Brief regering : Verslag van de Raad Buitenlandse Zaken van 14 november 2022

Nr. 2551
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 november 2022

Hierbij bied ik u het verslag aan van de Raad Buitenlandse Zaken van 14 november 2022

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

VERSLAG VAN DE RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 14 NOVEMBER 2022

Op 14 november vond de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) plaats. De Minister van Buitenlandse
Zaken was verhinderd en werd vervangen door de Nederlandse Permanent Vertegenwoordiger
bij de Europese Unie. Op de agenda stonden als volle agendapunten de Russische agressie
tegen Oekraïne, de Grote Merenregio en de Westelijke Balkan. Onder Current Affairs stonden de onderwerpen EU-CELAC, klimaatdiplomatie (COP27 en COP15), Libanon, Iran
en EUMM Georgië op de agenda. Onder Any Other Business werd, op initiatief van Nederland, ongewenste buitenlandse inmenging opgebracht. De
Raad nam Raadsconclusies aan over Women, Peace and Security.

Voorafgaand aan de RBZ vond een informele ontbijtsessie met de Belarussische oppositieleider
Sviatlana Tsikhanouskaya plaats. De Raad sprak zijn blijvende steun uit voor haar
streven naar fundamentele vrijheden en een democratisch bestuur in Belarus. Verschillende
lidstaten benadrukten het belang om in te blijven zetten op accountability, zowel in relatie tot de voortdurende binnenlandse repressie in Belarus als de rol
die het regime speelt in de Russische oorlog tegen Oekraïne.

Tsikhanouskaya en meerdere lidstaten deelden zorgen over betrokkenheid van Belarus
in de Russische oorlog tegen Oekraïne en pleitten voor meer sancties tegen het Belarussische
regime om president Loekasjenko van verdere betrokkenheid in de oorlog te weerhouden.
Ook stipte Tsikhanouskaya het belang aan van het Oostelijk Partnerschap en sprak zij
de wens uit dat de Belarussische oppositie in de toekomst betrokken wordt bij de European Political Community. Tot slot gaf Tsikhanouskaya aan de steun van de EU en de lidstaten voor de democratische
beweging in Belarus te waarderen en sprak ze de hoop uit dat Belarus hoog op de EU-agenda
zal blijven staan.

Russische agressie tegen Oekraïne

De Raad sprak over de voortdurende Russische agressie tegen Oekraïne. De Oekraïense
Minister van Buitenlandse Zaken, Dmytro Kuleba, sprak de Raad via videoverbinding
aan het begin toe en verliet daarna de vergadering. In zijn interventie verzocht Kuleba
de lidstaten om aanscherping van sancties en meer militaire en financiële steun aan
Oekraïne. Daarnaast vroeg hij de EU lidstaten om meer aandacht te besteden aan accountability. Nederland heeft in dat kader aangegeven de mogelijke oprichting van een speciaal
agressiehof te onderzoeken.

De Hoge Vertegenwoordiger (HV) merkte op dat er in de media een onjuiste perceptie
bestaat over achterblijvende EU-steun voor Oekraïne. De HV riep lidstaten daarom op
om informatie over bilaterale steun aan Oekraïne met de Europese Dienst voor Extern
Optreden (EDEO) te delen zodat de EDEO duidelijker over de totale EU-steun aan Oekraïne
kan communiceren.

Tijdens de Raad werd de EU Military Assistance Mission
Ukraine (EUMAM) officieel gelanceerd. De EU beoogt via EUMAM een relevante bijdrage te leveren
aan de versterking van de Oekraïense strijdkrachten door middel van training aan ca.
15.000 Oekraïense militairen. Het kabinet zal de Kamer via het verslag van de RBZ
Defensie nader informeren over wat verschillende EU-lidstaten, waaronder Nederland,
hebben aangeboden te willen bijdragen.

Nederland riep op tot aanvullende restrictieve maatregelen tegen Belarus en Iran vanwege
hun rol in de Russische agressie. Daarnaast besprak de Raad het tegengaan van sanctie-omzeiling
en dat nieuwe sancties Rusland harder moeten raken dan de EU zelf.

Voorts heeft de Raad individuele restrictieve maatregelen aangenomen tegen tien individuen
en een entiteit in het kader van de vergiftiging van Alexei Navalny in 2020 en de
productie van systemen voor de overbrenging van chemische wapens in Syrië. Het gaat
hierbij onder andere om leden van de Russische veiligheidsdienst FSB, Russische chemische
wapens experts en een Syrisch bedrijf evenals de mede-eigenaren ervan.

Grote Meren

De Raad sprak brede steun uit voor de totstandkoming van een hernieuwd EU strategisch
raamwerk voor de Grote Meren-regio, waar Nederland in het voortraject actief aan heeft
bijgedragen. Lidstaten erkenden de spilfunctie die de regio kan vervullen voor stabiliteit
voor het hele continent.

Tijdens de bespreking gaven de HV en de Commissie een toelichting op mogelijke focusgebieden
voor EU-inzet, zoals duurzaam beheer en exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, regionale
economische integratie en ondersteuning van politieke bemiddelingsprocessen, zoals
die door Angola en de East African Community (EAC) op dit moment worden uitgevoerd. De Commissie riep op tot meer samenwerking
via Team Europe-initiatieven (TEI), waarbij zij het TEI ten aanzien van duurzame mijnbouw
in de Democratische Republiek Congo (DRC), waar ook Nederland bij aangesloten is,
als voorbeeld noemde.

Lidstaten noemden in hun interventies veiligheidssamenwerking in de regio, duurzaam
natuur- en grondstoffenbeheer en regionale economische integratie als elementen van
mogelijke EU-inzet. Ook bepleitten verschillende lidstaten de (her)instelling van
een EU Speciaal Vertegenwoordiger voor de Grote Meren. De HV gaf aan daar niet op
tegen te zijn maar eerst de discussie over de strategie zelf af te willen wachten
alvorens hierover een besluit te nemen.

Westelijke Balkan

De Raad sprak over de ontwikkelingen en politieke situatie in de Westelijke Balkan,
waaronder de gevolgen die de aanhoudende Russische agressie tegen Oekraïne heeft op
de regio. In dit kader spraken verschillende lidstaten zich uit over de noodzaak voor
de Westelijke Balkanlanden om zich aan te sluiten bij het Europese Gemeenschappelijk
Buitenland- en Veiligheidsbeleid (GBVB) waarmee ondersteuning en samenwerking met
de EU versterkt kan worden. Ook benadrukten verscheidene lidstaten, waaronder Nederland,
het belang van aansluiting bij het EU-visumbeleid van deze landen om irreguliere migratie
via de Westelijke Balkanroute tegen te gaan.

De zorgen over de recentelijk opgelopen spanningen in Noord-Kosovo werden breed gedeeld
en veel lidstaten, waaronder Nederland, spraken steun uit voor de oproep en inspanningen
van de HV richting beide partijen om zich te onthouden van unilaterale acties die
tot verdere spanningen zouden kunnen leiden. De EU heeft, als facilitator van de dialoog
over de normalisering van de relatie tussen Servië en Kosovo, beide partijen naar
Brussel gehaald om gesprekken te voeren die de spanningen moeten doen afnemen. Daarnaast
was er veel steun onder lidstaten voor de aanbeveling van de Commissie om visumvrijstelling
voor Kosovo te realiseren. Zoals aangegeven in de kabinetsappreciatie over het uitbreidingspakket1 steunt Nederland deze aanbeveling.

Verschillende lidstaten verwelkomden de recente de aanbeveling van de Commissie om
Bosnië en Herzegovina kandidaat lidstaatstatus toe te kennen maar benadrukten wel
het belang van het doorvoeren van de noodzakelijke hervormingen. Naar verwachting
zal tijdens de Raad Algemene Zaken (RAZ) op 13 december het onderwerp EU-uitbreiding
worden geagendeerd.

Current Affairs

Follow-up EU-CELAC bijeenkomst

De HV blikte terug op de bijeenkomst van Ministers van Buitenlandse Zaken van de EU
en CELAC (Community of Latin American and Caribbean States) op 27 oktober jl. in Buenos Aires en dankte betreffende lidstaten, waaronder Nederland,
voor hun ministeriële deelname. De HV riep op om partnerschappen en dialoog met de
regio op hoog niveau te intensiveren en wees op het belang van handelsverdragen met
de regio. Verschillende lidstaten spraken zich positief uit over de ministeriële bijeenkomst
en gelijkgezindheid met de regio. In juli 2023 is, onder Spaans EU-voorzitterschap,
een top tussen de EU en de regio voorzien.

Klimaatdiplomatie: COP27 en COP15 biodiversiteit

De Raad reflecteerde kort op de lopende onderhandelingen tijdens COP27 van het Klimaatverdrag
(UNFCCC) in Sharm el-Sheikh en de EU-inbreng daarin, waarvoor de conclusies van de
Milieuraad van 24 oktober jl. als basis dienen. Vanwege tijdgebrek en de volle agenda
sprak de Raad uiteindelijk niet over de voorbereiding van COP15 van het Biodiversiteitsverdrag
(CBD).

Libanon

De Raad besprak de zorgelijke politieke en economische situatie in Libanon en onderstreepte
het belang van het doorvoeren van noodzakelijke hervormingen, die ook een voorwaarde
vormen voor internationale steun vanuit IMF en donoren, inclusief Nederland. Ook uitte
de Raad de wens dat er snel een president benoemd wordt. Ten slotte sprak de Raad
over de voorwaarden voor terugkeer van vluchtelingen uit Libanon naar Syrië.

EUMM Georgië

De HV koppelde kort terug over de voortgang van de EU Monitoring Capaciteit (EU MCAP)
in Armenië. Op dit moment zijn 37 Europese waarnemers van de European Union Monitoring Mission (EUMM) in Georgië aan de Armeense zijde van de internationale grens met Azerbeidzjan
gestationeerd om dagelijks monitoringsactiviteiten uit te voeren. Hier zijn nog geen
Nederlandse waarnemers bij betrokken. Verschillende EU-lidstaten vroegen aandacht
voor de effectiviteit van EUMM in Georgië nu er van die missie tijdelijk capaciteit
wordt ingezet ten behoeve van de EU MCAP.

Iran

De Raad heeft gerichte sancties aangenomen tegen eenendertig actoren (personen en
entiteiten) die verantwoordelijk zijn voor de gewelddadige onderdrukking van vreedzame
protesten in Iran. De nieuwe sancties zijn een vervolg op de eerdere ronde sancties
in het kader van mensenrechtenschendingen die de Raad in oktober aannam naar aanleiding
van de situatie in Iran. Daarnaast heeft de Raad aanvullende sancties aangenomen tegen
Iraanse droneproducenten en functionarissen verantwoordelijk voor de leverantie van
drones aan Rusland. Nederland heeft een actieve bijdrage geleverd aan dit pakket,
in lijn met de motie van de leden Van der Lee c.s.2 De Raad sprak de wens uit dat de EU druk blijft zetten op Iran, zowel vanwege de
mensenrechtenschendingen als de wapenleveranties aan Rusland.

Overig

Buitenlandse inmenging

Nederland heeft in Benelux verband tijdens de Raad aandacht gevraagd voor ongewenste
buitenlandse inmenging. Er is aangestuurd op een brede herziening van de problematiek,
het uitwisselen van informatie en beleid. De HV steunde deze oproep, wat een goede
basis biedt om de samenwerking in de EU te versterken.