Brief regering : Samenwerking met Marokko en Egypte op het gebied van migratie

Nr. 207
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 december 2023

Op 23 juni jl. bent u middels de Kamerbrief «Samenwerking tussen Nederland en Marokko
op het gebied van migratie»1 geïnformeerd over de stand van zaken van het migratiepartnerschap met Marokko. Ik
heb toegezegd uw Kamer periodiek te informeren over de voortgang ten aanzien van dit
partnerschap.

In deze brief deel ik met uw Kamer de ontwikkelingen in de periode sinds de laatste
brief. Er wordt allereerst ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen met betrekking
tot de migratiesamenwerking tussen Nederland en Marokko. Vervolgens worden in deze
brief de instroom- en terugkeercijfers, en de cijfers van inbewaringstelling weergegeven,
die tevens worden geduid. Tot slot maak ik van de gelegenheid gebruik om uw Kamer
te informeren over mijn werkbezoek aan Egypte op 2 en 3 oktober jl. in het kader van
het versterken van de migratiesamenwerking.

Update Marokko

In de week van 23 juni heeft op hoogambtelijk niveau de derde Groupe Migratoire Mixte Permanent (GMMP) plaatsgevonden. Tijdens de GMMP is verder gewerkt aan de vormgeving van een
kleinschalige pilot op het gebied van tijdelijke circulaire migratie, zoals uw Kamer
gemeld in eerdergenoemde brief. Op dit moment worden gesprekken gevoerd met de Marokkaanse
autoriteiten om tot overeenstemming te komen. Ook is gezamenlijk verkend hoe de terugkeercijfers
omhoog kunnen worden gebracht, procedures gestroomlijnd kunnen worden, samengewerkt
kan worden op grensmanagement, en mensensmokkel en mensenhandel kunnen worden aangepakt.

In de brief van 23 juni jl. beschreef ik tegen welke uitdagingen we aanlopen op het
gebied van terugkeer, waaronder de zogenaamde presentatie voor afgifte van een laissez passer (LP). Marokkaanse autoriteiten willen graag de vreemdeling in persoon zien om de
identiteit vast te stellen voordat een LP wordt afgegeven. In de praktijk wordt dit
proces door vreemdelingen gefrustreerd. Op terugkeer is Marokko Nederland beduidend
tegemoetgekomen met een pilot om voor eenvoudige zaken een LP af te geven zonder te
presenteren. Dit is een tijdelijke tussenoplossing omdat Nederland juridisch nog geen
mogelijkheden heeft om presentatie af te dwingen. De Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring
ligt momenteel in de Eerste Kamer in afwachting van een novelle. Deze wet kan de medewerking
van vreemdelingen aan de presentatie borgen. Daarnaast is de Dienst Terugkeer en Vertrek
(DT&V) bezig haar capaciteit uitvoerend ambtenaren uit te breiden. Hiermee wordt het
proces van inbewaringstelling effectiever en efficiënter ingevuld.

In september en oktober van dit jaar stonden verdere uitwisselingen gepland. Door
de verschrikkelijke aardbeving in Marokko zijn deze begrijpelijkerwijs uitgesteld.
Het streven is om medio december een volgend GMMP te laten plaatsvinden.

Instroom- en terugkeercijfers DT&V

Terugkeersamenwerking Marokko

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Instroom DT&V

(excl. Dublin)

430

410

400

730

740

760

Gedwongen vertrek DT&V (excl. Dublin)

110

70

20

30

40

50

Zelfstandig vertrek naar MAR met IOM/NGO

40

50

20

40

30

20

Zelfstandig vertrek naar MAR met DT&V

10

10

<5

20

20

10

Totaal vertrek naar MAR

160

130

40

90

90

80

Terugkeersamenwerking Marokko

2019

2020

2021

2022

2023

(tot 1/12)

Instroom DT&V (excl. Dublin)

1.150

790

700

810

1.390

Gedwongen vertrek DT&V (excl. Dublin)

30

10

10

30

150

Zelfstandig vertrek naar MAR met IOM/NGO

20

10

10

10

20

Zelfstandig vertrek naar MAR met DT&V

20

10

10

30

80

Totaal vertrek naar MAR

70

30

30

60

250

LP-cijfers Marokko

2019

2020

2021

2021 (vanaf actieplan)

2022

2023 (tot 1/11)

Aantal verzoeken

270

240

100

35

240

370

Aantal ontvangen nationaliteits

Bevestigingen

10

<5

<5

0

160

180

Aantal afgegeven LP’s

5

0

0

0

30

180

Cijfers Marokkanen in vreemdelingenbewaring

2019

2020

2021

2022

2023 (1/12)

Totaal aantal Marokkanen in vreemdelingenbewaring (cumulatief, excl. Dublin)

340

240

110

240

700

Duiding cijfers

Uit de cijfers wordt duidelijk dat de samenwerking sterk vooruit is gegaan. Verleenden
de Marokkaanse autoriteiten 0 LP’s in 2020, 2021 en 2022 (tot het terugkeer Sous-Comité
van september 2022) naar aanleiding van Nederlandse verzoeken, sindsdien worden significant
meer LP’s verleend op Nederlandse verzoeken en is er over 2023 het hoogste aantal
terugkeerders gerealiseerd in tien jaar. Dit is toe te schrijven aan de constructieve
houding van Marokko ten opzichte van terugkeer. De Minister van Justitie en Veiligheid
zal hier tijdens haar aanstaande bezoek aan Marokko naar verwachting ook bij stilstaan.

De sterke toename gedurende de zomer komt hoofdzakelijk door de instemming van Marokko
om een pilot te draaien op eenvoudige zaken waarbij Marokko een LP verstrekt zonder
presentatie ter identificatie. Dit heeft tot afgifte van meer documenten geleid, en
dus meer gedwongen vertrek naar Marokko. Verbeterde terugkeersamenwerking leidt niet
alleen tot gedwongen vertrek, maar ook tot een toename in zelfstandig vertrek.

In de komende periode zal er op worden ingezet de pilot om te zetten in definitieve
werkafspraken. Tegelijk is er mogelijkheid de terugkeersamenwerking met Marokko te
verdiepen, bijvoorbeeld als het gaat om de doorlooptijd en continuïteit van LP-afgiften.

Verder blijkt uit de cijfers dat Marokkaanse vreemdelingen zich nog steeds relatief
vaak onttrekken aan overheidstoezicht voordat overgegaan kan worden tot een inbewaringstelling.
Dit hangt onder andere samen met door de jaren heen sterk toegenomen motiveringsvereisten
voor de toepassing van vrijheidsontneming. Specifiek ten aanzien van het aantal Marokkanen
in vreemdelingenbewaring valt de toename in 2022 en in het bijzonder 2023 op. Dit
komt voort uit de verbeterde terugkeersamenwerking en daarmee samenhangend het oordeel
van de Raad van State in oktober 2022 dat er weer voldoende zicht op uitzetting was
naar Marokko. Daarmee kwam een einde aan een periode van anderhalf jaar (april 2021–oktober
2022) waarin op aangeven van de Raad van State geen zicht op uitzetting voor Marokko
aangenomen kon worden.

Werkbezoek Egypte

Van 2–3 oktober jl. bracht ik een werkbezoek aan Egypte, om het migratiepartnerschap
met Egypte verder te versterken. Ik sprak met de Egyptische Minister van Buitenlandse
Zaken, de Minister van Lokale Ontwikkeling, de Minister van Emigratie en een Viceminister
van Binnenlandse Zaken. De gesprekken vonden plaats vóórdat de aanval door Hamas op
Israël plaatsvond, onderstaand verslag is daarmee een weergave van de context zoals
deze tot aan de aanval bestond.

Egypte is een belangrijk bestemmingsland voor migranten in de regio, en vangt veel
vluchtelingen op uit landen als Syrië, Soedan, Zuid-Soedan, Eritrea, Ethiopië en Jemen.
Naar schatting gaat het in totaal om 9 miljoen migranten, waarvan meer dan 1 miljoen
kwetsbaar zijn. Onder deze 9 miljoen mensen zijn ook 374.000 vluchtelingen. Sinds
het uitbreken van de oorlog in Soedan, huisvest Egypte eveneens ruim 320.000 mensen
op die het conflict ontvluchtten – deze aantallen stijgen nog steeds. Een belangrijk
gedeelte van de Nederlandse inzet in Egypte ziet dan ook op opvang in de regio middels
het PROSPECTS Partnerschap en gedelegeerde middelen voor lokale organisaties die vluchtelingen
en kwetsbare migranten ondersteunen. Nederland levert ook een bijdrage aan hervestiging
van vluchtelingen vanuit Egypte.

Voorts is Egypte een belangrijke partner als herkomst- en transitland voor migratiebewegingen
richting Europa – zo behoren volgens de meest recente cijfers Egyptenaren tot de top
5 van nationaliteiten die in Italië in 2023 aankwamen. De Europese samenwerking met
Egypte op migratiegebied werd dan ook door beide zijden aan de orde gesteld. De bilaterale
samenwerking tussen Nederland en Egypte vindt plaats binnen het kader van een «Declaration of Intent» over migratiesamenwerking, dat door het vorige kabinet in september 2021 met Egypte
overeen werd gekomen. Dit bezoek diende om de goede relatie tussen Egypte en Nederland
te onderstrepen, de migratiesituatie in Egypte en de bredere regio door te nemen en
de stand van zaken van de migratiesamenwerking te bespreken. In het kader daarvan
hebben Nederland en Egypte afgesproken de samenwerking te versterken op mensenhandel-
en smokkel, grensmanagement, terugkeer en aanpak van grondoorzaken, versterken van
terugkeersamenwerking, hervestiging, kennisuitwisseling over legale migratie en werkgelegenheid.
In het kader daarvan vraagt Egypte specifiek aandacht voor de noodzaak om te investeren
in de economie en ontwikkeling van Egypte, tegen de achtergrond van een verslechterende
economische situatie. Ook mensenrechten zijn uiteraard onderdeel van de gesprekken
geweest.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg