Brief regering : CBDC-projecten in Japan, Zweden en Zwitserland

Nr. 133
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 december 2022

Bij het commissiedebat over de digitale euro van 23 november jl. (Kamerstuk 27 863, nr. 132) heb ik toegezegd uw Kamer te informeren over de stand van zaken van experimenten
met digitaal centralebankgeld (central bank digital currencies, CBDC) in Japan, Zweden en Zwitserland. Met deze brief doe ik deze toezegging gestand.
De informatie die u in deze brief vindt is gebaseerd op publieke en openbare informatie.
Alle betreffende centrale banken benadrukken dat de vraag of een door de staat uitgegeven
digitale munt moet worden ingevoerd, een politieke beslissing dient te zijn.

Japan

De Bank of Japan (BoJ) onderzoekt sinds een aantal jaar de mogelijkheden, kansen en risico’s van digitaal
centrale bankgeld. Op de website van de BoJ is uitgebreide documentatie beschikbaar
over het werk dat de BoJ uitvoert op dit vlak.1 Het is belangrijk om hierbij te vermelden dat, net zoals in de EU, besluitvorming
over het implementeren van CBDC in Japan nog moet plaatsvinden.

De BoJ geeft aan dat een mogelijke CBDC drie doelen kent: de toevoeging van een publiek
betaalmiddel naast contant geld, het ondersteunen van private betaaldiensten en het
ontwikkelen van een toekomstbestendig betaal-en afwikkelsysteem. De BoJ identificeert
vijf globale randvoorwaarden: universele toegang, veiligheid, (operationele) weerbaarheid,
de mogelijkheid om instant payments uit te voeren en interoperabiliteit. Daarnaast noemt de BoJ een aantal belangrijke
aandachtspunten die moeten worden geadresseerd: de effecten voor prijsstabiliteit
en financiële stabiliteit, het stimuleren van innovatie, het beschikken over waarborgen
voor privacy en gegevensbescherming en de mogelijkheid om grensoverschrijdende betalingen
te kunnen doen.

In 2021 is de BoJ begonnen met de eerste fase in de ontwikkeling van een CBDC: het
uitvoeren van experimenten. De bank heeft voorbereidingen getroffen om de technische
haalbaarheid te testen van de kernfuncties en kenmerken die nodig zijn voor CBDC.
In de eerste fase heeft de BoJ een testomgeving ontwikkeld voor het CBDC-systeem en
experimenten uitgevoerd op het gebied van uitgifte, distributie en settlement. Vervolgens is in maart 2022 de tweede fase begonnen van het experiment, waarbij
de testomgeving in gebruik is genomen en mogelijke uitdagingen en obstakels worden
onderzocht. Parallel aan deze reeks aan experimenten heeft de BoJ een zogeheten «Liasion and Coordination Committee on Central Bank Digital Currency» opgericht. De BoJ zal, via dit comité, verdere updates verstrekken over toekomstige
experimenten en tegelijkertijd in gesprek treden met de private sector en de overheid
over stappen om een toekomstige uitrol van CBDC te versoepelen.

Box: retail versus wholesale

De focus bij de digitale euro ligt op het retail-gebruik. Het gaat over transacties
tussen burgers en bedrijven.

CBDC-transacties tussen financiële instellingen wordt ook wel wholesale-gebruik genoemd.
In feite bestaat de digitale euro al voor wholesalegebruik: banken en andere aangesloten
financiële instellingen houden digitale tegoeden aan bij het Eurosysteem, waar DNB
en de ECB onderdeel van uitmaken. Banken verrichten onderlinge betalingen in centralebankgeld
via het betaalsysteem van het Eurosysteem (TARGET2) en effecten worden in centralebankgeld
afgewikkeld via T2S.

Ook in deze domeinen kunnen nieuwe technologieën innovatie voortbrengen, die het financiële
systeem als geheel veiliger en efficiënter kunnen maken. Zo wordt er geëxperimenteerd
met distributed ledger-technologie (DLT) voor het grensoverschrijdend overboeken van effecten zoals obligaties.
Dit kan risico’s, zoals het tegenpartijrisico, bij dergelijke transacties verkleinen
en transacties versnellen2.

Zwitserland

Ook de Zwitserse centrale bank (SNB) is momenteel bezig met experimenten op het vlak
van CBDC. Dit zijn experimenten die betrekking hebben op wholesale-CBDC (zie box 1).
Zo heeft de SNB, in samenwerking met de Bank for International Settlements (BIS) en
de financiële marktinfrastructuurbeheerder SIX, het project Helvetia gelanceerd. Het project onderzoekt hoe centrale banken in de toekomst de afwikkeling
van digitaal centralebank geld kunnen aanbieden op basis van DLT.

Fase één van het project bouwde voort op de testomgevingen van het Zwitserse real-time bruto vereffeningssysteem het – SIX Interbank Clearing (SIC) systeem – en SIX Digital
Exchange (SDX), een platform voor de handel en afwikkeling van zogeheten tokenized activa. De tweede fase breidde de werkzaamheden in fase één uit door (i) commerciële
banken3 aan het experiment toe te voegen en ii) integratie van digitale wholesale-valuta
van de centrale bank; en (iii) de uitvoering van transacties van het begin tot eind.

De tweede fase van het project is afgerond in januari 2022. Het project toont onder
meer aan dat wholesale CBDC’s kunnen worden geïntegreerd met bestaande bankstructuren-
en processen van commerciële en centrale banken. Bovendien toonde het aan dat het
uitgeven van een wholesale CBDC op een DLT-platform dat wordt beheerd en eigendom
is van een bedrijf uit de particuliere sector, haalbaar is onder de huidige Zwitserse
wetgeving.4 De SNB benadrukt ten slotte dat de huidige experimenten geen commitment van de bank
is voor het daadwerkelijk uitgeven van een wholesale CBDC.

Zweden

De Zweedse centrale bank (Riksbank) is in Europa voorloper op het gebied CBDC-experimenten. In februari 2021 is de tweede
fase van het zogeheten e-Krona pilot van start gegaan. Het doel van deze pilot was
om de technische oplossing die in het project is ontwikkeld verder te onderzoeken
en te testen. Tegelijkertijd wordt er mogelijk ook onderzoek gedaan rondom het mogelijke
wettelijke kader rond de e-Krona. Zo is er onder meer onderzocht of een e-Krona offline
zou kunnen functioneren, alsook hoe banken en andere betalingsdienstaanbieders in
het e-Krona betaallandschap kunnen worden geïntegreerd.

Het laatste is onder meer getest in samenwerking met de Zweedse bank Handelsbanken en het Finse techbedrijf Tietoevry. De tests hebben bijvoorbeeld aangetoond dat het mogelijk is om een potentiële e-Krona
te integreren in de interne systemen die de banken vandaag de dag hanteren, en dit
zou het voor hun klanten mogelijk maken om geld op hun bankrekening in te wisselen
voor e-Krona, en vice versa.

Zweden heeft een wet aangenomen, waarmee het parlement een finaal oordeel krijgt over
het besluit tot invoering van de e-Krona. Het Zweedse parlement voert in dat kader
momenteel een onderzoek uit naar de rol van de overheid in de betaalmarkt de noodzaak
voor een Zweedse CBDC5. De technische voorbereiding op de e-Krona, inclusief de ontwerpkeuzes, wordt door
de Riksbank uitgevoerd.

Totstandkoming selectie van private partijen bij de ontwikkeling van prototypes

Tot slot ga ik graag nader in op de ontwikkeling van prototypes door de ECB en de
positie van het bedrijf Amazon daarin, hetgeen ook aan de orde kwam tijdens commissiedebat
digitale euro van 23 november jl.

De ECB schreef al in april 2022 voor de ontwikkeling van deze prototypes een open
tender uit, voor vijf typen uses cases. Op basis hiervan heeft de ECB vijf partijen
aangewezen. Naast Amazon gaat het hierbij om CaixaBank, Wordline, European Payments
Initiative en Nexi.6

Na bekendmaking van deze vijf partijen heb ik de zorgen van de Kamer en mijzelf over
het aanwijzen van Amazon onder de aandacht gebracht bij de president van de ECB, zoals
ik al in het verslag van de Eurogroep van 3 en 4 oktober7 schreef. Ik heb, samen met een aantal andere Ministers, in de Eurogroep kritische
kanttekeningen geplaatst bij de selectie van Amazon, in het licht van het beleidsmatige
doel van de digitale euro om de afhankelijkheid van buitenlandse, private partijen
te verkleinen. De ECB heeft in reactie hierop aangegeven dat het gaat om een pilot,
waarvoor de bedrijven geen vergoeding krijgen en dat alle informatie over de pilots
openbaar wordt. Hierbij wordt ook rekening gehouden met een gelijk speelveld voor
andere bedrijven. De bedrijven die meedoen aan de pilot krijgen geen voorrangspositie
of ander toekomstig voordeel.

De ontwikkeling van deze prototypes vindt plaats in het kader van de onderzoeksfase.
Het doel is om te testen hoe achterliggende infrastructuur geïntegreerd kan worden
met prototypes die zijn ontwikkeld door bedrijven met ervaring met de ontwikkeling
van betaaldiensten. Het betekent niet dat deze partijen straks daadwerkelijk een rol
gaan spelen bij de verdere ontwikkeling van de digitale euro. De ECB heeft het Europees
Parlement en de Eurogroep op 7 december jl. nader geïnformeerd over het proces rondom
de ontwikkeling van prototypes.8 Daarin benadrukt de ECB de vrijblijvendheid van deze experimenten.

Vanzelfsprekend zal ik uw Kamer op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen
rondom de digitale euro. Ik zal uw Kamer, conform een eerdere toezegging9, informeren over alle relevante ontwikkelingen rondom de digitale euro die hebben
plaatsgevonden sinds mijn brief van 22 november 2022.10

De Minister van Financiën,
S.A.M. Kaag