Brief regering : Digitaal waarschuwen voor schoolzones

26 643
Informatie- en communicatietechnologie (ICT)

Nr. 1083
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 15 november 2023

Met deze brief informeer ik u over de positieve resultaten van de pilot betreffende
het digitaal delen van informatie omtrent schoolzones en het voornemen om deze informatie
landelijk beschikbaar te stellen middels open data.

Pilot

Een veilige inrichting van de omgeving van scholen heeft binnen veel gemeenten de
aandacht, gezien het hierbij gaat om kwetsbare verkeersdeelnemers. Een van de mogelijkheden
voor gemeenten om een school veiliger in te richten is het fysiek instellen van een
schoolzone. Dit is een specifiek gemarkeerd gebied rond een school.

De Kamer is in november 2022 geïnformeerd over het houden van een pilot om te bezien
wat de effecten zijn als weggebruikers naast het zien van een schoolzone ook een digitale
waarschuwing krijgen voor het naderen van een schoolzone.1 Deze pilot heeft van december 2022 tot juni 2023 plaatsgevonden in vijf gemeenten
(Amsterdam, Helmond, ’s-Hertogenbosch, Meierijstad en Rotterdam), vervolgens heeft
over deze periode een evaluatie plaatsgevonden. In deze deelnemende gemeenten bevinden
zich 190 schoolzones, waarbij verschillende navigatiedienstverleners een digitale
waarschuwing in hun (navigatie)diensten verstrekten aan automobilisten bij het naderen
van een schoolzone. Dit deden zij via een weergave van de schoolzones op kaart en
een waarschuwing voor schoolzones via tekstbericht en/of voicebericht. Hoe vaak waarschuwingen
zijn gegeven verschilt per navigatiedienstverlener. Zo heeft de ANWB in de periode
medio april tot medio juni 2023 in de deelnemende gemeenten ruim 1.500 waarschuwingen
gegeven rond schooltijden aan bijna 850 verschillende automobilisten. De dienstverlener
Be-Mobile heeft de waarschuwing voor schoolzones in Rotterdam beproefd. In de periode
medio januari tot eind maart 2023 heeft het ruim 800.000 waarschuwingen gegeven en
in de periode juni 2023 nog eens ruim 300.000 waarschuwingen. Het aantal waarschuwingen
bij Be-Mobile zijn hoger omdat zij in de pilot ook buiten de schooltijden hebben getest
met het waarschuwen voor schoolzones.

Resultaten

Voor de evaluatie van de pilot is gebruik gemaakt van bureauonderzoek, diepte-interviews
met wegbeheerders en navigatiedienstverleners, een evaluatiesessie en gegevens die
navigatiedienstverleners beschikbaar hebben gesteld door middel van een vragenlijstonderzoek
onder gebruikers. Hieruit blijkt dat de resultaten bemoedigend zijn en een solide
basis leggen voor toekomstige ontwikkelingen in de verkeersveiligheid in en rondom
schoolzones. Het delen van digitale waarschuwingen heeft een positief effect gehad
op het rijgedrag van automobilisten. Zo geeft meer dan de helft van de gebruikers
die de waarschuwing van schoolzones hebben gezien en de vragenlijst hebben ingevuld
aan dat zij hun gedrag hebben aangepast, met name door de snelheid te hebben gematigd
bij het naderen van een schoolzone. Daarnaast geeft ongeveer twee derde van de gebruikers
die de vragenlijst hebben ingevuld aan dat zij de verstrekte informatie als waardevol
ervaren en vaker zouden willen ontvangen. In de pilot hebben navigatiedienstverleners
nog geen aangepast routeadvies gegeven om automobilisten om te leiden. Afhankelijk
van de (on)mogelijkheden hebben serviceproviders aangegeven erover na te denken om
in de toekomst automobilisten wel een keuze voor een alternatief routeadvies te geven.

De technische en organisatorische componenten van de pilot, zoals dataverwerking,
-kwaliteit, en samenwerkingsverbanden, hebben waardevolle inzichten geboden over de
effectiviteit van de waarschuwingen en worden verder uitgewerkt in het Digitaal Stelsel
Mobiliteitsdata2 waar de Kamer eerder over is geïnformeerd.

Uit de evaluatie van de pilot blijkt verder dat het van belang is dat schoolzones
ook herkenbaar zijn voor weggebruikers, naast dat gebruikers digitaal gewaarschuwd
kunnen worden voor het naderen van een schoolzone. De deelnemende navigatiedienstverleners
benadrukten daarom het belang dat schoolzones fysiek zijn ingericht, zoals zichtbare
markering bij een schoolzone. Verder benadrukten zij het belang van verdere uniformering
in de inrichting van schoolzones door het opstellen van uitgebreidere inrichtingskenmerken.

Landelijke uitrol data schoolzones

Op basis van de positieve resultaten en de leerervaringen van de pilot wordt een landelijke
uitrol van de data over schoolzones als open data voorbereid voor automobilisten,
met de verwachting om de data in de eerste helft van 2024 beschikbaar te maken. In
verschillende initiatieven werkt het ministerie al met een significant deel autofabrikanten
en navigatieapps. Nederland loopt hier in Europees verband mee voorop. Zo krijgen
miljoenen Nederlandse weggebruikers waarschuwingen voor naderende nood- en hulpdiensten,
rode kruizen en files. Hierover zijn eerder afspraken gemaakt met onder meer Hyundai/Kia,
ANWB, Volkswagen en TomTom. Met de afspraken die we nu maken krijgen navigatieappgebruikers
een waarschuwing als zij in de buurt komen van een schoolzone. Daarnaast is het voornemen
om bij de landelijke uitrol de data over schoolzones ook beschikbaar te maken voor
de logistische sector, zodat ook vrachtwagens de digitale waarschuwingen voor schoolzones
kunnen ontvangen. Gezien de logistieke sector werkt met een andere type systeem, beziet
het Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW) de omzetting van deze data, zodat ze ook
door het systeem van de logistieke sector kunnen worden gebruikt.

Digitale omgeving

Om de kwaliteit van berichtgeving aan de weggebruikers te borgen, worden nadere afspraken
gemaakt met gemeenten en de sectorverenigingen voor het onderwijs over de beschikbaarheid
van data over schoolzones en openingstijden van basisscholen. Gemeenten worden opgeroepen
om de informatie over vakanties en schooltijden te actualiseren op de website www.scholenopdekaart.nl. Daarnaast zullen de gemeenten in het voorjaar van 2024 worden benaderd om de verzamelde
data over de scholen te controleren. Dit is een belangrijke stap om kwaliteit van
berichtgeving in de informatiediensten te borgen.

De data over schoolzones wordt als open data landelijk beschikbaar gesteld in het
Nationaal Wegenbestand (NWB), waarbij het Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW) een
centrale rol zal spelen in het verzamelen en toegankelijk maken van deze gegevens.
Navigatiedienstverleners en autofabrikanten worden opgeroepen op deze data te gebruiken
om hun klanten actief te waarschuwen voor schoolzones met uitstek daar waar deze als
onveilig worden geacht. Daarnaast wordt er actie gezet om de schoolzones te vermijden
voor niet-bestemmingsverkeer en vrachtvervoer om ten tijde van de openingstijden van
scholen een alternatief routeadvies te bieden.

In 2025 gaat de wetgeving rondom EU-brede realtimeverkeersinformatiediensten en Intelligente
Transport Systemen (ITS) van kracht waar de Kamer eerder over is geïnformeerd.3 Nederland ziet schoolzones als prioritaire toepassingen, net als ge- en verboden
en gevaarlijke situaties, waardoor verplichte doorgifte van deze informatie voor alle
autofabrikanten en navigatieapps geldt. Dankzij Europese wetgeving (ITS-verordening)
zijn ook navigatieapps uit bijvoorbeeld de VS verplicht om deze en andere waarschuwingen
door te geven.

Fysieke inrichting schoolzone

Voor de fysieke inrichting van een schoolzone bestaan dit moment enkele inrichtingskenmerken,
waardoor er in de praktijk soms verschillen in de inrichting voorkomen. In de CROW-richtlijn
voor de bebakening en markering van wegen is de standaardmarkering te vinden hoe een
schoolzone op straat weer te geven.4 Daarnaast bestaat er een leidraad over hoe een schoolzone verder in te richten.5 In de evaluatie wordt de suggestie gedaan om te werken aan een verdere uniformering
voor de inrichting van schoolzones, zodat bij een digitale waarschuwing van een schoolzone
de fysiek ingerichte schoolzone beter herkenbaar is. Daarom wordt in overleg met onafhankelijk
kennisplatform CROW besproken of zij een notitie over de inrichting van schoolzones
kunnen opstellen. Gemeenten worden in lijn met de motie van het lid Koerhuis over
het creëren van een veilige schoolomgeving ook op andere manieren ondersteund.6 Zo kunnen gemeenten een Rijksbijdrage ontvangen voor het inrichten van een schoolzone
via de Investeringsimpuls verkeersveiligheid. In de eerste twee tranches hebben gemeenten
financiële middelen voor het inrichten van 290 schoolzones aangevraagd. Ook in de
derde tranche, welke naar verwachting in 2024 wordt opengesteld, kunnen gemeenten
hiervoor weer aanvragen indienen.

Om de schoolomgeving veiliger te maken, werken daarnaast verschillende partijen samen
in de jaarlijkse campagne «Onze scholen zijn weer begonnen» van Veilig Verkeer Nederland
(VVN) en is een veilige school- en sportomgeving een van de beleidspijlers van het
meerjarenplan fietsveiligheid. Tevens heeft CROW in april van 2023 een notitie gepubliceerd
over inrichting en organisatie van schoolstraten. Dit is een instrument waarbij de
weg voor een school rondom de begintijd en de eindtijd tijdelijk wordt gesloten voor
het inkomende gemotoriseerd verkeer.7 In overleg met CROW wordt naar aanleiding van deze notitie bezien of eventuele (juridische)
vervolgstappen nodig zijn om een schoolstraat makkelijker in te kunnen stellen.

Tot slot

De resultaten van de pilot en de voorgenomen acties zijn in lijn met de motie-Koerhuis
over een veilige schoolomgeving en dragen bij aan onze collectieve inzet om de verkeersveiligheid
rondom scholen te verbeteren. De Kamer zal medio 2024 verder geïnformeerd worden over
de voortgang van de implementatie van het beschikbaar maken van data van schoolzones
als open data.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers