Brief regering : Derde voortgangsrapportage luchthavenbesluiten

Nr. 1112
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 september 2023

Hierbij bied ik u de derde rapportage aan over de voortgang van de voorbereiding van
de luchthavenbesluiten voor de militaire vliegbases Woensdrecht, De Peel en Gilze-Rijen.

Deze rapportage vloeit voort uit de wijziging van de Wet luchtvaart die op 2 juni
2021 is ingevoerd (Stb. 2021, nr. 282). Hiermee is de geldigheidsduur van bepaalde aanwijzingen voor militaire luchtvaartterreinen
volgens de Luchtvaartwet verlengd en is ook een jaarlijkse verplichting ingevoerd
om hierover te rapporteren. Deze rapportage gaat over de drie hierboven genoemde militaire
vliegbases waarvoor volgens de Luchtvaartwet nu nog een aanwijzing geldt. In 2021
ontving u de eerste rapportage (Kamerstuk 31 936, nr. 877). Vorig jaar heb ik het tweede rapport naar u gestuurd (Kamerstuk 31 936, nr. 994).

Zoals gemeld in de eerste rapportage introduceerde de Wet luchtvaart nieuwe regelgeving
waardoor voor burgerluchthavens en voor militaire luchthavens een luchthavenbesluit
moet worden vastgesteld. In een luchthavenbesluit worden regels gesteld voor het gebruik
van het gebied als luchthaven en voor beperkingengebieden rondom de luchthaven in
verband met geluidbelasting en vliegveiligheid. Voor vijf militaire vliegbases is
inmiddels een luchthavenbesluit vastgesteld en in werking getreden: De Kooy, Deelen,
Eindhoven, Leeuwarden en Volkel. De luchthavenbesluiten voor de vliegbases Woensdrecht,
De Peel en Gilze-Rijen zijn nog in voorbereiding.

Deze derde rapportage beschrijft de voortgang van de voorbereiding van deze drie luchthavenbesluiten.
Ook gaat de rapportage in op de overgang van Kosteneenheden (Ke) naar Day-evening-night sound level (Lden) als geluidbeoordelingsmaat voor de militaire vliegvelden.

Algemeen

De voorbereiding van een luchthavenbesluit doorloopt een aantal formele stappen die
voorzien in een zorgvuldig voorbereid besluit. In deze procedure wordt onderzoek gedaan
naar de gevolgen van de activiteiten op de luchthaven voor de leefomgeving en krijgen
belanghebbende partijen de gelegenheid hun inbreng in de voorbereiding te leveren.
De belangrijkste stappen zijn:

• De ter inzagelegging van de plannen voor de milieueffectrapportage (MER) in de vorm
van een concept-Notitie Reikwijdte en Detailniveau, waarop zienswijzen en adviezen
kunnen worden ingediend, die vervolgens in een reactienota worden beantwoord.

• De opstelling van het milieueffectrapport.

• De bespreking van het MER en het ontwerp-luchthavenbesluit met betrokken provincie(s)
en gemeente(n) en de ter inzagelegging van deze documenten, met opnieuw de mogelijkheid
tot het indienen van zienswijzen, gevolgd door een reactienota van Defensie. Het MER
wordt voor advies aangeboden aan de Commissie voor de milieueffectrapportage.

• Het luchthavenbesluit wordt na instemming van de ministerraad voor advies aangeboden
aan de Raad van State. Na verwerking van dat advies en vaststelling van het besluit
door Z.M. de Koning wordt het definitieve luchthavenbesluit bekend gemaakt in het
Staatsblad en via defensie.nl.

Vliegbasis Woensdrecht

De formele procedure voor de voorbereiding van het luchthavenbesluit begon op 18 maart
2015 met de publicatie en de ter inzagelegging van de concept-Notitie Reikwijdte en
Detailniveau voor de MER voor de vliegbasis Woensdrecht. De reactie op de ingediende
zienswijzen is in november 2015 gepubliceerd en toegezonden aan de indieners van zienswijzen.
Sindsdien zijn de werkzaamheden gevorderd tot en met de uitvoering van de MER. Het
werk aan het luchthavenbesluit is na de opstelling van de MER feitelijk stil komen
te liggen vanwege de (hoger) beroepsprocedures over twee eerdere vergunningaanvragen
op grond van de Wet natuurbescherming. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State (hierna: de Afdeling) heeft op 6 september 2023 uitspraak gedaan in de hoger
beroepen. Met de uitspraken van de Afdeling zijn de twee vergunningen onherroepelijk
geworden en is duidelijk wat de referentiesituatie van de vliegbasis is. De referentiesituatie
bepaalt hoeveel stikstof mag worden uitgestoten. Dit is van belang om de effecten
te kunnen bepalen van de activiteiten die worden opgenomen in het luchthavenbesluit.

Op basis van de uitspraken van de Afdeling worden de voorbereiding van het luchthavenbesluit
weer hervat. Dit begint met de actualisering van de MER voor het luchthavenbesluit
waarna de formele stappen kunnen worden doorlopen, die hierboven in het algemeen zijn
beschreven.

Vliegbasis De Peel

In de Kamerbrief van 12 juni 2019 (Kamerstuk 31 936, nr. 638) is het voornemen gemeld om voor de vliegbasis De Peel een luchthavenbesluit voor
te bereiden, om op termijn de vliegbasis te kunnen reactiveren ten behoeve van jachtvlieg-
en helikoptergebruik. In het licht van de genomen besluiten over de aanschaf van F-35
jachtvliegtuigen, de groei van Defensie en de sluiting van militaire vliegbases Valkenburg,
Soesterberg en Twenthe in de afgelopen twintig jaar, is de (geluid)ruimte die Defensie
voorhanden heeft voor het vliegen boven Nederland beperkt. Om deze reden en om te
kunnen blijven oefenen met helikopters op en boven De Peel, is daarom in 2019 vastgesteld
dat de geluidruimte van De Peel van grote betekenis is voor Defensie. Daarop heeft
Defensie in 2019 het voornemen tot reactivering van De Peel publiek gemaakt.

Vooruitlopend op de MER wordt een aanvraag voor een vergunning Wet natuurbescherming
voorbereid, om hiermee zekerheid te krijgen over de gebruiksmogelijkheden in relatie
tot stikstofuitstoot en -depositie. In het afgelopen jaar is informatie verzameld
voor het maken van de stikstofberekening en zijn de eerste voorlopige inzichten met
de regio gedeeld. Eind september 2023 zullen de bevindingen van de stikstofberekening
in een bestuurlijk overleg worden besproken met de regio.

In de Kamerbrief van 5 juli jl. (Kamerstuk 36 124, nr. 33) is het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) aangekondigd. Dit programma
brengt de ruimte in beeld die de krijgsmacht nu en in de toekomst nodig heeft en weegt
deze af tegen andere ruimtelijke belangen. Hierover wordt besloten als onderdeel van
de Nota Ruimte. Voor de plannen van Defensie die om een nationale afweging vragen
zal voor de nationale beleidsvisie NPRD een PlanMER worden opgesteld. Eind dit jaar
deel ik via de Notitie Reikwijdte en Detailniveau met u welke defensieactiviteiten,
waarvoor ruimte nodig is, worden opgenomen in het NPRD. In het bestuurlijk overleg
met de regio eind september, wil ik ook bespreken welke invloed de vaststelling en
combinatie van de verschillende ruimtevragen – waaronder die voor jachtvliegtuigen – kan hebben op het ruimtelijk proces dat zal worden
doorlopen voor vliegbasis De Peel.

Vliegbasis Gilze-Rijen

De ontwikkelingen rondom het luchthavenbesluit De Peel zijn van invloed op de voortgang
van het luchthavenbesluit Gilze-Rijen. Mogelijkheden voor en keuzes over de te beleggen
ruimtecapaciteit voor jachtvliegtuigen in Nederland, is bepalend of de reserveveldfunctie
voor jachtvliegtuigen op Gilze-Rijen in stand moet blijven of kan worden opgeheven.
Een reserveveldfunctie houdt in dat jachtvliegtuigen van Leeuwarden of Volkel tijdelijk
kunnen uitwijken, vanwege bijvoorbeeld groot onderhoud aan de start- en landingsbaan.

Omdat het proces rondom De Peel nog gaande is, laat het luchthavenbesluit voor vliegbasis
Gilze-Rijen naar verwachting nog enkele jaren op zich wachten. Defensie is al wel,
onder leiding van een externe procesbegeleider, in gesprek met vertegenwoordigers
van omwonenden over de voorbereiding van het luchthavenbesluit Gilze-Rijen. Het overleg
is erop gericht een aantal afspraken tussen partijen vast te leggen. Hierbij kunt
u denken aan zaken zoals het aantal vliegbewegingen en de routes die worden gevlogen,
maar ook aan de tijden waarop de vliegbasis operationeel is en hoe wordt gecommuniceerd
met de mensen in de nabije omgeving. Het doel van deze afspraken is dat de hinder
voor omwonenden zo veel als mogelijk wordt beperkt, waarbij Defensie tegelijkertijd
haar verantwoordelijkheden en taken kan blijven uitvoeren.

In de vorige voortgangsrapportage is vermeld dat er werd beoogd om de afspraken rond
het einde van 2022 vast te leggen. Er is echter meer tijd nodig gebleken, Defensie
en omwonenden zijn momenteel in gesprek over de laatste punten. De verwachting is
dat de afspraken in het najaar worden vastgelegd tot tevredenheid van alle betrokken
partijen. Dit biedt de gelegenheid om enkele maatregelen ter beperking van overlast
vooruitlopend op het luchthavenbesluit in de praktijk toe te passen.

Overgang van Ke naar Lden als geluidbeoordelingsmaat

In de vorige rapportage is gemeld dat Defensie was begonnen met de voorbereiding van
de overgang van Ke naar Lden als geluidbeoordelingsmaat voor alle militaire luchthavens in Nederland. Dit zijn
maten voor de jaarlijkse geluidbelasting. Ke vindt zijn oorsprong in de jaren ’60
en wordt uitsluitend in Nederland gebruikt. Lden is de geldende Europese maat om de geluidsbelasting door omgevingslawaai uit te drukken.
De Commissie m.e.r. drong eerder aan op deze transitie, omdat Lden volgens de Commissie een betrouwbaarder beeld geeft van de geluidhinder. Tevens sluit
Nederland hiermee aan op de geldende Europese standaard.

Het uitgangspunt is dat de totale geluidsbelasting bij de overgang van Ke naar Lden gelijkwaardig zal zijn. Dat wil zeggen dat er geen nadelige consequenties voor de
militaire operaties of voor de omgeving zijn.

Als eerstvolgende stap zal het Besluit Militaire Luchthavens, waarin nu nog Ke als
geluidbeoordelingsmaat geldt, worden gewijzigd. Dit betreft vooral de regels in het
besluit die gaan over waar woningen en andere geluidgevoelige gebouwen in de omgeving
van de vliegbases zijn toegestaan. Hiervoor is gedurende de afgelopen twee jaar veel
benodigde informatie en input verzameld tijdens bijeenkomsten met betrokken provincies,
luchthavens, omwonenden en andere stakeholders. Verwacht wordt dat het (concept) berekeningsvoorschrift
wat voortvloeit uit de gesprekken eind dit jaar rond is. Het uitgangspunt is dat de
regelgeving voor de beperkingengebieden zoveel mogelijk gelijk blijft. De voorgenomen
luchthavenbesluiten voor Woensdrecht, Gilze-Rijen en De Peel zullen in Lden worden opgemaakt, de bestaande luchthavenbesluiten zullen vervolgens op een passend
moment worden gewijzigd.

Tot slot

De totstandbrenging van luchthavenbesluiten is een langdurig proces, waarbij het zetten
van formele stappen vooraf wordt gegaan door overleg met de omgeving en het uitvoeren
van verschillende onderzoeken. Ook kunnen andere processen van invloed zijn op de
voortgang van een luchthavenbesluit, zoals in het geval van Woensdrecht, waar een
procedure bij de Afdeling de voortgang heeft opgehouden.

Zoals eerder aangegeven is dit jaar het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie gestart.
Dit programma heeft onder meer als doel om alle ruimtelijke belangen van Defensie
helder in kaart te brengen en af te wegen met andere nationale ruimtebehoeften. De
inhoud van het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie is daarmee ook verbonden met
de voortgang van de luchthavenbesluiten.

Tot slot wil ik melden dat ik vanaf volgend jaar rapporteer over de stand van zaken
luchthavenbesluiten via de jaarlijkse «Stand van Defensie» die op Prinsjesdag aan
u wordt aangeboden. De «Stand van Defensie» is opgezet om reguliere terugkerende rapportages
van Defensie op één plek samen te brengen. Hierin wordt de voortgang van Defensie
op verschillende thema’s en onderwerpen inzichtelijk gemaakt en wordt ook de samenhang
tussen deze thema’s beter zichtbaar. Het integreren van de jaarlijkse rapportage luchthavenbesluiten
in «Stand van Defensie» sluit hier goed bij aan.

De Staatssecretaris van Defensie,
C.A. van der Maat