Brief regering : Verslag van de buitengewone Energieraad van 30 september 2022

Nr. 970
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR KLIMAAT EN ENERGIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 oktober 2022

Bijgevoegd vindt u het verslag van de Buitengewone Energieraad die op 30 september
2022 onder Tsjechisch voorzitterschap plaatsvond.

De Minister voor Klimaat en Energie, R.A.A. Jetten

Verslag buitengewone Energieraad 30 september 2022

Op 30 september vond, onder leiding van het Tsjechisch voorzitterschap, een buitengewone
Energieraad plaats. Tijdens de Energieraad werd een politiek akkoord bereikt over
het voorstel van de Europese Commissie (hierna: Commissie) met noodmaatregelen om
de hoge energieprijzen te adresseren. Daarnaast werd gesproken over aanvullende maatregelen
om de hoge gasprijzen aan te pakken. Voor deze gespreksronde had de Commissie als
begeleidend schrijven een non-paper gepubliceerd, waarin mogelijke beleidsopties hiervoor
werden meegegeven. Tot slot stond een informatief punt, aangedragen door Duitsland,
Denemarken en Zweden op de agenda, om een update te geven over de situatie omtrent
de explosies in de Nord Stream-pijpleidingen. Hieronder vindt u van beide discussierondes
en het informatiepunt een verslag.

Verordening noodmaatregelen energieprijzen

Het voorstel dat door de Commissie voor politiek akkoord voorlag in de Energieraad
is aangenomen. De meeste lidstaten, waaronder Nederland, hebben aangegeven tevreden
te zijn met het bereikte resultaat. Hoewel in de aanloop naar de Raad bij, onder andere
Nederland, zorgen bestonden over de mate van flexibiliteit voor lidstaten bij de implementatie,
is dit voor nu in voldoende mate geadresseerd in de compromistekst. Het kabinet kijkt
nog wel met interesse uit naar de informatie van de Commissie over de verdere implementatie
van de voorstellen.

Een kleine groep lidstaten probeerde nog een wijziging aan te brengen in het pakket.
Deze groep lidstaten pleitte voor een aanpassing in de regeling omtrent inframarginale
heffing die het mogelijk zou moeten maken dat elektriciteitsbedrijven inkomsten investeren
in hernieuwbare energie, in plaats van de winsten als inkomstenbron te gebruiken voor
de staat. Nederland stond sympathiek tegenover het voorstel als optie voor lidstaten.
Het Tsjechisch voorzitterschap ging echter niet mee in wijzigingsvoorstellen. Tevens
stelden nog enkele lidstaten dat de juridische grondslag artikel 122 Verdrag Werking
Europese Unie onjuist was bij aanname van dit pakket.

Daarmee is, met instemming van Nederland, een politiek akkoord bereikt op het pakket.
Voor de volgende maatregelen is een politiek akkoord bereikt:

– Een besparingsdoel van 10% op elektriciteit, waarvan 5% verplicht.

– Een inframarginale cap op overwinsten van infra-marginale technologieën.

– Extra mogelijkheden voor prijsreguleringen voor lidstaten.

– Een solidariteitsbijdrage voor fossiele producenten ten behoeve van de compensatie
van andere consumenten.

Beleidsdiscussie maatregelen Gasmarkt

In de hieronder beschreven beleidsdiscussie kan onderscheid gemaakt worden tussen
de input van lidstaten over de maximumprijzen en tussen de input van lidstaten op
andere voorstellen uit het non-paper van de Commissie.

Price caps

In aanloop naar de Energieraad van 30 september heeft een groep van 15 lidstaten een
brief gestuurd aan de Commissie waarin zij een oproep doen tot het instellen van een
price cap op de groothandelsmarkt. Tijdens de beleidsdiscussie gaven de meeste van deze lidstaten
aan dat de aangenomen maatregelen niet verstrekkend genoeg zijn. Ook de maatregelen
uit het non-paper zijn volgens deze lidstaten ontoereikend. Deze lidstaten pleiten
voor een wetgevend voorstel van de Commissie om een dergelijke price cap op de groothandelsmarkt voor aardgas in te voeren.

Het voorstel van deze lidstaten wordt door een groep lidstaten, waaronder Nederland,
als zorgwekkend gezien. De Commissie heeft in haar non-paper een aantal bezwaren genoemd
die door deze lidstaten werden onderschreven. De bezwaren zien vooral toe op het risico
dat de leveringszekerheid in het gedrang komt, het minder aantrekkelijk wordt in hernieuwbare
energie te investeren en dat de maatregel grote financiële compensatie door lidstaten
vergt.

Tijdens de Raad bestond verdeeldheid over de maatregel om een price cap op Russisch gas in te stellen. Veel lidstaten stelden dat dit als een sanctie dient
te worden beschouwd en ook als zodanig moet worden behandeld (in de bijbehorende gremia).
Zij wilden een dergelijke maatregel dan ook vanwege procedurele redenen niet meer
bespreken in de Energieraad. Hoewel de meeste landen het daar over eens waren, was
er echter verdere verdeeldheid over het instellen van een dergelijke price cap. Waar een groep lidstaten, waaronder Nederland, nog steeds voorstander is van deze
maatregelen hebben andere lidstaten hier moeite mee vanwege ofwel bedreiging van de
leveringszekerheid, ofwel omdat de maatregel volgens bepaalde lidstaten niet voldoende
effect zal sorteren. Het uitblijven van effect zou volgens deze lidstaten te maken
hebben met het lage volume aan gas dat momenteel nog uit Rusland afkomstig is. De
Commissie maakt hierbij de notie dat het bij de price cap niet alleen om pijpleidinggas zal gaan, maar ook om Russische LNG-inkomsten te beperken.

Tot slot pleitte een kleine groep lidstaten voor een model dat momenteel ook in Spanje
en Portugal wordt gehanteerd. Dit model ziet toe op een subsidie die specifiek wordt
ingesteld op gas dat bedoeld is voor elektriciteitsproductie waardoor de prijs voor
elektriciteit daalt.

Maatregelen non-paper Commissie

Een groep lidstaten pleitte ten eerste voor verdergaande besparingsdoelen op gas.
Een aantal landen, waaronder Nederland, pleitten actief voor zowel hogere, als meer
verplichtende besparingsdoelen.

Een andere maatregel uit het non-paper die regelmatig aangehaald werd door lidstaten
was het gezamenlijke inkoopplatform voor gas en het daarbij maken van mogelijke prijsafspraken.
Hoewel dit platform op vrijwillige basis al bestaat, wordt nu gesproken over een meer
verplichtende variant om bijvoorbeeld bepaalde bedrijven uit lidstaten te verenigen
onder dit platform. Ook werd in dit verband een beroep gedaan op lidstaten met de
grootste opslagcapaciteit van gas om in ieder geval de krachten te bundelen om gezamenlijk
gas in te kopen. Nederland heeft aangegeven deze laatste optie graag verder te verkennen
met buurlanden.

Voorts bestond brede steun voor maatregelen om de financiële markten voor energie
te verbeteren, door bijvoorbeeld aanpassingen aan regels voor de noodzakelijke borgstelling
bij aankoop van energie en versoepeling van staatssteunkaders (voorstel hiervoor wordt
medio oktober verwacht).

Informatiepunt explosies Nord Stream pijpleiding

Tijdens dit informatiepunt verklaarde Denemarken dat op 27 en 28 september jongstleden
een aantal explosies hebben plaatsgevonden in Nord Stream pijpleidingen. Zij informeerden
de Energieraad over het onderzoek dat hier momenteel naar plaatsvindt. Meerdere landen
uitten hun verontwaardiging en zorgen over de sabotage van deze kritieke energie-infrastructuur.