Brief regering : Geannoteerde agenda Formele Raad WSBVC

Nr. 723
BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 september 2023

Op 9 oktober aanstaande vindt de Formele Raad WSBVC plaats te Luxemburg. Hierbij zend
ik u de Geannoteerde Agenda voor deze Raad toe. Conform de vastgestelde afspraken
informeer ik uw Kamer middels de Geannoteerde Agenda tevens over de voortgang van
de onderhandelingen inzake de herziening van de Coördinatieverordening Sociale Zekerheid
en het EU-richtlijnvoorstel verbetering van arbeidsvoorwaarden bij platformwerk.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
C.E.G. van Gennip

GEANNOTEERDE AGENDA FORMELE RAAD WERKGELEGENHEID EN SOCIAAL BELEID (WSBVC) 9 oktober
2023

In deze Geannoteerde Agenda treft u aan:

– De kwartaalrapportage t.a.v. de herziening van Coördinatieverordening Sociale Zekerheid
(COM(2016) 815);

– De kwartaalrapportage t.a.v. het EU-voorstel Richtlijn verbetering van Arbeidsvoorwaarden
bij Platformwerk (COM(2021) 762);

– Informatie over de Formele Raad WSBVC van 9 oktober 2023.

Kwartaalrapportage: herziening Coördinatieverordening Sociale Zekerheid

Op 13 december 2016 heeft de Europese Commissie een voorstel gepubliceerd voor de
herziening van Verordening 883/2004 (hierna: het herzieningsvoorstel). Deze verordening
ziet op de coördinatie van de sociale zekerheidssystemen van de lidstaten. Hierbij
informeer ik u over de voortgang van de onderhandelingen over dit herzieningsvoorstel.
Het herzieningsvoorstel staat niet op de agenda van deze Formele Raad.

Terugblik trilogen

Er is in de triloogfase vooralsnog geen overeenstemming bereikt over het herzieningsvoorstel.
Onder zowel het Roemeense als Sloveense voorzitterschap werd geen gekwalificeerde
meerderheid in de Raad bereikt voor de twee toen voorliggende voorlopige politieke
akkoorden. Nederland kon deze niet steunen vanwege de voorgestelde aanpassingen van
het werkloosheidshoofdstuk.

Stand van zaken

Het Spaanse voorzitterschap toont ambitie om tot een akkoord te komen en heeft op
19 juli jl. en 4 september jl. Raadswerkgroepen georganiseerd over het herzieningsvoorstel.
Nederland heeft in deze Raadswerkgroepen opnieuw gepleit voor een algemene reflectieperiode
of een variant hierop (de zogenoemde «4+2 oplossing»). Deze 4+2 oplossing zou betekenen
dat een reflectieperiode wordt ingebouwd voor de openstaande hoofdstukken die zorgen
voor de impasse, namelijk het werkloosheidshoofdstuk en het hoofdstuk toepasselijke
wetgeving. Het voorzitterschap heeft wel de ambitie uitgesproken om een gekwalificeerde
meerderheid te vinden voor een gewijzigd Raadsmandaat voor het totaalpakket, met inbegrip
van bovengenoemde hoofdstukken.

Inzet Nederland

Een aantal thema’s heeft in het bijzonder mijn aandacht. Mijn inzet op het gebied
van werkloosheid is, zoals uw Kamer bekend en ook conform de wens van uw Kamer, onder
meer gericht op het bereiken van een zo kort mogelijke exportduur van de uitkering,
gecombineerd met maatregelen gericht op activering richting arbeid en verbetering
van de handhaving. Wat betreft toepasselijke wetgeving vind ik het belangrijk om situaties
van premieshoppen tegen te gaan. Nieuwe wetgeving op dit terrein moet daadwerkelijk
bijdragen aan een betere handhaving en geen onevenredige administratieve lasten meebrengen
voor het bedrijfsleven, werknemers of voor de uitvoering.

Ook zal ik blijven benadrukken dat het huidige herzieningsvoorstel niet bijdraagt
aan de gewenste modernisering van de Verordening. Sinds de introductie van het herzieningsvoorstel
in 2016 hebben er immers fundamentele veranderingen plaatsgevonden op de arbeidsmarkt
en ook in de komende jaren zullen veranderingen plaatsvinden. Voorbeelden daarvan
zijn de toegenomen digitalisering van het arbeidsdomein en een toename in het thuis-
en op afstand werken. Daarom is mijn inzet gericht op het introduceren van een reflectieperiode
om de Europese Commissie de gelegenheid te bieden om een geheel nieuw herzieningsvoorstel
te formuleren. Zodra er ontwikkelingen zijn op dit dossier, zal ik uw Kamer op de
hoogte stellen.

Kwartaalrapportage: EU-voorstel Richtlijn verbetering van Arbeidsvoorwaarden bij Platformwerk

Conform de informatieafspraken over het Richtlijnvoorstel verbetering van arbeidsvoorwaarden
bij platformwerk (hierna: het richtlijnvoorstel) informeer ik u hierbij over de stand
van zaken rond de behandeling van dit voorstel. Het richtlijnvoorstel staat niet op
de agenda van deze Formele Raad.

In het Verslag van de Formele Raad Werkgelegenheid en Sociaal Beleid van 12 juni jl.1 informeerde ik u over het akkoord (algemene oriëntatie) dat onder Zweeds voorzitterschap
is bereikt in de Raad.

Stand van zaken

Onder Spaans voorzitterschap is de triloog met het Europees Parlement gestart. De
Raadswerkgroep is bijeengekomen op 4 en 17 juli jl. en op 14 september jl. ter voorbereiding
op de gesprekken met het Europees Parlement. Onder het merendeel van de lidstaten
bestaat de wens om dichtbij de algemene oriëntatie te blijven.

De triloogbesprekingen hebben plaatsgevonden op 11 juli en 18 september jl. De gesprekken
waren vooral verkennend van aard. Het Spaanse voorzitterschap heeft de positie van
de Raad toegelicht en de EP-rapporteurs de positie van het Europees Parlement. Over
de positie van het Europees Parlement heb ik u geïnformeerd in het Verslag van de
Formele Raad van 13 maart jl.2

Inzet Nederland

Ik blijf me ook in de triloog inzetten voor een effectieve richtlijn die een goede
balans biedt tussen de duurzame ontwikkeling van platformbedrijven en de daadwerkelijke
bescherming van werknemers. Ik zal mij in de triloog in het bijzonder inzetten voor
een effectief en weerlegbaar rechtsvermoeden, waarbij ik indien de gelegenheid zich
voordoet voorstellen zal steunen om het rechtsvermoeden meer in lijn te brengen met
het originele Commissievoorstel. Daarbij zal ik rekening houden met het krachtenveld
in de Raad.

Ik zal er bij het Spaanse voorzitterschap op aandringen om de vaart te houden in de
triloog en niet het momentum te verliezen. Conform de informatieafspraken met uw Kamer
zal ik uw Kamer blijven informeren over de voortgang van de eindonderhandelingen tussen
de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie en mijn inzet daarbij.

Informatie over de Formele Raad WSBVC, onderdeel Werkgelegenheid en Sociaal Beleid,
van 9 oktober 2023

In het nu volgende informeer ik u over de Formele Raad WSBVC, onderdeel Werkgelegenheid
en Sociaal Beleid van 9 oktober, waaraan ik voornemens ben deel te nemen. De Formele
Raad vindt plaats in Luxemburg.

1.1 Agendapunt: Beleidsdebat Europees Semester

De Raad zal een beleidsdebat voeren over het Europees Semester, gericht op de «impact
van nieuwe technologieën op werk met specifieke aandacht voor een rechtvaardige digitale
transitie».

Achtergrond beleidsdebat

Het discussiestuk beschrijft dat de technologische revolutie nieuwe banen kan creëren
en bestaande hiaten in arbeidsparticipatie kan overbruggen. Ook brengt digitalisering
grote implicaties met zich mee met betrekking tot het recht op inclusieve, kwalitatieve
educatie, om- en bijscholing en leven lang ontwikkelen. In de context van de digitale
transitie is het verwerven en updaten van digitale vaardigheden cruciaal geworden
voor alle burgers om volledig deel te nemen aan de samenleving en voor werknemers
en bedrijven om het hoofd te bieden aan de veranderende arbeidsmarkt. Ook wordt aandacht
gevraagd voor de toenemende impact van kunstmatige intelligentie (KI) op arbeidsmarktomstandigheden
en de rechten van werknemers. Het gebruik van KI-systemen brengt naast veel voordelen
ook uitdagingen met zich mee, zoals algoritmisch management. Arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsbeleid
speelt een belangrijke rol om te waarborgen dat technologische ontwikkeling gepaard
gaat met adequate arbeidsomstandigheden, werkgelegenheid en sociale bescherming. Het
Voorzitterschap benadrukt dat sociale partners een cruciale rol te vervullen hebben
om een rechtvaardige digitale transitie te realiseren. Het Voorzitterschap nodigt
Ministers uit om van gedachten te wisselen over deze thema’s.

Inzet Nederland beleidsdebat

Digitale technologie zoals (generatieve) kunstmatige intelligentie biedt kansen om
werk efficiënter of interessanter te maken, maar kent ook risico’s. Het is van belang
om te blijven investeren in nieuwe technologieën. Tegelijkertijd is het belangrijk
om, zoals het Voorzitterschap beschrijft, bewust te zijn van de potentieel grote impact
van nieuwe technologieën op werk. In het beleidsdebat zal ik oog voor de menselijke
maat en ethische afwegingen benadrukken. Voor Nederland is het hierbij tevens belangrijk
om iedereen op de arbeidsmarkt mee te kunnen laten doen. De inzet op het verwerven
van (basis) digitale vaardigheden en het belang van leven lang ontwikkelen is en blijft
daarom essentieel om alle werkenden inzetbaar te houden en mee te laten bewegen met
de steeds veranderende arbeidsmarkt. Ook in EU-verband bestaat hier reeds veel aandacht
voor, onder meer met het Europees Jaar van de Vaardigheden.

Naast het beleidsdebat zal de Raad stilstaan bij kernboodschappen over de belangrijkste
werkgelegenheidsontwikkelingen en sociale ontwikkelingen, alsmede richtsnoeren voor
het werkgelegenheidsbeleid. De Nederlandse inzet t.a.v. van deze stukken wordt onderstaand
verder toegelicht.

A Doel Raadsbehandeling

Bekrachtiging van kernboodschappen van het Werkgelegenheidscomité (EMCO) over de belangrijkste
werkgelegenheidsontwikkelingen en uitdagingen op basis van het jaarlijkse rapport
over de arbeidsmarktprestaties en de monitor werkgelegenheidsprestaties.

Inhoud/achtergrond

Het jaarlijkse rapport over de arbeidsmarktprestaties en de monitor werkgelegenheidsprestaties
heeft als doel de voortgang op de Europese 2030 doelen gericht op de terreinen werkgelegenheid,
vaardigheden en sociale inclusie te monitoren en de ontwikkelingen en uitdagingen
op de arbeidsmarkt in de Europese Unie en in lidstaten te identificeren. De kernboodschappen
beschrijven dat de Europese economie het relatief goed deed in 2022 en de arbeidsmarkt
veerkrachtig bleef, wat bijdroeg aan een verbetering van de Europese werkgelegenheidsgraad.
Lidstaten worden in kernboodschappen gewezen op de mogelijke winsten die behaald zouden
kunnen worden ter stimulering van de werkgelegenheidsgraad door zich te richten op
minder goed presterende doelgroepen. Daarnaast wordt stilgestaan bij uitdagingen gerelateerd
aan om- en bijscholing, arbeidsmarktparticipatie en arbeidsmarktsegmentatie in de
Unie.

Inzet Nederland

Nederland kan instemmen met de bekrachtiging van kernboodschappen en herkent de hierin
geschetste uitdagingen voor de Europese Unie. In mei 2022 is de Tweede Kamer geïnformeerd
over de Nederlandse inzet3 t.a.v. de Europese 2030 doelen, waarin ook is toegelicht dat Nederland het in vergelijking
met andere lidstaten relatief goed doet.

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Naar verwachting kunnen alle lidstaten instemmen met de bekrachtiging van de kernboodschappen.
Het Europees Parlement heeft geen rol.

B Doel Raadsbehandeling

Bekrachtiging van kernboodschappen van het Sociaal Beschermingscomité (SPC) over de
belangrijkste sociale ontwikkelingen en uitdagingen op basis van de jaarlijkse evaluatie
van de prestatiemonitor voor sociale bescherming.

Inhoud/achtergrond

De kernboodschappen staan dit jaar grotendeels in het teken van de sociale gevolgen
van de Russische inval in Oekraïne na het reeds ingezette herstel na de COVID-19 pandemie.
Inflatie door stijgende energieprijzen heeft de koopkracht onder druk gezet, wat deels
is verzacht door inkomensondersteunende maatregelen. Naast de stijgende kosten voor
levensonderhoud, worden als specifieke aandachtspunten onder andere de groeiende armoede
onder ouderen en de toename van inkomensongelijkheid in een aantal lidstaten genoemd.

In de kernboodschappen wordt onder andere gesteld dat lidstaten gerichte maatregelen
moeten blijven nemen om het effect van de energieprijsstijgingen en de algehele inflatiedruk
te verzachten. Ook wordt gewezen op het belang van modernisering van socialezekerheidsstelsels
en sociale bescherming voor alle werkenden. Daarnaast wordt gesteld dat lidstaten
de veerkracht en paraatheid van hun gezondheidsstelsels moeten verbeteren, in het
licht van mogelijke toekomstige crises. Hierbij gaat speciale aandacht uit naar mentale
gezondheid.

Inzet Nederland

Nederland kan instemmen met de bekrachtiging van de kernboodschappen en herkent de
hierin geschetste uitdagingen voor de Europese Unie. Naar aanleiding van de plotse
en sterke stijging van de energieprijzen werd in Nederland voor 2023 een historisch
groot koopkrachtpakket samengesteld, waaronder het generieke energieprijsplafond en
de energietoeslag voor lage inkomens. Intussen is het zo dat de inflatie flink is
verbreed, en niet langer hoofdzakelijk het gevolg is van een hoge energierekening.
Daarom heeft het demissionaire kabinet voor 2024 een pakket aan maatregelen genomen,
gericht op de bredere koopkracht van lage (midden)inkomens en gezinnen, om te voorkomen
dat de koopkracht van deze huishoudens daalt en de armoede stijgt.

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Naar verwachting kunnen alle lidstaten instemmen met de bekrachtiging van de kernboodschappen.
Het Europees Parlement heeft geen rol.

C Doel Raadsbehandeling

Een besluit van de Raad betreffende richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van
de lidstaten.

Inhoud/achtergrond

De richtsnoeren richten zich o.a. op het stimuleren van de vraag naar arbeid, het
vergroten van arbeidsaanbod, het verbeteren van toegang tot de arbeidsmarkt; verruiming
van mogelijkheden voor om- en bijscholing; het verbeteren van de werking van de arbeidsmarkten
en de doeltreffendheid van de sociale dialoog en het bevorderen van gelijke kansen,
sociale inclusie en armoedebestrijding. Deze richtsnoeren vormen mede de basis voor
de landspecifieke aanbevelingen.

De richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten zijn in 2022 aangepast
om o.a. meer rekening te houden met de Russische invasie in Oekraïne. Het voorstel
is dat de richtsnoeren voor dit jaar worden herbevestigd.

Inzet Nederland

Nederland kan instemmen met de voorliggende richtsnoeren en herkent de hierin geschetste
uitdagingen en kernboodschappen

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Naar verwachting kunnen alle lidstaten instemmen met de richtsnoeren; deze zijn afgestemd
in het Werkgelegenheidscomité (EMCO) en het Sociaal Beschermingscomité (SPC). Op de
richtsnoeren voor werkgelegenheidsbeleid heeft het Europees Parlement meegekeken;
de amendementen van het Europees Parlement zijn waar mogelijk overgenomen.

Agendapunt: Aanname Raadsconclusies betreffende maatregelen om gelijke toegang voor
Roma tot adequate en gedesegregeerde huisvesting te waarborgen en om gesegregeerde
nederzettingen te adresseren

Doel Raadsbehandeling

Aanname van Raadsconclusies.

Inhoud/achtergrond/tijdpad onderhandelingen

Het Spaanse Voorzitterschap presenteerde concept-Raadsconclusies (hierna: Raadsconclusies)
betreffende maatregelen om gelijke toegang voor Roma tot adequate en gedesegregeerde
huisvesting te waarborgen en om gesegregeerde nederzettingen te adresseren. De Raadsconclusies
stellen dat armoede en sociale uitsluiting, evenals andere factoren zoals de beperkte
beschikbaarheid en slechte kwaliteit van sociale huisvesting, discriminatie op de
woningmarkt en segregatie, de afgelopen jaren vrijwel onveranderd is gebleven. Daardoor
bestaat nog steeds een kloof in de toegang tot huisvesting tussen groepen in kwetsbare
situaties, waaronder Roma, en de rest van de bevolking in een aantal lidstaten. De
Raadsconclusies roepen de lidstaten op om in overeenstemming met hun respectieve nationale
Roma-strategieën concrete maatregelen te nemen om de huisvestingssituatie van de Roma
te verbeteren en de segregatie op huisvestingsgebied uit te bannen waar er gesegregeerde
Roma-nederzettingen bestaan. Daarnaast worden de Europese Commissie en lidstaten, aan de hand
van een reeks concrete maatregelen, opgeroepen om segregatie op huisvestingsgebied
aan te pakken, onder meer via monitoring.

Inzet Nederland

Ik ben namens Nederland voornemens in te stemmen met de Raadsconclusies. Het kabinet
staat positief tegenover de aandacht voor de Roma en Sinti-minderheden op EU-niveau
en de strekking van de voorgestelde maatregelen. Zoals verankerd in de Grondwet zijn
racisme en discriminatie niet aanvaardbaar. Om gelijke kansen en evenredige posities
van leden van de Roma en Sinti gemeenschappen te bereiken, is blijvende aandacht en
inzet nodig. Het is goed dat lidstaten met deze Raadsconclusies worden ondersteund
in het maken van beleid en daarvoor handvatten aangereikt krijgen, zolang die aansluiten
bij specifieke omstandigheden in een lidstaat. Het kabinet deelt daarbij de notie
dat het van belang is dat de lidstaten zelf aan zet zijn. In Nederland wordt niet
centraal geregistreerd op basis van etniciteit, daarom is het precieze aantal Roma
en Sinti in Nederland niet bekend.

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Naar verwachting kunnen alle lidstaten instemmen met de Raadsconclusies. Er is geen
rol voor het Europees Parlement.

Agendapunt: Aanname Raadsconclusies over mentale gezondheid en precair werk

Doel Raadsbehandeling

Aanname van Raadsconclusies.

Inhoud/achtergrond/tijdpad onderhandelingen

Het Spaans Voorzitterschap presenteerde concept-Raadsconclusies (hierna: Raadsconclusies)
over de mentale gezondheid in kwetsbare beroepen. De Raadsconclusies benadrukken het
belang van mentale gezondheid op de werkvloer. Hierbij gaat speciale aandacht uit
naar kwetsbare beroepsgroepen. Tijdens de top over veiligheid en gezondheid op het
werk, die op 15 en 16 mei 2023 in Stockholm werd gehouden, werd geconcludeerd dat
er meer aandacht moet worden besteed aan psychosociale risico's en mentale gezondheid
op de werkvloer.

De Raadsconclusies benadrukken mede op initiatief van Nederland het belang van de
door de Europese Commissie aangekondigde peer review van wetgevings- en handhavingsbenaderingen
om psychosociale risico's op het werk in de lidstaten aan te pakken, om, afhankelijk
van de resultaten daarvan en de inbreng van de sociale partners, op middellange termijn
een initiatief op EU-niveau inzake psychosociale risico's te presenteren. Dit initiatief
is aangekondigd in de mededeling integrale aanpak mentale gezondheid, welke op 7 juni
jl. is gepresenteerd.

Inzet Nederland

Ik ben namens Nederland voornemens in te stemmen met de Raadsconclusies. Het kabinet
hecht zeer aan gezond en veilig werken en heeft hierin ook speciale aandacht voor
de mentale gezondheid van werknemers. De Raadsconclusies sluiten aan bij mijn inzet
tijdens de top op 15 en 16 mei in Stockholm. Tijdens deze top heb ik ingebracht dat
mentale gezondheid van groot belang is voor een gezonde en gebalanceerde arbeidsmarkt.
Daarbij heb ik opgeroepen om te komen tot sterkere EU-instrumenten voor de aanpak
van psychosociale arbeidsbelasting. Nederland heeft erop ingezet om in de tekst de
urgentie van het thema nog sterker naar voren te laten komen o.a. door het benadrukken
van het belang van het aangekondigde initiatief op EU-niveau inzake psychosociale
risico’s. De tekst is op dat punt aangepast. De urgentie van het beschermen van de
mentale gezondheid van werknemers wordt wat het kabinet betreft voldoende gereflecteerd
in de concept-Raadsconclusies die ter aanname voorliggen in de Raad en het kabinet
kan daarom instemmen.

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Naar verwachting kunnen alle lidstaten instemmen met de Raadsconclusies. Er is geen
rol voor het Europees Parlement.

Agendapunt: Aanname Raadsconclusies over sociale bescherming voor zelfstandigen

Doel Raadsbehandeling

Aanname van Raadsconclusies.

Inhoud/achtergrond/tijdpad onderhandelingen

De Raadsconclusies bouwen voort op pijler 12 («sociale bescherming») van het Actieplan
van de Europese pijler van sociale rechten. De Raadsconclusies stellen dat, naast
werknemers, ook zelfstandigen toegang dienen te hebben tot adequate sociale bescherming.
Lidstaten kunnen de vrijwillige toegang tot beschermingsstelsels vergemakkelijken,
door bijvoorbeeld de transparantie en communicatie over de mogelijkheden te vergroten.
Ook worden lidstaten opgeroepen de mate van sociale bescherming van zelfstandigen
meer en beter te monitoren. De tekst stelt daarbij wel dat het aan de lidstaten zelf
is om invulling te geven aan sociale bescherming van zelfstandigen op basis van nationale
omstandigheden en praktijken.

Inzet Nederland

Het kabinet onderschrijft dat ook zelfstandigen voldoende toegang moeten hebben tot
sociale bescherming. Zo werkt het kabinet aan een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering
voor zelfstandigen, als onderdeel van een breder pakket aan maatregelen om de arbeidsmarkt
te hervormen. Een verplichte verzekering is belangrijk zodat ook zelfstandigen verzekerd
zijn van een inkomen in geval zij langdurig arbeidsongeschiktheid raken. Het draagt
daarmee bij aan de inkomenspositie en de bestaanszekerheid van zieke zelfstandigen.
Met een verplichte verzekering verbetert zowel het gelijke speelveld tussen zelfstandigen
en werknemers als het draagvlak onder het sociale stelsel.

Mede op verzoek van Nederland is in de Raadsconclusies wel verduidelijkt dat het aan
lidstaten zelf is om te besluiten over de invulling van sociale beschermingsstelsels.
Nederland heeft er verder op ingezet dat helder blijft dat er onderscheid bestaat
tussen werknemers en zelfstandigen.

Ten slotte heeft Nederland zich ingezet om de administratieve lasten van monitoringsdoeleinden
te beperken door zo goed mogelijk aan te sluiten bij bestaande rapportages en in te
zetten op het delen van goede voorbeelden.

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Naar verwachting kunnen alle lidstaten instemmen met de voorliggende Raadsconclusies.

Er is geen rol voor het Europees Parlement.

Agendapunt: Raadsaanbeveling over de randvoorwaarden voor de sociale economie

Doel Raadsbehandeling

Het Spaans Voorzitterschap is voornemens de Raadsaanbeveling te agenderen voor de
WSB Raad van 9 oktober om het politiek akkoord te bezegelen.

Inhoud/achtergrond/tijdpad onderhandelingen

De Europese Commissie heeft op 13 juni jl. een voorstel gepresenteerd voor een (niet-bindende)
Raadsaanbeveling voor de ontwikkeling van randvoorwaarden voor de sociale economie.
Het doel is dat lidstaten de toegang tot de arbeidsmarkt en sociale integratie bevorderen,
door stimulerend beleid en regelgevingskaders voor de sociale economie en/of maatregelen
op te zetten die de ontwikkeling ervan vergemakkelijken. De Raadsaanbeveling biedt
ondersteuning bij de implementatie van het Actieplan van de Europese pijler van sociale
rechten en om de drie hoofddoelstellingen van de EU uit het actieplan in 2030 te realiseren4. Ook beoogt de Raadsaanbeveling de stimulering van sociale innovatie en de stimulering
van duurzame economische en industriële ontwikkeling. Het voorstel heeft een breed
bereik en bevat aanbevelingen over onder andere werkgelegenheidsbeleid, vaardigheden,
sociale innovatie, toegang tot financiering, overheidsopdrachten, staatssteun, belastingen,
metingen van sociale impact en zichtbaarheid en (h)erkenning.

Inzet Nederland

Het Spaans Voorzitterschap heeft een balans proberen te vinden tussen de doelen en
zorgen van de verschillende lidstaten. De nu voorliggende Raadsaanbeveling is op bepaalde
elementen aangepast in de richting van de door Nederland verwoorde aandachtspunten.
Zo is het begrip «sociale economie» verder verduidelijkt (met meer nadruk op autonoom
aangestuurde entiteiten) en laat de tekst meer ruimte voor nationale invulling en
aansluiting bij nationale praktijken. Dat de mate van detail in de Raadsaanbeveling
vrij hoog is gebleven, ondanks dat het om een niet bindende aanbeveling gaat, ziet
het kabinet als een tegemoetkoming aan lidstaten die nog een raamwerk moeten ontwikkelen
en behoefte hebben aan concrete handvatten en best practices uit andere lidstaten. Tegelijkertijd zijn de passages over het monitoren en evalueren
van de uitvoering van het aanbevolen raamwerk minder dwingend gemaakt. De tekst beveelt
nu aan beter aan te sluiten bij bestaande rapportageverplichtingen. Dit is een tegemoetkoming
aan lidstaten – zoals Nederland – die zorgen uitten over de verwachte extra administratieve
lasten. Alles in ogenschouw nemend – en ervan uitgaande dat de tekst niet wezenlijk
meer verandert in aanloop naar de Raad – ben ik voornemens in te stemmen met de Raadsaanbeveling.
Het gaat om een gebalanceerd akkoord van een niet-bindende tekst waar de Nederlandse
inzet zichtbaar is. Ook wil het kabinet een positief signaal afgeven vanuit de overtuiging,
zoals in het BNC-fiche5 toegelicht, dat de sociale economie kan bijdragen aan een inclusieve samenleving
en de brede welvaart. De Raadsaanbeveling biedt lidstaten handvatten om een faciliterend
beleids- en wetgevend raamwerk voor de sociale economie te ontwikkelen of voort te
bouwen op bestaande structuren en wetgevende kaders en lessons learned uit te wisselen.

Indicatie krachtenveld Raad en Europees Parlement

Er bestaat brede steun onder lidstaten voor de laatste compromistekst, ik verwacht
derhalve dat de Raad met de voorliggende tekst zal instemmen. Er is geen rol voor
het Europees Parlement.

Agendapunt: Beleidsdebat over de consolidatie en versterking van de Europese socialezekerheidsstelsels

Achtergrond

Het Voorzitterschap beoogt een gedachtewisseling te voeren over het belang van versterking
van de Europese socialezekerheidsstelsels, tegen de achtergrond van de sociale gevolgen
van de Russische inval in Oekraïne en de COVID-19 pandemie, en de groene en digitale
transities. Het Voorzitterschap benadrukt het belang van inkomensondersteunende maatregelen
om de inflatiedruk op huishoudens te verminderen, met name voor de meest kwetsbaren.
Ook verwijst het Voorzitterschap naar de in januari 2023 vastgestelde Raadsaanbeveling
over toereikende minimuminkomens die de sociale inclusie borgen.6 Deze aanbeveling roept lidstaten op om armoede en sociale uitsluiting tegen te gaan
door zowel toereikende inkomenssteun te bieden als de arbeidsmarktintegratie van mensen
die kunnen werken te bevorderen. Daarnaast roept het Voorzitterschap op tot meer actie
op EU-niveau om ervoor te zorgen dat de coördinatie van sociale zekerheidssystemen
van de lidstaten meegaat met ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en inspeelt op nieuwe
vormen van werk, zoals werk verricht door zogenaamde «digitale nomaden». Tot slot
benoemt het Voorzitterschap dat ook digitale hulpmiddelen en kunstmatige intelligentie
mogelijk kunnen bijdragen aan het versterken van sociale bescherming en het wegnemen
van bestaande belemmeringen op het gebied van coördinatie van socialezekerheidsstelsels.
Het Voorzitterschap nodigt Ministers uit om te reflecteren op deze thema’s.

Nederlandse inzet

Tijdens het beleidsdebat zal ik in algemene zin het belang van betaalbare en moderne
welvaartsstaten onderstrepen. Ik zal inbrengen dat we ook in Nederland continu bezig
zijn met het versterken en verbeteren ons socialezekerheidsstelsel. Zo hebben we geleerd
dat een te strikt en complex stelsel in de praktijk soms te hard uitwerkt. Dat kan
bijvoorbeeld mensen afschrikken, waardoor het risico op niet-gebruik te hoog is. In
Nederland zijn we om die reden bezig met het omvormen van de Participatiewet tot een
regeling die meer rekening houdt met de menselijke maat en gemeenten meer manoeuvreerruimte
biedt. Ook zal ik toelichten dat Nederland gecommitteerd is aan het bewerkstelligen
van een gelijker speelveld tussen zelfstandigen en werknemers en de verbetering van
bescherming van zelfstandigen, door een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering
te introduceren. Daarnaast zal ik het belang van leven lang ontwikkelen benadrukken,
om alle werkenden inzetbaar te houden en mee te laten bewegen met de steeds veranderende
arbeidsmarkt.

Ik zal het beleidsdebat ook benutten om nogmaals te benadrukken dat het huidige herzieningsvoorstel
niet bijdraagt aan de gewenste modernisering van Verordening 883 en de Commissie oproepen
tot een reflectieperiode zodat zij een geheel nieuw voorstel kan formuleren. Technologische
ontwikkelingen, zoals de inzet van kunstmatige intelligentie, brengen kansen en uitdagingen
met zich mee. Dit geldt ook voor de toepassing van nieuwe technologieën in het domein
van de grensoverschrijdende sociale zekerheid. Digitalisering kan grensoverschrijdende
samenwerking tussen instanties vergemakkelijken en tevens bijdragen aan vermindering
van de administratieve lasten en kosten voor burgers en bedrijven. Dat is een goede
zaak. Tegelijkertijd moet er voldoende aandacht zijn voor de risico’s die de inzet
van nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie, met zich mee kan brengen.