversterking in lage inkomenslanden, zoals via het Netherlands Food Partnership en het door RVO uitgevoerde landrechten programma (Land@scale). Met de bĳdrage aan de Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR) wordt internationaal landbouwkundig- en voedingsonderzoek uitgevoerd. Daarnaast wordt specifiek ingezet op de wetenschappelĳke samenwerking tussen Nederland en de CGIAR (NL-CGIAR partnership).

– Binnen het drinkwater, sanitatie en hygiëne programma (WASH) richt Nederland zich op financiële innovatie en het inzetten van hulp als hefboom voor het mobiliseren van private investeringen in ontwikkelingslanden zodat water en sanitaire diensten kunnen worden verbeterd.

– Nederland draagt onder artikel 2.3 bĳ aan multilaterale klimaatfondsen zoals de Climate Investment Funds (CIF), de Global Environment Facility (GEF) en het UN Environment Programme (UNEP). We richten ons ook op de vergroening van multilaterale banken zodat zĳ met de bestaande middelen een groter deel van de internationaal afgesproken klimaatrekening kunnen betalen. Als substantiële betrouwbare donor kan Nederland in die besturen invloed uitoefenen op het beleid. In het licht van de bezuinigingen wordt in 2025 afgezien van een aanvullende bĳdrage aan het Least Developed Countries Fund (LDCF).

– BHO gaat ook in 2025 door met het bestrĳden van ‘energie-armoede’ door in te zetten op hernieuwbare energie in landen die geen functionerend stroomnet hebben, met positieve gevolgen voor voedselzekerheid, gezondheid en stabiliteit. De inzet op energietoegang en schoon koken biedt ook kansen voor investeringen en handel en voor het versterken van samenwerking met de vele Nederlandse bedrĳven, ontwikkelingsorganisaties en kennisinstellingen actief op dit terrein, bĳvoorbeeld via het NL Energy Compact. Via de klimaat- en energieresponsfaciliteit van RVO zĳn Nederlandse partĳen betrokken bĳ de productie van hernieuwbare energie (groene waterstof, zonne-energie, wind op zee), klimaatadaptatie (in de gebouwde omgeving, aangepaste landbouw vanwege droogte en verzilting) en duurzame winning van grondstoffen voor de energietransitie. We streven naar schaalvergroting van deze initiatieven via EU Global Gateway.

IenW

– Uitvoering van Partners voor Water ten behoeve van het vergroten van waterveiligheid en waterzekerheid in de wereld met accent op negen deltalanden.

– Uitvoering Blue Deal, een internationaal programma van 21 waterschappen. Het programma Blue Deal heeft als doel: 20 miljoen mensen in 40 stroomgebieden wereldwĳd helpen aan schoon, voldoende en veilig water.

– In 2024 een maatwerkfonds opgezet met het International Panel for Delta's and Costal Areas (IPDC), een samenwerkingsverband tussen landen, kennisinstellingen en financiële instanties.

– Het ministerie van IenW is beleidsverantwoordelĳk voor het satellietnavigatiebeleid en daarmee voor het Europese mondiale satellietnavigatie systeem Galileo. Op basis van internationale afspraken draagt IenW bĳ aan de exploitatiekosten van het Galileo Reference Center (GRC) dat gevestigd is in Noordwĳk en aan de bouw- en exploitatiekosten voor het Galileo Sensor Station (GSS) op Bonaire; het beheer van beide panden wordt uitgevoerd door het Rĳksvastgoedbedrĳf. Daarnaast verstrekt IenW opdrachten aan diverse organisaties voor activiteiten in het kader van internationale diplomatie, waaronder het uitvoeren van missies voor het bedrĳfsleven en het ondersteunen en faciliteren van delegaties en internationale bĳeenkomsten

– Op grond van wet- en regelgeving en internationale afspraken betaalt Nederland contributiegelden aan de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en het European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF). Deze intergouvernementele organisaties zijn van groot belang voor internationale samenwerking op het gebied van weer, klimaat, modelontwikkeling en data.

LVVN

– Er zijn middelen gereserveerd ten behoeve van de jaarlijkse contributies voor internationale organisaties. De grootste contributie die hieruit bekostigd wordt, is die aan de Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). Daarnaast zijn er middelen gereserveerd voor kleinere contributies aan verschillende internationale organisaties, zoals het United Nations Environment Program (UNEP).

KGG

– Bijdragen en contributies aan internationale organisaties waardoor Nederland een actieve participatie heeft in diverse internationale energie- en klimaatgerelateerde organisaties en netwerken.

– Opdrachten rondom mondiale klimaatprojecten, zoals de jaarlijkse Conference of Parties (COP).

Beleidsthema 7: Sociale vooruitgang (incl. onderwijs)

Algemeen

Menselĳke ontplooiing en het bevorderen van sociale gelĳkheid en inclusieve ontwikkeling, door: het bĳdragen aan seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) voor iedereen en een halt toeroepen aan de verspreiding van hiv/aids; het bevorderen van vrouwenrechten en gendergelĳkheid; versterking van het maatschappelĳk middenveld en bevordering en bescherming van de politieke ruimte voor maatschappelĳke organisaties; versterken van de meest gemarginaliseerde en gediscrimineerde groepen, zodat zĳ hun stem kunnen laten horen; versterken van het onderwĳs en daarmee bĳdragen aan het vergroten van kansen en perspectieven voor jongeren; een toename van het aantal goed opgeleide professionals, versterking van hoger- en beroepsonderwĳsinstellingen en het bevorderen van beleidsrelevant onderzoek.

Beleidsinzet toegelicht

Mondiale Gezondheid en Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR)

De Nederlandse Mondiale Gezondheidsstrategie 2023-2030 vormt het kader voor de inzet van het kabinet op het terrein van gezondheid in 2025. Het verbeteren van toegang tot primaire gezondheidszorg en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) is daarbinnen een belangrĳk speerpunt. Het kabinet blijft investeren in bijvoorbeeld toegang tot veilige bevallingen, anticonceptie, veilige abortus, goede moeder-kindzorg en het tegengaan van hiv/aids. Dit redt levens en zorgt er voor dat vrouwen en meisjes zelf keuzes kunnen maken over hun leven en toekomst. Dit draagt bij aan welzijn, stabiliteit en economische groei in grote delen van de wereld en is ook in het belang van Nederland; ziektes stoppen niet aan de grens. Toegang tot een goed functionerende kliniek is niet alleen cruciaal om moeder- en kindsterfte tegen te gaan maar ook voor het voorkomen of bestrijden van pandemieën.

Internationale actie op het terrein van water en voedsel is één van de zes speerpunten in de mondiale gezondheidsstrategie. Want toegang tot schoon water in klinieken is essentieel tĳdens bevallingen en toegang tot water op school van belang om schooluitval van meisjes te voorkomen. Gebrek aan toegang tot (goede) voeding is een belangrĳke oorzaak van moeder- en kindsterfte

Maatschappelijk Middenveld

De in 2021 gestarte 42 strategische partnerschappen onder het beleidskader Versterking Maatschappelĳk Middenveld lopen in december 2025 ten einde. De partnerschappen richten zich op de versterking van maatschappelijke organisaties in lage- en middeninkomenslanden die bijdragen aan een aantal thema’s. Een voorbeeld is het partnerschap Right2Grow, dat zich inzet voor goede voeding en toegang tot water, sanitatie en hygiëne voor kinderen. In het najaar 2024 besluit het kabinet over de toekomst van het VMM-beleid.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 7 Sociale vooruitgang (incl. onderwijs) (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

BHO

03.01 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

515.235

508.392

510.262

508.553

447.355

445.646

03.02 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

51.930

47.609

39.358

03.03 Maatschappelijk middenveld

206.413

202.859

154.074

03.04 Onderwijs

57.097

63.993

52.202

OCW

06.70 Hoger beroepsonderwijs

2.873

2.963

2.873

2.963

2.873

07 Wetenschappelijk onderwijs

58.133

52.584

59.994

55.308

59.431

55.308

08.71 Internationaal onderwijs; Subsidies

185

312

185

16.70 Onderzoek en wetenschapsbeleid; bekostiging NWO/Poolonderzoek

454

2.101

454

VWS

09.10 Algemeen; Internationale samenwerking

5.474

1.606

5.848

1.930

5.848

1.930

Totaal

897.794

881.349

895.941

883.579

761.870

751.845

Financiële instrumenten

BHO

– Een aantal internationale organisaties met mandaat op het gebied van gezondheid krijgt algemene vrijwillige en/of geoormerkte bijdragen (WHO, UNFPA en UNAIDS).

– Onder subsidies worden gedurende de periode 2021-2025 zeven partnerschappen ondersteund. Deze zĳn vooral gericht op versterking van maatschappelĳk middenveld in lage en middeninkomenslanden, waardoor kennis over en toegang tot gezondheidsdiensten wordt vergroot op het terrein van onder andere veilige abortus, anticonceptie en moeder en kindzorg. Ook de Nederlandse bĳdragen aan het Global Fund voor de bestrĳding van aids, tuberculose en malaria (GFATM) en de bĳdrage aan Gavi, dat zich via kinderimmunisatie inzet tegen kindsterfte, zĳn onder subsidies ondergebracht.

– Via opdrachten wordt het Product Development Programma (PDP) gefinancierd, deze publiek-private samenwerking is gericht op het bevorderen van de ontwikkeling met bedrĳven van geneesmiddelen, vaccins en diagnostica om armoede en SRGR-gerelateerde ziekten en aandoeningen (zoals hiv/aids en antimicrobiële resistentie) te voorkomen en te bestrĳden

– Drie instrumenten richten zich op het versterken van vrouwenrechten en gendergelĳkheid: Leading from the South (LFS) II, Power of Women (POW) en Women, Peace and Security (WPS). Vanuit begrotingsartikel 3.2 worden daarnaast ook bĳdragen aan organisaties zoals de vrouwenorganisatie van de VN gedaan en worden middelen gedecentraliseerd naar ambassades voor bĳdragen op landenniveau.

– In 2023 werd de focus van de Nederlandse onderwĳsinzet verlegd naar beroeps- en hoger onderwĳs. Relevante programma’s op het gebied van beroeps- en hoger onderwĳs in onze partnerlanden richten zich nu op de thema’s water, voedselzekerheid en gezondheid. Hiermee investeren we in kennisopbouw en het noodzakelĳke menselĳk kapitaal. Door stageplaatsen en leer-werkplekken in het bedrĳfsleven te realiseren, verbeteren we de aansluiting van beroeps- en hoger onderwĳs op de marktvraag.

– Het kennis- en capaciteitsopbouwprogramma Orange Knowledge Programme (OKP) loopt in december 2024 ten einde. De Nederlandse deelname aan het Global Partnership for Education (GPE) wordt na afloop van het lopende contract in 2025 beëindigd. Onderwĳsprojecten die aflopen, worden niet gecontinueerd.

OCW

– Bijdragen aan internationale onderwijsinstellingen en organisaties ten behoeve van internationaal wetenschappelijk onderwijs en onderzoek.

VWS

– Ten behoeve van het meerjarig partnerschapsprogramma met de WHO wordt conform de overeenkomst voor de periode 2024-2028 jaarlĳks een bĳdrage van € 3,9 miljoen beschikbaar gesteld, waarvan € 1,2 miljoen loopt via het bĳdrage-artikel agentschappen van het RIVM

– Binnen het kader van de Mondiale Gezondheidsstrategie wordt ingezet op de Global Health Hub (2024-2025, jaarlijks € 50.000), wat de coördinatie en effectieve samenwerking van de Nederlandse overheid en mondiale gezondheidsactoren bevordert. Ook wordt er via de Global Health Partnership Program internationaal samengewerkt met partnerlanden op verschillende grensoverschrijdende gezondheidsthema’s (2024-2025, jaarlijks € 430.000). Tenslotte wordt binnen het kader van de Mondiale Gezondheidsstrategie bijgedragen aan de Multi-Party Trustfund (MPTF). Antimicrobiële Resistentie (AMR)-bestrijding is een van de prioriteiten van de Mondiale Gezondheidsstrategie. Conform de overeenkomst wordt aan de UNDP/AMR voor de periode 2023-2025 een jaarlijkse bijdrage van € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld.

Beleidsthema 8: Versterkte kaders voor ontwikkeling

Algemeen

Multilaterale samenwerking en inclusieve groei door versterkte multilaterale betrokkenheid en overige inzet; de inzet van cultuur en sport in ontwikkelingslanden om een sociale en kansrĳke samenleving te stimuleren, het bevorderen van maatschappelĳke betrokkenheid in Nederland en steun aan Oekraïne.

Tevens zetten we in op het bevorderen van migratiesamenwerking, het verbeteren van de perspectieven van vluchtelingen en gastgemeenschappen (met focus op bescherming, onderwijs en werk) en het verlenen van noodhulp ter leniging van humanitaire nood wereldwijd, via internationale en nationale partners. De kosten van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen worden aan het ODA-budget toegeschreven. De uitgaven worden verantwoord op de begrotingen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, Ministerie van Asiel en Migratie en Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Beleidsinzet toegelicht

Internationale Financiële Instellingen

Nederland draagt via algemene bijdragen aan multilaterale ontwikkelingsbanken en ontwikkelingsfondsen bij aan ontwikkelingssamenwerking.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 8 Versterkte kaders voor ontwikkeling (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

BHO

05.01 Multilaterale samenwerking

341.316

376.995

196.007

05.02 Overig armoedebeleid

81.831

79.428

110.496

104.020

77.624

70.019

05.03 Oekraïne

237.000

FIN

04.50.01 Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen

51.980

04.50.07 IBRD (onderdeel Wereldbank)

28.338

04.50.08 IFC (onderdeel Wereldbank)

38.333

28.440

04.50.09 IDA (onderdeel Wereldbank)

266.480

268.290

323.080

04.50.13 Bijdrage EU voor rente Oekraïne

34.436

41.436

04.52.01 Technische assistentie

1.749

2.069

2.361

500

Eerstejaarsopvang asielzoekers

37.02.20 COA (Eerstejaarsopvang asielzoekers)

1.159.647

1.281.998

37.02 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

1.833.252

01.70/01.75 Primair onderwijs (eerstejaarsopvang asielzoekers)

29.823

30.747

03.70 Voortgezet onderwijs (eerstejaarsopvang asielzoekers)

9.606

9.904

Totaal

2.009.103

2.004.951

2.143.375

2.134.830

2.751.411

2.741.945

Financiële instrumenten

BHO

– Bijdragen aan VN-instellingen, zoals UNDP, UNICEF en UNIDO.

– Bijdragen aan de begrotingen van Internationale Financiële Instellingen (IFI's), waaronder regionale ontwikkelingsbanken zoals de African Development Bank (AfDB) en fondsen via middelenaanvullingen en kapitaalverhogingen.

– Bijdragen aan specifieke programma's, assistent deskundigenprogramma's en trustfondsen.

– Compensatie van de Wereldbank (IDA) en de regionale ontwikkelingsbanken voor schuldverlichting geeft ontwikkelingslanden de financiële ruimte om een sterker eigen armoedebeleid te voeren.

– Voor betere coördinatie op het Oekraïne-dossier is besloten om in de Begrotingen 2025 van BHO en BZ een separaat subartikel voor Oekraïne in te richten. Op de BHO-begroting worden de budgetten voor steun aan Oekraïne gebundeld onder subartikel 5.3. Bestaande budgetten op de BHO-begroting voor de financiering van steun aan Oekraïne worden overgebracht naar dit nieuwe subartikel. Hieronder vallen onder andere de thema’s wederopbouw en humanitaire hulp.

Financiën

– Bijdragen aan de begroting van de Internationale Financiële Instellingen (IFI’s) via middelen aanvulling, kapitaalverhogingen en specifieke programma’s of trustfondsen ter bestrijding van armoede in ontwikkelingslanden over een breed spectrum aan sectoren, o.a. op terrein van economische en sociale sectoren.

– De verplichting en uitgave opgenomen in 2025 betreft de bĳdrage aan de International Development Association (IDA), het onderdeel van de Wereldbankgroep dat concessionele leningen – en in beperkte mate schenkingen – verstrekt aan de armste landen in de wereld. Elke drie jaar worden de middelen voor dit onderdeel van de Wereldbank aangevuld door donoren.

– Bijdragen aan de steun voor Oekraïne voor wederopbouw, huisvesting en begrotingssteun. In december 2022 is in de Ecofin besloten om de rente op de door de EU aan Oekraïne geleende middelen in 2023 (€ 18 mld.) door de EU-lidstaten te compenseren. De rentebĳdrage voor Nederland zal tussen 2024 t/m 2027 circa € 41 mln. per jaar bedragen. De hoogte van de bĳdrage per lidstaat wordt bepaald door het bni-aandeel (bruto nationaal inkomen) van de lidstaat aan de EU-begroting. De hoogte van de bĳdrage per lidstaat wordt jaarlĳks geüpdatet.

– Verlenen van technische assistentie aan counterparts in de landen die behoren tot de Nederlandse kiesgroeplanden bĳ IMF, Wereldbank en EBRD. De technische assistentie is er vooral op gericht om deze kiesgroeplanden te ondersteunen in hun financieel-economische beleid. Daarbĳ wordt gebruik gemaakt van Nederlandse expertise.

Eerstejaarsopvang asielzoekers

– Dit betreft de kosten van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen, die aan het ODA-budget worden toegeschreven. De uitgaven worden verantwoord op de begrotingen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, Ministerie van Asiel en Migratie en Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Beleidsthema 9: Apparaatskosten (incl. postennet) en overige uitgaven

Algemeen

Onder overige uitgaven zijn de uitgaven gegroepeerd die niet onder één van de beleidsinhoudelijke hoofdstukken kunnen worden ondergebracht. Dit betreft vooral de apparaatsuitgaven voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken waarbij het merendeel van de uitgaven bestemd is voor het postennet en de uitgaven voor attachés, die vanuit de verschillende vakdepartementen worden uitgezonden naar de Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland om met hun specifieke kennis mede invulling te geven aan het buitenlands beleid.

Beleidsinzet toegelicht

Postennet

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is eigenaar van het netwerk van diplomatieke vertegenwoordigingen dat bemenst wordt door uitgezonden en lokaal personeel van BZ en andere overheidsinstanties. Het netwerk van diplomatieke vertegenwoordigingen dient Nederlandse belangen wereldwijd. Zo is het postennet van belang om Nederlanders in nood te kunnen bijstaan, voor de economische dienstverlening (die bijdraagt aan het Nederlandse verdienvermogen incl. landbouw), als onderdeel van de ontwikkelingsrelatie met andere landen en om onze waarden op het terrein van mensenrechten te kunnen uitdragen.

De coalitieafspraken over de bezuinigingen op het apparaat Rijksoverheid zijn van directe invloed op het postennet. Het kabinet zal deze financiële taakstelling op het apparaat Rijksoverheid verantwoord en realiseerbaar inboeken met in het bijzonder aandacht voor het belang van een adequaat postennetwerk in het buitenland. In dit kader is afgesproken om de bezuinigingen op het postennet te beperken tot 10%. Het besparingsverlies wordt voor circa een derde deel opgevangen door het inzetten van ODA-budget van de BHO-begroting (oplopend tot EUR 24,7 miljoen structureel). Dit bedrag is in lijn met de reguliere ODA-bijdrage aan het postennet op de begroting van BZ (een derde deel). Deze bezuiniging wordt volgens dezelfde werkwijze als de rest van de bezuinigingen verdeeld over de verschillende beleidsthema’s. Circa twee derde deel van het besparingsverlies (EUR 52,0 miljoen) wordt aan de BZ-begroting toegevoegd uit algemene middelen. Bij de besparingsopgave op het apparaatsbudget alsmede op de programmabudgetten van BZ en BHO wordt rekening gehouden met verschuivingen op het wereldtoneel. Daarnaast zullen bij de invulling van de bezuinigingsopdracht Ministeries worden betrokken die voor hun internationale activiteiten afhankelijk zijn van een adequaat postennet.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 9 Apparaatskosten (incl. postennet) en overige uitgaven (bedragen x EUR 1 000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

05.01 Geheim

06.01 Nog onverdeeld (HGIS; reservering loon- en prijsbijstelling)

17.348

26.031

07.01 Apparaat (personeel en materieel)

1.013.749

332.104

1.181.840

364.211

989.826

358.053

BHO

05.04 Nog te verdelen i.v.m. wijzigingen BNI en/of toerekeningen

‒ 54.347

‒ 2.318

JenV

91.01.01 Eigen personeel/attachés

3.022

2.902

92 Nog onverdeeld

‒ 41

BZK

02.01 Nationale veiligheid

576

11.01 Centraal apparaat (attachés)

230

238

OCW

95.01 Eigen personeel/attachés

2.539

4.383

4.353

FIN

01.03.01 Belastingdienst; eigen personeel (attachés)

1.270

1.312

01.04.01 Belastingdienst; ICT materieel (attachés)

409

423

08.01.01 Centraal apparaat (attachés)

1.286

1.328

1.197

09 Douane

1.564

DEF

08.02.11/12 Apparaatsuitgaven; Attachés

23.396

29.099

27.526

10 Apparaat kerndepartement

‒ 550

11 Geheim

4.353

5.000

12 nog onverdeeld Prijs

3.500

IenW

98.01 Apparaatsuitgaven (attachés personeel en materieel)

3.244

3.348

3.325

2.65 Bijdrage aan RVO (IA-netwerk)

7.477

13.296

11.145

2.65 Bijdrage aan RVO (NFIA)

13.176

14.763

14.188

LVVN

24.65 Bijdrage aan agentschappen (attachés)

21.801

22.458

20.642

50 Apparaat (attachés)

6.723

2.398

SZW

96.20 Apparaatsuitgaven

835

916

612

VWS

10.30.21 Apparaatsuitgaven; Personele uitgaven (attachés)

2.233

2.462

2.269

10.30.22 Apparaatsuitgaven; Materiele uitgaven

777

Aanvullende Post

55.02 Reservering Vredespaleis

11.928

Financiële instrumenten

– Betreft de uitgaven die samenhangen met de HGIS-indexering en onvoorziene uitgaven.

– De apparaatsuitgaven van zowel het postennetwerk in het buitenland als het departement in Den Haag, exclusief de personele uitgaven voor de politieke leiding en vak-attachés van andere ministeries zijn hierin opgenomen. Het omvat de verplichtingen voor en uitgaven aan het ambtelijk personeel, de overige personele uitgaven en het materieel.

BHO

– Het ODA-budget is aangepast als gevolg van de ontwikkeling van het BNI tot en met de Voorjaarsnota (CEP van het CPB). Het ODA-budget is niet aangepast naar aanleiding van de Macro Economische Verkenning. Er kan sprake zijn van wijzigingen in toerekeningen aan het ODA-budget, zoals de toerekening van uitgaven van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen. Gedurende het begrotingsjaar worden de middelen op dit artikelonderdeel ingezet om onder andere deze fluctuaties op te vangen, zodat niet direct hoeft te worden ingegrepen in ODA-programma’s.

Diverse ministeries

– Uitgaven ten behoeve van attachés van verschillende ministeries. Het attaché-netwerk biedt Nederland permanente aanwezigheid in de wereld waarin attachés kansen identificeren en creëren, voorzien in informatie en kennis, relaties onderhouden en bouwen met verschillende partners, en de belangen van Nederland behartigen. Diverse ministeries zijn via vak-attachés vertegenwoordigd in het buitenland.

– Gezamenlijke aansturing van het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) door EZ en BHO. De NFIA helpt en adviseert bedrijven uit het buitenland bij het opzetten, uitrollen en/of uitbreiden van hun internationale activiteiten in Nederland. De NFIA focust daarbij op het aantrekken van buitenlandse investeringen die bijdragen aan bestaande Nederlandse ecosystemen en clusters. De NFIA richt zich daarnaast op de promotie van Nederland in het buitenland als een land met een aantrekkelijk investerings- en vestigingsklimaat en speelt een actieve rol bij het in stand houden daarvan.

BIJLAGEN

Bijlage 1: De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2024

Tabel 10 De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2024 (bedragen in miljoenen euro's)

2024

2025

2026

2027

2028

2029

HGIS-uitgaven

Stand Miljoenennota 2024

9.554

9.090

9.184

9.492

9.824

Intensiveringen

118

Ombuigingen

‒ 94

‒ 398

‒ 658

‒ 2761

‒ 2969

‒ 2993

Generaal dossier

Kasschuiven

‒ 33

‒ 123

157

‒ 70

Overboekingen Aanvullende Post

102

Overboekingen met andere begrotingen

‒ 23

Plafondcorrecties

282

335

Prijsbijstelling

‒ 1

Eindejaarsmarge

101

Extrapolatie

10193

Desalderingen

Technisch

‒ 343

‒ 375

‒ 69

‒ 31

‒ 32

Niet-plafondrelevant

2425

2048

2116

Stand Miljoenennota 2025

12.134

10.725

10.932

6.964

7.039

7.453

HGIS-ontvangsten

Stand Miljoenennota 2024

340

260

237

350

149

Kasschuiven

‒ 123

123

Extrapolatie

148

Desalderingen

Technisch

Niet-plafondrelevant

268

Stand Miljoenennota 2025

527

425

301

405

159

157

Saldo HGIS-uitgaven en -ontvangsten

11.607

10.300

10.631

6.559

6.880

7.296

Bijlage 2a: De HGIS uitgaven horizontaal: meerjarencijfers per begroting

Tabel 11 De HGIS horizontaal: meerjarencijfers per begrotingsartikel

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

Totaal

wv. ODA

V Buitenlandse Zaken

01 Versterkte internationale rechtsorde

01.01 Goed functionerende internationale instellingen met een breed draagvlak

77.390

21.054

59.260

21.932

56.735

21.932

56.735

21.932

56.735

21.932

56.735

21.932

56.735

21.932

01.02 Bescherming en bevordering van mensenrechten

68.143

36.837

68.902

39.055

51.903

26.839

51.463

26.216

44.970

27.631

42.533

30.294

45.375

32.885

01.03 Gastlandbeleid internationale organisaties

9.243

19.242

13.395

13.141

10.225

02 Veiligheid en stabiliteit

02.01 Goede internationale samenwerking ter bevordering van de eigen en bondgenootschappelijke veiligheid

92.826

36.868

61.208

24.496

24.776

24.297

24.400

02.02 Bestrijding internationale criminaliteit en terrorisme

15.916

19.207

6.552

6.074

7.531

5.304

5.636

02.03 Wapenbeheersing

14.917

3.216

11.227

3.252

11.349

3.252

11.349

3.252

11.349

3.252

11.349

3.252

11.349

3.252

02.04 Bevordering van veiligheid, stabiliteit en rechtsorde in internationaal verband

181.233

75.299

194.154

69.850

180.803

61.124

180.545

62.013

180.861

60.028

181.232

66.108

185.878

70.219

02.05 Bevordering van transitie in prioritaire gebieden

32.987

13.195

33.672

13.706

29.652

11.861

27.231

10.893

18.727

7.491

16.675

6.669

17.939

7.176

02.06 Oekraïne (V)

55.000

61.000

28.000

03 Effectieve Europese samenwerking

03.01 Afdrachten aan de Europese Unie (HGIS-toerekening)

938.733

863.000

938.733

863.000

938.733

863.000

938.733

863.000

938.733

863.000

938.733

863.000

938.733

863.000

03.02 Europees ontwikkelingsfonds

98.094

71.652

38.644

75.000

41.000

03.03 Een hechtere Europese waardengemeenschap

34.377

26.820

20.442

6.579

21.431

6.975

21.431

6.975

14.170

5.668

14.170

5.668

14.170

5.668

03.04 Versterkte Nederlandse positie in de Unie

5.117

5.599

5.254

5.198

5.207

04 Consulaire dienstverlening en uitdragen Nederlandse waarden

04.01 Consulaire dienstverlening in het buitenland

16.113

16.561

14.681

14.705

14.712

14.723

04.02 Samen met (keten)partners het personenverkeer reguleren

22.310

22.018

16.792

17.464

04.03 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur

8.306

8.433

6.069

6.785

4.550

3.028

3.681

04.04 Uitdragen Nederlandse waarden en belangen

26.109

857

25.278

19.794

19.124

12.644

10.166

10.162

05.01 Geheim

06.01 Nog onverdeeld (HGIS; reservering loon- en prijsbijstelling)

17.348

26.031

20.275

44.564

80.546

118.165

07.01 Apparaat (personeel en materieel)

1.013.749

332.104

1.181.840

364.211

989.826

358.053

964.267

363.889

934.443

369.410

905.574

374.922

894.268

377.172

Totaal

2.655.563

1.470.476

2.750.436

1.453.237

2.544.197

1.391.680

2.514.745

1.433.170

2.413.624

1.399.412

2.406.952

1.412.845

2.443.110

1.422.304

VI Justitie en Veiligheid

31 Nationale politie

31.03.02 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie; internationale samenwerkingsoperaties

8.855

9.147

33 Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

33.01.01 Apparaat Openbaar ministerie

33.03.01 Opsporing en vervolging; NFI

849

899

33.03.03 Opsporing en vervolging; drugsbestrijding Suriname

111

140

200

36 Contraterrorisme en Nationaal veiligheidsbeleid

36.02.05 Nat. Veiligheid en Terrorismebestrijding

414

25.100

40.800

13.100

37 Migratie

37.02.20 COA (Eerstejaarsopvang asielzoekers)

1.159.647

1.281.998

91 Apparaatsuitgaven kerndepartement

91.01.02.17 SSO's (Europol en Eurojust)

12.364

23.237

91.01.02.19 Overig materiaal (WIPO)

252

417

91.01.01 Eigen personeel/attachés

3.022

2.902

92 Nog onverdeeld

‒ 41

‒ 38

‒ 69

‒ 96

‒ 93

Totaal

1.185.514

1.168.613

1.343.840

1.291.285

77.561

9.347

49.864

9.347

49.833

9.347

49.806

9.347

49.809

9.347

VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

02.01 Nationale veiligheid

576

11.01 Centraal apparaat (attachés)

230

238

Totaal

806

238

VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

01 Primair onderwijs

01.70/01.75 Primair onderwijs (eerstejaarsopvang asielzoekers)

29.823

30.747

03 Voortgezet onderwijs

03.70 Voortgezet onderwijs (eerstejaarsopvang asielzoekers)

9.606

9.904

06 Hoger Beroepsonderwijs

06.70 Hoger beroepsonderwijs

2.873

2.963

2.873

2.963

2.873

2.480

2.390

2.480

2.390

2.480

2.390

2.480

2.390

07 Wetenschappelijk Onderwijs

07 Wetenschappelijk onderwijs

58.133

52.584

59.994

55.308

59.431

55.308

51.403

47.280

51.403

47.280

51.402

47.280

51.403

47.281

08 Internationaal onderwijsbeleid

08.71 Internationaal onderwijs; Subsidies

185

312

185

08.77 Internationaal onderwijs; Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

480

430

442

14 Cultuur; subsidies

8.920

8.219

6.806

500

6.556

250

6.006

350

6.006

350

2.636

16 Onderzoek en wetenschapsbeleid

16.70 Onderzoek en wetenschapsbeleid; bekostiging NWO/Poolonderzoek

454

2.101

454

95 Apparaatskosten

95.01 Eigen personeel/attachés

2.539

4.383

4.353

Totaal

113.013

95.340

119.103

99.286

115.323

99.786

106.562

91.025

105.888

91.125

105.776

91.125

102.419

90.776

IXB Financiën

01 Belastingen

01.03.01 Belastingdienst; eigen personeel (attachés)

1.270

1.312

01.04.01 Belastingdienst; ICT materieel (attachés)

409

423

02 Financiële markten

02.44.09 Financiële markten; opdrachten

04 Internationale financiële betrekkingen

04.50.01 Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen

51.980

04.50.07 IBRD (onderdeel Wereldbank)

28.338

04.50.08 IFC (onderdeel Wereldbank)

38.333

28.440

04.50.09 IDA (onderdeel Wereldbank)

266.480

268.290

323.080

329.438

428.199

205.675

273.413

04.50.13 Bijdrage EU voor rente Oekraïne

34.436

41.436

04.52.01 Technische assistentie

1.749

2.069

2.361

500

2.341

500

2.178

500

2.031

500

2.029

500

08.01.01 Centraal apparaat (attachés)

1.286

1.328

1.197

1.223

1.139

1.065

1.071

09 Douane

1.564

1.598

1.488

1.391

1.401

Totaal

389.845

385.131

336.298

331.166

369.638

365.016

376.036

371.374

474.440

470.135

210.162

206.175

277.914

273.913

X Defensie

01 Opdracht inzet

01.01.23 Internationale inzet (BIV)

1.136.963

3.454.798

2.023.616

2.200.703

203.574

200.859

08 Defensie Ondersteuningscommando

08.02.11/12 Apparaatsuitgaven; Attachés

23.396

29.099

27.526

27.374

27.191

26.274

26.091

09 Algemeen

9.730

12.060

‒ 2.794

706

300

10 Apparaat kerndepartement

‒ 550

11 Geheim

4.353

5.000

12 nog onverdeeld Prijs

3.500

Totaal

1.174.442

3.500.407

2.056.298

2.233.233

235.515

231.583

231.400

XII Infrastructuur en Waterstaat

11.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water/Blue Deal)

23.790

18.900

20.035

10.757

8.717

4.600

4.730

17.01 Luchtvaart (ICAO)

1.234

1.455

18.01 Scheepvaart en havens (CCR en IMO)

1.032

1.156

1.155

19 Internationaal Beleid

3.499

3.502

3.062

3.889

3.558

3.267

3.299

23.01 Meteorologie, seismologie en aardobservatie (contributie WMO en ECMWF)

3.960

4.274

4.305

4.279

4.121

4.512

4.559

97.01 Algemeen departement

1.789

816

4.400

98.01 Apparaatsuitgaven (attachés personeel en materieel)

3.244

3.348

3.325

Totaal

38.548

1.824

33.451

855

37.737

24.860

22.331

18.314

18.523

XIII Economische Zaken

1 Goed functionerende economie en markten

1.55 Opdrachten

234

181

179

177

1.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

2.681

3.927

3.079

3.084

3.042

3.006

3.010

2 Bedrijvenbeleid: innovatie en duurzaam ondernemen

2.65 Bijdrage aan RVO (IA-netwerk)

7.477

13.296

11.145

10.901

10.592

10.293

10.192

2.65 Bijdrage aan RVO (NFIA)

13.176

14.763

14.188

13.544

12.185

11.843

11.728

2.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

1.009

1.917

1.420

1.570

41 Nog onverdeeld

Totaal

24.343

34.137

30.013

29.280

27.568

26.889

26.677

XIV Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur

21 Land- en tuinbouw

21.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties (w.o. FAO en UNEP)

11.986

7.846

11.333

7.244

11.012

7.544

11.063

7.544

10.596

7.544

10.186

7.544

10.230

7.544

22 Natuur, visserij en gebiedsgericht werken

22.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

1.822

1.841

1.840

rijk

23.75 Wageningen Research

3.677

3.843

3.056

3.119

2.528

2.008

2.065

24 Uitvoering en toezicht

24.65 Bijdrage aan agentschappen (attachés)

21.801

22.458

20.642

20.376

19.339

18.383

18.274

50 Apparaat (attachés)

6.723

2.398

Totaal

46.009

7.846

41.873

7.244

38.949

7.544

38.796

7.544

36.701

7.544

34.815

7.544

34.807

7.544

XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid

02.24 Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet; Contributie CASS

96.20 Apparaatsuitgaven

835

916

612

Totaal

853

925

621

XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport

09.10 Algemeen; Internationale samenwerking

5.474

1.606

5.848

1.930

5.848

1.930

3.868

10.30.21 Apparaatsuitgaven; Personele uitgaven (attachés)

2.233

2.462

2.269

2.126

1.644

1.411

1.377

10.30.22 Apparaatsuitgaven; Materiele uitgaven

777

Totaal

8.484

1.606

8.310

1.930

8.117

1.930

5.994

5.512

5.279

5.245

XVII Buitenlandse Handel & Ontwikkelingshulp

01 Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

01.01 Duurzaam handels- en investeringssyteem, incl. MVO

28.571

19.600

36.564

22.415

32.130

19.451

33.307

17.293

34.131

16.750

36.152

18.771

37.712

20.331

01.02 Versterkte Nederlandse Handels- en Investeringspositie

127.480

104.469

105.176

97.273

95.273

01.03 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden

483.093

481.101

508.510

506.230

399.511

397.231

408.646

406.366

415.009

412.729

464.580

462.300

504.718

502.438

02 Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

02.01 Voedselzekerheid

388.412

392.345

358.536

326.447

317.557

355.699

385.164

02.02 Water

201.682

192.107

170.330

164.934

167.460

187.574

203.112

02.03 Klimaat

307.055

305.294

350.480

348.482

379.937

378.314

360.353

358.540

342.421

340.508

383.317

381.404

413.071

411.158

03 Sociale vooruitgang

03.01 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

515.235

508.392

510.262

508.553

447.355

445.646

403.822

402.113

404.509

402.800

452.889

451.180

490.263

488.554

03.02 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

51.930

47.609

39.358

36.533

37.908

42.460

45.978

03.03 Maatschappelijk middenveld

206.413

202.859

154.074

152.716

158.459

177.492

192.195

03.04 Onderwijs

57.097

63.993

52.202

48.453

50.277

56.315

60.980

04 Vrede, veiligheid, en duurzame ontwikkeling

04.01 Humanitaire hulp

637.858

637.441

594.017

593.000

473.901

472.884

411.058

410.041

376.184

375.167

421.247

420.230

456.057

455.040

04.02 Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking

266.912

291.295

297.015

266.925

258.068

289.065

313.010

04.03 Veiligheid en rechtstaatontwikkeling

208.838

200.655

180.288

163.731

169.980

190.478

206.256

05 Multilaterale samenwerking en overige inzet

05.01 Multilaterale samenwerking

341.316

376.995

196.007

172.027

173.061

194.090

208.423

05.02 Overig armoedebeleid

81.831

79.428

110.496

104.020

77.624

70.019

73.427

66.971

92.594

89.642

89.215

87.037

96.902

94.639

05.03 Oekraïne

237.000

05.04 Nog te verdelen i.v.m. wijzigingen BNI en/of toerekeningen

‒ 54.347

‒ 2.318

30.706

174.768

214.114

Totaal

3.903.723

3.753.856

3.928.309

3.796.211

3.598.126

3.466.037

3.119.652

2.993.090

3.123.597

3.001.072

3.610.614

3.488.863

3.923.228

3.801.392

XX Asiel en Migratie

37 Asiel en Migratie

37.02 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

1.833.252

2.398.458

465.120

336.544

Totaal

1.833.252

2.398.458

465.120

336.544

XXII Klimaat en Groene Groei

31 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

31.00 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

8.974

7.508

37.061

34.500

2.440

2.497

2.430

2.370

2.376

Totaal

8.974

7.508

37.061

34.500

2.440

2.497

2.430

2.370

2.376

LXXXVI Algemeen

55.02 Reservering Vredespaleis

11.928

30.846

Totaal

11.928

30.846

TOTAAL UITGAVEN

9.550.117

6.892.200

12.134.388

7.015.714

10.724.438

7.174.627

10.931.682

7.304.043

6.963.418

5.443.790

7.039.963

5.552.478

7.452.911

5.941.855

Bijlage 2b: De HGIS ontvangsten horizontaal: meerjarencijfers per begroting

Tabel 12 De HGIS ontvangsten horizontaal: meerjarencijfers per ministerie en per begrotingsartikel

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

V Buitenlandse Zaken

2 Veiligheid en stabiliteit

10 Doorberekening Defensie diversen

242

40 Restituties contributies

5.572

1.000

3 Europese samenwerking

30 Restitutie Raad van Europa

358

250

4 Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen

10 Consulaire dienstverlening aan Nederlanders

11.836

19.500

20 Consulaire dienstverlening aan vreemdelingen

65.779

58.910

67.965

67.514

67.158

63.466

62.672

40 Doorberekening Defensie diversen

41 Ontvangsten verkeersnotificaties

354

200

5 Geheim

10 Geheim

7 Apparaat

10 Diverse ontvangsten

46.536

29.671

177.271

28.571

11 Koersverschillen

12.678

Totaal

143.113

109.605

266.502

117.351

116.995

113.303

112.509

IXB Financiën

04.50.03 Ontvangsten IFI's

2.137

20.942

1.708

1.614

1.540

1.407

Totaal

2.137

20.942

1.708

1.614

1.540

1.407

X Defensie

01 Internationale inzet/BIV

75.493

326.813

103.191

132.814

242.198

1.407

Totaal

75.493

326.813

103.191

132.814

242.198

1.407

XVII Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp

1 Duurzame economische ontwikkeling, handel en ontwikkeling

1.10 ontvangsten internationaal ondernemen

33.598

7.000

1.30/40 ontvangsten DGGF

25.555

7.000

5 Multilaterale samenwerking en overige inzet

5.20 Ontvangsten en restituties m.b.t. leningen

18.748

17.659

16.220

13.078

9.472

7.630

6.746

5.21 Ontvangsten OS

29.453

36.417

21.275

21.276

21.277

21.278

21.176

5.22 koersverschillen

25.739

5,23 Diverse ontvangsten non-ODA

2.316

1.730

Totaal

135.409

69.806

53.225

48.354

44.749

42.908

41.922

XXII Klimaat en Groene Groei

01.04 Een doelmatige energievoorziening

Totaal

TOTAAL ONTVANGSTEN

356.160

527.166

424.626

300.133

405.482

159.025

157.245

Bijlage 3: De non-ODA uitgaven naar beleidsthema

Tabel 13 De non-ODA uitgaven naar beleidsthema

Begroting

Omschrijving

2023

2024

2025

Artikel

1. Versterkte internationale rechtsorde, eerbiediging van mensenrechten en gastlandbeleid

01.01 Goed functionerende internationale instellingen met een breed draagvlak

56.336

37.328

34.803

V-01.01

01.02 Bescherming en bevordering van mensenrechten

31.306

29.847

25.064

V-01.02

01.03 Gastlandbeleid internationale organisaties

9.243

19.242

13.395

V-01.03

JenV

33.03.01 Opsporing en vervolging; NFI

849

899

VI-33.03.10

91.01.02.19 Overig materiaal (WIPO)

252

417

VI-91.01.09

91.01.02.17 SSO's (Europol en Eurojust)

12.364

23.237

VI-91.01.07

IenW

17.01 Luchtvaart (ICAO)

1.234

1.455

XII-17.01

18.01 Scheepvaart en havens (CCR en IMO)

1.032

1.156

1.155

XII-18.01

SZW

02.24 Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet; Contributie CASS

XV-02.24

Subtotaal

112.634

113.590

100.434

2. Vrede, veiligheid en stabiliteit

02.01 Goede internationale samenwerking ter bevordering van de eigen en bondgenootschappelijke veiligheid

92.826

36.868

61.208

V-02.01

02.02 Bestrijding internationale criminaliteit en terrorisme

15.916

19.207

6.552

V-02.02

02.03 Wapenbeheersing

11.701

7.975

8.097

V-02.03

02.04 Bevordering van veiligheid, stabiliteit en rechtsorde in internationaal verband

105.934

124.304

119.679

V-02.04

02.05 Bevordering van transitie in prioritaire gebieden

19.792

19.966

17.791

V-02.05

02.06 Oekraïne (V)

55.000

V-02.06

BHO

04.01 Humanitaire hulp

417

1.017

XVII-04.01

JenV

36.02.05 Nat. Veiligheid en Terrorismebestrijding

414

25.100

40.800

VI-36.02.58

DEF

01.01.23 Internationale inzet (BIV)

1.136.963

3.454.798

2.023.616

X-01.01.01

09 Algemeen

9.730

12.060

‒ 2.794

X-09.01

Subtotaal

1.393.693

3.701.295

2.330.966

3. Effectieve Europese samenwerking

03.01 Afdrachten aan de Europese Unie (HGIS-toerekening)

75.733

03.03 Een hechtere Europese waardengemeenschap

7.557

13.863

14.456

V-03.03

03.04 Versterkte Nederlandse positie in de Unie

5.117

5.599

V-03.04

Subtotaal

88.407

95.195

95.788

4. Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen

04.01 Consulaire dienstverlening in het buitenland

16.113

16.561

14.681

V-04.01

04.02 Samen met (keten)partners het personenverkeer reguleren

22.310

22.018

16.792

V-04.02

04.03 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur

8.306

8.433

6.069

V-04.03

04.04 Uitdragen Nederlandse waarden en belangen

25.252

25.278

19.794

V-04.04

OCW

08.77 Internationaal onderwijs; Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

480

XIII-08.77

14 Cultuur; subsidies

8.920

8.219

6.306

XIII-14.71

Subtotaal

81.381

80.989

64.122

5. Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

BHO

01.01 Duurzaam handels- en investeringssyteem, incl. MVO

8.971

14.149

12.679

XVII-01.01

01.02 Versterkte Nederlandse Handels- en Investeringspositie

127.480

104.469

105.176

XVII-01.02

01.03 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden

1.992

2.280

XVII-01.03

1.55 Opdrachten

234

181

XIII-11.55

1.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

2.681

3.927

3.079

XIII-11.95

2.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

1.009

1.917

1.420

XIII-13.95

Subtotaal

142.133

126.976

124.815

6. Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

BHO

02.03 Klimaat

1.761

1.998

1.623

XVII-02.03

IenW

11.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water/Blue Deal)

23.790

18.900

20.035

XII-11.01

19 Internationaal Beleid

3.499

3.502

3.062

XII-19.02

23.01 Meteorologie, seismologie en aardobservatie (contributie WMO en ECMWF)

3.925

4.235

4.270

XII-23.01

97.01 Algemeen departement

4.400

XII 97.01

LVVN

21.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties (w.o. FAO en UNEP)

4.140

4.089

3.468

XIV-21.95

22.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties

1.822

1.841

XIV-22.95

23.75 Wageningen Research

3.677

3.843

3.056

XIV-23.75

KGG

31.00 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

1.466

2.561

2.440

XXII-31.00

Subtotaal

44.080

40.969

44.195

7. Sociale vooruitgang (incl. onderwijs)

BHO

03.01 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

6.843

1.709

XVII-03.01

OCW

07 Wetenschappelijk onderwijs

5.549

4.686

4.123

VIII-07.70/76

06.70 Hoger beroepsonderwijs

VIII-06.70

08.71 Internationaal onderwijs; Subsidies

185

312

185

VIII-08.71

16.70 Onderzoek en wetenschapsbeleid; bekostiging NWO/Poolonderzoek

1.647

VIII-16.70

VWS

09.10 Algemeen; Internationale samenwerking

3.868

3.918

XVI-09.10

Subtotaal

16.445

12.362

10.025

8. Versterkte kaders voor ontwikkeling

BHO

05.02 Overig armoedebeleid

2.403

6.476

7.605

XVII-05.02

FIN

04.52.01 Technische assistentie

1.749

2.069

1.861

IX-04.52.01

Subtotaal

4.152

8.545

9.466

9. Apparaatskosten (incl. postennet) en overige uitgaven

05 Geheim

V-05.01

06 Nominaal en onvoorzien

17.348

26.031

V-06.01

07 Apparaat

681.645

817.629

631.773

V-07.01

Div. dept.

Attachés

93.347

103.776

100.268

Div. Begrotingen

Aanvullende Post

55.02 Reservering Vredespaleis

11.928

Subtotaal

774.992

938.753

770.000

Totaal non-ODA

2.657.917

5.118.674

3.549.811

Bijlage 4: De ODA-uitgaven naar beleidsthema

Tabel 14 De ODA-uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

Begroting

Omschrijving

2023

2024

2025

Artikel

1. Versterkte internationale rechtsorde, eerbiediging van mensenrechten en gastlandbeleid

01.01 Goed functionerende internationale instellingen met een breed draagvlak

21.054

21.932

V-01.01

01.02 Bescherming en bevordering van mensenrechten

36.837

39.055

26.839

V-01.02

JenV

33.03.03 Opsporing en vervolging; drugsbestrijding Suriname

111

140

200

VI-33.03.39

Subtotaal

58.002

61.127

48.971

2. Vrede, veiligheid en stabiliteit

02.03 Wapenbeheersing

3.216

3.252

V-02.03

02.04 Bevordering van veiligheid, stabiliteit en rechtsorde in internationaal verband

75.299

69.850

61.124

V-02.04

02.05 Bevordering van transitie in prioritaire gebieden

13.195

13.706

11.861

V-02.05

BHO

04.01 Humanitaire hulp

637.441

593.000

472.884

XVII-04.01

04.02 Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking

266.912

291.295

297.015

XVII-04.02

04.03 Veiligheid en rechtstaatontwikkeling

208.838

200.655

180.288

XVII-04.03

JenV

31.03.02 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie; internationale samenwerkingsoperaties

8.855

9.147

VI-31.03.21

Subtotaal

1.213.756

1.180.905

1.035.571

3. Effectieve Europese samenwerking

03.01 Afdrachten aan de Europese Unie (HGIS-toerekening)

863.000

V-03.01

03.02 Europees ontwikkelingsfonds

98.094

71.652

38.644

V-03.02

03.03 Een hechtere Europese waardengemeenschap

26.820

6.579

6.975

V-03.03

Subtotaal

987.914

941.231

908.619

4. Consulaire belangenbehartiging en het internationaal uitdragen van Nederlandse waarden en belangen

04.04 Uitdragen Nederlandse waarden en belangen

857

V-04.04

OCW

14 Cultuur; subsidies

500

VIII-14.71/76

Subtotaal

857

500

5. Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

BHO

01.01 Duurzaam handels- en investeringssyteem, incl. MVO

19.600

22.415

19.451

XVII-01.01

01.02 Versterkte Nederlandse Handels- en Investeringspositie

XVII-01.02

01.03 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden

481.101

506.230

397.231

XVII-01.03

Subtotaal

500.701

528.645

416.682

6. Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

BHO

02.01 Voedselzekerheid

388.412

392.345

358.536

XVII-02.01

02.02 Water

201.682

192.107

170.330

XVII-02.02

02.03 Klimaat

305.294

348.482

378.314

XVII-02.03

IenW

23.01 Meteorologie, seismologie en aardobservatie (contributie WMO en ECMWF)

XII-23.01

97.01 Algemeen departement

1.789

816

XII-97.01

KGG

31.00 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

7.508

34.500

XIII-4.55

LVVN

21.95 Bijdragen (inter)nationale organisaties (w.o. FAO en UNEP)

7.846

7.244

7.544

XIV-21.95

Subtotaal

912.566

975.533

914.759

7. Sociale vooruitgang (incl. onderwijs)

BHO

03.01 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

508.392

508.553

445.646

XVII-03.01

03.02 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

51.930

47.609

39.358

XVII-03.02

03.03 Maatschappelijk middenveld

206.413

202.859

154.074

XVII-03.03

03.04 Onderwijs

57.097

63.993

52.202

XVII-03.04

OCW

06.70 Hoger beroepsonderwijs

2.873

VIII-06.70

07 Wetenschappelijk onderwijs

52.584

55.308

VIII-07.70/76

16.70 Onderzoek en wetenschapsbeleid; bekostiging NWO/Poolonderzoek

454

VIII-16.70

VWS

09.10 Algemeen; Internationale samenwerking

1.606

1.930

XVI-09.10

Subtotaal

881.349

883.579

751.845

8. Versterkte kaders voor ontwikkeling

BHO

05.01 Multilaterale samenwerking

341.316

376.995

196.007

XVII-05.01

05.02 Overig armoedebeleid

79.428

104.020

70.019

XVII-05.02

05.03 Oekraïne

237.000

XVII-05.03

FIN

04.50.01 Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen

51.980

IXB-05.50.01

04.50.07 IBRD (onderdeel Wereldbank)

28.338

IXB-04.50.07

04.50.08 IFC (onderdeel Wereldbank)

38.333

28.440

IXB-04.50.08

04.50.09 IDA (onderdeel Wereldbank)

266.480

268.290

323.080

IXB-04.50.09

04.50.13 Bijdrage EU voor rente Oekraïne

34.436

41.436

IXB-04.50.13

04.52.01 Technische assistentie

500

IXB-04.52.01

Toerek.

37.02.20 COA (Eerstejaarsopvang asielzoekers)

1.159.647

1.281.998

VI-37.02.20

37.02 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

1.833.252

XX-37.02

01.70/01.75 Primair onderwijs (eerstejaarsopvang asielzoekers)

29.823

30.747

VIII-01.70/75

03.70 Voortgezet onderwijs (eerstejaarsopvang asielzoekers)

9.606

9.904

VIII-03.70

Subtotaal

2.004.951

2.134.830

2.741.945

9. Apparaatskosten (incl. postennet) en overige uitgaven

07.01 Apparaat (personeel en materieel)

332.104

364.211

358.053

V-07.01

BHO

05.04 Nog te verdelen i.v.m. wijzigingen BNI en/of toerekeningen

‒ 54.347

‒ 2.318

XVII-05.04

Subtotaal

332.104

309.864

355.735

TOTAAL ODA

6.892.200

7.015.714

7.174.627

Bijlage 5: De geplande ODA-uitgaven binnen de BHO-begroting per regio in 2025

Vooralsnog blijft de focus de komende periode op de drie focusregio’s: Sahel, Hoorn van Afrika, en Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA). Deze HGIS-bĳlage geeft jaarlĳks een overzicht van de thematische gedelegeerde budgetten per land en van de toegerekende verwachte centrale bestedingen per regio, uitgesplitst naar de beleidsthema’s van de BHO-begroting.

De tabel toont bĳ elke regio de focuslanden waar sprake is van een naar de ambassade te delegeren thematisch landenbudget (en soms ook een gedelegeerd regionaal budget). Vervolgens worden voor de hele regio per thema de verwachte centrale bestedingen aangegeven. Naast uitgaven in de focusregio’s, zĳn de gedelegeerde middelen en de verwachte centrale bestedingen opgenomen voor de regio’s «Overig Afrika», «Overig Azië» en «Overige landen». Aangevuld met de categorie «Wereldwĳd/niet gespecificeerd» omvat de tabel het totaal van de ODA-uitgaven binnen de BHO-begroting.

De in de tabel opgenomen toegerekende inzet van centrale middelen in de regio’s moet gezien worden als een indicatie. Deze beperking heeft te maken met de aard van de bestedingen. Centrale thematische programma’s zĳn doorgaans niet op één land of regio gericht (in tegenstelling tot de gedelegeerde middelen) en hebben meestal een meerjarig karakter. Veel programma’s werken met een landenlĳst waarbĳ vooraf niet vast staat in welke landen van de lĳst deze middelen zullen worden benut.

De toerekening aan regio’s van centrale bestedingen is op basis van de samenstelling van het huidige portfolio van projecten en programma’s. Er is geen rekening gehouden met eventuele nieuwe initiatieven die nog in 2024 en 2025 worden gestart. Om in deze situatie toch een realistische inschatting te maken, is voor elke lopende activiteit van meer dan EUR 1 miljoen de huidige geografische verdeling geëxtrapoleerd , rekening houdend met zowel gerealiseerde en lopende uitgaven als verwachte uitgaven in de pĳplĳn. Voor activiteiten met budget kleiner dan EUR 1 miljoen is uitgegaan van een evenredige verdeling over de landen waarvoor de activiteit open staat.

Een belangrĳk deel van de centrale middelen wordt ingezet voor programma’s en organisaties waarbĳ de geografische focus vanwege de aard van het werk niet (vooraf) is vastgesteld. Deze thematische inzet is in de tabel opgenomen onder de categorie Wereldwĳd/niet gespecificeerd. Binnen deze categorie vormt humanitaire hulp de grootste post; besteding hiervan is flexibel en gebeurt in principe waar dit in de loop van het jaar het hardst nodig blĳkt te zĳn. Andere voorbeelden van bestedingen in deze categorie zĳn de bĳdragen aan het vaccinatiefonds GAVI, het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria, de multilaterale klimaatfondsen en bĳdragen aan multilaterale organisaties.

De geplande ODA-uitgaven binnen de BHO-begroting per regio in 2025

HGIS regio

HGIS indeling

Thema

ODA kasbudget (x1.000) Euro

Focusregio's Midden-Oosten & Noord-Afrika

Egypte

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

1.000

2.2 Water

6.350

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

1.500

4.2 Opvang en bescherming in de regio

1.500

Totaal

10.395

Jemen

2.2 Water

6.850

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

15.000

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

1.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

7.340

Totaal

30.190

Jordanië

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

3.885

2.1 Voedselzekerheid

370

2.2 Water

2.740

2.3 Klimaat

4.2 Opvang en bescherming in de regio

2.000

Totaal

9.075

Libanon

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

5.200

4.2 Opvang en bescherming in de regio

1.000

Totaal

6.200

Palestijnse Autoriteit

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

4.000

2.2 Water

11.880

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

7.340

Totaal

23.220

Tunesië

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

5.300

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

9.817

Totaal

15.117

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem

154

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

16.696

2.1 Voedselzekerheid

375

2.2 Water

2.742

2.3 Klimaat

7.781

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

5.117

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

4.809

3.3 Maatschappelijk middenveld

11.412

3.4 Onderwijs

3.530

4.2 Opvang en bescherming in de regio

112.551

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

8.880

Totaal

174.046

Subtotaal Focusregio's Midden-Oosten & Noord-Afrika

268.243

Focusregio Sahel

Burkina Faso

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

3.900

2.1 Voedselzekerheid

5.075

2.2 Water

2.740

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

7.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

5.046

Totaal

23.761

Mali

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

4.500

2.1 Voedselzekerheid

6.000

2.2 Water

4.760

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

21.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

14.495

Totaal

50.755

Niger

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

6.100

2.1 Voedselzekerheid

4.450

2.2 Water

4.310

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

8.160

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

7.195

Totaal

30.215

Gedelegeerd naar overige landen in Focusregio Sahel

2.1 Voedselzekerheid

2.550

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

3.050

Totaal

5.600

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem

1.334

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

10.642

2.1 Voedselzekerheid

27.117

2.2 Water

9.286

2.3 Klimaat

26.425

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

2.694

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

301

3.3 Maatschappelijk middenveld

14.823

3.4 Onderwijs

3.900

4.2 Opvang en bescherming in de regio

8.246

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

3.309

Totaal

108.076

Subtotaal Focusregio Sahel

218.407

Focusregio Hoorn van Afrika

Ethiopië

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

5.500

2.1 Voedselzekerheid

60.000

2.2 Water

11.510

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

31.100

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

1.500

4.2 Opvang en bescherming in de regio

1.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

1.926

Totaal

112.536

Kenia

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

1.000

2.1 Voedselzekerheid

6.600

2.2 Water

1.280

4.2 Opvang en bescherming in de regio

1.200

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

Totaal

10.135

Oeganda

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

1.000

2.1 Voedselzekerheid

29.000

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

15.000

4.2 Opvang en bescherming in de regio

2.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

9.175

Totaal

56.175

Soedan

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

1.000

2.1 Voedselzekerheid

3.250

Totaal

4.250

Somalië

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

2.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

11.468

Totaal

13.468

Zuid-Soedan

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

2.400

2.1 Voedselzekerheid

7.440

2.2 Water

5.933

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

350

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

7.593

Totaal

23.716

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem

1.417

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

17.447

2.1 Voedselzekerheid

27.496

2.2 Water

10.864

2.3 Klimaat

20.326

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

7.083

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

6.815

3.3 Maatschappelijk middenveld

26.278

3.4 Onderwijs

9.489

4.2 Opvang en bescherming in de regio

70.571

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

6.355

Totaal

204.141

Subtotaal Focusregio Hoorn van Afrika

424.421

Overig Afrika

Benin

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

1.000

2.1 Voedselzekerheid

18.000

2.2 Water

1.740

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

20.000

Totaal

40.740

Burundi

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

2.550

2.1 Voedselzekerheid

16.100

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

9.000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

4.587

Totaal

32.237

Grote Meren regio

2.1 Voedselzekerheid

7.500

2.2 Water

3.700

2.3 Klimaat

150

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

7.500

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

13.120

Totaal

31.970

Mozambique

2.1 Voedselzekerheid

19.000

2.2 Water

9.230

Totaal

28.230

Regionaal Afrika

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

17.011

Totaal

17.011

Gedelegeerd naar overige landen in Overig Afrika

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

2.000

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

1.000

Totaal

3.000

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem

1.419

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

33.405

2.1 Voedselzekerheid

26.307

2.2 Water

14.636

2.3 Klimaat

25.617

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

5.851

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

2.593

3.3 Maatschappelijk middenveld

22.556

3.4 Onderwijs

15.073

4.2 Opvang en bescherming in de regio

253

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

1.545

5.1 Multilaterale samenwerking

95.545

Totaal

244.800

Subtotaal Overig Afrika

397.988

Overig Azië

Afghanistan

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

5.505

Totaal

5.505

Bangladesh

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

3.000

2.2 Water

12.340

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

2.500

Totaal

17.840

Gedelegeerd naar overige landen in Overig Azië

2.3 Klimaat

150

4.2 Opvang en bescherming in de regio

3.750

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

Totaal

3.955

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem

305

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

20.947

2.1 Voedselzekerheid

206

2.2 Water

6.619

2.3 Klimaat

10.346

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

3.550

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

2.650

3.3 Maatschappelijk middenveld

24.722

3.4 Onderwijs

13.052

4.2 Opvang en bescherming in de regio

57.521

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

1.594

5.1 Multilaterale samenwerking

4.957

Totaal

146.468

Subtotaal Overig Azië

173.768

Overige landen

Gedelegeerd naar overige landen

5.2 Overig armoedebeleid

1.676

Totaal

1.676

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

18.499

2.1 Voedselzekerheid

142

2.2 Water

2.592

2.3 Klimaat

7.097

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

1.162

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

4.830

3.3 Maatschappelijk middenveld

10.727

3.4 Onderwijs

3.642

4.2 Opvang en bescherming in de regio

13.817

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

140

Totaal

62.651

Subtotaal Overige landen

64.327

Niet gespecificeerd Wereldwijd

Humanitaire hulp, noodhulp en overig armoedebeleid

4.1 Humanitaire Hulp

472.884

5.2 Overig armoedebeleid

68.343

Totaal

541.227

Toegerekende inzet vanuit centrale middelen

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem

14.821

1.3 Private sector en arbeidsmarkt

224.261

2.1 Voedselzekerheid

91.558

2.2 Water

38.228

2.3 Klimaat

280.343

3.1 Mondiale gezondheid en SRGR

269.373

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

9.511

3.3 Maatschappelijk middenveld

43.555

3.4 Onderwijs

3.518

4.2 Opvang en bescherming in de regio

21.604

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

50.698

5.1 Multilaterale samenwerking

95.505

5.3 Oekraïne (XVII)

237.000

5.4 Nog te verdelen BNI en/of toerekeningen

‒ 2.318

Totaal

1.377.655

Subtotaal Niet gespecificeerd Wereldwijd

1.918.882

Totaal generaal

3.466.037

Bijlage 6: Berekening ODA-budget 2024-2029, realisatie ODA-prestatie 2023 en raming ODA-prestatie 2024-2029.

Tabel 15 ODA-budget en ODA-prestatie

Berekening ODA-budget 2024-2029 (bedragen in miljoenen EUR)

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

ODA-stand Voorjaarsnota 2024

7.008

7.489

7.812

7.980

8.221

8.615

A: Maatregel extensivering Schoof: Gerichte keuzes ontwikkelingssamenwerking

‒ 300

‒ 500

‒ 2400

B: Maatregel extensivering Schoof: Beperken asielinstroom

‒ 143

‒ 272

C: Maatregel extensivering Schoof: Terugdraaien groei apparaat rijksoverheid

‒ 15

‒ 31

‒ 46

‒ 62

‒ 68

D: Overig

waarvan nog door te verdelen effect apparaatskorting op ODA

ODA-budget 2024-2029

6.892

7.016

7.175

7.304

5.444

5.552

5.942

af: geraamde ontvangsten

‒ 84

‒ 63

‒ 31

‒ 30

Netto ODA / ODA Grand Equivalent (in miljoenen euro)

6.808

6.953

7.144

7.273

5.414

5.522

5.912

Raming BNI (2024-2029 obv MEV, 2023 obv CEP, in miljarden euro)

1.026

1.119

1.167

1.215

1.264

1.309

1.355

Netto ODA in % van het BNI

0,66

0,62

0,61

0,60

0,43

0,42

0,44

In bovenstaande tabel wordt een overzicht gepresenteerd van de opbouw van het ODA-budget en de hieraan gekoppelde ODA-prestatie. Hieronder volgt een toelichting op de onderdelen, die gezamenlijk de omvang van het totale ODA-budget bepalen, waarbij de stand Voorjaarsnota 2024 als startpunt wordt genomen:

A. Het kabinet Schoof kiest voor een ombuiging op het ODA-budget oplopend tot structureel EUR 2,4 miljard.

B. Het kabinet Schoof kiest voor een ombuiging op de asielinstroom oplopend tot structureel EUR 272 miljoen.

C. Het kabinet Schoof kiest voor een ombuiging op het apparaat waarvan het ODA-deel oploopt tot structureel EUR 68 miljoen.

D. Hier vallen overige mutaties onder die het ODA-budget beïnvloeden.

Bovenstaande resulteert in de raming van het ODA-budget 2024 ‒ 2029. Voor de raming van het BNI in 2023 sluiten wij zoals gebruikelijk aan bij de BNI-raming die gebruikt is in het HGIS-jaarverslag. Op basis daarvan is de ODA prestatie gerapporteerd aan de OESO.

Bijlage 7: Internationale klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden 2025

Internationale contextSteun voor klimaatactie in ontwikkelingslanden kwalificeert onder de binnen de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) gemaakte afspraken per definitie als officiële ontwikkelingsfinanciering (Official Development Assistance, ODA).

De Nederlandse bijdrage aan internationale klimaatfinanciering vindt zijn grondslag in de in 2009 overeengekomen internationale verplichting van ontwikkelde landen om jaarlijks collectief USD 100 miljard uit publieke en private bronnen te mobiliseren voor klimaatactie in ontwikkelingslanden. Op de VN klimaatconferentie in Parijs is in 2015 afgesproken dat deze verplichting loopt tot en met 2025 en dat vóór 2025 moet worden besloten over een nieuw lange termijn klimaatfinancieringsdoelstelling. De onderhandelingen over dit zogenaamde New Collective Quantified Goal (NCQG) zullen naar verwachting leiden tot nieuwe afspraken en voorwaarden. Dit kan resulteren in veranderingen in de methodiek van toekomstige rapportages over klimaatfinanciering bij de HGIS nota.

AchtergrondDe Nederlandse gerapporteerde internationale klimaatfinanciering bestaat uit een publiek deel en uit een met publieke middelen gemobiliseerd privaat deel.

Publieke klimaatfinancieringIn de Nederlandse begroting is geen aparte budgetlijn voor publieke klimaatfinanciering. Een groot deel van de gerapporteerde Nederlandse publieke klimaatfinanciering komt uit mainstreaming van klimaat in ontwikkelingsprogramma’s op andere thema’s. Omdat, zoals reeds aangegeven, klimaatactie en ontwikkelingshulp sterk verbonden zijn, hebben ontwikkelingsprojecten op veel verschillende thema’s een klimaatcomponent en tellen deze daarom deels mee voor de gerapporteerde Nederlandse klimaatfinanciering. Binnen artikel 1 «duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen» wordt bijvoorbeeld actief ingezet op verdere vergroening van de programma’s, binnen sub-artikel 2.1 «voedselzekerheid» wordt ingezet op duurzame productiviteitsverhoging en versterking van weerbaarheid en adaptatie zoals droogtebestendig zaaigoed en binnen sub-artikel 2.2 «water» op veilige delta’s en verbeterd stroomgebiedbeheer en op klimaatbestendige toegang tot drinkwater en sanitaire voorzieningen.

Publieke klimaatfinanciering is dus verweven met de eigen thematiek en doelstellingen van verschillende beleidsartikelen. Er wordt aan programma’s binnen deze verschillende beleidsartikelen een percentage toegekend voor de mate van klimaatrelevantie, veelal gebaseerd op de systematiek van zogenaamde Rio-markers van de OESO. Bij klimaat als een van de hoofddoelstellingen wordt de Rio-marker ‘principal’ toegekend en is het toe te passen percentage 100%. Bij klimaat als nevendoelstelling wordt de Rio-marker ‘significant’ toegekend en is het toe te passen percentage 40%. In uitzonderingsgevallen worden afwijkende percentages gebruikt, bijvoorbeeld in het geval van VN-organisaties. Een voorbeeld van een programma met een afwijkend percentage is onze bijdrage aan het International Fund for Agricultural Development (IFAD) dat volgens OESO voor 32% meetelt als klimaatfinanciering doordat hun interventies ook de weerbaarheid tegen de gevolgen van klimaatverandering bevorderen.

Naast mainstreaming van klimaatactie in verschillende ontwikkelingsthema’s, bestaat ook een deel van de gerapporteerde publieke klimaatfinanciering uit directe bijdragen aan multilaterale klimaatfondsen zoals het Green Climate Fund (GCF) en het Least Development Country Fund (LDCF) en aan specifieke klimaatprogramma’s zoals aan het NDC-partnership dat landen bijstaat in het verhogen van hun ambitie in nationale klimaatplannen.

Verder vallen ook klimaatrelevante bijdragen van het Ministerie van Financiën onder de publieke klimaatfinanciering zoals de bijdragen aan de verschillende onderdelen van de Wereldbankgroep; de International Development Association (IDA), de International Finance Corporation (IFC) en de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD).

Gemobiliseerde private klimaatfinancieringGemobiliseerd privaat kapitaal bestaat uit investeringen vanuit de private sector die met een Nederlandse publieke inleg voor elkaar zijn gekregen. Door private investeringen te mobiliseren kan Nederland met een relatief laag beslag op de begroting meer financiering vrij spelen voor klimaatactie in ontwikkelingslanden. Daarom wordt ingezet op een verdeling van circa de helft publieke klimaatfinanciering en de helft gemobiliseerde private klimaatfinanciering. Het Dutch Fund for Climate and Development (DFCD) is een voorbeeld van een programma dat private klimaatfinanciering mobiliseert. Dit fonds richt zich primair op klimaatadaptatie en bestaat onder meer uit een waterfaciliteit en landgebruikfaciliteit.

Voor de inschatting van de gemobiliseerde private klimaatfinanciering wordt een gemiddelde over de laatste vier jaar gebruikt. Deze methodiek passen we al enkele jaren toe en is ingegeven door de aanmerkelijke jaarlijkse schommelingen in het verleden. De schommelingen en onzekerheden bij gemobiliseerde private investeringen zijn groter dan bij publieke klimaatfinanciering. Dit komt onder andere door de sterke invloed van wijzigende marktomstandigheden, doordat de tijdsduur van het sluiten van transacties met commerciële partijen bij elke deal anders is en de hoogte van de private investeringen vooraf niet bekend is. In deze methodiek reageren prognoses met enige vertraging op beleidsinzet gericht op verdere vergroening van het Nederlandse BHO-instrumentarium, toename van het aandeel klimaatrelevante activiteiten in de financiering door multilaterale ontwikkelingsbanken en, bijvoorbeeld, de extra bijdrage aan projectontwikkeling voor het eerder genoemde Dutch Fund for Climate and Development.

De Nederlandse klimaatfinancieringOp basis van de internationale afspraken heeft Nederland sinds 2010 gewerkt aan een stijging van zijn publieke en private klimaatfinanciering. In 2023 bedroeg de Nederlandse publieke klimaatfinanciering EUR 925 miljoen en de gemobiliseerde private klimaatfinanciering EUR 917 miljoen.

De verwachting is dat Nederland in 2025 EUR 900 miljoen aan publieke klimaatfinanciering zal realiseren. Daarnaast zal naar schatting minimaal EUR 715 miljoen aan private klimaatfinanciering worden gemobiliseerd met een deel van de publieke inzet. Het relatief lage bedrag voor private klimaatfinanciering is het gevolg van de genoemde rekenmethodiek met een voortschrijdend gemiddelde waarin de flinke stijging van de gemobiliseerde private klimaatfinanciering in 2023 slechts gedeeltelijk meeweegt. Er is daarom een gerede kans dat de private klimaatfinanciering hoger zal uitvallen. In het HGIS verslag over 2025 zal worden gerapporteerd over de uiteindelijk gerealiseerde gemobiliseerde private klimaatfinanciering.

In onderstaande tabel wordt op hoofdlijnen een indicatie gegeven van de publieke en met publieke middelen gemobiliseerde private klimaatfinanciering die in 2025 zal worden gerealiseerd. Voor de publieke klimaatfinanciering wordt per beleidsartikel van de BHO-begroting aangegeven welk deel van de totale publieke uitgaven waarschijnlijk klimaatfinanciering betreft.

Naar verwachting zal meer dan 60 procent van de publieke klimaatfinanciering worden besteed aan aanpassing aan klimaatverandering (adaptatie) en ruim 35 procent aan het tegengaan van klimaatverandering (mitigatie). De rest, voornamelijk klimaatfinanciering via multilaterale instellingen, wordt met de kwalificatie cross-cutting niet gespecificeerd naar deze doelstellingen.

Tabel 16 Prognose publieke klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden 2025 (bedragen x EUR mln.)

Begroting

Begrotingsartikel

Indicatie klimaatfinancering 2025

Indicatie klimaatrelevantie van begrotingsartikel (percentage)

BHO

1. Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

16%

2. Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

580

64%

3. Sociale vooruitgang

4. Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling

5. Multilaterale samenwerking en overige inzet

Totaal voor BHO

800

24%

|Ministerie van Financiën

IDA, IBRD en IFC

100

Totale publieke klimaatfinanciering

900

Totale gemobiliseerde private financiering

715

Totale klimaatfinanciering

1.615

In het HGIS-jaarverslag over 2025 zal worden gerapporteerd over de werkelijk gerealiseerde klimaatfinanciering ten behoeve van ontwikkelingslanden. Daarbij zullen zich ongetwijfeld verschillen voordoen ten opzichte van de hierboven genoemde geschatte bedragen. Vooral de inschatting van het gemobiliseerde privaat kapitaal kan door de eerder genoemde schommelingen afwijken van het genoemde bedrag.

Bijlage 8: Internationale inspanningen voor migratie in 2025

In deze bĳlage worden de HGIS-uitgaven in 2025 op het gebied van (het tegengaan van irreguliere) migratie, asielopvang en humanitaire hulp toegelicht. Eerst wordt per begrotingsartikel een overzicht gegeven van de financiële inspanningen die volledig gericht zĳn op de eerste twee onderwerpen. Vervolgens wordt stilgestaan bĳ instrumenten en programma’s die gedeeltelĳk aan vluchtelingen of het tegengaan van irreguliere migratie gerelateerd zĳn.

Tabel 17 Begrotingsartikelen die volledig gericht zijn op eerstejaaropvang van asielzoekers uit DAC-landen, (irreguliere) migratie en opvang in de regio (bedragen x EUR mln.)

Artikel

Budget

2025

Totaal

wv. ODA

6.37.02

AenM-begroting: toerekening eerstejaars- opvangkosten asiel

1.833

08.03.01

OCW-toerekening: eerstejaarsopvangkosten asiel (primair en secundair onderwijs)

17.04.02

Migratiesamenwerking en ontwikkeling

Opvang in de regio

244

Asieltoerekening: eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen in Nederland.

De eerstejaarsopvang van asielzoekers in Nederland wordt conform richtlĳnen van de OESO Development Assistance Committee (DAC) deels uit ODA-middelen gefinancierd. Deze uitgaven op de JenV- en de OCW-begroting worden aan ODA toegerekend. Wĳzigingen van de hoogte van de toerekening lopen via het verdeelartikel 5.4 op begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (BHO). Het betreft uitgaven voor asielzoekers die afkomstig zĳn uit landen die volgens de OESO-DAC gelden als ontwikkelingslanden (de zogenaamde DAC-landen). De asieltoerekening is gesplitst in een JenV-deel en een OCW-deel.

J&V-begroting:

– In de begroting van Justitie en Veiligheid staan de uitgaven voor opvang van asielzoekers en alleenstaande minderjarige vreemdelingen door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en Stichting Nidos. Daarnaast worden ook kosten voor tolken bĳ de IND, voorlichting van Vluchtelingenwerk Nederland en rechtsbĳstandskosten deels toegerekend. In de JenV-begroting is aangegeven welk deel wordt toegerekend aan ODA. Naar verwachting zal de bezetting van het COA oplopen tot een bezetting van ca. 88.540 personen op 1 januari 2025, met een gemiddelde bezetting van ca. 98.131 over 2025. In 2025 komt de verwachte ODA-toerekening daarmee op EUR 1,9 miljard.

– De aan ODA toegerekende kosten worden onder andere berekend op basis van de kostprĳzen van het COA en Nidos, het verwachte aantal asielzoekers uit DAC-landen en de verwachte verblĳfsduur.

– In het Hoofdlijnenakkoord is afgesproken dat er vanaf 2027 een maximum zit op de asieltoerekening uit ODA van 10% van het ODA-budget. Daarnaast wordt op het totaal van de asieluitgaven op de JenV-begroting EUR 1 miljard bezuinigd. Ongeveer 25% van deze uitgaven wordt betaald uit ODA (vanaf 2027). Daardoor vangt de ODA-toerekening ongeveer hetzelfde deel van deze bezuiniging op. Dit betreft daarmee een bezuiniging op het ODA-budget.

A&M-begroting:

– Per 2025 gaan de uitgaven voor de opvang van asielzoekers over naar de begroting van het ministerie van Asiel en Migratie.

OCW-begroting:

– De geschatte uitgaven voor (primair en voortgezet) onderwĳs zĳn gebaseerd op in Nederland leerplichtige asielzoekers afkomstig uit DAC-landen tĳdens de eerstejaarsopvang.

Opvang en bescherming in de regio

Wereldwĳd blĳft het aantal vluchtelingen en intern ontheemden stĳgen, inmiddels gaat het om meer dan 120 miljoen mensen. Door maximale inzet op opvang in de regio heeft het kabinet speciale aandacht voor het duurzaam opvangen van mensen die langdurig gedwongen ontheemd zĳn. Middelen zijn vrĳgemaakt voor versterkte inzet op sociaaleconomische integratie van ontheemden en steun aan kwetsbare gastgemeenschappen ter bevordering van hun perspectieven en zelfredzaamheid. Onderdak en basisvoorzieningen vormen waar nodig ook onderdeel van de hulp. De geografische focus ligt hierbij op landen in de Syrië-regio, de Hoorn van Afrika en Afghanistan-regio, naast Moldavië en Armenië. Laatstgenoemde twee landen via de Global Concessional Financing Facility waarmee middeninkomenlanden toegang hebben tot zachte leningen voor hun opvangbeleid.

Het Prospects partnerschap met UNHCR, ILO, UNICEF, IFC, en de Wereldbank is al langere tijd financieel het belangrĳkste opvang in de regio programma van Nederland. Mede op basis van tussentĳdse evaluatie is in 2023 een vervolg op dit partnerschap vormgegeven dat loopt van 2024 ‒ 2027.

Nederland heeft in december 2023 actief bĳgedragen aan het tweede internationale Global Refugee Forum om de implementatie van het VN Global Compact on Refugees (2018) kracht bĳ te zetten en de beloftes voor steun aan vluchtelingen en opvanglanden te monitoren. Sinds 2024 loopt een meerjarig subsidiekader waarmee lokale organisaties in de focuslanden worden ondersteund voor opvang in de regio met actieve deelname van vluchtelingen.

Nederland zal ook aandacht blijven vragen voor de aanbevelingen van de door Nederland in 2019 georganiseerde conferentie over Geestelĳke Gezondheid en Psychosociale Steun in crisis situaties (Mental Health and Psychosocial Support (MHPSS)).

Migratiesamenwerking

Het kabinet zet zich in voor versterken van migratiesamenwerking met landen van herkomst en transit. Doel is om mensenhandel en –smokkel tegen te gaan en bescherming, terugkeer en herintegratie te bevorderen. Hiertoe worden bilaterale middelen ingezet en de bilaterale samenwerking met relevante landen geïntensiveerd. Daarnaast zal meer aansluiting worden gezocht bĳ beleid, initiatieven en programma’s van de EU, in het bĳzonder bĳ de versterkte samenwerking binnen de EU-brede migratiepartnerschappen zoals geformuleerd in het EU Asiel en Migratie Pact. Dit alles met het oog op vergroting van slagkracht en verbetering van coördinatie en coherentie waarbĳ het bereiken van resultaten centraal staat.

Uit de middelen voor opvang in de regio en migratiesamenwerking worden zowel inspanningen binnen als buiten Nederland gefinancierd:

– Nederland financiert het Prospects Partnerschap met Wereldbank/IFC/ILO/UNICEF/UNHCR. In dit strategisch samenwerkings kader worden landspecifieke programma’s uitgewerkt, met de focus op bescherming, onderwĳs en werk, en waar nodig onderdak en basisvoorzieningen zoals water, sanitatie and hygiëne voor vluchtelingen en kwetsbare lokale bevolking. Het partnerschap voorziet eveneens in een meer strategische beleidsdialoog met deze organisaties die een voortrekkersrol spelen bĳ de transformatie van een humanitaire naar een ontwikkelingsaanpak in landen die veel vluchtelingen opvangen.

– Het COMPASS partnerschap tussen Nederland en IOM is gericht op het beschermen van migranten, het tegengaan van mensenhandel en -smokkel, het ondersteunen van vrijwillige terugkeer en duurzame herintegratie in het land van herkomst. Ook steunt Nederland het REAN programma, waaronder IOM herintegratiesteun biedt aan ex-asielzoekers die vrijwillig terugkeren naar ontwikkelingslanden.

– Het ondersteunen van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, door financiering van activiteiten die belangrĳk zĳn voor betrokken ontwikkelingslanden en die bĳdragen aan beter migratiemanagement, betere bescherming en perspectieven voor vluchtelingen en gastgemeenschappen, tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten, bestrĳding mensen smokkel/-handel, datacollectie en onderzoek, voorkomen van irreguliere migratie en het bevorderen van terugkeer en herintegratie. Hiertoe werkt Nederland samen met o.a. IOM, UNODC, UNHCR, UNICEF en ICMPD.

– Nederland steunt via subsidies (internationale en lokale) NGO’s die gericht zĳn op een ontwikkelingsgerichte aanpak van langdurige ontheemding in de beide focusregio’s. In 2024 zijn activiteiten van start gegaan die zijn voortgekomen uit een subsidiebeleidskader gepubliceerd eind 2023. Deze activiteiten zĳn gericht op versterking van lokale actoren die middels capaciteitsverlening in staat gesteld worden om een grotere en onafhankelĳke rol in te nemen bĳ het nastreven van doelstellingen gericht op migratiesamenwerking of opvang in de regio.

Tabel 18 Begrotingsartikelen die deels aan vluchtelingen of migratie gerelateerd zijn (bedragen x EUR mln.)

Artikel

Budget

2025

Totaal

wv. ODA

17.04.01

Humanitaire hulp, inclusief bijdragen aan UNHCR, UNWRA en WFP

475

Noodhulp en humanitaire diplomatie

Het aantal crises en de omvang van humanitaire noden neemt toe, de kosten van noodhulp stĳgen en de omgeving waarin humanitaire hulp wordt geboden, is complexer. De belangrĳkste aanjagers voor humanitaire crises blĳven conflict en klimaatverandering. Ook de toenemende ongelĳkheid, instabiliteit en fragiliteit spelen een rol, evenals het onverminderd hoge aantal ontheemden en de wereldwĳd verslechterende voedselzekerheid. Humanitaire partners worden in staat gesteld snel, efficiënt en doeltreffend hulp te verlenen daar waar dit het hardst nodig door veelal flexibele en meerjarige financiering. Nederland spant zich er daarbĳ internationaal voor in dat de effectiviteit en efficiëntie van hulp wordt versterkt, met aandacht voor het versterken van de positie en capaciteit van lokale (hulp-)organisaties en de integratie van mentale zorg en psychosociale steun aan slachtoffers. Het anticiperen op rampen en bieden van perspectief aan hen die getroffen zijn, maken onderdeel uit van humanitaire actie.

Helaas is er ook een trend gaande waarbĳ staten en niet-statelĳke actoren het internationaal humanitair oorlogsrecht en de humanitaire principes steeds vaker schenden. De Nederlandse diplomatieke inspanningen blĳven daarom gericht op eerbiediging van het internationale humanitaire recht rond humanitaire crises, de bescherming van burgers en ongehinderde en veilige toegang voor hulpverlening.

Download

Indieners

Indiener
C.C.J. Veldkamp, minister van Buitenlandse Zaken

Datum:17 september 2024
Nummer:36601-1
Vaste commissie voor buitenlandse zaken
Brief regering

Gerelateerde documenten

Hier vindt u documenten die gerelateerd zijn aan bovenstaand Kamerstuk.

Brief commissie aan bewindspersoon

17 oktober 2024

Aan bewindspersoon - reactie vragen

Indiener A.W. Westerhoff, griffier

Brief commissie aan bewindspersoon

Lijst van vragen

17 oktober 2024

Lijst van vragen over de Homogene Groep Internationale samenwerking 2025 (HGIS-nota 2025) (Kamerstuk 36601-1) - Homogene Groep Internationale samenwerking 2025 (HGIS-nota 2025)

Indiener J.F. Klaver, voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken

Lijst van vragen