Brief regering : Maatregelen en situatie asielopvang

Nr. 2954
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID EN DE MINISTERS VOOR VOLKSHUISVESTING
EN RUIMTELIJKE ORDENING EN VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 juli 2022

Zoals uw Kamer vrijdag 17 juni1 is medegedeeld heeft het kabinet naar aanleiding van de situatie in de migratieketen
de structuur voor nationale crisisbesluitvorming geactiveerd.

Op hoog ambtelijk en politiek-bestuurlijk niveau vindt nu wekelijks coördinatie en
besluitvorming plaats ten aanzien van doorstroom in de asielopvang. Hiertoe heeft
de Ministeriele Commissie Crisisbeheersing (MCCb) op 6 juli de voortgang gerapporteerd
en besluiten genomen. Hierbij bied ik uw Kamer een korte toelichting over de laatste
stand van zaken aan.

Actueel beeld opvang

De situatie in de asielopvang is acuut, waarbij het iedere dag passen en meten blijft
om iedere asielzoeker onderdak te bieden. De situatie in Ter Apel blijft kritiek,
hoewel het tot nu toe iedere avond gelukt is om voor eenieder overnachting te organiseren.
Hierbij geldt wel dat dit in sommige gevallen onder onwenselijke omstandigheden gebeurt,
waarbij incidenteel aan de orde is dat personen op een stoel of in een tent moeten
overnachten. Daarnaast geldt dat de afgelopen nachten een aantal asielzoekers ervoor
heeft gekozen de nacht voor het hek van het aanmeldcentrum door te brengen om de volgende
morgen als eerste gereed te zijn voor registratie. Het is de verwachting dat deze
situatie de komende dagen blijft bestaan in afwachting van het openen van de afgesproken
crisisnoodopvanglocaties. Het aantal statushouders in de opvang is ongewijzigd en
bedraagt meer dan 15.000 personen, waarvan meer dan de helft gereed is om te worden
gehuisvest in gemeenten.

Maatregelen korte- en middellange termijn

Momenteel worden de, in de nationale crisisstructuur afgesproken, maatregelen operationeel
gemaakt. In de veiligheidsregio’s worden crisisnoodopvanglocaties georganiseerd. Op
rijksniveau wordt door diverse departementen en diensten hard gewerkt aan het vervullen
van de door de veiligheidsregio’s gestelde randvoorwaarden ten aanzien van personele
capaciteit, medische zorg en vervoer. Ten aanzien van het uitplaatsen van statushouders
geldt tevens dat de operationele voorbereidingen in volle gang zijn. Op gemeentelijk
niveau worden tussenvoorzieningen voorbereid en het COA bereidt de versnelde uitstroom
voor, zodat onder coördinatie van de veiligheidsregio’s dit goed kan worden uitgevoerd.

Randvoorwaarden Veiligheidsregio’s

Door de veiligheidsregio’s is een aantal voorwaarden benoemd voor het creëren van
crisisnoodopvanglocaties. De veiligheidsregio’s vragen ondersteuning op het terrein
van beschikbaarheid medische zorg, beschikbaarheid van personenvervoer en personele
capaciteit. Het Rijk heeft toegezegd om hierin te voorzien. Hierbij noem ik de afspraak
dat de opschaling van de crisisnoodopvang door de veiligheidsregio’s bedoeld is voor
de periode van 1 juli tot 1 oktober 2022.

Vervoer

Om dagelijks 450 asielzoekers te verplaatsen naar de crisisnoodopvanglocaties is voldoende
vervoer noodzakelijk. Het gaat om asielzoekers die verplaatst moeten worden vanaf
Ter Apel en Budel naar de Veiligheidsregio’s in heel Nederland. Dit betreft ongeveer
90 procent van de opgave. De resterende 10 procent zal tussen crisisnoodopvanglocaties
in regio’s zijn. Op dit moment kan de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) zorgen
voor een deel van het vervoer. Daarnaast staan verschillende partijen stand-by om
bussen met chauffeurs te leveren. Inzet is afhankelijk van de planning van de betreffende
crisisnoodopvanglocaties.

Zorg

Ten aanzien van de zorg zijn er drie zaken nodig: reguliere spreekuren, 24 uurslijn
en spoedhulp via 112. Er zijn verschillende partijen die zorg kunnen leveren, namelijk
GZA, Just4Care, Dokters van de Wereld. GZA kan de 24 uurslijn voor de crisisnoodopvang
inzetten. Daarnaast hebben zij de vraag gekregen om inzichtelijk te maken hoeveel
artsen zij in kunnen zetten en op welke manier zij de andere partijen kunnen betrekken.
Hiermee gaat het Rijk er vanuit dat er op de verschillende locaties zorg beschikbaar
is. Ook is het hiervoor nodig dat er snel helderheid is in de locaties waar het om
gaat en de fasering ervan.

Personeel

Het kabinet heeft op 20 juni toegezegd om vanaf 1 juli de eerste mensen te leveren
die in de veiligheidsregio’s kunnen meehelpen met beheer en beveiliging. In overleg
met de veiligheidsregio’s wordt per regio bekeken wat nodig is aan capaciteit. Inmiddels
is een eerste groep van ca. 150 rijksambtenaren, die zich op vrijwillige basis en
in overleg met hun leidinggevende hebben aangemeld, beschikbaar om te worden ingezet.
Er wordt ingezet om op korte termijn snel meer mensen beschikbaar te krijgen. Ook
wordt parallel met uitzendbureaus verkend welke capaciteit zij indien nodig zouden
kunnen leveren. Daarnaast heeft het Rijk ingestemd dat hiervoor budget vrijgemaakt
wordt. Dit om zeker te stellen dat het Rijk de benodigde capaciteit met een maximum
van 30 personen per veiligheidsregio per dag beschikbaar kan stellen zolang de crisisnoodopvanglocaties
noodzakelijk zijn.

Personeel Grootschalige Tijdelijke Noodvoorzieningen (TNV’s)

Uw Kamer is eerder geïnformeerd over de gesprekken die lopen met gemeenten voor de
opvang van asielzoekers op cruiseschepen. Deze opvang wordt voorzien voor de duur
van zes maanden. Om verdere druk op het COA te verminderen, wordt, mede vanwege de
krappe arbeidsmarkt en het karakter van de werkzaamheden, hierbij ook gekeken naar
inzet van werknemers van buiten de EU.

Voor derdelander-bemanningsleden van zeeschepen geldt normaal gesproken een vrijstelling
van de tewerkstellingsvergunningsplicht (twv) voor het verrichten van schepelingendiensten.
Hier meert het cruiseschip echter voor zes maanden aan op één locatie, waardoor de
reguliere vrijstelling op de twv niet van toepassing is.

Daarom zal een nieuwe algemene vrijstelling in het Besluit uitvoering Wet arbeid Vreemdelingen
(BuWav) 2022 opgenomen worden, in het kader van deze specifieke situatie. De vrijstelling
zal zien op (goed afgebakende) categorieën werkzaamheden van bemanning op cruiseschepen
waar asielzoekers worden opgevangen. Het creëren van een nieuwe vrijstelling vergt
aanpassing van een AMvB (het BuWav 2022). Er wordt naar gestreefd om de aanpassing
door middel van een spoedprocedure zo snel mogelijk te realiseren.

Vooruitlopend op de wijziging in het BuWav wordt de tewerkstelling zonder tewerkstellingsvergunning
van personeelsleden van buiten de EU/EER op cruiseschepen waar asielzoekers worden
opgevangen tijdelijk toegestaan. Dit houdt in dat de Nederlandse Arbeidsinspectie
(NLA) gedurende een specifieke periode niet handhaaft op het ontbreken van een tewerkstellingsvergunning
voor personeel op deze schepen. De NLA zal zo nodig wel optreden bij overtreding van
de andere arbeidswetten (arbeidstijden, minimumloon, arbeidsomstandigheden).

Risico’s

Een nieuwe vrijstelling brengt een risico op misstanden voor de arbeidskrachten op
schepen met zich mee. Het gaat immers om een in potentie kwetsbare groep, die kost
en inwoning aan boord van het schip heeft, niet beschikt over een sociaal netwerk
in Nederland en de Nederlandse taal niet machtig is.

Om het risico op misstanden zoveel mogelijk in te perken, neemt het kabinet de volgende
maatregelen:

• De werkenden op de schepen hebben recht op de Nederlandse arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden
(loon, werktijden etc.). Dit zal als voorwaarde voor de vrijstelling worden opgenomen.
Daarnaast zal COA dit in haar contractering afdwingen. Als opdrachtgever zal COA bovendien
goed zicht houden op de groep die op de cruiseschepen aan het werk gaat.

• Daarnaast moet de groep waarvoor de vrijstelling gaat gelden zorgvuldig worden afgebakend.
De werkzaamheden moeten in het verlengde liggen van de werkzaamheden die het personeel
op cruiseschepen normaal gesproken uitvoert.

• Tot slot moet de vrijstelling goed afgebakend worden in de tijd en zal bekeken worden
of er een maximum gesteld kan worden aan het aantal werkenden dat onder de vrijstelling
kan vallen. Het gaat immers om een tijdelijke oplossing.

Stand van zaken juridisch instrumentarium voor realisatie huisvesting en tussenvoorziening

De mogelijkheden om sneller tot vergunningen te komen voor locaties voor huisvesting
en eventueel opvang zijn geïnventariseerd.

Conclusie is dat veruit de meeste snelheid gemaakt kan worden met het beter en effectiever
benutten van het huidige instrumentarium. Versnellingen in procedures zijn op onderdelen
mogelijk en er is samenhang met de mogelijke versnelling van procedures die is aangekondigd
in het programma Woningbouw van de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
Bezien wordt of en welke aanpassingen nodig zijn om verdere versnelling mogelijk te
maken.

Voortgang huisvesting statushouders – versnelde uitplaatsing

In het plan van aanpak van 24 juni jl. (Kamerstuk 19 637, nr. 2911) is met de veiligheidsregio’s afgesproken dat zij de coördinatie van de versnelde
uitplaatsing van 7500 gereed zijnde statushouders binnen 6 weken op zich zouden nemen.
De afgelopen weken is er gewerkt aan een plan van aanpak tussen het COA, veiligheidsregio’s
en de gemeenten. Volgende week zullen de eerste statushouders worden uitgeplaatst
naar een tussenvoorziening of andere huisvesting. Het is de inzet van het kabinet
om samen met de veiligheidsregio’s, het COA en de gemeenten snel 7500 uitplaatsingen
waar te kunnen maken.

Openbaarmaking MCCb sheets

In het kader van actieve openbaarmaking maakt het kabinet de MCCb sheets die ten grondslag
liggen aan de in deze brief beschreven besluitvorming openbaar. De stukken worden
op de website2 van de rijksoverheid gedeeld voor zover daar geen zwaarwegende belangen3 in de weg staan en zijn op korte termijn raadpleegbaar.

Het kabinet spreekt zijn waardering uit voor deze enorme collectieve inzet van alle
betrokkenen in deze bijzonder complexe context. Hierbij dient in het bijzonder de
inzet van alle betrokken uitvoeringsdiensten, de veiligheidsregio’s, provincies en
gemeenten en hun respectievelijke medewerkers te worden genoemd. Deze waardering is
natuurlijk ook voor alle overige betrokken maatschappelijke partners en stakeholders.

Tot slot wil het kabinet benadrukken de voorzitters van de Veiligheidsregio’s en de
inliggende gemeenten zeer erkentelijk te zijn over de bereidheid om in deze nationale
crisis deze ongebruikelijke inspanning te leveren. Het kabinet is zich er terdege
van bewust dat dit betekenis heeft voor de verhoudingen binnen het veiligheidsbestel.

Mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid en de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijkrelaties,

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg

De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, H.M. de Jonge

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
C.E.G. van Gennip