Brief regering : Geannoteerde agenda Raad Algemene Zaken van 29 januari 2024

Nr. 2817 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 januari 2024

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan van de Raad Algemene Zaken van 29 januari
2024.

De Minister van Buitenlandse Zaken, H.G.J. Bruins Slot

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD ALGEMENE ZAKEN VAN 29 januari 2024

Op maandag 29 januari a.s. vindt in Brussel de Raad Algemene Zaken (RAZ) plaats. Op
de agenda staan het pakket voorstellen over het verdedigen van de democratie in de
Europese Unie (Defence of Democracy-pakket), de prioriteiten van het Belgisch Voorzitterschap, en de landenspecifieke
rechtsstaatsrapportages. Verder zal mogelijk een informele lunch plaatsvinden over
de opkomst bij de EP-verkiezingen. De Minister van Buitenlandse Zaken is verhinderd
deel te nemen aan deze RAZ; de Permanent Vertegenwoordiger bij de EU zal Nederland
vertegenwoordigen.

Defence of Democracy

Tijdens de RAZ zal het Defence of Democracy-pakket (DoDp)1 worden gepresenteerd. Daarna zullen lidstaten in de gelegenheid worden gesteld een
eerste reactie te geven. Dit pakket werd op 12 december 2023 gepresenteerd door de
Europese Commissie en bestaat uit (1) een richtlijn betreffende de transparantieverplichtingen
voor belangenvertegenwoordigers namens derde landen, (2) een aanbeveling over inclusieve
en veerkrachtige verkiezingsprocessen in de EU en (3) een aanbeveling over het bevorderen
van maatschappelijke betrokkenheid in openbare beleidsvormingsprocessen. Met deze
bespreking beoogt het Belgisch voorzitterschap een eerste oriënterend debat over het
gehele pakket. Er is geen besluitvorming voorzien. Het kabinet verwelkomt het doel
van het pakket, namelijk het aanmoedigen van burgerparticipatie, vergroten van maatschappelijke
betrokkenheid en het tegengaan van de dreiging van buitenlandse inmenging. De volledige
positie van het kabinet wordt verder toegelicht in de BNC-fiches die volgens de informatieafspraken
spoedig aan uw Kamer worden verzonden.

Prioriteiten Belgisch Voorzitterschap

Het Belgisch EU-voorzitterschap zal tijdens de RAZ stilstaan bij haar zes hoofdprioriteiten2: 1) De rechtsstaat, democratie en eenheid verdedigen; 2) Het concurrentievermogen
van de EU versterken; 3) De groene en rechtvaardige transitie bevorderen; 4) De sociale
en gezondheidsagenda versterken; 5) Mensen en grenzen beschermen en 6) Europa als
wereldspeler promoten. Tijdens de volgende bijeenkomsten van de RAZ wil het Belgisch
EU-voorzitterschap aandacht besteden aan dossiers als de rechtsstaat en Europese democratie.
Het kabinet kan zich gelet op de huidige internationale context goed vinden in deze
prioriteiten en kijkt uit naar de verdere samenwerking met het voorzitterschap.

Landenspecifieke Rechtsstaatsrapportages

Tijdens de RAZ wordt in het kader van het rechtsstaatmechanisme de landenspecifieke
dialoog voortgezet waarmee de Raad in 2020 is begonnen.3 De waarde en het nut van deze rechtsstaatdialogen werd tijdens de RAZ van 12 december
2023 nogmaals onderschreven.4 De landenspecifieke dialogen worden gevoerd op basis van de landenhoofdstukken uit
de rechtsstaatrapporten van de Commissie. Uw Kamer ontving op 8 september 2023 de
kabinetsreactie op het rechtsstaatrapport 20235 dat op 5 juli 2023 werd gepubliceerd.6

Het kabinet kan zich in algemene zin vinden in de constateringen die de Commissie
doet in de geagendeerde landenhoofdstukken, inclusief de opgenomen aanbevelingen.

Frankrijk

Frankrijk heeft verschillende maatregelen getroffen om de kwaliteit en efficiëntie
van het justitiële systeem te verbeteren. Er zijn bijvoorbeeld significante stappen
gezet om te verzekeren dat er voldoende personele ondersteuning is en het proces van
digitalisering van juridische procedures is opnieuw verder gevorderd. Daarnaast is
vooruitgang geboekt op het gebied van corruptiebestrijding door de implementatie van
het nationale corruptieplan. Constitutionele hervormingen van het tuchtrecht en de
benoemingsprocedures van openbare aanklagers zijn, als gevolg van het ontbreken van
een politieke meerderheid, echter niet verder gevorderd. Ook hebben beperkte ontwikkelingen
plaatsgevonden op het gebied van de regulering van lobbyactiviteiten en de verbetering
van de transparantie van de media. De Commissie beveelt Frankrijk onder meer aan om
te zorgen dat regels op het gebied van lobbyactiviteiten consistenter worden toegepast
op alle relevante actoren, en stappen te ondernemen om de transparantie van media-eigendom
te verbeteren.

Spanje

Uit het rechtsstaatrapport blijkt dat Spanje op verschillende vlakken positieve stappen
heeft gezet door de voorbereiding van wetgeving op het gebied van lobbyen, het verstrekken
van extra middelen ter versterking van het Commissariaat voor de Media en het verbeteren
van toegang tot overheidsinformatie. Daarentegen bestaan grote zorgen vanwege de stagnatie
bij de vernieuwing van de Raad voor de Rechtspraak, wiens mandaat 5 jaar geleden al
is verlopen. Ook is het benoemingssysteem nog niet aangepast. Verder is weinig vooruitgang
geboekt op het versterken van de autonomie van de openbare aanklager. Op het gebied
van corruptiebestrijding beveelt de Commissie Spanje onder meer aan om stappen te
ondernemen om de duur van onderzoeken en vervolgingen aan te pakken. Daarnaast beveelt
de Commissie aan om regelgeving op het gebied van belangenverstrengeling van topambtenaren
aan te scherpen en om door te gaan met de verbetering van de toegang tot overheidsinformatie.

Italië

Uit het rechtsstaatrapport volgt dat Italië op verschillende vlakken positieve vooruitgang
heeft geboekt. De civiele en strafrechtelijke hervormingen, die erop gericht zijn
om de efficiëntie van het justitiële stelsel te vergroten, zijn verder gebracht door
het aannemen van implementatiewetgeving. Ook is significante vooruitgang geboekt op
het gebied van de digitalisering van het justitiële systeem. Daarnaast zijn stappen
gezet in de bestrijding van corruptie, door middel van een nieuw anti-corruptieplan,
en de digitalisering en verbeterde uitwisseling van informatie tussen betrokken actoren.
Er is wetgeving in voorbereiding om een lobby-register op te zetten en in de Senaat
hebben hoorzittingen plaatsgevonden over donaties aan politieke organisaties. Er bestaat
een wettelijk kader voor de bescherming van journalisten, maar de Commissie constateert
ook een toename in het aantal bekende gevallen van strategisch procederen tegen journalisten.
Italië wordt aanbevolen om de herziening van het regime tegen laster en smaad en de
bescherming van de professionele geheimhouding en journalistieke bronnen voort te
zetten. Ook beveelt de Commissie Italië aan om verder werk te maken van de oprichting
van een nationaal mensenrechteninstituut.

Kroatië

In Kroatië zijn positieve stappen gezet om corruptie aan te pakken en de integriteit
van het openbaar bestuur te versterken. Zo heeft Kroatië zich gecommitteerd aan wetgeving
omtrent het tegengaan van omkoping van buitenlandse ambtenaren, en het voortzetten
van effectief onderzoek naar corruptiegevallen op hoog niveau. Ook is wetgeving over
lobbyen in publieke consultatie gebracht. Wat betreft het justitiële systeem zijn
er positieve stappen gezet door het afschaffen van de veiligheidscontroles van rechters
en advocaten van de staat. Wel bestaat het beeld dat de rechterlijke onafhankelijkheid
beperkingen kent en er zijn vragen over de efficiëntie en de kwaliteit van het justitiële
systeem. Kroatië wordt onder meer aanbevolen om anti-corruptie procedures efficiënter
te maken en structurele maatregelen te treffen ten aanzien van de bezoldiging van
rechters, advocaten van de staat en de juridische ondersteunende medewerkers, in overeenstemming
met de Europese standaarden. Ook beveelt de Commissie Kroatië aan om verdere stappen
te zetten om strategische rechtszaken (SLAPP) tegen journalisten aan te pakken, zoals
door het evalueren van de bestaande bepalingen op het gebied van smaad.

Zoals gebruikelijk, zal Nederland op dit punt in Benelux-verband optreden. In de gezamenlijke
interventie zullen de positieve stappen worden benoemd, maar ook zorgen worden geuit
over de onderwerpen waarop nog geen of beperkte vooruitgang is geboekt. Hierop zullen
betreffende lidstaten bevraagd worden.

Informele lunch over EP-verkiezingen

Mogelijk zal tijdens de lunch een informele uitwisseling plaatsvinden over de voorbereiding
van de verkiezingen van het Europees Parlement (EP) van 6–9 juni a.s. met focus op
verhoging van de verkiezingsopkomst. Indien opportuun zal Nederland daarbij uitdragen
het belang van een hoge opkomst te onderschrijven ten behoeve van de democratische
legitimiteit van het EP.