Brief regering : Stand van zaken implementatie wetsvoorstel seksuele misdrijven

36 222
Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en andere wetten in verband met de modernisering
van de strafbaarstelling van verschillende vormen van seksueel grensoverschrijdend
gedrag (Wet seksuele misdrijven)

Nr. 65
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 december 2022

Met deze brief en bijlage informeer ik uw Kamer over de aanpak en stand van zaken
van de implementatie van het wetsvoorstel seksuele misdrijven. Hiermee doe ik de toezegging
gestand die tijdens het commissiedebat Criminaliteitsbestrijding van 1 december 2021,1 en in de brief aan de Vaste Kamercommissie van Justitie en Veiligheid van 4 april
2022 over de voortgang van het wetsvoorstel seksuele misdrijven is gedaan.2 Met deze brief voldoe ik in het bijzonder aan het verzoek van uw Kamer (informatie
over) het plan van aanpak ten aanzien van het implementatietraject van het wetsvoorstel
seksuele misdrijven te ontvangen.

Het wetsvoorstel seksuele misdrijven is op 10 oktober jl. (Kamerstuk 36 222) aan uw Kamer aangeboden. De schriftelijke vragen van uw Kamer hierover, die ik op
9 november jl. heb ontvangen, zal ik zo snel mogelijk, begin volgend jaar, beantwoorden.
Met de Wet seksuele misdrijven, zullen slachtoffers van verkrachting en aanranding,
in meer gevallen aangifte kunnen doen. Daarnaast worden seksuele intimidatie in het
openbaar en sexchatting met kinderen onder de 16 jaar strafbaar gesteld. Kortom: met
deze wet wordt de strafrechtelijke bescherming van slachtoffers van seksueel geweld
verruimd en verbeterd.

In een recent gesprek dat ik met slachtoffers van seksuele misdrijven heb gevoerd,
ben ik gevraagd om haast te maken met de implementatie van dit wetsvoorstel. Ik deel
en voel de noodzaak voor deze urgentie. Tegen iedereen die naar de inwerkingtreding
van deze wet uitkijkt, wil ik zeggen dat ik, samen met de betrokken organisaties,
alles op alles zet om ervoor te zorgen dat deze wet in 2024 in werking kan treden.
Tot die tijd zitten we zeker niet stil en wordt op en door mijn departement, samen
met de betrokken partijen, hard gewerkt aan het voorbereiden van de daadwerkelijke
invoering van het wetsvoorstel.

Gezien de brede modernisering van de strafwetgeving over seksuele misdrijven die met
dit wetsvoorstel wordt gerealiseerd, is een zorgvuldige voorbereiding essentieel.
Dat de aangepaste wetgeving meteen na inwerkingtreding effectief ingezet kan worden,
is ook (en vooral) in het belang van de slachtoffers. Om de inwerkintreding van de
wet goed voor te bereiden, is het Ministerie van Justitie en Veiligheid, parallel
aan de behandeling van het wetsvoorstel door uw Kamer, vanuit een coördinerende en
faciliterende rol een implementatietraject gestart. Tot de inwerkingtreding van het
wetsvoorstel werken betrokken partijen, zoals de politie en het Openbaar Ministerie,
maar bijvoorbeeld ook het Nederlands Forensisch Instituut en Slachtofferhulp Nederland
onder meer aan opleidingen, aanpassing van informatie en uitbreiding van capaciteit.
In deze brief licht ik de hoofdlijnen van het plan van aanpak van het implementatietraject
van het wetsvoorstel seksuele misdrijven nader toe.

1. Doel ketenbreed implementatietraject

Faciliteren dat de organisaties in de strafrechtketen en overige organisaties die
met de Wet seksuele misdrijven zullen werken in staat zijn om vanaf de inwerkingtreding
deze wet uit te voeren. Dit is het hoofddoel van het implementatietraject. De betrokken
organisaties zoals het Openbaar Ministerie en de politie werken hier dagelijks aan.
Het belang van een snelle inwerkingtreding van deze wet en het belang dat de organisaties
die daar mee aan de slag moeten direct kunnen starten met het uitvoeren van deze wet,
weegt zwaar. Daarom is ervoor gekozen om al in een zo vroeg mogelijk stadium, en parallel
aan de voorbereiding voor en behandeling van het wetsvoorstel door uw Kamer, zo veel
mogelijk te doen aan de implementatie. Vanzelfsprekend wordt het implementatietraject
bijgestuurd en aangescherpt aan de hand van de ontwikkelingen ten aanzien van het
wetsvoorstel.

2. Coördinatie

Het is van belang dat de gesprekken tussen de ketenorganisaties goed, gestructureerd
en gecoördineerd plaatsvinden. Om de gecoördineerde en soepele implementatie van het
wetsvoorstel te ondersteunen, is een ketenbrede stuurgroep ingesteld. In deze stuurgroep
zijn de politie, het Openbaar Ministerie en het Ministerie van Justitie en Veiligheid
standaard vertegenwoordigd. Deze drie organisaties zijn de hoofdspelers in de implementatie
van het wetsvoorstel, en straks in de uitvoering daarvan. Daarnaast zullen andere
relevante organisaties, afhankelijk van het onderwerp, deelnemen aan het overleg.
Denk hierbij aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, gemeenten zelf, Slachtofferhulp
Nederland of het Centrum Seksueel Geweld. De stuurgroep, die in principe een keer
per kwartaal bijeenkomt, geeft richting aan en beslist over de ketenbrede aanpak.

Verder heeft het Ministerie van Justitie en Veiligheid een kerngroep ingesteld die
de basis van het implementatietraject vormt en het meest frequent, een keer per maand
of vaker als dat nodig is, samenkomt. Hieraan nemen naast het Ministerie van Justitie
en Veiligheid, de projectleiders die specifiek ten behoeve van de implementatie van
het wetsvoorstel bij de politie, het Openbaar Ministerie en het Centrum Criminaliteit
en Veiligheid zijn aangesteld, deel. Net als bij de stuurgroep schuiven andere relevante
partijen, afhankelijk van de inhoud van de agenda, bij dit overleg aan. In dit kerngroepoverleg
wordt de voortgang van de implementatie van het wetsvoorstel bij de verschillende
organisaties, de algehele planning en gesignaleerde knelpunten besproken. Er wordt
ook breder gekeken welke andere partijen in hun praktijk te maken (kunnen) krijgen
met het wetsvoorstel. Denk hierbij aan de slachtofferadvocatuur voor zedenslachtoffers, kennis- en expertisecentra, en (belangenbehartigers
van) slachtoffers. Deze organisaties zijn benaderd met een open uitnodiging om, mocht
hier behoefte aan zijn, in gesprek met de kerngroep te gaan. Op een later moment kunnen,
ook afhankelijk van de behoefte, bijvoorbeeld informatiebijeenkomsten worden georganiseerd.

Verder neemt het Ministerie van Justitie en Veiligheid in de rol van regiehouder de
coördinatie van het implementatietraject op zich: de samenhang wordt bewaakt en de
afstemming tussen de verschillende partijen gefaciliteerd.

3. Overkoepelende en organisatie-specifieke trajecten

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid en de betrokken ketenorganisaties werken
aan de implementatie van het wetsvoorstel langs twee lijnen:

− Organisatie-specifieke trajecten van ketenorganisaties, zoals de politie en het Openbaar
Ministerie; en

− Overkoepelende trajecten, die ketenbreed zijn en waar het Ministerie van Justitie
en Veiligheid de regie op houdt.

3.1. Organisatie-specifieke projecten

De organisatie-specifieke trajecten zijn erop gericht om de organisaties zelf klaar
te stomen voor het uitvoeren van de specifieke taak van die organisatie bij het wetsvoorstel.
De politie en het Openbaar Ministerie hebben incidentele middelen van het Ministerie
van Justitie en Veiligheid ontvangen voor de implementatie van het wetsvoorstel. Zowel
bij de politie als bij het Openbaar Ministerie wordt ingezet op het voorbereiden van
zowel de organisatie als het personeel op de uitvoering van de nieuwe wet. Beide organisaties
doen dit door het aanpassen van onder andere opleidingen, processen, informatievoorziening
en beleid teneinde het wetsvoorstel straks zo goed en efficiënt mogelijk uit te kunnen
voeren. De politie maakt samenwerkingsafspraken met ketenpartners, werkt aan IV/ICT-aanpassingen
en oplossingen die nodig zijn, maar ook aan het (door)ontwikkelen van werkinstructies
en het realiseren van scholing voor het zedendomein. Het Openbaar Ministerie is een
intensief inhoudelijk samenwerkingstraject opgestart met de politie. Naast bijvoorbeeld
een specifiek opleidingstraject moet binnen het Openbaar Ministerie het strafvorderlijk
beleid in lijn worden gebracht met de nieuwe wet en moet een aanpassing van werkprocessen
plaatsvinden. Deze processen moeten uiteraard aansluiten op de processen van de politie.

Naast de politie en het Openbaar Ministerie, de partijen waar de grootste implementatie-opgave
ligt, worden overige organisaties die een rol bij de uitvoering van het wetsvoorstel
spelen, zoals gezegd, bij het implementatietraject betrokken. Het betreft, naast eerder
genoemde organisaties zoals Slachtofferhulp Nederland, het Centrum Seksueel Geweld,
de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Schadefonds Geweldmisdrijven of het Nederlands
Forensisch Instituut, bijvoorbeeld de Raad voor de rechtspraak, Halt, Justis of de
reclassering. Dit betekent concreet dat het Ministerie van Justitie en Veiligheid
gesprekken met deze organisaties voert waarin informatie uitgewisseld wordt over de
relevante ontwikkelingen rondom het wetsvoorstel en de implementatie daarvan en zelf
de stand van zaken van de implementatie bij de betrokken organisaties. Concreet wordt
onder andere besproken:

− Wat voor de verschillende organisaties belangrijke onderwerpen zijn in de voorbereiding
op de implementatie;

− Welke afspraken met of informatie van andere partners ze daarbij nodig hebben;

− Wat zij nodig hebben voor de goede voorbereiding; en

− Welke planning/doorlooptijd van besluitvorming /afstemming binnen de eigen organisatie
of met de achterban nodig is en waarmee rekening moet worden gehouden.

Deze informatie wordt betrokken bij het opstellen van de algehele planning en wordt
ook gebruikt om te bezien in welke samenstelling partners om tafel moeten voor de
goede voorbereiding.

3.2. Overkoepelende trajecten

In opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid is een projectgroep onder
leiding van het Centrum Criminaliteit en Veiligheid opgericht om het nieuwe delict
seksuele intimidatie in het openbaar naar de praktijk te vertalen. Samen met onder
andere verschillende gemeenten, de politie en het Openbaar Ministerie werkt het Centrum
Criminaliteit en Veiligheid aan de preventie en de handhaafbaarheid van het nieuwe
wetsartikel. Het doel is dat aandachtspunten in het kader van bijvoorbeeld bewijsbaarheid
en uitvoerbaarheid nu al in kaart worden gebracht en oplossingen nu al worden verkend.
Daarnaast zal een landelijke handleiding voor gemeenten worden opgesteld die gemeenten
op weg moet helpen bij het vormgeven van beleid dat op de handhaving van seksuele
intimidatie is gericht. Hierbij wordt nadrukkelijk verbinding gelegd met de ervaringen
die gemeenten in het verleden hebben opgedaan met preventieve maatregelen en met de
handhaving op vergelijkbare artikelen in de verschillende Algemene Plaatselijke Verordeningen
over seksuele intimidatie in de openbare ruimte.

Daarnaast heeft het Ministerie van Justitie en Veiligheid, samen met de ketenorganisaties,
een communicatieoverleg gestart om vorm te geven aan de gezamenlijke communicatie-aanpak,
inclusief welke concrete activiteiten in het kader van voorlichting en communicatie
de komende tijd zullen worden verricht. Voorlichting en het bevorderen van bewustwording
over welk gedrag ongewenst en welk gedrag strafbaar is, is een belangrijk doel in
deze communicatie-aanpak.

Als onderdeel van het implementatietraject zal het Wetenschappelijk Onderzoek- en
Documentatiecentrum verder een nulmeting verrichten in 2023 ten behoeve van de ex post-effectevaluatie die binnen vijf jaar na inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving
zal plaatsvinden. Om het effect van de nieuwe wetgeving te kunnen meten, is het namelijk
belangrijk om goed inzicht te krijgen in de huidige situatie en indicatoren vast te
leggen om de voorziene ex-post-effectevaluatie van het wetsvoorstel goed te kunnen verrichten.

4. Context van het implementatietraject

Naast de bovengenoemde initiatieven zijn er andere trajecten die relevant zijn voor
een effectieve uitvoering van de Wet seksuele misdrijven, maar die buiten het bereik
en de sturing van dit implementatietraject vallen. Vanuit het implementatietraject
wordt aansluiting gezocht bij en waar nodig input geleverd voor deze aanpalende trajecten.
Het betreft bijvoorbeeld het Nationaal Actieprogramma aanpak seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld, dat het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid coördineren,3 het Actieplan Versterken ketenaanpak zedenzaken dat ik onlangs aan uw Kamer heb aangeboden,4 het onderzoek naar hulp- en adviespunten dat het Verweij Jonker Instituut (in opdracht
van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en in overleg met het Ministerie
van Justitie en Veiligheid) uitvoert en de landelijke implementatie van een nieuwe
werkwijze rondom de slachtofferadvocatuur voor zedenslachtoffers.5

5. Financiën

Via de motie van het lid Hermans zijn middelen vrijgemaakt voor de uitvoering van
de Wet seksuele misdrijven. Deze middelen (20 miljoen euro structureel) zijn vanaf
de beoogde datum van inwerkingtreding van het wetsvoorstel in 2024 beschikbaar.6 Daarnaast zijn voor de implementatie van het wetsvoorstel incidentele middelen beschikbaar
gesteld (3,6 miljoen euro voor de periode 2022–2024, waarvan 2,4 miljoen euro aan
de politie en ruim 200.000 euro aan het Openbaar Ministerie zijn toegekend). Het grootste
deel van deze middelen wordt ingezet om het wetsvoorstel binnen de ketenorganisaties
te implementeren. Voor de exacte verdeling van deze middelen verwijs ik u naar de
memorie van toelichting bij het wetsvoorstel.7 Een ander deel van deze middelen is voor het ketenbrede implementatietraject gereserveerd
(in totaal tweemaal 300.000 euro). Deze middelen worden gedeeltelijk gebruikt voor
de personele bezetting van het implementatietraject. Daarnaast worden deze middelen
gebruikt om in financiering van activiteiten te voorzien die in het kader van de implementatie
en gedurende de looptijd van het implementatietraject nodig zijn. Denk hierbij onder
andere aan de ketenbrede communicatie. In overleg met de kerngroep en stuurgroep wordt
de verdere besteding van deze middelen ingevuld.

6. Tot slot

Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een groot maatschappelijk probleem. Dat moeten
we met zijn allen aanpakken. Het strafrecht speelt daarin een belangrijke rol als
sluitstuk. Het wetsvoorstel seksuele misdrijven vertaalt de nieuwe maatschappelijke
normen door naar het strafrecht. Daarmee geven we een belangrijk signaal af. Ik ben
ervan overtuigd dat deze wet een groot verschil kan (en moet) gaan maken voor veel
mensen in Nederland. Dat deze wet gaat voorzien in een behoefte die er nu al zo sterk
is. Daarom is het zo belangrijk dat het wetsvoorstel meteen bij inwerkingtreding goed
en effectief kan worden toegepast. Daar wordt met dit implementatietraject hard aan
gewerkt. En tot die tijd staan we dus zeker niet stil.

Ik vind het van belang om uw Kamer over dit implementatietraject met regelmaat te
berichten. Dat zal ik blijven doen in de voortgangsbrieven over de aanpak van online
seksueel kindermisbruik en zeden.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D. Yeşilgöz-Zegerius