Brief regering : Verslag Formele Telecomraad 5 december 2023

Nr. 1055
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES EN DE
MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 januari 2024

Hierbij bieden wij u het verslag aan van de formele Telecomraad van 5 december 2023
in Brussel. Via dit verslag wordt u tevens geïnformeerd over de publicatie van de
definitieve tekst van de Dataverordening in het officiële publicatieblad van de Europese
Unie.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
A.C. van Huffelen

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
M.A.M. Adriaansens

Verslag formele Telecomraad 5 december 2023

Gigabit Infrastructure Act

Algemene oriëntatie

Tijdens de Telecomraad heeft de Raad unaniem een algemene oriëntatie aangenomen over
het voorstel voor de verordening gigabit infrastructuur. Volgens het Spaans voorzitterschap
ligt er een breed gedragen voorlopig Raadsstandpunt waarin de belangen van lidstaten
zijn meegenomen. Het Spaans voorzitterschap benadrukt het belang van de verordening
om bij te dragen aan de kostenefficiënte en tijdige uitrol van netwerken met zeer
hoge capaciteit1 en de noodzaak om te beginnen met de onderhandelingen met het Europees Parlement
en de Europese Commissie.

Nederland heeft steun uitgesproken voor het standpunt van de Raad en aangegeven tevreden
te zijn hoe specifieke clausules zijn verwijderd of geamendeerd na het uiten van zorgen
door lidstaten. Nederland heeft het belang van het voorstel benadrukt in het verbeteren
van EU-brede toegang tot hoge capaciteitsnetwerken. Nederland heeft de amendering
van de procedures en vereisten omtrent de Single Information Points, ten behoeve van verdere flexibilisering voor lidstaten, verwelkomd. Daarnaast heeft
Nederland het verwijderen van maatregelen omtrent automatische vergunningverlening
en Europese uitvoeringshandelingen in het Raadsstandpunt onderstreept. Nederland heeft
aangegeven dat deze wijzigingen het voorstel meer proportioneel maken en dat hierdoor
de nodige flexibiliteit wordt verschaft aan de lidstaten voor de implementatie.

Een groot aantal lidstaten verwelkomde de amenderingen ten behoeve van de grotere
flexibiliteit om rekening te houden met nationale kenmerken, in het bijzonder betreffende
de automatische vergunningverlening.

De Commissie heeft aangegeven nog geen standpunt in te nemen ten opzichte van de algemene
oriëntatie. De Commissie onderstreepte het belang van een spoedige goedkeuring van
het voorstel na onderhandelingen met het Europees Parlement. De Commissie gaf echter
wel aan zorgen te hebben over bepaalde bepalingen die zijn geschrapt, zoals de verwijdering
van maatregelen omtrent automatische vergunningverlening.

Cyber Solidarity Act

Voortgangsrapportage

Tijdens de Telecomraad heeft de Raad kennisgenomen van de voortgangsrapportage over
de Cyber Solidarity Act. Het voorzitterschap gaf aan dat het voorstel is besproken
met de lidstaten en dat zij snel een akkoord hoopt te bereiken.

Nederland heeft steun uitgesproken voor de inzet van het Spaans voorzitterschap om
de onderhandelingen tot een goed einde te brengen. Nederland heeft aangegeven dat
de uitvoerbaarheid van de Cyber Solidarity Act een belangrijk punt is. Nederland heeft
aangegeven te willen waken voor de duplicatie van bestaande structuren in EU-verband
in het cyberdomein. Nederland heeft benadrukt dat de efficiëntie van beleidsprocessen
zou moeten verbeteren om solidariteit tussen lidstaten op het gebied van cybersecurity
te bewerkstelligen.

Een grote groep lidstaten heeft het voorzitterschap bedankt voor hun inzet en aangegeven
nog veel werk te zien in het voorstel voordat een algemene oriëntatie bereikt kan
worden. Veel lidstaten benadrukten het belang van het voorstel in de context van geopolitieke
spanningen en de behoefte voor EU-samenwerking op cyberveiligheid. Een aantal lidstaten
steunde de Nederlandse positie dat duplicatie van bestaande structuren voorkomen moet
worden.

De Commissie gaf aan dat gecoördineerd optreden op het gebied van cyber een prioriteit
is in het beschermen van de EU. De Commissie benadrukte het belang van Europese solidariteit
op cyberveiligheid. De Commissie gaf daarom aan graag snelle voortgang te willen zien
op dit dossier.

Technologisch leiderschap en concurrentievermogen met een focus op investeringen in
digitale netwerken en infrastructuur

Beleidsdebat

Tijdens de Telecomraad organiseerde het Spaans voorzitterschap een beleidsdebat over
de toekomst van de connectiviteitssector, onder het thema van technologisch leiderschap
en concurrentievermogen. Tevens ging het beleidsdebat over de weerbaarheid van onderzeese
datakabels.

Nederland gaf aan dat het Nederlandse standpunt nog in lijn is met de inbreng in het
beleidsdebat over de toekomst van de connectiviteitssector tijdens de informele Telecomraad
van 24 en 25 oktober in Léon. Nederland benadrukte dat de digitale infrastructuur
een nauw verweven ecosysteem is dat bestaat uit vele schakels zoals telecomnetwerken,
(zee)kabels, datacenters, hosting en internet exchanges en cloudtoegang. Beleid op
het gebied van digitale connectiviteit moet daarom holistisch benaderd worden, concurrentie
bevorderen en investeringsprikkels voor alle spelers optimaliseren. Nederland heeft
benadrukt dat, alvorens nieuw beleid gemaakt kan worden in deze sector, een degelijke
probleemanalyse op basis van feiten noodzakelijk is. Daarnaast heeft Nederland benadrukt
dat de veiligheid en continuïteit van zeekabels van groot belang is voor de connectiviteit
van de EU, en dat de inzet van Nederland zich onder andere richt op verdere EU-samenwerking
en het bevorderen van mondiale routediversiteit.

Een groot aantal lidstaten gaf net als Nederland aan eerst een probleemanalyse en
een analyse van de mogelijke impact van nieuwe wetgeving te willen, voordat wordt
overgegaan op nieuwe wetgeving in de telecomsector. Een aantal lidstaten benadrukte
de noodzaak van een stabiel regelgevend kader om investeerders zekerheid te bieden.
Enkele lidstaten spraken de zorg uit dat verdere consolidatie van telecomaanbieders
de positie van consumenten onder druk kan zetten. Een kleine groep lidstaten sprak
zich uit voor schaalvergroting en consolidatie van Europese spelers, hoewel altijd
de rechten van de consument in oog gehouden zouden moeten worden. Veel lidstaten gaven
daarnaast aan een gezamenlijke EU-inzet voor het versterken van de weerbaarheid van
zeekabels nodig te achten.

De Commissie gaf aan het nodig te vinden om het huidige regelgevend kader tegen het
licht te houden. Zij wees hierbij op het gebrek aan investeringen in de sector voor
innovatie en uitbreiding van kritieke infrastructuur. De Commissie gaf aan een voorstander
te zijn van verdere consolidatie en schaalvergroting om wereldwijde concurrentie aan
te kunnen gaan. Het voorzitterschap gaf daarnaast aan op basis van de discussie ruimte
te zien voor een gedeelde aanpak om de weerbaarheid van zeekabels te versterken.

Diversenpunten lopende wetgevingsonderhandelingen: AI-verordening, raamwerk voor een
Europese digitale identiteit, Interoperabiliteitsverordening, Cybersecurity Act en
de Cyber Resilience Act

Het voorzitterschap informeerde de Raad over de onderhandelingen over de AI-verordening
(AI Act), het raamwerk voor een Europese digitale identiteit, de Interoperabiliteitsverordening,
de Cyber Security Act (CSA) en de Cyber Resilience Act (CRA).

Met betrekking tot de AI Act blikte het voorzitterschap vooruit op de onderhandelingen
met het Europees Parlement en de Europese Commissie die daags na de Telecomraad plaats
zouden vinden. Het voorzitterschap gaf aan verbodsbepalingen van het gebruik van AI,
algemene regulering van foundation models en general purpose AI-systemen, en het toezicht
op AI als belangrijkste openstaande punten te zien tijdens de triloogonderhandelingen.
Nederland gaf aan het voorzitterschap te steunen en uit te kijken naar een spoedige
afhandeling van dit dossier. Enkele lidstaten gaven aan huiverig te zijn voor te veel
regulering, wat innovatie zou kunnen verstoren. Een andere groep lidstaten steunde
Nederland in het uitspreken van steun voor het voorzitterschap.

Uiteindelijk is op 8 december 2023 een voorlopig politiek akkoord over de AI Act bereikt
tussen de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie. Het politieke akkoord2 lijkt op hoofdlijnen goed aan te sluiten bij de inzet van Nederland. De tekst van
het akkoord is nog niet beschikbaar waardoor het nog niet mogelijk is een gedegen
inhoudelijke appreciatie te geven. Op dit moment vindt technische uitwerking plaats
tussen de EU-instellingen zonder betrokkenheid van de lidstaten. De finale wetstekst
wordt uiterlijk begin februari 2024 verwacht en wordt dan ter goedkeuring voorgelegd
aan de EU-lidstaten en het voltallige Europees Parlement. De verordening treedt in
werking na officiële publicatie later in 2024. Voor de implementatie van de verordening
in Nederland worden de eerste stappen gezet.

Met betrekking tot de onderhandelingen over het raamwerk voor een Europese digitale
identiteit gaf het voorzitterschap aan dat deze zijn afgerond. De Commissie sprak
zich positief uit over het akkoord en een enkele lidstaat benadrukte het belang van
een snelle implementatie.

Over de Interoperabiliteitsverordening gaf het voorzitterschap aan naar verwachting
minder dan een maand nodig te zullen hebben om een akkoord te bereiken tussen de Raad,
het Europees Parlement en de Commissie.

Het voorzitterschap gaf aan dat alle pijnpunten met betrekking tot de amendering van
de CSA besproken te hebben tijdens de triloogonderhandelingen. Het doel is om zo snel
mogelijk een volgende onderhandelingsronde plaats te laten vinden. Nederland heeft
aangegeven zorgen te hebben bij de impact van mogelijke soevereiniteitsvereisten onder
het EU-certificeringsschema voor clouddiensten (EUCS) op het Nederlandse en Europese
bedrijfsleven, die momenteel als uitvoeringshandeling wordt uitgewerkt onder de CSA.
Nederland gaf aan dat dergelijke soevereiniteitseisen mogelijk negatieve consequenties
kunnen hebben voor de concurrentie tussen lidstaten onderling en de toegang tot de
Europese markt voor clouddiensten kan bemoeilijken. Meerdere lidstaten steunden deze
zorgen van Nederland.

Het voorzitterschap gaf aan dat een voorlopig politiek akkoord is bereikt met het
Europees Parlement omtrent de CRA. Dit voorlopig akkoord is vervolgens in diverse
technische triloogbesprekingen verder uitgewerkt. Op 20 december zijn de lidstaten
in Coreper akkoord gegaan met de uitgewerkte tekst van de CRA. Nederland heeft een
actieve bijdrage geleverd aan de totstandkoming van deze Europese verordening, die
voorschrijft dat digitale producten die op de interne markt worden gebracht digitaal
veilig moeten zijn. De uiteindelijk overeengekomen teksten sluiten goed aan bij de
inzet van Nederland, waarover uw Kamer op 14 juli 2023 is geïnformeerd (Kamerstuk
22 112, nr. 3734). Fabrikanten worden verplicht om gedurende de «ondersteuningstermijn» zorg te dragen
voor de cybersecurity van het digitale product, bijvoorbeeld door gratis veiligheidsupdates
te verstrekken zodra nieuwe kwetsbaarheden worden ontdekt. Conform de inzet van Nederland
geldt deze ondersteuningstermijn voor de gehele periode dat een product naar verwachting
in gebruik zal zijn, waarbij wordt uitgegaan van de redelijke verwachtingen van gebruikers
over deze gebruiksduur. Daarnaast heeft de Nederlandse inzet voor een helder toepassingsbereik
op open-source software (OSS) geleid tot een duidelijke uitwerking in de definitieve
teksten. Ook is Nederland tevreden met de overeengekomen inrichting van de meldplicht
voor fabrikanten bij actief misbruikte kwetsbaarheden en incidenten, en de waarborgen
daarin voor effectiviteit en veiligheid bij de praktische uitwerking van dit meldsysteem.
Tot slot zijn ook de voor Nederland belangrijke punten van conformiteitstoetsing door
derde partijen, voldoende implementatietijd en de ondersteuning van kleine en microbedrijven
naar de volle tevredenheid in de CRA geregeld. Het kabinet ziet de CRA als essentiële
wetgeving om de digitale veiligheid van toeleveringsketens te verbeteren, en de digitale
weerbaarheid van burgers en bedrijven te versterken. Nederland heeft dan ook ingestemd.

Diversenpunt activiteiten en evenementen op het digitale domein gehouden tijdens het
Spaans voorzitterschap

Het voorzitterschap heeft een overzicht gegeven van activiteiten en evenement op het
digitale domein dit zij hebben georganiseerd. Hierin gaf het voorzitterschap aandacht
aan de Léon verklaring omtrent Neurotechnologie, digitale partnerschappen met landen
in Latijns-Amerika, en de verklaring omtrent kwantumtechnologie. In deze verklaring
wordt opgeroepen de samenwerking tussen lidstaten en de Europese Commissie bij de
ontwikkeling van kwantumtechnologie-ecosystemen te versterken.

Diversenpunt internationale initiatieven op het digitale veld

De Commissie heeft een opsomming gegeven van internationale initiatieven op het digitale
veld die zij ondernomen heeft. De Commissie besteedde aandacht aan de Trade and Technology Councils (TTC) die zijn opgezet met de Verenigde Staten, Japan en India. Ook zijn er digitale
partnerschappen opgezet met Singapore, Zuid-Korea en Canada. De Commissie heeft aangegeven
ook bilaterale dialogen opgestart te hebben met enkele Zuid-Amerikaanse landen.

Diversenpunt European Data Gateways

De Commissie heeft aangegeven bezig te zijn met de weerbaarheid van zeekabels. De
Commissie heeft de Raad geïnformeerd over een onderzoek naar het in kaart brengen
van de onderzeese kritieke infrastructuur om kritieke connecties te identificeren.
De Commissie wil de lidstaten en bondgenoten faciliteren in het beschermen en aanleggen
van zeekabels.

Diversenpunt ITU Wereldradiocommunicatie conferentie 2023

De Commissie heeft de lidstaten opgeroepen om zich op deze conferentie die plaatsvindt
in de Verenigde Arabische Emiraten te verenigen en met één mond te spreken.

Diversenpunt voorzittersprogramma januari – juni 2024

De Belgische delegatie heeft een presentatie gehouden over haar prioriteiten en doelstellingen
voor het voorzitterschap van de Raad in januari – juni 2024. Het voorzitterschap zal
zich inzetten voor het afronden en uitwerken van de wetgevingsonderhandelingen omtrent
de AI Act, de Gigabit Infrastructure Act en de Cyber Solidarity Act. Ook zal het voorzitterschap
de gedachtewisseling over de toekomst van de telecomsector voortzetten. Het voorzitterschap
heeft daarnaast aangegeven Raadsconclusies te willen aannemen over de toekomst van
digitaal beleid en de toekomst van cyberbeleid.

Publicatie definitieve tekst Dataverordening

Op 22 december is de definitieve tekst van de Dataverordening gepubliceerd in het
officiële publicatieblad van de EU. De Dataverordening heeft als doel om het gebruik
van data te bevorderen, burgers en bedrijven meer controle over hun data te geven
en te zorgen dat de waarde uit data gelijkwaardiger wordt verdeeld over de partijen
die deelnemen aan de data-economie. Hiervoor worden onder andere regels voor IoT-apparaten
en clouddiensten vastgelegd. Het kabinet heeft uw Kamer eerder over de voortgang van
de onderhandelingen en de inhoud van het, toen nog aanstaande, akkoord geïnformeerd
in een aparte brief in maart 20233 en in de geannoteerde agenda van de formele Telecomraad van 2 juni 20234.

Nu de verordening is gepubliceerd kan het kabinet aan de slag met de implementatie
van deze verordening. Hiervoor zal een uitvoeringswet worden opgesteld, deze zal naar
verwachting eind 2024 naar de Kamer worden gestuurd. De verordening zal in september
2025 van toepassing worden.