Brief regering : Aanvullende onderzoeksrapporten Betalen naar Gebruik

32 813
Kabinetsaanpak Klimaatbeleid

Nr. 409
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN EN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN
WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 juni 2023

Op 1 juli 2022 is uw Kamer geïnformeerd over het voornemen van het kabinet om per
2030 de huidige motorrijtuigenbelasting voor alle personen- en bestelauto’s om te
vormen tot een systeem van Betalen naar Gebruik1. In deze eerste hoofdlijnenbrief zijn vorig jaar diverse uitzoekpunten en openstaande
keuzes benoemd en zijn verschillende studies aangekondigd. In november 2022 en januari
2023 is uw Kamer vervolgens geïnformeerd over tussentijdse onderzoeksresultaten ten
aanzien van respectievelijk de beleidseffecten bij verschillende varianten voor de
tariefstructuur en de wijze van kilometerregistratie2.

In het afgelopen half jaar heeft het kabinet vervolgonderzoek laten uitvoeren3. Met deze brief wordt uw Kamer geïnformeerd over de resultaten van het vervolgonderzoek.
Daarmee wordt tevens invulling gegeven aan de toezegging om uw Kamer in juni te informeren
over de vervolgonderzoeken4. Daarnaast wordt invulling gegeven aan het verzoek van de vaste commissie voor Financiën
om uw Kamer binnen een week te informeren wanneer de kabinetsbrief en de onderzoeken
over Betalen naar Gebruik aan uw Kamer worden gestuurd. De onderzoeksrapporten zijn
als bijlage meegestuurd met deze brief. Het kabinet biedt hierbij aan om, indien gewenst,
ambtelijk een technische briefing over de onderzoeksresultaten te verzorgen.

Belangrijke onderdelen van Betalen naar Gebruik, zoals de manier waarop de tarieven
worden bepaald (tariefstructuur), liggen op dit moment nog niet vast. Het kabinet
is voornemens om op basis van de genoemde onderzoeken te komen tot gedegen besluitvorming
over de inrichting van Betalen naar Gebruik en uw Kamer vervolgens over deze besluitvorming
te informeren. Op dat moment zal ook de internetconsultatie voor de wetgeving starten,
waarbij iedereen zijn of haar mening over het wetsvoorstel kan geven.

Toelichting op de vervolgonderzoeken

1. Vervolgonderzoek varianten tariefstructuur en effecten

Het kabinet heeft ten eerste door Muconsult et al. een vervolgonderzoek laten uitvoeren
naar de tariefstructuur van Betalen naar Gebruik. Deze effectstudie is opgenomen in
bijlage 1. Zoals geschetst in de 1e hoofdlijnenbrief zijn verschillende varianten voor de vormgeving van de tariefstructuur
mogelijk. In de eerste effectstudie5 zijn daartoe de effecten van een aantal varianten voor de tariefstructuur onderzocht,
zoals een volledig vlak tarief, een tarief gedifferentieerd naar gewicht en brandstofsoort
(optioneel met korting voor elektrische auto’s) en een tarief gedifferentieerd naar
CO2-uitstoot. In aanvulling hierop heeft Muconsult et al. vervolgonderzoek gedaan naar
de effecten van verschillende varianten voor de tariefstructuur. Daarnaast is in het
vervolgonderzoek ook gekeken naar de indicatieve beleidseffecten van Betalen naar
Gebruik in 2040. Ook zijn verdelingseffecten als gevolg van invoering van Betalen
naar Gebruik tussen de provincies en tussen verschillende typen regio’s (naar mate
van stedelijkheid) in kaart gebracht.

2. Ambtelijke analyse inkomenseffecten betalen naar gebruik

Aanvullend op de effectstudies van Muconsult et al., hebben de ministeries van Financiën
en van Infrastructuur en Waterstaat een ambtelijke analyse uitgevoerd naar de lastenontwikkeling
per auto en de inkomenseffecten van Betalen naar Gebruik. Deze analyses zijn mede gebaseerd op de hiervoor
genoemde effectstudies van Muconsult et al. en opgenomen in bijlage 2.

Deze twee aanvullende onderzoeken zijn uitgevoerd om de beleidseffecten van de verschillende varianten voor de tariefstructuur onderling te kunnen vergelijken.
Het kabinet zal de resultaten van zowel de eerste effectstudie als beide vervolgonderzoeken
betrekken in de keuze voor de tariefstructuur.

De vervolgonderzoeken betreffen relatief beknopte tabellenrapport voortbouwend op
de studie van MuConsult et al uit 2022. Om die reden is hieronder een leeswijzer opgenomen
die laat zien binnen welke context deze onderzoeken gelezen moet worden.

Leeswijzer tabellenrapport Muconsult et al 2023 en ambtelijke analyse naar lastenontwikkeling
en inkomenseffecten

De doorgerekende varianten beogen primair inzicht te bieden in onderliggende mechanismen,
zoals:

• In welke mate kan een korting voor elektrische voertuigen zorgen voor additionele
CO2-reductie?

• Wat is de invloed van het precies te dekken bedrag voor optredende grondslagerosie
op de benodigde tarieven?.

• Wat is het effect van al of niet toepassen van gewichtsdifferentiatie op de tarieven en daarmee op de lastenverdeling?

• Wat betekenen verschillende varianten voor de lastenverdeling tussen provincies en
tussen stedelijke en landelijke gebieden?

• Wat betekenen varianten voor autobezit en -gebruik?

Het is van belang om aan te geven dat op basis van dit rapport nog geen uitspraak
kan worden gedaan over de vraag: «wat betekent betalen naar gebruik straks financieel
voor mij?» Het kabinet heeft immers nog geen besluit genomen over de tariefstructuur
en daarbinnen geldende tarieven. Zo is de omvang van een aantal door het kilometertarief
te dekken posten nog onzeker, zoals de uitvoeringskosten van Betalen naar Gebruik.
Daarnaast wordt nog met de provincies gesproken over de toekomst van de provinciale
opcenten onder Betalen naar Gebruik.

Van belang is verder dat de tabellen in het hoofdrapport gemiddeld gewogen tarieven
laten zien. In de subvarianten onder hoofdvariant 2 (met tariefdifferentiatie naar
gewicht), betekent dit dat per aandrijfsoort is aangegeven wat de gemiddelde auto
van die aandrijfsoort in die variant zou gaan betalen. Gemiddelde zware auto’s zoals
plug-in hybrides hebben dus gemiddeld een hoger tarief dan gemiddelde lichtere benzineauto’s.
Omdat met gewogen gemiddeldes per soort voertuig (personenauto of bestelauto) en soort
brandstof is gewerkt, lenen de tabellen uit het hoofdrapport zich niet voor het vergelijken
van tarieven tussen brandstof- en voertuigsoorten. In bijlage 3 van het onderzoeksrapport
zijn uitgebreide tarieftabellen opgenomen met tarieven per gewichtsklasse en per aandrijfsoort.

3. Onderzoek nalevingsgedrag en keteninrichting

Tot slot heeft het kabinet nader onderzoek laten uitvoeren om te komen tot een betrouwbare
registratie van het aantal gereden kilometers. Op 19 januari jl. heeft het kabinet
het eerste onderzoek naar de kilometerregistratie «Vergelijking systemen kilometerregistratie
voor Betalen naar Gebruik» met uw Kamer gedeeld6. Op basis van de aandachtspunten uit dit onderzoek is vervolgonderzoek uitgevoerd
naar het nalevingsgedrag en mogelijke maatregelen om de bestaande kilometerregistratie
te verstevigen. Daarnaast is onderzocht op welke manier de betrokken publieke uitvoeringsorganisaties
de taken binnen de uitvoeringsketen kunnen verdelen. Uitgangspunt in dit scenario
is dat de kilometerregistratie onder Betalen naar Gebruik is gebaseerd op de tellerstand
van het voertuig en dat er geen extra boordapparatuur wordt ingebouwd. Dat sluit aan
bij het uitgangspunt van eenvoud en biedt voordelen op het gebied van privacy en kosten.
Dit vervolgonderzoek is door onderzoekbureaus ARUP en KPMG uitgevoerd en opgenomen
in bijlage 3.

Het kabinet zal de inzichten van beide onderzoeksrapporten gebruiken in de vormgeving
van de kilometerregistratie onder Betalen naar Gebruik.

Tot slot

Zoals aan het begin van deze brief geschetst, wordt uw Kamer geïnformeerd zodra het
kabinet een besluit heeft genomen over de inrichting van Betalen naar Gebruik.

De Staatssecretaris van Financiën,
M.L.A. van Rij

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers