Brief regering : Diverse onderwerpen met betrekking tot de Europese Investeringsbank (EIB)

Nr. 1900 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 oktober 2022

Met deze brief informeer ik u over een viertal onderwerpen met betrekking tot de Europese
Investeringsbank (EIB):

1. Verslag jaarvergadering Raad van Gouverneurs1;

2. Financieel jaarverslag2 en bevindingen Audit Comité3;

3. Terugblik: steun aan Oekraïne, COVID-19 steun, het pan-Europees garantiefonds, klimaat,
transport en activiteiten in Nederland;

4. Vooruitblik: tussentijdse herziening van energiebeleid en nieuw diversiteitsbeleid.

1. Verslag jaarvergadering

De jaarvergadering van de Raad van Gouverneurs vond plaats op 17 juni jl. te Luxemburg
en marge van de Ecofin4. Op de agenda stonden de vaststelling van het jaarverslag van het Audit Comité en
de (her)benoeming van de voorzitter en leden van het Audit Comité5. Daarnaast waren er toespraken van de voorzitter van de Raad van Gouverneurs, de
president van de EIB en de voorzitter van het Audit Comité.

In zijn toelichting sneed EIB president Hoyer een aantal thema’s aan. Ten eerste stond
hij stil bij het leenvolume van 95 miljard euro van het afgelopen jaar, wat een historisch
record was. Deze financiering was er voornamelijk op gericht om bedrijven te ondersteunen
met het opvangen van de gevolgen van de Covid-19 pandemie. Van de totale financiering
ging bijna de helft (45 miljard euro) naar kleine en middelgrote bedrijven die het
meeste geraakt zijn door de Covid crisis.

De afgelopen maanden heeft de EIB zich ook gericht op het verlenen van financiële
steun aan Oekraïne. Direct na het uitbreken van de Russische oorlog tegen Oekraïne
stond de EIB klaar met enkele steunpakketten, zowel aan Oekraïne als aan buurlanden
voor de opvang van vluchtelingen en andere zwaar getroffen landen (o.a. vanwege de
hogere prijzen voor voedsel, energie en grondstoffen). Gouverneurs spraken hun waardering
uit voor de adequate respons van de Bank en benadrukten het belang van coördinatie
en het uitvoeren van een needs assessment met het oog op de wederopbouw. Een uitgebreidere toelichting over de rol van de EIB
in Oekraïne vindt u verder in deze brief.

Ook stond Hoyer stil bij de voortrekkersrol van de EIB als klimaatbank. Afgelopen
jaar ging meer dan de helft (51%) van haar financiering (exclusief het Europees Garantiefonds)
naar klimaat en milieu gerelateerde activiteiten. Ook verstrekte de Bank meer klimaatfinanciering
aan ontwikkelingslanden. Verschillende aandeelhouders waaronder Nederland spraken
hun waardering uit voor het leiderschap van de Bank op dit thema en benadrukten de
rol van de Bank in de Europese energietransitie om de afhankelijkheid van (Russisch)
gas te verminderen.

Verder spraken verschillende Gouverneurs spraken hun waardering uit voor het nieuwe
defensiebeleid van de EIB (Strategic European Security Initiative) dat in maart jl. was aangenomen. De EIB beoogt ongeveer 1 miljard euro per jaar aan
financiering te verstrekken, met name gericht op dual-use goederen die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt.
Meerdere aandeelhouders waaronder Nederland gaven aan open te staan om constructief
te onderzoeken hoe de rol van de EIB op dit gebied verder kan worden versterkt, waarbij
oog wordt gehouden voor het effect op de toegang tot de kapitaalmarkt voor de EIB.
De EIB is een grote speler op het gebied van klimaatfinanciering en is daarmee sterk
afhankelijk van investeerders met strenge vereisten.

Hoyer refereerde daarnaast aan het nieuwe organisatieonderdeel EIB Global, dat eerder dit jaar is opgericht om de activiteiten van de EIB buiten de EU samen
te brengen in een overkoepelende structuur (circa 10% van het totale financieringsvolume).
EIB Global brengt alle middelen en expertise binnen de Bank samen om meer (ontwikkelings)impact
te bereiken, bijdragen vanuit Team Europe effectiever in te kunnen zetten en samenwerking met partners in algemene zin te verbeteren.
De EIB maakt daarbij gebruik van garantiedekking vanuit de EU-begroting (NDICI-Global Europe) en zoekt aansluiting op de EU Global Gateway strategie, gericht op betrouwbare verbindingen met partnerlanden, in overstemming
met de belangen en waarden van de EU: de rechtsstaat, mensenrechten en internationale
normen en standaarden. Om haar aanwezigheid in ontwikkelingslanden te versterken,
heeft de EIB in november haar eerste regionale kantoor geopend in Nairobi, Kenia.
Naar verwachting zal de EIB later dit jaar een uitgewerkte EIB Global strategie voorleggen aan de Board.

Naast bovengenoemde onderwerpen vroeg Nederland aandacht voor voortgang op het gebied
van diversiteit, inclusie en gender. Daarbij benadrukte Nederland het belang van het
verhogen van het aandeel vrouwen in management posities binnen de Bank.

2. Financieel jaarverslag en bevindingen Audit Comité

Rol Audit Comité

Het Audit Comité is volgens de statuten van de EIB verantwoordelijk voor: (1) de audit
op de boekhouding van de EIB-groep met behulp van een externe auditor, (2) de jaarlijkse
controle van de activiteiten en boekhouding van de EIB, met name op het gebied van
risicomanagement en compliance en (3) het controleren of de activiteiten van de EIB
in overeenstemming zijn met «best banking practice» (BBP), waaronder de relevante
regelgeving en richtlijnen voor commerciële banken6. De EIB hoeft zich als Internationale Financiële Instelling (IFI) niet automatisch
aan deze regelgeving en richtlijnen te houden, maar past ze toe volgens het «comply
or explain» principe.

Financieel jaarverslag

Uit het financieel jaarverslag 2021 blijkt dat de financiële resultaten van de EIB
over vorig jaar een positief en stabiel beeld laten zien ondanks de COVID-19 pandemie
en lage renteomgeving. De EIB boekte een netto resultaat van 2,6 miljard euro in 2021.
Dit is een forse verbetering ten opzichte van 2020 (1,7 miljard euro), wat een relatief
slecht jaar was door lagere dividenduitkeringen op investeringen. De winst lag verder
grofweg in lijn met het resultaat van eerdere jaren (rond de 2,4 miljard euro in 2018
en 2019). Omdat de EIB geen dividend uitkeert aan haar aandeelhouders groeide het
eigen vermogen van 73,5 miljard euro in 2020 naar 76,1 miljard euro in 2021.

Het totale leenvolume kwam uit op 95 miljard euro, wat 23% hoger is dan het volume
in 2020 (77 miljard euro). Dit hogere niveau was voor een belangrijk deel te danken
aan de aanvullende middelen uit het Europees Garantiefonds (EGF) ter waarde van 24,4 miljard euro.
Vanwege het gebruik van complementerende financiering van derde partijen (zoals het
EGF), nam de totale uitstaande leningenportefeuille van de EIB zelf wel iets af (van
559 miljard euro in 2020 naar 556 miljard euro in 2021). Verder bleven de kapitaal-
en liquiditeitsratio’s zeer gunstig dankzij een conservatief risicobeleid (Core Equity Tier 1 ratio van 33.1% en liquidity coverage ratio van 564.9%).

Het financiële jaarverslag is reeds goedgekeurd door de Raad van Bewindvoerders en
Raad van Gouverneurs. Het Audit Comité concludeerde dat het jaarverslag een correct
en waarheidsgetrouw beeld geeft van de financiële positie van de EIB.

Bevindingen Audit Comité

In haar eigen jaarverslag deelt het Audit Comité enkele belangrijke bevindingen en
aanbevelingen. Wat betreft de financiële situatie van de EIB wijst het Audit Comité
op de gevolgen voor het business model van de Bank door de veranderende aard van haar
werkzaamheden, die meer gericht zullen zijn op klimaat, en het hogere risicoprofiel
van operaties. Dit vergt een nieuwe strategie van de Bank om kostendekking te waarborgen
en kapitaalallocatie duidelijk te definiëren. Verder herhaalt het Audit Comité dat
het risicoraamwerk van de Bank ook voor niet-financiële risico’s (klimaat, reputatie,
IT, juridisch etc) expliciet moet aangeven hoeveel en welke risico’s de Bank wilt
nemen.

Op het gebied van group alignment van de EIB en het Europees Investeringsfonds (EIF) erkent het Audit Comité dat de
Bank veel stappen heeft gezet om verschillende processen op groepsniveau in te richten.
Wel acht het Audit Comité het van belang dat het EIF haar risicobeheer verder in lijn
brengt met de EIB, met meer toezicht, rapportage en monitoring op groepsniveau.

Met betrekking tot de financiële rapportage van de Bank wijst het Audit Comité op
de verschillen tussen de EU Accounting richtlijn en International Financial Reporting Standards (IFRS) die beide worden gehanteerd. Op middellange termijn wordt aanbevolen om te
convergeren naar IFRS.

Verder onderstreept het Audit Comité dat IT beveiliging niet enkel als technisch probleem
moet worden gezien, maar als een bredere bedrijfsuitdaging, vanwege de grote potentiële
gevolgen van o.a. de toegenomen cyber aanvallen. Het Audit Comité verwacht derhalve
dat meer concrete actiepunten worden geformuleerd op het niveau van het Management
Comité en de Raad van Bestuur. Hiertoe wordt het benoemen van een Chief Digital Officer ook van groot belang gezien.

Ten aanzien van het EIB Beoordeling- en Evaluatieproces (REP), dat reeds is opgezet
naar aanleiding van eerdere aanbevelingen, erkent het Audit Comité dat veel voortgang
is geboekt, onder meer door het uitvoeren van een interne kapitaalsbeoordeling en
instellen van een Chief Risk Officer functie. Wel verwacht het Audit Comité verdere voortgang van de uitvoering van het
3 Lines of Defense model.

Reactie EIB Management Comité op de aanbevelingen van het Audit Comité

Het Management Comité van de EIB heeft aangegeven de aanbevelingen van het Audit Comité
op te zullen volgen. Dit zal het Management Comité onder andere doen door: (1) het
monitoren van de winstgevendheid en de kostendekking van activiteiten als onderdeel
van de kapitaalsplanningscyclus, (2) het consistent uitvoeren van het Group Alignment Implementation Plan, (3) het implementeren van de IT en digitalisatie strategie, inclusief het aanstellen
van een Chief Digital Officer en uitbreiden van IT ondersteuning, en (4) het versterken van het 3 Lines of Defense model, inclusief het versterken van de compliance functie en het wegwerken van achterstallige
Know Your Customer beoordelingen.

De rapportage op basis van IFRS ziet het Management Comité als een middellange termijn
opdracht. Het wordt gezien als een ingrijpende aanpassing, aangezien de strategische
en operationele planning evenals de risicobeoordeling momenteel wordt gedaan op basis
van de EU Accounting richtlijn. In het rapport is een uitgebreide reactie van het
Management Comité op de aanbevelingen voor de bovengenoemde thema’s opgenomen.

Appreciatie Nederland

Nederland heeft tijdens de jaarvergadering haar waardering uitgesproken voor de gezonde
financiële positie van de Bank, hetgeen een solide basis vormt om toekomstige uitdagingen
het hoofd te bieden. Ook heeft Nederland het rapport van het Audit Comité verwelkomd
en een aantal bevindingen onder de aandacht gebracht. In het algemeen benadrukte Nederland
het belang van het goed functioneren en besturen van de bank om de uitdagingen van
de Europese Unie (zoals klimaat en de Russische oorlog tegen Oekraïne) goed te kunnen
adresseren. Daarbij onderstreepte Nederland het belang van adequate kostendekking
en kapitaalplanning met het oog op het veranderende bedrijfsklimaat. Daarbij hecht
Nederland aan gedegen analyse van de financiële risico’s en benodigde expertise, alvorens
de inzet van risicovolle producten voor eigen rekening wordt vergroot. Ook hecht Nederland
aan een spoedige implementatie van de aanbevelingen op het gebied van group alignment, het 3 Lines of Defense model en de digitale strategie.

3. Terugblik: steun aan Oekraïne, COVID-19 steun, het pan-Europees garantiefonds,
klimaat, transport en activiteiten in Nederland

Steun aan Oekraïne

Sinds het uitbreken van de Russische oorlog tegen Oekraïne heeft de EIB 2 steunpakketten
aangenomen met het oog op de grote korte termijn financieringsbehoefte van Oekraïne.
Het eerste pakket met noodsteun ter waarde van 668 miljoen euro werd uitgekeerd in
maart. Het betrof een versnelde uitkering van financiering onder bestaande projecten.
In juli is een tweede pakket aangenomen ter waarde van 1,5 miljard euro. Hiervan is
inmiddels 1 miljard euro uitgekeerd, tevens gerelateerd aan bestaande projecten, o.a.
ten behoeve van het herstellen van kritieke infrastructuur, overheidsdiensten op lokaal
niveau en energiezekerheid. De overige steun (540 miljoen euro) komt ten goede aan
individuele projecten op het gebied van energie, wegen, transport, onderwijs etc.
De steun wordt uitgekeerd zodra mogelijk, afhankelijk van de voortgang van de onderliggende
projecten7.

Op alle bovengenoemde steun zijn gunstige financieringsvoorwaarden van toepassing,
inclusief lange looptijden. Ook wordt voor de financiering gebruik gemaakt van garantiedekking
onder het externe leenmandaat vanuit de EU begroting. Dankzij deze dekking vormen
eerdere leningen aan Oekraïne ook geen groot financieel risico voor de Bank. Tevens
is de financiële blootstelling op Rusland en Belarus beperkt, aangezien de Bank daar
al sinds 2014 niet meer actief is. Niettemin doet de EIB momenteel een stress test om de gevolgen van de oorlog op haar financiële situatie in kaart te brengen. Vooralsnog
lijkt de Bank goed bestand tegen verdergaande stress scenario’s, gezien de solide
kapitaalspositie van de Bank zoals hierboven beschreven.

Door de Europese Raad van 30 mei (Kamerstukken 21 501-20 en 36 045, nr. 1805 is de EIB samen met internationale partners ook opgeroepen om een rol te spelen bij
het oprichten van een platform voor de wederopbouw van Oekraïne. Tijdens de Ukraine Recovery Conference op 4 juli in Lugano heeft de EIB aangeboden om nieuw fonds op te richten voor de
korte en lange termijn wederopbouw: het EU-Ukraine Gateway Trust Fund8. Het fonds zou gebruik kunnen maken van bijdragen van EU lidstaten en andere donoren.
Dit najaar wordt een uitgewerkt voorstel verwacht.

In algemene zin waardeert Nederland initiatieven van de EIB en andere internationale
financiële instellingen ten behoeve van Oekraïne en omringende getroffen landen. Daarbij
benadrukt Nederland het belang van goede coördinatie tussen de instellingen en partners.
Ook is het van belang dat een effectieve werkverdeling tussen instellingen wordt gevonden
op basis van de needs assessment van de Wereldbank en de Europese Commissie en de comparatieve voordelen van betreffende
instellingen.

Naast Oekraïne biedt de EIB ook steun aan andere landen die sterk getroffen zijn door
de gevolgen van de oorlog van Rusland tegen Oekraïne. In mei is een pakket van 4 miljard euro
goedgekeurd voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen in buurlanden binnen de EU,
onder andere ten behoeve van huisvesting en zorg. Hiervan is inmiddels de helft gereserveerd
voor Polen. Voor landen buiten de EU is tevens een breed pakket met noodmaatregelen
overeengekomen ter waarde van 6 miljard euro. Het pakket is gericht op voedselzekerheid,
internationale handel en duurzame energie inclusief groene waterstof. Individuele
projecten onder dit pakket worden zo spoedig mogelijk aan de Raad van Bestuur voorgelegd.

Covid-19 steun

Sinds het uitbreken van de Covid-19 pandemie heeft de EIB bijna 72 miljard euro goedgekeurd
voor gerichte steun aan vaccin ontwikkeling- en productie (zoals aan BioNTech dat
het eerste Covid-19 vaccin heeft ontwikkeld), zorginstellingen en bedrijven die sterk
geraakt zijn door crisis. Het pan-Europees garantiefonds (zie onder) heeft in dit
verband een belangrijke rol gespeeld om de financiering vanuit de EIB op te schalen.

Buiten de EU heeft de EIB ook met 900 miljoen euro bijgedragen aan het COVAX initiatief
als onderdeel van Team Europe om vaccins te beschikking te stellen aan ontwikkelingslanden. Dankzij de EIB zijn
meer dan 780 miljoen mensen wereldwijd geholpen met verbeterde zorg, inclusief toegang
tot vaccins.

Pan-Europees garantiefonds

Eind 2020 hebben 22 lidstaten, waaronder Nederland, het pan-Europees garanties fonds
(EGF) opgericht om de economische gevolgen van de Covid-10 crisis op te vangen, met
name voor het MKB. Eind juni heeft het EGF Contributor Committee voor 23,8 miljard euro aan programma’s goedgekeurd (ruim onder de doelomvang 24,4 miljard euro)
ten behoeve van 397 individuele operaties in alle deelnemende landen. De investeringen
zullen naar verwachting voor 183,9 miljard euro mobiliseren door ook financiering
van private investeerders aan te trekken.

Vanwege de Russische oorlog tegen Oekraïne is er vertraging opgelopen bij de allocatie
van garantieproducten. Onder meer door onzekerheid op de markt en invoering van sancties
zijn bedrijfsprocessen onderbroken en moesten financiële intermediairs meer stappen
doorlopen bij de allocatie van garantieproducten. Daarom heeft Nederland op 28 april
jl. in het EGF Contributor’s Committee ingestemd met een verlenging van de implementatieperiode tot en met 31 december 2022.
De verlenging heeft geen invloed op de totale doelomvang van het EGF en de verwachte
verliezen voor Nederland.

Voor Nederlandse bedrijven (inclusief vanuit fondsen in andere landen) is voor 397 miljoen euro
aan transacties goedgekeurd, waarmee naar verwachting een bedrag van 2.1 miljard euro
aan investeringen wordt gemobiliseerd.

De Nederlandse deelname bestaat uit een garantie van 1,3 miljard euro. Zoals gedeeld
in de eerdere brief9 van 12 juni 2020 aan uw Kamer, zijn de verwachte netto verliezen van het fonds geraamd
op 20%, wat voor Nederland neerkomt op 260 miljoen euro.

Klimaat

De EIB speelt als klimaatbank van de EU een belangrijke rol bij de financiering van
de (Europese) klimaattransitie. De EIB heeft in 2020 de ambitieuze Climate Bank Roadmap aangenomen en zich gecommitteerd om alle nieuwe operaties vanaf 1 januari jl. in
lijn te brengen met het Parijs Akkoord. Tot en met 2030 wil de EIB in totaal voor
1 biljoen euro aan groene financiering verstrekken. Daarbij streeft de EIB ernaar
om meer dan de helft van haar financiering te richten op klimaat- en milieu gerelateerde
investeringen in 2025. Afgelopen jaar bedroeg het klimaataandeel al 51% (het EGF buiten
beschouwing gelaten) en in Nederland zelfs meer dan 60%.

Naast de investeringsprojecten die de EIB zelf direct financiert, is sinds 1 januari
jl. ook een nieuw beleid van kracht om klanten (banken en vervuilende bedrijven) van
de Bank aan te sporen om verder te vergroenen. Onder het PATH framework wordt van klanten verwacht om een geloofwaardig transitieplan aan te nemen in lijn
met de 1,5 graden doelstelling onder het Parijs Akkoord, inclusief kwantitatieve tussentijdse
reductiedoelen op basis van wetenschappelijke transitiepaden.

Daarnaast is de EIB een koploper als het gaat om het vaststellen van klimaatrisico’s
binnen haar portfolio. Afgelopen jaar heeft de EIB een methodologie ontwikkeld om
de blootstelling van klanten ten aanzien van fysieke en transitierisico’s op een consistente
wijze te beoordelen.

Verder heeft de EIB een aparte strategie aangenomen gericht op adaptatiefinanciering.
De Bank beoogt om 15% van haar klimaatfinanciering in 2025 te besteden aan adaptatie,
wat een forse verhoging is ten opzichte van de afgelopen jaren (4–5% tussen 2012–2019).
Nederland ziet dit als een belangrijke eerste stap en moedigt de Bank aan om dit aandeel,
met name in ontwikkelingslanden, verder te verhogen.

Om de Europese energietransitie te versnellen is de EIB ook actief in het faciliteren
van investeringen in groene waterstof. Recentelijk heeft de Raad van Bestuur al enkele
zeer innovatieve projecten goedgekeurd, waaronder de financiering van staalproductie
met behulp van groene waterstof.

Transport

Op 13 juli heeft de Raad van Bestuur het nieuwe transportbeleid van de EIB vastgesteld10. Het beleid is in lijn met de Climate Bank Roadmap en de EU taxonomie voor duurzame activiteiten, die reeds hoge eisen stellen aan investeringen
in de transportsector. Binnen deze kaders heeft de EIB haar ambitie verder verhoogd
door duidelijke prioriteiten te stellen, zoals investeringen in het openbaar vervoer,
deelvervoer, elektrische voortuigen, laadpalen, strategische netwerken (TEN-T), schone
vliegtuigen, verkeersveiligheid en digitalisering.

Activiteiten in Nederland

In 2021 investeerde de EIB Groep (EIB & EIF) voor 2,8 miljard euro in Nederland. Het
volume is lager dan in 2020 (3,18 miljard euro), wat een recordjaar was voor Nederland,
maar ligt in lijn met eerdere jaren. Financiering ging vooral naar projecten op het
gebied van klimaat (64%). De EIB investeerde ook veel in de Nederlandse zorg (o.a.
langdurige speciale zorg en regionale ziekenhuizen). Verder is de EIB in Nederland
ook zeer actief als verstrekker van durfkapitaal aan innovatieve bedrijven, onder
meer op het gebied van cybersecurity, medische innovatie, ruimtevaart en wetenschappelijke
toepassingen.

4. Vooruitblik: tussentijdse herziening van energiebeleid en nieuw diversiteitsbeleid

Tussentijdse herziening energiebeleid

Het huidige energiebeleid11 van de EIB is overeengekomen in 2019. Hierin zijn ambitieuze afspraken vastgesteld,
zoals het uitfaseren van investeringen in fossiele energie na 2021. Een tussentijdse
herziening van het beleid is voorzien in het najaar van 2022 om de implicaties mee
te nemen van de nieuwe EU taxonomie voor duurzame activiteiten en overige beleidsontwikkelingen.

In algemene zin benadrukt Nederland dat de Bank moet doorgaan op de ingeslagen weg;
het ambitieniveau van het huidige beleid moet overeind blijven en worden aangescherpt
waar mogelijk. Als publieke klimaatbank van de EU dient de EIB haar voortrekkersrol
te behouden en zich in te spannen om de Europese energietransitie te versnellen. De
Bank dient zich daarbij met name toe te leggen op activiteiten waar zij de meeste
toegevoegde waarde heeft, zoals innovatieve investeringen in groene waterstof, batterijopslag
en het vergroenen van industrie en transport. Ook moedigt Nederland de Bank aan om
nieuwe producten te ontwikkelen om leveringszekerheid van duurzame energie te stimuleren.

Diversiteitsbeleid

Aangezien het huidige personeelsbeleid ten aanzien van diversiteit en inclusie is
afgelopen in 2021, werkt Bank aan een nieuwe strategie (EIB Approach to Diversity, Equity, Inclusion & Belonging) die later dit jaar zal worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur. Het nieuwe beleid
is erop gericht om alle medewerkers van de EIB zich volledig thuis te laten voelen
binnen de organisatie.

Nederland kijkt uit naar de nieuwe strategie en roept de Bank op om concrete acties,
ambitieuze streefcijfers en toezeggingen te presenteren binnen in een gedegen implementatieraamwerk.
Nederland verwacht dat de EIB een voortrekkersrol vervuld binnen de EU en het aandeel
vrouwen in management posities snel verder verhoogd. Ook hecht Nederland eraan dat
de strategie wordt uitgebreid naar alle diversiteitsdimensies inclusief LGBTIQ, etniciteit,
leeftijd en beperkingen.

Ik hoop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

De Minister van Financiën, S.A.M. Kaag