Brief regering : Reactie op verzoek commissie over informatie betreft gebiedsontsluitingsweg 30 km/h (GOW30)

Nr. 1024
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 oktober 2022

De vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft tijdens de
procedurevergadering van 22 juni jl. gevraagd om in aanloop naar het commissiedebat
Verkeersveiligheid en wegen van 6 december 2022 haar per brief te informeren over
de gebiedsontsluitingsweg met een maximumsnelheid van 30 km/h (GOW30). Via deze brief
ga ik in op dit verzoek. In deze brief wordt tevens ingegaan op de motie van de leden
Van Ginneken/Kröger over CROW opdracht geven om inrichtingskenmerken uit te werken
en de toezegging om uw Kamer nader te informeren over de uitwerking van de aanbevelingen
van het afwegingskader 30 km/h1, 2.

Het ontstaan van het nieuwe wegtype GOW30

Nederland kent een wegcategorisering die gebaseerd is op de visie van Duurzaam Veilig
Wegverkeer.3 Deze wegcategorisering is uitgewerkt in de richtlijnen van het onafhankelijke kennisplatform
CROW. Binnen de bebouwde kom zijn de wegtypes erftoegangsweg 30 km/h (ETW30) en gebiedsontsluitingsweg
50 km/h (GOW50) het meest voorkomend. Erftoegangswegen binnen de bebouwde kom zijn
de standaard woonstraten en kenmerken zich door menging en uitwisseling van verkeer.
Gebiedsontsluitingswegen hebben een belangrijke doorstroomfunctie en zijn primair
bedoeld om (woon)gebieden te ontsluiten.

De behoefte is ontstaan om, met het oog op de verkeersveiligheid, de huidige wegcategorisering
aan te vullen met een nieuw wegtype voor binnen de bebouwde kom: de GOW30.4 In de praktijk zijn er namelijk ook gebiedsontsluitingswegen waar doorstroming van
belang is, maar waar ook veel uitwisseling van verkeer plaatsvindt. Een voorbeeld
is een gebiedsontsluitingsweg door een winkelstraat waar relatief veel gemotoriseerd
verkeer doorheen rijdt, veel parkeerbewegingen zijn en veel voetgangers oversteken.
Deze wegen worden «grijze gebiedsontsluitingswegen» genoemd en zijn vanwege hun dubbelfunctie
minder veilig. Daarnaast zijn er gebiedsontsluitingswegen die niet veilig kunnen worden
ingericht, bijvoorbeeld doordat vanwege ruimtegebrek de aanleg van een fietspad niet
mogelijk is. Ook dit kan een reden zijn om een maximumsnelheid van 30 km/h in te stellen
op een gebiedsontsluitingsweg. Een geschikt wegtype voor deze wegen ontbreekt in de
huidige wegcategorisering. SWOV heeft daarom aanbevolen om een nieuw wegtype, de GOW30,
te ontwikkelen.5

GOW30 in afwegingskader 30 km/h

In het «Afwegingskader 30 km/h» wordt het belang van het nieuwe wegtype GOW30 onderstreept.6 Dit afwegingskader is in opdracht van IenW en op verzoek van de Kamer ontwikkeld
door CROW en in november 2021 met uw Kamer gedeeld.7 In het afwegingskader wordt de maximumsnelheid van 30 km/h in de bebouwde kom als
leidend principe gehanteerd. Wegbeheerders kunnen aan de hand van het doorlopen van
stappen bepalen bij welke wegen binnen de bebouwde kom het wenselijk is om de snelheidslimiet
te verlagen naar 30 km/h en hierbij bezien welk wegtype hierbij past. Hierdoor kunnen
wegbeheerders ook een beeld krijgen wanneer het nuttig kan zijn om bij een weg te
kiezen voor het wegtype GOW30. In het afwegingskader is aanbevolen om inrichtingskenmerken
uit te werken voor het nieuwe wegtype GOW30. Het uitwerken hiervan past bij het coalitieakkoord
waarin is opgenomen om samen met de gemeenten te bezien waar binnen de bebouwde kom
de maximumsnelheid zinvol verlaagd kan worden naar 30 km/h.8

Inrichtingskenmerken GOW30

De vaste commissie voor IenW heeft specifiek gevraagd naar de Rijksverantwoordelijkheid
bij het uitwerken van de inrichtingskenmerken van de GOW30, aan welke inrichtingskenmerken
een GOW30 dient te voldoen en wat gemeenten kunnen bereiken met de GOW30. Naar aanleiding
van de motie Van Ginneken/Kröger heeft IenW opdracht gegeven aan CROW om de inrichtingskenmerken
van de GOW30 uit te werken.9 Het Rijk is daarmee opdrachtgever, maar stelt de inrichtingskenmerken niet zelf op.
Hierbij heeft IenW ook gevraagd om, conform de aanbevelingen van het afwegingskader
30 km/h, te kijken naar eventuele aanscherpingen van de bestaande inrichtingskenmerken
ETW30 en GOW50. De gedachte hierbij is om de drie wegtypen voldoende verschillend
te laten zijn, in verband met de herkenbaarheid voor de weggebruiker.

CROW werkt de inrichtingskenmerken uit op basis van bestaande onderzoeken, zoals een
aanzet van SWOV voor mogelijke inrichtingskenmerken van de GOW30.10 Daarnaast wordt gebruik gemaakt van kennis en ervaring uit de praktijk. Hiervoor
heeft CROW een breed samengestelde werkgroep ingesteld, bestaande uit ervaringsdeskundigen
die werkzaam zijn bij gemeenten, SWOV, Fietsersbond, ANWB, concessieverlener, VVN,
Centrale Verwerking Openbaar Ministerie (CVOM), politie en RWS/IenW. De rol van de
werkgroep is vooral om kennis en ervaring in te brengen en tussentijdse concepten
te toetsen. Zo worden verschillende vraagstukken besproken, zoals wat een herkenbare
en geloofwaardige inrichting kan zijn, hoe om te gaan met mogelijke effecten op de
rijtijden van OV en nood- en hulpdiensten en hoe om te gaan met handhaving als sluitstuk
bij dit nieuwe wegtype. Naast de werkgroep worden webinars en expertsessie(s) georganiseerd
die overige stakeholders en experts de mogelijkheid geven om input te leveren.

Met de inrichtingskenmerken GOW30 wordt bereikt dat verantwoordelijke wegbeheerders
heldere handvaten krijgen om 30 km/h in te kunnen stellen op grijze gebiedsontsluitingswegen
en op gebiedsontsluitingswegen die niet veilig kunnen worden ingericht. Op het moment
dat de inrichtingskenmerken in de CROW-publicatie zijn vastgesteld kunnen wegbeheerders
de inrichtingskenmerken toepassen in de praktijk. CROW en SWOV geven hierbij aan dat
het belangrijk is dat wegbeheerders evaluatiestudies uitvoeren om de inrichtingskenmerken
te toetsen in de praktijk. Hierdoor wordt zichtbaar wat gemeenten werkelijk bereiken
met de inrichtingskenmerken GOW30. Voor de evaluatiestudies kunnen wegbeheerders gebruik
maken van het door SWOV opgestelde stappenplan evaluatie GOW30.11 CROW neemt op het moment dat voldoende praktijkervaring is opgedaan en evaluatiestudies
zijn uitgevoerd de (eventueel aangepaste) inrichtingskenmerken op in een richtlijn.
De CROW-publicatie met de inrichtingskenmerken van de GOW30 wordt met uw Kamer gedeeld,
naar verwachting is deze gereed in het voorjaar van 2023.

Overige aanbevelingen afwegingskader 30 km/h

In de verzamelbrief verkeersveiligheid van april 2022 heb ik toegezegd uw Kamer voor
het volgende commissiedebat Verkeersveiligheid nader te informeren over de uitwerking
van de aanbevelingen van het afwegingskader 30 km/h.12 Naast de aanbeveling over de inrichtingskenmerken GOW30 hebben de overige aanbevelingen
betrekking op juridische en organisatorische vervolgstappen en het nader onderzoeken
van effecten van de toepassing van het afwegingskader 30 km/h. De aanbevelingen zijn
overigens niet alleen gericht aan het Rijk, maar ook aan verantwoordelijke wegbeheerders
en stakeholders.

Bij de juridische vervolgstappen wordt, in overleg met gemeenten en overige stakeholders,
bezien in hoeverre de Uitvoeringsvoorschriften van het Besluit Administratieve Bepalingen
inzake het Wegverkeer (BABW) op enkele punten kunnen worden aangepast. Dit in verband
met het goed kunnen toepassen van de GOW30, zoals voorrang kunnen instellen op kruispunten
met een GOW30. Dit past ook bij het verzoek van de Kamer in de motie Van Ginneken/Kröger
om te bezien hoe decentrale overheden efficiënter en eenvoudiger een maximumsnelheid
van 30 km/h kunnen invoeren op die plekken waar zij dat zinvol achten.13

Bij de organisatorische vervolgstappen is aanbevolen na te denken over cofinanciering
voor aanpassing van de weginrichting. IenW heeft in de 1e en de 2e tranche van de Investeringsimpuls verkeersveiligheid infrastructurele maatregelen
opgenomen om verkeersveiligheidswinst binnen de bebouwde kom te behalen. Het gaat
dan bijvoorbeeld om het veiliger en geloofwaardiger inrichten van wegen binnen de
bebouwde kom of het omvormen van een gebiedsontsluitingsweg met een maximumsnelheid
van 50 km/h tot een erftoegangsweg met een maximumsnelheid van 30 km/h. In de vervolgstappen
is ook aanbevolen te kijken naar de boodschap aan weggebruikers indien wegen worden
omgevormd naar 30 km/h. Hierbij ligt een belangrijke rol bij de verantwoordelijke
wegbeheerders en is goede samenwerking met stakeholders van belang. Zo heeft VVN buurtacties
ontwikkeld om buurtbewoners en automobilisten meer te attenderen op de maximumsnelheid
van 30 km/h.14

Bij de aanbeveling voor nader onderzoek van de effecten van het afwegingskader 30 km/h
zijn de eerder genoemde evaluatiestudies van GOW30 door wegbeheerders van groot belang.
Om op hoofdlijnen meer inzicht te krijgen in de effecten van het afwegingskader heeft
ingenieursadviesbureau SWECO, in opdracht van IenW, een quickscan afwegingskader 30 km/h
uitgevoerd. De quickscan is als bijlage opgenomen bij deze brief. Hieruit komt naar
voren dat anno 2022 op 70% van de weglengte binnen de bebouwde kom een snelheidslimiet
van 30 km/h geldt. De indicatie is dat na toepassing van het afwegingskader op landelijke
schaal dit percentage op termijn zou kunnen oplopen naar ongeveer 80% (extra 7.000
km). Hierbij gaat het om zowel nieuwe GOW30 (3.550 km) als meer ETW30 (3.450 km).
Dit geeft op hoofdlijnen weer wat de potentiële toename is van de hoeveelheid 30 km/h
wegen in de bebouwde kom bij het toepassen van het afwegingskader 30 km/h door decentrale
wegbeheerders. Het werkelijke aantal 30 km/h wegen hangt af van de lokale keuzes van
de verantwoordelijke wegbeheerders.

In het afwegingskader wordt tot slot aanbevolen om een gestructureerde discussie te
faciliteren over de voor- en nadelen van 30 km/h als landelijke norm voor binnen de
bebouwde kom. IenW laat een onderzoek uitvoeren naar de mogelijke voor- en nadelen,
waarbij ook input van stakeholders wordt meegenomen. Dit onderzoek is onlangs gestart
en is naar verwachting in het 2e kwartaal van 2023 gereed.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers