Brief regering : Voortgang Professionals voor Maatwerk Multiproblematiek

Nr. 84
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR ARMOEDEBELEID, PARTICIPATIE EN PENSIOENEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juli 2023

Het kabinet vindt het belangrijk dat de overheid oog heeft voor de menselijke maat,
dichtbij en aanspreekbaar is, en dat professionals in de uitvoering meer ruimte krijgen.1 Samen met landelijke uitvoeringsorganisaties en gemeenten werkt het kabinet hard
aan het versterken van de uitvoering. Een van de initiatieven op dit vlak is het interdepartementale
Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens. Dit programma startte in mei 2019, met
als doel om professionals in het sociaal domein meer handelingsperspectief te bieden
om inwoners in complexe multiprobleemsituaties eerder en sneller te helpen. Per 1 januari
2023 is de programmafase afgerond en is PMM structureel ingebed, onder de nieuwe naam
Professionals voor Maatwerk Multiproblematiek (PMM). Deze borging van PMM, als landelijke
hulpstructuur voor complexe multiproblematiek in het sociaal domein, vormt een stap
vooruit in het hanteren van de menselijke maat in de dienstverlening van de overheid.
PMM staat daarbij niet op zichzelf, maar is verbonden met het overheidsbrede programma
Werk aan Uitvoering (WaU) en andere initiatieven op het vlak van maatwerk.2

In de brief «Voortgang Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens» van 6 juli 2022
kondigde ik aan dat ik begin 2023 een evaluatie van het functioneren van het Landelijk
Maatwerkloket Multiproblematiek met uw Kamer zou delen. En ook een analyse van de
door PMM behandelde casuïstiek.3 Beide onderzoeken zijn inmiddels uitgevoerd door kennis- en adviesbureau Stimulansz.
Hierbij bied ik u – mede namens de Ministers van OCW, BZK, de Minister voor Rechtsbescherming
en de Staatssecretarissen van VWS en Financiën (Toeslagen en Douane) – beide rapporten
aan. Daarnaast informeer ik u zoals toegezegd4 met deze brief over de wijze waarop de programmafase is afgerond en PMM structureel
is geborgd.

1. Evaluatie functioneren Landelijk Maatwerkloket Multiproblematiek

Het Landelijk Maatwerkloket Multiproblematiek (LMM) is het uitvoerend hart van PMM.
Het zorgt ervoor dat er één aanspreekpunt bij het Rijk is voor vastgelopen multiprobleemsituaties.
Het LMM ondersteunt professionals van gemeenten en landelijke uitvoeringsorganisaties
bij het vinden van een oplossing. Het beschikt daarbij over instrumenten zoals het
Maatwerkregister, het Landelijk Escalatie Team (LET) en de Overbruggingsprocedure.
Via het Maatwerkregister kunnen maatwerkprofessionals van de bij PMM aangesloten organisaties
snel en eenvoudig contact met elkaar opnemen. Als het LMM niet tot een oplossing weet
te komen, kan het de probleemsituatie opschalen naar het LET om zo op bestuurlijk
niveau tot een doorbraak te komen. De Overbruggingsprocedure kan voorfinanciering
of garantstelling bieden, om te zorgen dat gewenste hulp tijdig kan worden ingezet.
Dit is bedoeld voor situaties waar duidelijk is welke ondersteuning of voorziening
nodig is, maar nog niet duidelijk is welke partij hiervoor moet betalen. Samen met
de onderdelen Professionaliseren (kennisbijeenkomsten over maatwerk bij multiproblematiek)
en Systeemleren (leren van casuïstiek) vormen deze instrumenten een samenhangende
hulpstructuur voor professionals. Al pionierend heeft het LMM zijn werkwijze aangescherpt
en zich gepositioneerd in het brede sociaal domein, van zorg tot veiligheid. Om het
LMM verder te ontwikkelen, is samen met kennis- en adviesbureau Stimulansz het rapport
«Het Maatwerkloket, een evaluatie voor de doorontwikkeling» opgesteld. Op basis van
een analyse van 160 probleemsituaties die het LMM in de periode 2019–2022 heeft behandeld
en interviews met uitvoeringsprofessionals en PMM-medewerkers, zijn ontwikkelingen
benoemd en aanbevelingen geformuleerd.5

Uit de analyse blijkt dat professionals in ruim de helft van de multiprobleemsituaties
binnen een maand na de interventie van het LMM weer verder konden. In andere gevallen
was de doorlooptijd een paar maanden, tot een half jaar. Stimulansz stelt dat het
LMM zijn rol richting professionals steeds beter heeft opgepakt. Professionals ervaren
het LMM als laagdrempelig en toegankelijk. Ze ervaren de vasthoudendheid van het LMM
in het oplossen van de probleemsituaties als een steun in de rug. Ook waarderen ze
het Maatwerkregister. Met behulp van dit register kunnen ze direct en snel afstemmen
met andere maatwerkfunctionarissen die bij de casus zijn betrokken. Dit bevordert
een succesvolle aanpak. De volgende probleemsituatie illustreert de meerwaarde van
het Maatwerkregister.

Echtgenote in de problemen na opname echtgenoot

Toen de echtgenoot van mevrouw naar het verpleeghuis verhuisde, is haar AOW omgezet
van een AOW voor gehuwden in een AOW voor alleenstaanden. Een bijkomend gevolg is
dat de eigen bijdrage, die haar man voor de Wet langdurige zorg moet betalen, wordt
verhoogd. Dit zorgt voor financiële tegenslag en stress bij mevrouw. Op verzoek draait
de SVB de AOW terug naar gehuwdenpensioen. Nu dient echter nog de eigen bijdrage te
worden gecorrigeerd bij het CAK.

Voortvarende oplossing dankzij Maatwerkregister

Als de sociaal raadsvrouw die mevrouw bijstaat zelf niet tot een oplossing kan komen
in deze situatie, biedt het Maatwerkregister uitkomst. Via het register zoekt zij
contact met de maatwerkfunctionaris van het CAK. Door deze directe lijn kan de situatie
van mevrouw op financieel vlak voortvarend worden gestabiliseerd.

Het instrumentarium van PMM wordt steeds verder geoptimaliseerd. Inmiddels is de PMM
masterclass over ruimte in wet- en regelgeving voor maatwerkoplossingen verder ontwikkeld
en structureel geborgd.6 Deze masterclass wordt door professionals zeer gewaardeerd. De Overbruggingsprocedure
gericht op het zorgdomein wordt verbreed naar het gehele sociaal domein. Bij de uitwerking
hiervan moeten de huidige belemmeringen (t.a.v. de onrechtmatigheid van financiële
transacties) worden weggenomen. De brede Overbruggingsprocedure zal naar verwachting
nog in 2023 operationeel zijn. Daarnaast heeft PMM een «Waardenkaart sociaal domein»
ontwikkeld.7 In denksessies met inwoners, ervaringsdeskundigen, professionals en beleidsmakers
van gemeenten, landelijke uitvoeringsorganisaties en departementen is een overzichtelijke
set van de belangrijkste waarden in het sociaal domein opgesteld. Met deze waardenkaart
wil PMM meer gelijke gerichtheid stimuleren in de uitvoering in het sociaal domein.
Dit sluit aan bij de constatering in het Stimulansz rapport dat een breed gedeelde
visie – over alle wetten in het sociaal domein heen – wenselijk is.8

2. Analyse van de bij PMM ingediende multiprobleemsituaties

Een belangrijk onderdeel van de werkwijze van PMM is het trekken van lessen uit de
multiprobleemsituaties die bij PMM worden ingediend: welke rode draden zijn zichtbaar?
En wat betekenen die voor de uitvoering, het beleid en de wet- en regelgeving? In
het rapport «Het Landelijk Maatwerkloket Multiproblematiek: een analyse van de casuïstiek»
zijn 160 afgeronde casussen uit de periode 2019–2022 geanalyseerd.9 Het rapport bevat kwantitatieve gegevens die laten zien hoe vaak gemeenten, landelijke
uitvoeringsorganisaties, departementen en wetgeving een rol speelden in de casussen.
Daarnaast is geanalyseerd op welke levensdomeinen zich knelpunten voordoen. Organisaties
die vastlopen in complexe casuïstiek weten de weg naar het LMM steeds beter te vinden.
Zo maakt het LMM zichtbaar waar professionals in de dagelijkse praktijk tegen aan
lopen. En draagt het LMM bij aan het ophalen van signalen en leerpunten uit de uitvoeringspraktijk.

Hieronder volgt een voorbeeld dat illustreert dat PMM niet alleen helpt bij het oplossen
van vastgelopen multiprobleemsituaties, maar ook bijdraagt aan het signaleren en oplossen
van systeemknelpunten.10

Mevrouw met studieschuld, in financieel en psychisch zwaar weer

Mevrouw heeft een studieschuld bij DUO. De eerste jaren van haar opleiding heeft ze
naast haar studie gewerkt om kosten zoals het collegegeld en de kamerhuur te kunnen
betalen. Vanwege psychische klachten heeft haar behandelaar haar afgeraden om te werken
naast haar studie. Mevrouw heeft maandelijks hoge noodzakelijke kosten die op korte
termijn niet aangepast kunnen worden. Daarnaast zit haar inkomen net boven de grens
om recht te hebben op toeslagen en andere voorzieningen. Nu ze in de aflosfase zit,
draagt de maandelijkse terugbetalingsverplichting bij aan escalerende financiële en
psychische problemen. Mevrouw dreigt onder het bestaansminimum te komen. Ze zoekt
contact met DUO om tot een oplossing te komen. Aanpassing van het aflossingsbedrag
blijkt echter pas mogelijk op het moment dat er een betaalachterstand ontstaat. Iets
wat mevrouw juist probeert te voorkomen.

Maatwerkfunctionaris schakelt het LMM in

De sociaal raadsvrouw die mevrouw bijstaat brengt de noodzaak voor maatwerk kundig
in kaart. Als zij vastloopt in het oplossen van de situatie, neemt ze contact op met
het LMM. De regievoerder van het LMM brengt samen met de maatwerkfunctionaris van
DUO en de PMM-ambassadeur van het Ministerie van OCW verschillende opties in kaart.
Daarbij kijken ze ook of mevrouw nog iets kan veranderen in haar inkomsten- en uitgavenpatroon.
Die ruimte blijkt er niet te zijn. Bovendien zijn er verder weinig opties, omdat mevrouw
al onder de draagkrachtregeling van DUO valt en het merendeel van haar aflosvrije
maanden heeft ingezet. Als ook de regievoerder van het LMM op dit niveau niet voor
een oplossing kan zorgen, stuurt zij de kwestie door naar het LET.

Doorbraak in het LET en aanpassing wet

In het LET wordt deze probleemsituatie op bestuurlijk niveau besproken. Uiteindelijk
beslist het LET om in dit geval maatwerk toe te passen. Het maandelijkse aflossingsbedrag
van mevrouw gaat omlaag. Zo krijgt ze meer lucht en wordt verdere escalatie voorkomen.

Het interbestuurlijk oplossen van multiprobleemsituaties en gesignaleerde systeemknelpunten
is een uitdagend leerproces, zo blijkt uit de ervaringen van PMM. Het gezamenlijk
in kaart brengen en oplossen van multiprobleemsituaties en systeemknelpunten kan binnen
de Rijksoverheid nog voortvarender worden opgepakt. Daarbij is het belangrijk dat
PMM meer bekend wordt bij alle betrokken organisaties.11 En dat deze partijen de werkwijze van PMM steunen, om zo systeemknelpunten opgelost
te krijgen.

Op basis van de twee rapporten heeft PMM de eigen werkwijze voor het leren uit individuele
probleemsituaties verstevigd. PMM bekijkt elke casus met de indiener en betrokken
organisaties. De leerpunten liggen op het vlak van de aanpak, deskundigheid, houding,
samenwerking, organisatorische aspecten en wet- en regelgeving. Op al die punten kijkt
PMM naar mogelijke verbeteringen. PMM deelt de bevindingen uit de rapporten met de
Maatwerkplaatsen, de Staat van de Uitvoering en in bredere zin het programma WaU,
om het gezamenlijk leren te bevorderen.

3. Borging PMM als hulpstructuur voor complexe multiproblematiek

PMM en de instrumenten die in de programmafase zijn ontwikkeld, hebben de afgelopen
jaren hun waarde bewezen. De eerdere aansturing vanuit een interdepartementaal programma
is daarom verbreed naar een structurele besturingsvorm, waarbij interbestuurlijke
samenwerking is geborgd.12 Ik ben verheugd dat de aanpak van PMM zo in nog meer gezamenlijkheid met landelijke
uitvoeringsorganisaties en gemeenten kan worden geoptimaliseerd. De komende periode
zullen we gezamenlijk stevig inzetten op het onder de aandacht brengen van PMM. Want
het is van groot belang dat professionals deze helpende hand van het Rijk weten te
vinden en de hulpstructuur benutten. Met PMM zetten we ons samen in, met woord én
daad, om knelpunten in de overheidsdienstverlening op te lossen en professionals en
inwoners die vastlopen in overheidssystemen weer perspectief te bieden.

De Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, C.J. Schouten