Brief regering : Geannoteerde agenda voor de Raad Algemene Zaken van 13 december 2022

Nr. 2555
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 december 2022

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Algemene Zaken van 13 december
2022.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD ALGEMENE ZAKEN VAN 13 DECEMBER 2022

Op dinsdag 13 december a.s. vindt in Brussel een Raad Algemene Zaken (RAZ) plaats.
Op de agenda1 staan de verordening betreffende transparantie en gerichte politieke reclame, de
voorbereiding van de Europese Raad van 15 december a.s., Raadsconclusies uitbreiding
en stabilisatie en toetredingsproces, jaarlijkse rechtsstaatdialoog, gezamenlijke
verklaring over de EU wetgevende prioriteiten voor 2023–2024, Europees semester 2023
en follow-up van het feedback evenement over de Conferentie over de Toekomst van Europa.
De Minister van Buitenlandse Zaken is voornemens deel te nemen aan deze Raad. De inzet
ten aanzien van het eerste agendapunt komt u mede namens de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties toe.

Verordening betreffende transparantie en gerichte politieke reclame

Het voorstel voor een verordening betreffende transparantie en gerichte politieke
reclame is onderdeel van het wetgevingspakket »Versterking van democratie en integriteit
van verkiezingen«. Het Tsjechische voorzitterschap streeft ernaar om tijdens de Raad
een compromis voor een Raadspositie over dit voorstel vast te leggen. Als de Raad
tot een besluit komt, zal de Raadspositie openbaar worden gemaakt.

Over de meeste onderdelen uit het voorstel2 lijkt overeenstemming te bestaan onder het merendeel van de lidstaten. Het kabinet
kan zich, zoals reeds aangegeven in het BNC-fiche3, vinden in de inzet van het voorstel om transparantie te verplichten bij het gebruik
van targeting- en amplificatietechnieken. Ook steunt het kabinet het verbod op technieken die gebruik
maken van bijzondere persoonsgegevens. Het kabinet is daarnaast positief over het
feit dat er in de tekst aandacht is voor de positie van het midden- en kleinbedrijf
(MKB).

Het kabinet zal er in aanloop naar de RAZ voor waken dat de compromistekst in lijn
blijft met de Nederlandse positie zoals vastgelegd in het BNC-fiche, in het bijzonder
ten aanzien van administratieve lasten voor het MKB en een goede aansluiting bij de
Digital Services Act (DSA) en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Voorbereiding van de Europese Raad van 15 december 2022

De RAZ zal spreken over de agenda van de Europese Raad (ER), waarop naar verwachting
de volgende onderwerpen staan4: Agenda van de Europese Raad van 15-16 december met naar verwachting op de agenda
Oekraïne, opvolging energie en economie, veiligheid en defensie (inclusief Cyber)
en het Zuidelijk Nabuurschapde Russische agressie tegen Oekraïne, opvolging van de
discussie over energie en economie, veiligheid en defensie, het Zuidelijk Nabuurschap
en mogelijk, onder externe betrekkingen, de Trans-Atlantische relatie en de Westelijke
Balkan.

Russische agressie tegen Oekraïne

De ER zal stilstaan bij de laatste ontwikkelingen rondom de Russische oorlog tegen
Oekraïne. De inzet van het kabinet blijft hierin ongewijzigd. Enerzijds betekent dit
dat het kabinet zich onverminderd blijft inzetten om de druk op Rusland verder te
vergroten en om de agressie te beëindigen, inclusief door de verdere aanscherping
van de sancties tegen Rusland. Anderzijds blijft het kabinet zich inzetten voor zoveel
mogelijk steun aan Oekraïne, zowel bilateraal als vanuit de EU en in nauwe samenwerking
met internationale partners en organisaties. Blijvende solidariteit met Oekraïne zal
ook in het komende jaar hard nodig blijven.

De ER zal spreken over accountability voor internationale misdaden begaan in Oekraïne
aan de hand van een optiepaper van de Europese Commissie. Het kabinet blijft zich
onverminderd inzetten voor onderzoek naar schendingen van het humanitaire oorlogsrecht
in Oekraïne, het verzamelen van bewijs voor gebruik in toekomstige rechtszaken en
coördinatie van verschillende accountability initiatieven. Van belang voor de Nederlandse
inzet is de aansluiting bij de behoefte van Oekraïne zelf alsmede het voorkomen dat
er afbreuk wordt gedaan aan de werkzaamheden van het Internationaal Strafhof.

Opvolging van de discussie over energie en economie

De ER zal spreken over de situatie op de Europese energiemarkt aansluitend op de discussie5 tijdens de ER van 20-21 oktober jl. en de Energieraad van 24 november jl.

De Europese Commissie heeft op 22 november jl. een voorstel6 gepubliceerd voor een marktcorrectiemechanisme in de vorm van een tijdelijk prijsplafond
op de Nederlandse TTF-beurs (Title Transfer Facility). Dit plafond zou moeten dienen als vermeend laatste redmiddel tegen extreme prijzen
en volatiliteit op de groothandelsmarkt. Inhoudelijke bespreking van het Commissievoorstel
is voorzien tijdens de Energieraad van 13 december a.s.

Het kabinet is geen voorstander van een dergelijke prijsinterventiemaatregel, tenzij
deze voldoet aan de in de conclusies van de ER van 20-21 oktober jl. geformuleerde
waarborgen en randvoorwaarden. Het kabinet ziet vooral het risico dat de maatregel
negatieve gevolgen kan hebben voor de leveringszekerheid naar de Europese Unie en
verdeling daarbinnen. Ook is het kabinet huiverig voor een negatieve werking op de
derivatenmarkt en financiële markten. Bovendien kan niet worden uitgesloten dat dit
voorstel speculatief gedrag juist in de hand werkt en een prijsopdrijvend effect heeft.
Het kabinet ziet het probleem, een mismatch tussen vraag en aanbod, graag bij de oorsprong
aangepakt via gezamenlijke gasinkoop en verdere energiebesparing.

Wat betreft de economische ontwikkelingen is de verwachting dat de regeringsleiders
tijdens de ER zullen spreken over de implementatie van de conclusies van de ER van
20-21 oktober jl.7 en dat zij vooruit zullen blikken naar de economische situatie op de middellange
termijn. Een meer gedetailleerde insteek voor de discussie is op moment van schrijven
nog niet bekend. Het kabinet vindt het belangrijk dat de maatregelen die lidstaten
nemen tijdelijk en gericht zijn, het gelijk speelveld op de interne markt niet verstoren
en niet leiden tot een verdere verhoging van de inflatie. Daarnaast blijft het van
belang dat lidstaten ook in de huidige omstandigheden en met de onzekere vooruitzichten
aandacht houden voor de houdbaarheid van hun overheidsfinanciën.

Veiligheid en defensie

Daarnaast zullen leiders tijdens de ER Europese veiligheid en defensie bespreken.
De ER zal stilstaan bij de uitvoering van eerdere conclusies over dit onderwerp alsook
de richtlijnen geformuleerd tijdens de Versailles-Top van 10-11 maart jl. en het Strategisch
Kompas. De ER zal naar verwachting ook spreken over het veiligstellen van de financiële
duurzaamheid van de Europese Vredesfaciliteit (EPF). Door de EUR 3 miljard steun aan
Oekraïne is de begroting

(2021–2027) voor een groot deel uitgeput. Om steun aan Oekraïne en andere partners
vanuit de EPF voort te kunnen blijven zetten, is de ophoging van het meerjarig totaalbudget
van het instrument noodzakelijk. De Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) heeft
twee opties voor ophoging gepresenteerd: 1) een eenmalige ophoging van EUR 5,5 miljard
(in 2018 prijzen) of 2) een initiële ophoging van EUR 2 miljard (in 2018 prijzen),
gevolgd door een nader te bepalen aanvullende ophoging in 2023. Het kabinet beraadt
zich momenteel over deze opties. Tijdens de RBZ op 17 oktober jl. en de RBZ Defensie
op 15 november jl. heeft Nederland gepleit om het EPF-budget op korte termijn op te
hogen om steun aan Oekraïne te kunnen continueren, conform de motie van het lid Van
Wijngaarden c.s.8. De Nederlandse bijdrage aan de EPF is op basis van het Nederlandse BNP circa 5,9%.
Besluitvorming hierover is voorzien richting komende ER.

Zuidelijk Nabuurschap

De ER zal terugblikken op de ministeriële bijeenkomst in Barcelona die op 24 november
jl. plaatsvond tussen de EU en de landen van het Zuidelijk Nabuurschap. Namens de
EU waren Hoge Vertegenwoordiger Borrell en Eurocommissaris voor Nabuurschapsbeleid
en Uitbreiding Várhelyi hierbij aanwezig. De bijeenkomst stond in het teken van de
sociaaleconomische gevolgen van de Russische agressie tegen Oekraïne voor de EU en
de MENA-regio, waaronder op energiezekerheid en voedselzekerheid. Ook werd gesproken
over de samenwerking tussen de EU en de mediterrane landen op het gebied van migratie.
Het kabinet steunt intensievere samenwerking met de regio op deze thema’s en vindt
het belangrijk dat de dialoog met de landen van het Zuidelijk Nabuurschap wordt versterkt.

Buitenlandpolitiek:

Trans-Atlantische relatie

Onder externe relaties zal de ER mogelijk spreken over trans-Atlantische betrekkingen.
De samenwerking tussen de Verenigde Staten en de EU is diepgaand en omvangrijk, en
de Verenigde Staten is en blijft een onmisbare veiligheidspartner voor Europa. Mede
dankzij de enorme inzet en steun van de Verenigde Staten kan Oekraïne zich verdedigen
tegen de Russische agressie en maximale druk op Rusland uit blijven oefenen. Tijdens
de bespreking zal de ER aandacht besteden aan de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) en de bredere economische en handelsrelatie tussen de EU en de VS. Het kabinet
pleit voor een eensgezinde EU-opstelling ten aanzien van de IRA en zet erop in om
deze zorgen in eerste instantie via dialoog aan de orde te stellen. In dit licht verwelkomt
het kabinet de EU-VS IRA Taskforce die eind oktober 2022 is opgericht, zoals besproken
tijdens de RBZ Handel op 25 november jl.9

Westelijke Balkan, aannemen van RAZ-conclusies

Mogelijk zal de ER spreken over EU-uitbreiding in navolging van de discussie hierover
tijdens de RAZ van 13 december a.s. (zie separaat RAZ-onderwerp hieronder).

EU-uitbreiding

De RAZ zal spreken over de voortgangsrapportages over Montenegro, Servië, Noord-Macedonië,
Albanië, Kosovo, Bosnië-Herzegovina en Turkije die de Europese Commissie op 12 oktober
jl. presenteerde. Naar verwachting zal de RAZ ook raadsconclusies over EU-uitbreiding
aannemen. Een appreciatie van het uitbreidingspakket van de Commissie, die tevens
de basis vormt voor de Nederlandse inzet bij de voorbereidingen voor de Raadsconclusies
over het uitbreidingspakket, is op 11 november jl. naar uw Kamer verzonden.10

Jaarlijkse rechtsstaatdialoog: landenspecifieke discussie

De RAZ zet de roulerende landenspecifieke dialoog voort die in 2020 is begonnen. Polen,
Portugal, Roemenië, Slovenië en Zweden zullen ditmaal met de Raad spreken over hun
landenhoofdstukken in het Rechtsstaatrapport 2022 dat de Europese Commissie op 13 juli
2022 publiceerde en waarvan de kabinetsappreciatie beide Kamers op 9 september jl.
is toegegaan.11 Het kabinet ziet de landenspecifieke rechtsstatelijkheidsdialogen als een waardevolle
uitbreiding van de jaarlijkse rechtsstatelijkheidsdialoog en verwelkomt dat de Commissie
voor het eerst concrete aanbevelingen aan alle EU lidstaten doet in de respectievelijke
landenhoofdstukken. Het kabinet kan zich in algemene zin vinden in de constateringen
die de Commissie doet in de geagendeerde vijf landenhoofdstukken.

Polen

De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in Polen blijft onder druk staan. Polen
heeft toegezegd het rechterlijke tuchtregime te hervormen en voor eerdere beslissingen
van de tuchtkamer een heroverwegingsprocedure op te zetten. Ondanks hervormingen blijven
er zorgen over de onafhankelijkheid van de Poolse Raad van de Rechtspraak en daarmee
de onafhankelijke benoeming van rechters bestaan. Daarnaast heeft het Poolse Constitutionele
Tribunaal verdere uitspraken gedaan die het primaat van EU-recht aantasten. Het kabinet
deelt de zorgen van de Commissie over deze ontwikkelingen, alsmede over de verslechterde
omstandigheden voor journalisten, de onafhankelijkheid van de publieke omroep, de
procedure voor de afgifte van vergunningen voor mediabedrijven en afnemende ruimte
voor het maatschappelijk middenveld.

Portugal

Portugal voert maatregelen door om het rechtssysteem efficiënter te maken, zoals het
bevorderen van het gebruik van digitale hulpmiddelen, ook in de context van het Portugese
coronaherstelplan. Het kabinet is positief over de Portugese inspanningen om corruptie
in eigen land tegen te gaan: de implementatie van de Portugese Nationale Anti-Corruptie
Strategie (2020–2024) zit in de operationele fase. Punt van zorg is het gebrek aan
middelen voor preventie, onderzoek en vervolging van corruptie-gerelateerde zaken.
Op gebied van mediavrijheid en pluralisme wordt in Portugal nu gekeken naar wetgeving
om desinformatie tegen te gaan. Ook voert Portugal maatregelen door om transparantie
en kwaliteit van wetgeving te bevorderen.

Roemenië

De aanbevelingen die de Commissie aan Roemenië doet in het rechtsstaatsrapport, zijn
gedaan in aanvulling op eerdere door de Commissie gevraagde inzet van Roemenië op
gebied van de rechtsstaat in het kader van het Coördinatie- en Verificatiemechanisme
(CVM). Het Roemeense rechtssysteem ondergaat structurele hervormingen die gericht
zijn op het aanpakken van een aantal langdurige staande problemen, conform het nationale
coronaherstelplan. De aanbevelingen in het rechtsstaatsrapport zien op het inbouwen
van garanties voor rechterlijke onafhankelijkheid bij de totstandkoming van hervormingen
in het rechtssysteem, het aanpakken van operationele uitdagingen van de «National Anti-Corruption Directorate», het versterken van regels en mechanismen om mediavrijheid te versterken en het
oprichten van een nationaal mensenrechteninstituut.

Slovenië

Slovenië heeft in 2022 een aantal verbeteringen doorgevoerd ten aanzien van kwaliteit
en efficiëntie in het rechtssysteem, maar onder de vorige regering is ook een aantal
maatregelen doorgevoerd waarover de Commissie zorgen uit, zoals de verlaging van het
budget voor rechtbanken zonder consultatie. De Commissie doet aanbevelingen aan Slovenië,
waar nu een hervormingsgezinde regering zetelt, om de rechtsstaat te versterken, zoals
een anti-corruptie strategie, garanties voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke
macht, versterken van mediavrijheid en betere bescherming van journalisten.

Zweden

De situatie in Zweden op het gebied van onafhankelijke rechtspraak, vrije en kritische
media en transparante parlementaire processen is positief. Zweden is een voorloper
binnen de EU op dit gebied. Het land heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in de rechtsstaat,
onder andere via een onderzoekscommissie die zich richt op het versterken van democratie
en rechtsstaat. De Commissie raadt Zweden aan hiermee door te gaan, met specifieke
aandacht voor de positie van maatschappelijke organisaties bij juridische hervormingen,
ongereguleerde lobby-processen, gevallen van omkoping door buitenlandse partijen en
corruptie in relatie tot georganiseerde criminaliteit.

Gezamenlijke verklaring over de EU wetgevende prioriteiten voor 2023–2024

De Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie streven ernaar om een gemeenschappelijke
verklaring aan te nemen over de wetgevingsprioriteiten voor 2023–2024. Namens de Raad
heeft het Tsjechische voorzitterschap hierover met de andere twee instellingen onderhandeld.
De RAZ zal worden gevraagd in te stemmen met deze verklaring. Naar verwachting wordt
de gezamenlijke verklaring daarna ondertekend door de voorzitters van de Raad, het
EP en de Commissie en marge van de ER van 15 december. Deze jaarlijkse verklaring
vormt de routekaart voor het gezamenlijk werk op het terrein van wetgeving. De verklaring
is op dit moment nog niet beschikbaar. Het kabinet zet zich in dit kader in voor de
prioriteiten uit de Kamerbrief voor de Staat van de Unie 202212 en de Kabinetsappreciatie Commissie Werkprogramma 202313 in aansluiting op de Strategische Agenda 2019–2024 die de ER in juni 2019 aannam.

Europees semester 2023 – roadmap

Op 22 november publiceerde de Europese Commissie het herfstpakket in het kader van
het Europees Semester.14 Het Tsjechische voorzitterschap en het inkomende Zweedse voorzitterschap zullen tijdens
de RAZ een roadmap voor het Europees Semester 2023 presenteren. Nederland is voornemens de presentatie
van de roadmap aan te horen.

Het herfstpakket bestaat uit verschillende onderdelen, waaronder de jaarlijkse analyse
van groeiprioriteiten van de Europese Unie (Annual Sustainable Growth Survey, ASGS), het jaarlijkse rapport over het waarschuwingsmechanisme (Alert Mechanism Report, AMR) in het kader van de macro-economische onevenwichtighedenprocedure (MEOP) en
het voorstel voor de aanbeveling van de Raad over het economisch beleid van de eurozone
(eurozone-aanbeveling). Het kabinet stuurt naar verwachting op 16 december een appreciatie
van het volledige herfstpakket aan uw Kamer.

Follow-up feedback evenement over de Conferentie over de Toekomst van Europa

De Raad zal terugblikken op een bijeenkomst over de Conferentie over de Toekomst van
Europa die op 2 december 2022 plaatsvond. Tijdens deze bijeenkomst gaven het Europees
Parlement, de Europese Commissie en de Raad een terugkoppeling aan de deelnemende
burgers over de opvolging van de uitkomsten van de Conferentie.15 Het kabinet hecht waarde aan snelle opvolging van de uitkomsten van de Conferentie
en de betrokkenheid van burgers daarbij.