Brief regering : Begrotingsbehandelingen en de mogelijke gevolgen voor het niet tijdig autoriseren van nieuw beleid

36 410
IX
Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IXB) en de
begrotingsstaat van Nationale Schuld (IXA) voor het jaar 2024

Nr. 237
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 september 2023

Bij deze bied ik uw Kamer de Miljoenennota 2024 en de ontwerpbegrotingen 2024 aan.

Op 5 september jl. heeft Kamerlid Paternotte een verzoek ingediend de Kamer te informeren
over de begrotingsbehandelingen en de mogelijke gevolgen voor het niet tijdig autoriseren
van nieuw beleid (Handelingen II 2022/23, nr. 105, item 7). In deze brief informeer ik uw Kamer over de regelgeving en de gevolgen daarvan
voor nieuw beleid in het algemeen. Daarnaast bied ik u hierbij, mede namens mijn collega’s
in het kabinet, de brieven aan met nieuw beleid in de andere ontwerpbegrotingen. Voor
mijn eigen departement heb ik dit opgenomen in deze brief. Tevens ga ik in deze brief
in op het verzoek van Kamerlid Omtzigt met betrekking tot de uiterste data voor de
behandeling van de begrotingen voor de huurtoeslag, de zorgtoeslag en het kindgebondenbudget
vanwege de grote koopkrachtgevolgen en sociale zekerheid van mensen.

Nieuw beleid

Met het autoriseren van de ontwerpbegrotingen oefent het parlement haar budgetrecht
uit. De Comptabiliteitswet 2016 stelt in artikel 2.25 dat nieuw beleid dat ten grondslag
ligt aan de ontwerpbegrotingen niet uitgevoerd mag worden voordat de Staten-Generaal
heeft ingestemd. Om te zorgen dat nieuw beleid in werking kan treden op 1 januari
2024 is het belangrijk dat uw Kamer en de Eerste Kamer de ontwerpbegrotingen 2024
vóór het Kerstreces (22 december tot en met 15 januari 2024) behandelt en autoriseert.
De inhoud van deze brief en de bijgevoegde brieven kunt u gebruiken voor uw overweging
welke ontwerpbegrotingen u voor het verkiezingsreces wilt behandelen.

Wat beleid is en wat daarvan nieuw is, is niet duidelijk gedefinieerd in de Comptabiliteitswet.
In de brieven zijn zo goed mogelijk op hoofdlijnen per begrotingshoofdstuk de wijzigingen
opgenomen. Hieronder vallen onder andere de nieuwe maatregelen die in 2024 starten,
zoals de invulling van de kabinetsreactie op de Parlementaire Enquête Groningen Aardgaswinning
en het voortzetten van beleid dat eind 2023 of in 2024 zou aflopen, zoals het programma
schoolmaaltijden. Verder is beleid dat in 2023 is gestart en in 2024 wordt vervolgd
en door uw Kamer met de 1e suppletoire begroting 2023 is geautoriseerd, beschouwd als lopend beleid. Herschikkingen,
overboekingen tussen begrotingshoofdstukken en kasschuiven zijn, vanwege het omvangrijke
aantal, niet volledig opgenomen in de bijgaande overzichten.

De grootste mutaties in absolute en relatieve termen in de voorliggende ontwerpbegrotingen
betreffen de koopkrachtbesluitvorming, middelen ten behoeve van de hersteloperaties
toeslagen en voor het klimaat. Dit betreft de volgende begrotingen:

• Bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties betreft het voornamelijk
investeringen voor klimaat, de beleidsmatige verhoging van de huurtoeslag vanuit de
koopkrachtbesluitvorming en de woningbouwimpuls.

• Bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid betreft het vooral de verhoging
van de WKB vanuit de koopkrachtbesluitvorming.

• Bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat betreft het met name investeringen
voor klimaat. Tevens staan op deze begroting de middelen voor de hersteloperatie Groningen.

• De begroting van het Ministerie van Financiën bevat de uitgaven voor de hersteloperatie
toeslagen.

Uiteraard is ook op andere begrotingen sprake van mutaties. Deze zijn kleiner in budgettaire
omvang, maar kunnen voor het doel of de groep om wie het gaat van belang zijn. Voorbeelden
hiervan zijn de schoolmaaltijden (OCW), de pandemische paraatheid (VWS), humanitaire
hulp (BHOS) en intensiveren bewaken en beveiligen (J&V). Voor een gedetailleerder
overzicht per begroting verwijs ik u naar de brieven van de vakministers in de bijlage.

Overzicht Ministerie van Financiën

Voor mijn eigen departement zijn in de Ontwerpbegroting IX 2024 de volgende belangrijke
nieuwe uitgaven opgenomen.

Nieuwe beleidsmatige uitgaven 2024 (bedrag x € 1.000)

 

Artikel

2024

1) Verbeteren dienstverlening Belastingdienst (POK)

1

85.558

2) Compensatiemiddelen FSV/MSNP

1

50.000

3) Verhoging IV-dagen Belastingdienst

1

26.489

4) Modernisering OB-landschap

1

7.682

5) Hersteloperatie toeslagen: Ex-partnerregeling

13

30.540

6) Hersteloperatie toeslagen: Schuldhulpverleningsaanbod voor jongeren onder de kindregeling

13

30.000

7)Hersteloperatie toeslagen: Kwijtschelden private schulden

13

20.980

8) Verbeteren dienstverlening Toeslagen (POK)

13

20.674

9) Hersteloperatie toeslagen: Poule schade-expertise

13

8.785

10) Hersteloperatie toeslagen: IPW/doorbraakmethode

13

8.208

11) Overige mutaties

div

3.828

Artikel 1 Belastingen (1 t/m 4)

1 Verbeteren dienstverlening Belastingdienst (POK)

Naar aanleiding van het rapport «Ongekend onrecht» van de Parlementaire ondervragingscommissie
Kinderopvangtoeslag (POK) zijn middelen beschikbaar gesteld (Kamerstuk 35 510, nrs. 2 en 3). Vanuit de envelop «Dienstverlening» zijn eerder in 2021 middelen overgeheveld naar
de Belastingdienst voor de jaren 2021–2023. Om de plannen door te zetten wordt circa
€ 86 mln. per jaar vanaf 2024 overgeheveld naar de Belastingdienst. Deze middelen
komen onder andere ten gunste aan Stella teams, fysieke loketten en de Belastingtelefoon.
Als de overheveling later dan 1 januari 2024 wordt geaccordeerd, dan kan de verbetering
van de dienstverlening mogelijk pas later gerealiseerd worden.

2 Compensatiemiddelen FSV/MSNP

In de Kamerbrief van 4 november 2022 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de uitwerking
van het tegemoetkomingsbeleid Fraude Signalering Voorziening (FSV) en Minnelijke Schuldsanering
Natuurlijke Personen (MSNP) (Kamerstuk 31 066, nr. 1131), «Uitwerking beleid tegemoetkoming FSV». Met de huidige inzichten zal het zwaartepunt
van de compensatie plaatsvinden in 2024. Hiervoor waren in een eerder stadium middelen
gereserveerd. Van dit budget wordt € 30 mln. van 2023 naar 2024 geschoven (op de Aanvullende
Post) en wordt € 50 mln. in 2024 overgeheveld van de Aanvullende Post naar artikel
1 Belastingen van de Financiënbegroting. Als de overheveling van € 50 mln. in 2024
later dan 1 januari 2024 wordt geaccordeerd, dan kan de compensatie mogelijk vertraging
oplopen.

3 Verhoging IV-dagen Belastingdienst

Het budget voor externe inhuur van de Belastingdienst wordt verhoogd om de groei naar
640.000 IV-dagen per 2025 te kunnen realiseren. Deze ambitie is noodzakelijk om politieke
wensen en fiscale maatregelen sneller te kunnen invoeren en het landschap toekomstbestendig
te maken. Als dit beleid later dan 1 januari 2024 in uitvoering wordt genomen dan
kan de groei mogelijk pas later gerealiseerd worden.

4 Modernisering OB-landschap

De Belastingdienst moet de verouderde IT-systemen voor de omzetbelasting (OB) moderniseren
om het doorvoeren van verbeteringen en nieuwe belastingregels zonder risico op systeemcrashes
weer mogelijk te maken. Als dit beleid later dan 1 januari 2024 in uitvoering wordt
genomen dan kan de modernisering mogelijk pas later gerealiseerd worden.

Artikel 13 Toeslagen (5 t/m 10)

Voor alle ondergenoemde onderwerpen geldt dat als de parlementaire autorisatie van
de Financiënbegroting later dan 1 januari 2024 plaatsvindt, de uitvoering van het
onderliggende beleid mogelijk uitgesteld moet worden tot het moment van autorisatie
en het beleid pas later kan worden gerealiseerd.

5 Hersteloperatie toeslagen: Ex-partnerregeling

Betreft de overheveling van middelen van de Aanvullende Post naar de Financiënbegroting
ten behoeve van de ex-partnerregeling (herijking van bestaande regeling). Alle inspanningen
zijn er in 2023 overigens op gericht om zo spoedig mogelijk te beginnen met de uitvoering
van deze regeling.

6 Hersteloperatie toeslagen: Schuldhulpverleningsaanbod voor jongeren onder de kindregeling

Opvraag van de Aanvullende Post reservering voor de hersteloperatie toeslagen (ondersteuning
door gemeente) ter dekking van het schuldhulpverleningsaanbod voor jongeren onder
de kindregeling (motie van het lid Kat c.s., Kamerstuk 31 066, nr. 1151).

7 Hersteloperatie toeslagen: Kwijtschelden private schulden

Betreft de overheveling van middelen van de Aanvullende Post naar de Financiënbegroting
ten behoeve van het kwijtschelden van private schulden (herijking van bestaande regeling).

8 Verbeteren dienstverlening Toeslagen (POK)

Vanuit de POK-gelden zijn voor de jaren 2021–2023 middelen toegekend aan Dienst Toeslagen
voor het intensiveren van de fysieke dienstverlening (zelf en door derden, zoals gemeenten
en intermediairs), de inzet van Persoonlijk Begeleiden en specifieke maatregelen gericht
op de verdere versterking van de menselijke maat in onze gehele uitvoering, door o.a.
meer burgergerichte dienstverlening vanuit signalen en analyse. Met de POK-gelden
is hiervoor de vaste personele capaciteit bij Dienst Toeslagen uitgebreid en is voorzien
in materiële budgetten voor onder andere IV ondersteuning en burgeronderzoeken. Met
het herijkte bestedingsplan worden de middelen vanaf 2024 overgeheveld van de Aanvullende
Post naar de Financiënbegroting.

9 Hersteloperatie toeslagen: Poule schade-expertise

Gedupeerden kunnen via deze voorziening een (letsel)schade-expert een schadestaat
laten opstellen. Deze schadestaat geeft inzicht in hun werkelijke schade en kan worden
gebruikt om een onderbouwde keuze te maken voor een vervolg en goed voorbereid het
vervolgtraject te doorlopen. Betreft nieuw beleid naar aanleiding van een motie van
de Kamer1.

10 Hersteloperatie toeslagen: IPW/doorbraakmethode

Het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) helpt, aanvullend op de brede ondersteuning
die gemeenten bieden, ernstig gedupeerden die in hun herstel vastlopen en behoefte
hebben aan maatwerkoplossingen. Betreft de keuze om beleid uit voorgaande jaren door
te zetten.

11 Overige mutaties

Dit betreft onder andere de aanloopkosten van de MRB (Motorrijtuigenbelasting) Plus.
Het gaat om kosten die gemaakt moeten worden in 2024 om Betalen Naar Gebruik (MRB
Plus) te kunnen invoeren. Ook betreft het de uitbreiding van de rechtsbijstandregeling
voor de hersteloperatie toeslagen.

Toeslagen en koopkrachtbesluitvorming

Lid Omtzigt heeft op 5 september jl. gevraagd naar de uiterste data voor de behandeling
van de begrotingen voor de huurtoeslag, de zorgtoeslag en het kindgebondenbudget vanwege
de grote koopkrachtgevolgen en sociale zekerheid van mensen.

De Dienst Toeslagen moet uiterlijk 15 oktober 2023 duidelijkheid hebben over de aanpassing
van de parameters (hoogte van de toeslagbedragen over toeslagjaar 2024 zoals aangekondigd
in de begrotingen van SZW, BZK en VWS). Alleen dan kan de Dienst in december 2023
het juiste toeslagbedrag als voorschot voor januari 2024 uitkeren. De Dienst moet
dus altijd anticiperend werken. Als de Dienst het juiste bedrag later moet uitkeren,
dan komt daar een correctie bij. Dit vraagt extra administratieve handelingen. Voor
mensen die recht hebben op het geld is deze situatie onwenselijk omdat ze het juiste
bedrag niet op tijd krijgen en dus ook niet weten waar ze aan toe zijn. Dit leidt
tot een toename van interactie tussen burgers en Dienst Toeslagen, zeker omdat de
inhoud van de begrotingsvoornemens van opdrachtgevers met Prinsjesdag al wordt gepresenteerd
en de begunstigende maatregelen breed bekend worden gemaakt. Op het moment dat Dienst
Toeslagen grote volumes toeslagen moet herberekenen ontstaan uitvoeringsrisico’s,
die gepaard gaan met additionele uitvoeringskosten en die worden versterkt door schaarse
capaciteit. Bovendien ontstaat richting het voorjaar een samenloop met de aangiftecampagne
van de Belastingdienst, waarin dergelijke wijzigingen niet mogelijk zijn vanwege een
te hoge druk op de dienstverleningskanalen.

Het is daarom van belang voor Dienst Toeslagen dat het Belastingplan (waarin de veranderingen
in de toeslagen in het kader van de koopkrachtbesluitvorming middels materiële wetten
zijn gebundeld) en de suppletoire begrotingen Prinsjesdag van BZK en SZW, die hieraan
ten grondslag liggen, voor eind november 2023 door het parlement worden behandeld
en vastgesteld. Zo kunnen vanaf december 2023 de juiste toeslagen tijdig en rechtmatig
worden uitgekeerd aan de mensen.

De Minister van Financiën,
S.A.M. Kaag