Brief regering : Landenbeleid Iran

Nr. 3197
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 23 januari 2024

Op 29 september 2023 heeft de Minister van Buitenlandse Zaken een Algemeen Ambtsbericht
gepubliceerd over de situatie in Iran (bijlage 1). Dit ambtsbericht is een actualisering
van het algemeen ambtsbericht van mei 2022 en beslaat de verslagperiode van april
2022 tot en met augustus 2023. Dit ambtsbericht is tevens het nadere onderzoek waartoe
de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State de Staatssecretaris om heeft
verzocht in haar uitspraken van 19 januari 2022.1 Dit ambtsbericht biedt aanleiding om het landenbeleid voor Iran op enkele punten
te wijzigen.

Algemene ontwikkelingen

In de verslagperiode was er sprake van een uitzonderlijk lange en heftige periode
van demonstraties en maatschappelijke onrust n.a.v. het overlijden van Mahsa Amini,
die op 16 september 2022 overleed na haar arrestatie vanwege het overtreden van de
kledingvoorschriften. De demonstraties hadden een grote reikwijdte door alle etnische-
en religieuze groepen, leeftijdsgroepen, gender en sociaaleconomische groepen heen
en met een landelijke spreiding. De anti-overheidsdemonstraties bereikten in november 2022 een piek, waarna het aantal demonstraties
afnam. Naast de demonstraties vonden in de verslagperiode in de Koerdische regio van
Iran ook enkele gewapende confrontaties plaats tussen Iraans veiligheidspersoneel
en leden van Koerdische partijen, die bases hadden in Noord-Irak. Er is in Iran echter
geen blijk van wijdverbreide gewapende confrontaties waarbij willekeurig geweld wordt
ingezet met een hoog aantal burgerdoden tot gevolg. Daarom bestaat geen aanleiding
om het landenbeleid te wijzigen op grond van de algemene veiligheidssituatie in Iran,
nu deze situatie niet zodanig slecht is dat elke vreemdeling daardoor een reëel risico
loopt op ernstige schade bij terugkeer.

Huidige Beleid

In het huidige beleid zijn de volgende groepen opgenomen:

Groepsvervolging (in de zin van artikel 1A van het Vluchtelingenverdrag):

− christenen die actief zijn voor «nieuwe kerken» of evangeliseren;

− leden van huiskerken die bijeenkomsten bijwonen.

Risicogroepen:

− baha’is;

− Gonabadi soefi’s;

− personen die actief zijn in de politiek, journalistiek, op het gebied van de mensenrechten
of een ander maatschappelijk terrein (in het bijzonder op het terrein van vrouwenrechten
en de rechten van etnische minderheden) en daarbij kritiek uiten op de autoriteiten,
hetgeen door de autoriteiten als oppositioneel kan worden aangemerkt;

− afvalligen van het islamitisch geloof die hun afvalligheid actief uitdragen; en

− lhb’s (Lesbiennes, homoseksuelen en biseksuelen).

N.b. transgenders zijn dus niet als risicogroep aangewezen in het huidige beleid.

Wijzigingen in huidige beleid

Dit ambtsbericht biedt aanleiding om het landenbeleid voor Iran op enkele punten te
wijzigen.

Christenen

In het huidige beleid wordt aangenomen dat er sprake is van groepsvervolging t.a.v.
christenen die actief zijn voor «nieuwe kerken» of evangeliseren en t.a.v. leden van
huiskerken die bijeenkomsten bijwonen. Uit het onderhavige ambtsbericht blijkt niet
dat er sprake is van systematische vervolging van alle christenen die nieuwe kerken
of huiskerken bezoeken, waarbij eenieder die behoort tot deze groep wordt blootgesteld
aan vervolging. Hierbij wordt met name veel gewicht toegekend aan het feit dat huiskerken
en nieuwe kerken weliswaar actief gemonitord worden maar dit niet per definitie altijd
leidt tot vervolging, in vreemdelingrechtelijke zin, van alle bezoekers. Zij worden
dus niet systematisch als groep vervolgd, en als er sprake is van vervolging lijkt
dat zich vooral te richten op huiskerken of nieuwe kerkgemeenschappen die actief bekeren
en op zoek zijn naar nieuwe leden.

Daarom wordt het beleid t.a.v. christenen als volgt gewijzigd:

− de groep «leden van huiskerken die bijeenkomsten bijwonen» wordt niet langer als een
aparte groep opgenomen in het huidige beleid maar samengevoegd met de groep «christenen
die actief zijn voor nieuwe kerken». Deze nieuwe groep komt als volgt te luiden:

○ christenen die nieuwe kerken of huiskerken bezoeken

− Deze samengevoegde groep wordt niet aangemerkt als groep die systematisch wordt vervolgd
maar als risicogroep.

− De groep christenen die evangeliseren wordt wel behouden als groep die systematisch
wordt vervolgd.

Gonabadi-soefi’s

Het onderhavige ambtsbericht stelt dat enkele Gonabadi-soefi’s die gevangen zaten
in verband met de demonstraties uit 2018 vrij zijn gelaten omdat hun straf erop zat
of omdat zij onder de pardonregeling van februari 2023 vielen. Andere Gonabadi-soefi’s
bleven in de verslagperiode vastzitten, soms zelfs in eenzame opsluiting. Hoewel Gonabadi-soefi’s
problemen kunnen ondervinden in het dagelijkse leven, omdat conservatieve geestelijken
neerkijken op het soefisme, blijkt niet uit het ambtsbericht dat zij nog steeds op
dezelfde schaal worden gearresteerd als de periode na de demonstraties in 2018 noch
blijkt dat er anderszins sprake is van grootschalige vervolging van de Gonabadi-soefi’s.
Gelet op vorengaande wordt het huidige beleid aangepast en worden de Gonabadi-soefi’s
niet langer als risicogroep aangemerkt.

Afvalligen (incl. bekeerlingen)

Het huidige ambtsbericht spreekt van slechts één voorbeeld waarbij iemand onder meer
wegens afvalligheid is aangeklaagd. Het ambtsbericht stelt daarnaast dat de Iraanse
maatschappij nog steeds in toenemende mate seculariseert. Het ambtsbericht stelt hierover
dat deze seculariseringstendens inhoudt dat iemand die zich heeft afgewend van de
islam niet op voorhand in de problemen komt. Er is geen maatschappelijke druk om islamitische
rituelen te volgen. Enkel de regels omtrent de ramadan worden doorgaans nageleefd
hoewel dat in stedelijke gebieden ook mee lijkt te vallen. Voorts stelt het ambtsbericht
dat iemand die niet deelneemt aan religieuze activiteiten en voorschriften niet het
risico loopt om beschuldigd te worden van afvalligheid en zal iemand die de islam
niet praktiseert doorgaans geen problemen ondervinden. Het zal volgens het ambtsbericht
uiteindelijk doorslaggevend zijn hoe iemand de eigen geloofsovertuiging uitdraagt
en of iemand voor een andere geloofsovertuiging evangeliseert dan wel of iemand het
andere geloof dan wel het atheïsme voor zich houdt en een laag profiel heeft. Gelet
op de verdergaande secularisering van de Iraanse samenleving, het zeer geringe aantal
incidenten in de verslagperiode, het relatieve gemak waarmee een persoon die afvallig
is volgens het ambtsbericht zijn leven kan leiden in Iran zonder problemen te ondervinden,
en het beeld dat de problemen die een afvallige ondervindt veelal zullen afhangen
van de individuele situatie wordt het beleid aangepast en worden «afvalligen die hun
afvalligheid actief uitdragen» niet langer als risicogroep aangemerkt.

Voor de andere groepen in het huidige landenbeleid Iran geldt dat het ambtsbericht
geen aanleiding geeft om het beleid te wijzigen.

Voor een vreemdeling die tot een risicogroep behoort geldt dat hij met geringe indicaties
aannemelijk moet maken dat hij een gegronde vrees heeft voor vervolging, waarna hij
bescherming kan krijgen onder artikel 29, lid 1, sub a, Vw 2000. De bewijslast in
dezen ligt wel eerst bij de vreemdeling en de vreemdeling zal op basis van zijn individuele
omstandigheden zijn vrees aannemelijk moeten maken. Voor voornoemde groepen die niet
langer als risicogroep worden aangemerkt geldt voorts niet dat hun aanvragen per definitie
niet beschermingswaardig zijn. Dit zal altijd beoordeeld worden aan de hand van een
individuele beoordeling tegen de achtergrond van de situatie in Iran.

Terugkeer

In algemene zin wordt aangenomen dat terugkeer naar Iran mogelijk is. Gedwongen terugkeer
is alleen mogelijk met een geldig paspoort. De Iraanse diplomatieke vertegenwoordiging
werkt niet mee aan gedwongen vertrek. Daarnaast wordt bij de beoordeling van een asielverzoek
door de IND per individueel geval beoordeeld of er sprake is van een gegronde vrees
voor vervolging of een reëel risico op ernstige schade bij terugkeer. Dit geldt ook
voor gesteld bekeerlingen.

Het huidige ambtsbericht stelt dat de religieuze achtergrond (doorgaans) op zichzelf
geen rol speelt bij terugkeer, omdat de religie van iemand niet wordt vermeld in het
paspoort of op de nationale identiteitskaart en de autoriteiten op de luchthaven doorgaans
niet naar de geloofsovertuiging vragen. Het kan wel een rol spelen als de autoriteiten
weten dat iemand in het buitenland van religie is veranderd. Volgens een andere bron
stellen de autoriteiten in sommige gevallen vragen aan de terugkeerder als zij weten
dat de terugkeerder is bekeerd tot het christendom of als zij weten dat de terugkeerder
een bekering tot het christendom als motief heeft gebruikt bij een asielaanvraag.
Volgens een andere bron kan het zijn dat de autoriteiten hiervan op de hoogte zijn,
maar dat zij daar verder geen aandacht aan besteden. Volgens het Australisch Ministerie
van Buitenlandse zaken besteden de Iraanse autoriteiten doorgaans weinig aandacht
aan personen met een afgewezen asielverzoek bij terugkeer. Een andere vertrouwelijke
bron meldt echter dat zij indien ze op de hoogte zijn van het feit dat iemand een
asielverzoek heeft ingediend diegene bijna altijd zullen ondervragen om te bezien
om welke reden diegene asiel heeft aangevraagd en of zij politieke of religieuze activiteiten
hebben ondernomen. Blijkens het huidige ambtsbericht zijn enkele gevallen bekend van
arrestatie na terugkeer en lopen Iraniërs met een dubbele nationaliteit bij terugkeer
meer risico op ondervraging dan andere Iraniërs. Uit het ambtsbericht volgt geenszins
een reden om aan te nemen dat de Iraanse autoriteiten in alle gevallen op de hoogte
zouden zijn van het feit dat een vreemdeling een asielaanvraag heeft ingediend en
evenmin dat als de autoriteiten hiervan op de hoogte zijn, de vreemdeling zonder meer
problemen zal ondervinden. Dit hangt af van het religieuze of politieke profiel van
de vreemdeling.

Bovenstaande bevestigt dat er geen aanleiding is om in algemene zin aan te nemen dat
er sprake is van gestelde vrees bij terugkeer voor asielzoekers in algemene zin noch
voor gestelde bekeerlingen, atheïsten of afvalligen. Uiteraard wordt het risico op
vervolging of ernstige schade bij terugkeer nog altijd wel individueel beoordeeld.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg