Brief regering : Voortgang project 'Vervanging Close-in Weapon System' (CIWS)

Nr. 439
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 mei 2024

De dreiging van antischipraketten en drones tegen marineschepen neemt toe. Defensie
heeft meerdere projecten in gang gezet voor de verdediging tegen deze dreigingen.
Eén daarvan is het project «Vervanging Close-in Weapon System» (CIWS) voor de luchtverdediging van marineschepen op de korte afstand. Met dit project
vervangt Defensie het huidige Goalkeeper-snelvuurkanon.

Het CIWS-project is complex. Defensie verwerft met dit project twee elkaar aanvullende
wapensystemen via in totaal acht deelcontracten met drie verschillende fabrikanten.
Deze deelcontracten zijn niet allemaal gelijktijdig gereed. Met deze voortgangsbrief
informeer ik u over twee deelcontracten waarvoor Defensie uiterlijk 1 juli aanstaande
verplichtingen wil aangaan. Gezien de verdere planning van het project is het noodzakelijk
om voor deze producten de deelcontracten nu te ondertekenen. Later dit jaar of begin
2025 wordt uw Kamer geïnformeerd over de resultaten van de verwervingsvoorbereidingsfase
(D-fase) van dit project.1

Behoefte

Dreiging – De dreiging tegen marineschepen groeit en wordt meer divers. Geavanceerde antischipraketten
vliegen sneller dan het geluid en kunnen onvoorspelbare vluchtpatronen uitvoeren.
Daarnaast is er een dreiging van meer eenvoudige antischipraketten waarover steeds
meer landen en strijdgroepen beschikken, zoals recent bleek bij aanvallen door Houthi-eenheden
op civiele scheepvaart in de Rode Zee. Op termijn is een proliferatie van zowel de
geavanceerde als de meer eenvoudige antischipraketten te verwachten. Daarnaast vormen
ook vliegtuigen, helikopters en zowel vliegende als varende drones een dreiging. Defensie
heeft voor de marineschepen behoefte aan wapensystemen die met deze veranderende dreiging
kunnen omgaan.

Huidige bewapening – Nederlandse marineschepen beschikken over een gelaagde verdediging tegen deze dreigingen.
Het gaat om een verdedigingslaag voor de lange afstand, één voor de middellange afstand
en één voor de nabijverdediging. De Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LC-fregatten)
beschikken als enige schepen over alle drie de verdedigingslagen. De LC-fregatten
kunnen met hun Standard Missile-2 (SM-2) raket voor de lange afstand een maritieme taakgroep van meerdere marineschepen
beschermen.

De verdediging op de middellange afstand is aanwezig op de LC-fregatten en op de fregatten
voor onderzeebootbestrijding. Nu zijn dat de M-fregatten, deze worden vervangen door
de Anti Submarine Warfare (ASW-)fregatten.2 Met hun raketten voor de middellange afstand kunnen de fregatten zichzelf en schepen
in hun onmiddellijke nabijheid verdedigen.

Het Goalkeeper-snelvuurkanon dient voor de nabijverdediging op de korte afstand van
het eigen schip. Met dit wapensysteem zijn momenteel uitgerust de vier LC-fregatten,
de twee huidige M-fregatten, de twee amfibische landingsschepen (Landing Platform Docks, LPD’s) en het Joint Support Ship (JSS).

Vervanging Goalkeepers – De voorgenomen vervanging van de Goalkeeper-snelvuurkanons voor de nabijverdediging
is kwalitatief ongewijzigd sinds de B-brief van januari 2021. De vervanging bestaat
uit twee, elkaar aanvullende wapensystemen:

− Het eerste wapensysteem is de combinatie van het 76mm-kanon met de radargeleide DART-granaten.
Met behulp van de nieuwe Pharos-radar van Thales NL worden deze granaten naar het
doel geleid. Het 76mm-kanon kan ook gewone, ongeleide munitie verschieten.

− Het tweede wapensysteem is de Rolling Airframe Missile (RAM), een luchtdoelraket voor de korte afstand. Voor deze raket is een eigen lanceerinrichting
nodig.

Defensie voorziet de ASW-fregatten, het Combat Support Ship (CSS) en het JSS van beide wapensystemen. De twee LC-fregatten die het langst in
dienst blijven, namelijk tot de tweede helft van de jaren ’30, krijgen alleen de RAM-raketten
want op deze schepen is geen plaats voor een 76mm kanon met de bijbehorende Pharos-radar.
De beide LPD’s behouden hun huidige Goalkeepers want gezien de resterende levensduur
van de LPD’s is het niet doelmatig deze schepen te voorzien van de vervangende systemen.

Voortgang project

In de B-brief van begin 2021 stond de planning dat de D-brief over de resultaten van
de verwervingsvoorbereidingsfase begin 2022 kon worden verstuurd. Meerdere factoren
hebben geleid tot een latere planning. Het project heeft een nauwe relatie met het
project «Vervanging M-fregatten (ASWF)» waarvan de D-brief uiteindelijk is verstuurd
in april 2023. Met de Defensienota 2022 is de reikwijdte van het project vergroot
ten aanzien van de twee LC-fregatten en het CSS.

Verder bleek de projectvoorbereiding complex en hebben leveranciers door capaciteitsbeperkingen
meer tijd nodig voor de levering van de Pharos-radar, de RAM-systemen en het vuurleidingssysteem.
Uw Kamer is hier eerder over geïnformeerd.3 Deze combinatie van factoren heeft eraan bijgedragen dat nog niet alle onderhandelingen
met de fabrikanten zijn voltooid en dat de levering en inbouw van de systemen wijzigt
van 2025–2030 naar 2028–2032.

Verwerving

Voor het CIWS-project worden meerdere deelcontracten met drie fabrikanten gesloten.
Dit betreft:

− Leonardo: de 76mm kanons en de DART-munitie;

− RAMSYS: de RAM-luchtdoelraketten, de lanceerinrichtingen en technische informatie;

− Thales NL: de Pharos-radar, een aangepast radar- en vuurleidingssysteem en de integratie
van de verschillende componenten tot één werkend systeem.

Zoals uiteengezet in de B-brief verwerft Defensie de onderdelen van Thales NL met
gebruikmaking van art. 346 VWEU (Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie).
De overige onderdelen worden single source aanbesteed bij de genoemde leveranciers met gebruikmaking van de Aanbestedingswet
op defensie- en veiligheidsgebied (art. 2.23, de onderhandelingsprocedure zonder aankondiging).

In totaal betreft het acht deelcontracten. De twee eerste deelcontracten, met Leonardo
en Thales NL, hebben betrekking op de ASW-fregatten. Deze deelcontracten vallen onder
het beslag van de D-brief van het project «Vervanging M-fregatten (ASWF)». Na behandeling
door uw Kamer van deze D-brief is Defensie voor deze deelcontracten de verplichtingen
aangegaan.4

Inmiddels heeft Defensie overeenstemming bereikt over twee verdere deelcontracten
met Leonardo en Thales NL. Deze deelcontracten hebben hoofdzakelijk betrekking op
aanschaf van de 76mm kanons voor het CSS en het JSS en de integratie daarvan in het
schip, zonder de Pharos-radar waarvoor later een deelcontract wordt gesloten. Deze
twee deelcontracten voor het 76mm kanon zorgen al voor meer capaciteiten op deze schepen.
De offertetermijn van deze twee deelcontracten verloopt op 1 juli aanstaande. Met
de ondertekening van deze twee deelcontracten gaat Defensie verplichtingen aan voor
een bedrag van in totaal minder dan € 50 miljoen.

De gesprekken met de drie leveranciers over de overige deelcontracten zijn nog gaande.
Dit betreft onder meer een deelcontract met Thales NL voor de Pharos-radar voor meerdere
schepen, en deelcontracten met RAMSYS voor de RAM-raketten, de lanceerinrichtingen
en technische informatie. Met de resterende deelcontracten zijn verplichtingen gemoeid
van in totaal meer dan € 250 miljoen. Na het bereiken van overeenstemming ontvangt
uw Kamer daarover een D-brief. Indien de offertetermijnen van de leveranciers uiteenlopen,
wordt dit mogelijk een D-brief in twee gedeelten. Defensie streeft ernaar dat uw Kamer
begin 2025 alle relevante informatie heeft ontvangen en dat voor alle deelcontracten
de verplichtingen zijn aangegaan.

Naast de twee ASW-fregatten voor Nederland schaft Defensie ook twee ASW-fregatten
voor België aan. Dit vloeit voort uit de nauwe samenwerking met België op marinegebied,
waarbij België de mijnenbestrijdingscapaciteit voor onze beide landen verwerft en
Nederland zorgt voor de vervanging van de M-fregatten van beide landen. De Belgische
ASW-fregatten krijgen dezelfde systemen voor nabijverdediging als die van Nederland.
De deelcontracten die Defensie sluit voor de wapensystemen van de ASW-fregatten hebben
dan ook mede betrekking op verwervingen voor België. Deze komen voor rekening van
België.

Financiële aspecten

Het budget van het project CIWS bevindt zich in de bandbreedte tussen € 250 miljoen
en € 1 miljard. Dit budget bevat een risicoreservering en komt ten laste van de defensiebegroting.
Het financiële beslag van de twee deelcontracten waarvan de offertetermijn op 1 juli
verloopt, bedraagt in totaal minder dan € 50 miljoen.

De CIWS-wapensystemen voor de ASW-fregatten worden betaald uit het project «Vervanging
M-fregatten (ASWF)» en niet uit het CIWS-project. De verwervingen voor het CSS die
met de Defensienota 2022 zijn toegevoegd, worden wel betaald uit het budget van het
CIWS-project. De twee deelcontracten die nu voorliggen, hebben geen betrekking op
de ASW-fregatten. De commercieel vertrouwelijke bijlage (kenmerk BS2024016039) bevat
nadere financiële informatie5.

Vooruitblik

De offertetermijn van de twee deelcontracten die nu voorliggen, verloopt op 1 juli
aanstaande. Ik verzoek uw Kamer hiermee rekening te houden met de behandeling van
deze brief. Zoals vermeld streeft Defensie ernaar dat begin 2025 alle verplichtingen
voor dit project zijn aangegaan, nadat uw Kamer hierover is geïnformeerd in overeenstemming
met het Defensie Materieel Proces. De installatie van de verschillende componenten
op de marineschepen is voorzien voor de periode 2028–2032.

De Staatssecretaris van Defensie,
C.A. van der Maat