Brief regering : Voortgangsrapportage Regio Deals 2023

Nr. 146
BRIEF VAN DE BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 mei 2024

Samenwerking loont. In de regio en met de regio. Private partijen, (semi-) publieke
organisaties, gemeenten, provincies en het Rijk. Samen werken zij aan de complexe
vraagstukken in de regio die inwoners direct raken. Denk aan het inlopen van gezondheidsachterstanden
in specifieke wijken, het verduurzamen van ons woningaanbod of bedrijfsleven en een
betere aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Door samen te werken
in en met de regio kunnen we de kracht van de regio ten volle benutten. Juist daarom
hebben we de Regio Deals. Het is een belangrijk instrument waarmee we de samenwerking
aan vitale regio’s in heel Nederland naar een hoger plan kunnen tillen.

Jaarlijks informeer ik uw Kamer over de voortgang van de Regio Deals.1 Hierbij presenteer ik de voortgangsrapportage over 2023. In de bijlage treft u aan
de belangrijkste resultaten van 2023 per Regio Deal. Naast de beknopte informatie
in de bijlage leveren alle regio’s jaarlijks (meestal in juli) een uitgebreidere voortgangsrapportage
aan. Deze rapportage wordt met iedere regio besproken in een zogenaamd Rijk-regio
overleg, waar de geleerde lessen en successen besproken worden en bijgestuurd kan
worden in de uitvoering van een Deal. Middels deze rapportage informeren regio’s ook
hun besturen, raden en Staten, deze stukken publiceren Regio Deals op de eigen website.
Via de BZK-website Elkeregiotelt.nl zijn alle Regio Deals eenvoudig te vinden. Regio’s die de middelen hebben ontvangen
via een specifieke uitkering (derde en vierde tranche Regio Deals) leveren daarnaast
nog een financiële verantwoording aan via de Sisa-systematiek.

Stand van zaken

Door het kabinet is in de Regio Envelop € 900 miljoen gereserveerd voor de Regio Deals.
In de vorige kabinetsperiode werd ook al € 950 miljoen beschikbaar gesteld, verspreid
over drie tranches.

Op de kaart hieronder zijn alle 46 Regio Deals weergegeven die in de eerste vier tranches
zijn gesloten. In de bijlage treft u van alle deals die nog liepen in 2023 een overzicht
aan van de activiteiten en ontwikkelingen. In het kader van de vijfde tranche zijn
22 voorstellen geselecteerd, waarover u bent geïnformeerd op 9 februari jl.2. In de brief zal ik wel kort de stand van zaken schetsen rond de voortgang rond de
vijfde tranche en de voorziene zesde tranche.

Tranche 1 t/m 3

In de vorige kabinetsperiode werden in totaal 32 Regio Deals afgesloten. De eerste
tranche had een ander karakter. Het betrof afspraken over opgaven en gebieden die
waren benoemd in het regeerakkoord van Rutte III. Deze afspraken zijn op een andere
manier tot stand gekomen dan de deals in latere tranches. De bijdragen uit de regio-enveloppe
varieert van 35 mln tot 130 mln. In de bijlage schetsen we de voortgang rond deze
opgaven en gebieden, maar het is goed om te realsieren dat het hier een andere werkwijze
betreft. In de tweede en derde tranche zijn respectievelijk 12 en 14 Regio Deals gesloten.
Deze regio’s hadden proposities ingediend op basis van een vooraf gepubliceerd afwegingskader
en afspraken zijn vastgelegd in convenanten. Bijna alle samenwerkingen zijn triple
helix vormgegeven. In 2022 waren al drie Regio Deals uit de eerste drie tranches afgerond
afgerond, namelijk – de Regio Deals Achterhoek, Den Haag Zuidwest en Parkstad Limburg.
Gedurende 2023 werden ook de Regio Deals in Zeeland (tranche 1), Zuid- en Oost-Drenthe,
Groene Hart (tranche 2) en Rivierenland (tranche 3) afgerond. Deze regio’s werken
aan een eindevaluatie, die gedurende 2024 wordt verwacht. Daarin gaan de regio’s in
op de doelmatigheid en doeltreffendheid waarmee zij het instrument Regio Deals in
konden zetten om te werken aan de kwaliteit van wonen, werken en leven voor inwoners
en bedrijven («brede welvaart»). Op dit moment lopen er nog 25 Regio Deals uit de
eerste drie tranches. Zij bevinden zich volop in de uitvoeringsfase.

Tranche 4

Op 1 november 2023 heb ik uw Kamer geïnformeerd over de 14 nieuwe Regio Deals die
in de vierde tranche zijn gesloten.3 In de periode die daarop volgde hebben de regio’s vooral gewerkt aan de uitwerking
van randvoorwaarden voor een goede uitvoering. Zo zijn programmateams ingericht, samenwerkingsovereenkomsten
opgesteld, is de kassiersfunctie ingeregeld en worden subsidieregelingen opgesteld.
In alle Regio Deals uit de vierde tranche betreft het een multi-helixsamenwerking.
Naast samenwerking tussen overheidspartijen aan de uitvoering van een Regio Deal kiezen
steeds meer regio’s ervoor om ook bedrijven, wooncorporaties, zorg- of onderwijsinstellingen
mee te laten bepalen en beslissen in de uitvoering van de Regio Deal. De uitvoering
van de veertien nieuwe Regio Deals komt steeds meer op stoom. In de zes regio’s waar
al een Regio Deal liep worden de geleerde lessen en successen uit de eerste Deal ingezet
voor de inrichting van Regio Deal II. In regio’s waar nog geen Regio Deal liep worden
ervaringen uit heel Nederland ingezet om tot een succesvolle samenwerking te komen.

Tranche 5

Op 9 februari van dit jaar ontving uw Kamer ook informatie over de selectie van de
vijfde tranche Regio Deals. 4 In alle 22 geselecteerde regio’s wordt momenteel gewerkt aan het uitwerken van de
voorstellen tot een eigen regionale aanpak, die wordt vastgelegd in een convenant
tussen Rijk en regio. Dit betekent voor veel regio’s naast het verder uitdenken van
de programmalijnen ook nadenken over de inrichting en governance van de nieuwe Regio
Deal; de spelregels van de samenwerking tussen partijen in een regio bij de uitvoering
van de Regio Deal.

Het Rijk levert als partner een bijdrage aan dat proces. Dat gebeurt in een serie
van ambtelijke en bestuurlijke gesprekken, waarin naast het Ministerie van Binnenlandse
Zaken ook nadrukkelijk met en vanuit de expertise van andere departementen wordt meegedacht
over de invulling van de aanpak. Naar verwachting zullen de 22 nieuwe Regio Deals
in het najaar van start gaan.

Tranche 6

Voor de zesde tranche de Regio Deals is in de Voorjaarsnota € 257,1 miljoen de laatste
middelen overgeheveld van de aanvullende post naar de begroting van BZK. Naar verwachting
worden regio’s vanaf medio juli 2024 uitgenodigd om hun proposities voor een Regio
Deal in te dienen. Voor de zomer zal ik uw Kamer informeren over de aanpak van deze
zesde tranche en het afwegingskader waarmee voorstellen van de regio’s beoordeeld
zullen worden.

Onderzoek: lerend vermogen en een adaptieve aanpak

Regio Deals zijn een adaptief en lerend instrument. Regio én Rijk maken een plan,
sluiten een convenant en bespreken gedurende de uitvoering regelmatig met elkaar hoe
het gaat. Werkt de aanpak en levert het op wat we ervan verwachten. Regelmatig leidt
dit ook tot tussentijdse bijstellingen, uiteraard na overleg tussen alle partijen
die het convenant hebben ondertekend. Hierdoor is er een actieve feedbackloop rond
leren over de beste regionale aanpak van regionale opgaven.

Daarnaast zijn er onlangs twee onderzoeken naar Regio Deals gestart. Ik verwacht deze
rond de zomer met u te kunnen delen. Het eerste betreft een evaluatie door de Nederlandse
School voor Openbaar Bestuur over de werking en meerwaarde van het instrument Regio
Deals, ook in vergelijking met andere gebiedsgerichte programma’s. Het onderzoeksrapport
zal in de vorm van een essay zijn. Het tweede onderzoek gaat over de zogenaamde rode
draden (veelvoorkomende thema's en opgaven in regio's) en effectieve interventies
hierop binnen Regio Deals. De tweede rapportage geeft praktijkvoorbeelden vanuit lopende
en afgeronde Regio Deals en aanbevelingen over gebiedsgericht werken aan regionale
opgaven. Tevens wordt onderzocht hoe deze bijdragen aan het signaleren en bijsturen
van (knelpunten in) het Rijksbeleid.

Samen met de ministeries van LNV, EZK en IenW ondersteun ik de kennisontwikkeling
over (toepassing van het concept) brede welvaart in de regio in het Nationaal Netwerk
Brede Welvaart. Met kennisinstellingen, decentrale overheden en regionale planbureaus
werken we aan concrete handvatten om het conceptueel kader van brede welvaart toepasbaar
te maken in de beleidspraktijk van regionale samenwerkingen. Bovendien publiceert
het CBS jaarlijks in onze opdracht de regionale Monitor Brede Welvaart, om de kwantitatieve
ontwikkeling van brede welvaart ook op het schaalniveau van de regio (buiten gemeenten
en provincies) te kunnen monitoren.

Tot slot

Ik ben trots op de tastbare bijdrage die de Regio Deals leveren aan de kwaliteit van
wonen, leven en werken in de verschillende regio’s die ons land rijk is. «Accentueer
het verschil,» bepleitte PON-Telos in het recente adviesrapport dat is opgesteld naar
aanleiding van het rapport Elke regio telt! En dat is wat de Regio Deals doen: het accent leggen op de kracht van de regio om
de eigen regionale opgaven op de juiste manier aan te pakken. In nauwe samenwerking
met bedrijfsleven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en overheidspartijen.
Ik ben ervan overtuigd dat de Regio Deals een stevig fundament leggen voor een betere,
bredere samenwerking binnen de regio en met het Rijk, waar vervolginvesteringen op
meeliften. We leren gaandeweg over het gezamenlijk en structureel aanpakken van opgaven,
waar we lokaal, regionaal, provinciaal en landelijk met elkaar voor aan de lat staan
en waarin we met Regio deals experimenteren met nieuwe vormen van samenwerking en
innovatieve oplossingen, aansluitend op het DNA van de regio.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
H.M. de Jonge