Brief regering : Toezeggingen gedaan tijdens het commissiedebat van 24 februari 2022 over mensenhandel en prostitutie

Nr. 208
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juli 2022

Tijdens het commissiedebat over mensenhandel en prostitutie van 24 februari jl. (Kamerstukken
28 638 en 34 193, nr. 207)heb ik u toegezegd terug te komen op een aantal onderwerpen. Ik informeer u bij deze
over de ontwikkelingen op het dossier mensenhandel. Aanvullend informeer ik u dat
er over het traject modernisering van artikel 273f Wetboek van Strafrecht deze zomer
een aparte brief naar uw Kamer wordt gestuurd.

Gegevensdeling in relatie tot de AVG

Tijdens het debat zijn vragen gesteld over de Algemene verordening gegevensbescherming
(AVG) en de belemmerende rol die deze zou spelen om (persoons)gegevens uit te wisselen
binnen het mensenhandeldomein. Het is goed te beseffen dat er twee kwesties spelen
waarbij de AVG een rol heeft.

Ten eerste de registratie van slachtoffers bij het Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel
(hierna: CoMensha) ten behoeve van het onderzoek door de Nationaal Rapporteur Mensenhandel
en Seksueel Geweld tegen Kinderen (hierna: de Nationaal Rapporteur). Verschillende
partijen, zoals opsporingsinstanties en instellingen die zorg verlenen aan slachtoffers,
melden de slachtoffers om door CoMensha geregistreerd te worden.

In mijn reactie op de Slachtoffermonitor van 7 februari jl.1 heb ik aangegeven dat er al eerder door verschillende departementen is gekeken om
de toelevering van persoonsgebonden data door private partijen te verbeteren. Dit
naar aanleiding van een aanbeveling in het WODC-rapport.2

Bij de voortzetting van het programma Samen tegen mensenhandel zal ik deze kwestie
meenemen en bezien of op andere manieren tegemoet gekomen kan worden aan de wens om
een adequate gegevensdeling te borgen en meer zicht te krijgen op aantallen mensenhandelslachtoffers.
Ik merk overigens wel op dat de slachtoffers die zich tot CoMensha richten in alle
gevallen de zorg krijgen die zij behoeven, ook als zij niet geregistreerd worden als
slachtoffer.

Het tweede vraagstuk rondom gegevensdeling binnen het mensenhandeldomein betreft de
verbetering van de gegevensdeling tussen de verschillende ketenpartners, ten behoeve
van de ondersteuning aan slachtoffers en de aanpak van daders.

Om de informatiedeling tussen de ketenpartners te vergemakkelijken, is er in november
2020 een handreiking gepubliceerd, die zo goed en concreet mogelijk weergeeft hoe
en wanneer informatie over mogelijke slachtoffers gedeeld mag worden (opsporing, vervolging,
bestuurlijk en zorg en opvang). Het is een voldragen instrument, dat handvatten moet
bieden voor de dagelijkse praktijk.3

Het opstellen van de handreiking heeft echter ook inzichten opgeleverd in bestaande
belemmeringen bij informatiedeling. Op dit moment inventariseer ik welke lacunes er
nog zijn en wat nodig is om die te ondervangen. Tevens wordt bezien in hoeverre dit
thema structureel geborgd moet zijn binnen het voort te zetten programma Samen tegen
mensenhandel.

Aanpak kwetsbare jongeren

In het commissiedebat mensenhandel en prostitutie van 24 februari jl. en het commissiedebat
seksueel geweld en kindermisbruik van 6 april jl. is door respectievelijk mijzelf
en de Minister van JenV toegezegd om uw Kamer vóór het zomerreces te informeren over
de stand van zaken van een plan van aanpak inzake kwetswbare jongeren.4 Het beter in beeld krijgen van jonge, kwetsbare slachtoffers van mensenhandel behelst
een lastige opgave die integraal aangepakt dient te worden. Het plan van aanpak zal
daarom vanaf 2023 worden meegenomen in de totstandkoming van de herijking van het
programma Samen tegen mensenhandel. Op deze manier wordt interdepartementale coördinatie,
capaciteit en aansluiting bij reeds bestaande initiatieven gewaarborgd. Hiernaast
verzekert het programma een meerjarenstrategie en aanhoudende prioriteit op kwetsbare
jongeren.

Afsluiting proeftuin politie – jeugdhulpinstellingen

Als onderdeel van het programma Samen tegen Mensenhandel heeft de politie in 2021
met financiële ondersteuning van het Ministerie van VWS een proeftuin opgezet met
verschillende jeugdhulpinstellingen. Aanleiding voor de proeftuin waren de gedeelde
zorgen bij zowel de jeugdhulpverleners als bij de politie dat een deel van de jongeren
binnen de jeugdhulpinstellingen, veelal meisjes, kwetsbaar zijn voor mensenhandel.
De proeftuin richtte zich op het creeëren van meer bewustwording over het fenomeen
uitbuiting, het vergroten van de bereidheid om informatie te delen, het verbeteren
van de kwaliteit van de signalen tussen jeugdhulpinstellingen en politie en het tegengaan
van verschil in risicotaxatie binnen politie en OM. Dit om uitbuiting te voorkomen
en (mogelijke) uitbuiting vroegtijdig te signaleren. In een periode van zes maanden
hebben verschillende politie eenheden in het land de samenwerking gezocht met verschillende
(lokale) jeugdhulpinstellingen.5 Graag deel ik de resultaten van deze proeftuin met uw Kamer.

De grootste winst van de proeftuin is de verbeterde samenwerking tussen de betreffende
jeugdhulpinstellingen en de betreffende politie-eenheden. In aanvulling hierop bevorderden
de (nieuwe) casus-overleggen de bewustwording van het voorkomen van mensenhandel en
de (persoonlijke) samenwerkingscontacten. Ook versterkten de overleggen de noodzakelijke
vertrouwensbanden. Hierdoor is ruimte ontstaan voor jeugdhulpprofessionals om «zachte»
signalen (vermoedens) te delen met de politie. Ook ontstond de mogelijkheid tot nieuwe
initiatieven, zoals het «aanmeldformulier casuïstiek mensenhandel» voor jeugdhulpinstellingen,
wat de kwaliteit van de informatie-uitwisseling heeft verbeterd. In Rotterdam heeft
de de geïntensiveerde samenwerking zelfs geleid tot één opsporingsonderzoek.

Een aandachtspunt was de (bereidheid tot) informatiedeling vanuit de jeugdhulpinstellingen
richting de politie. De aangereikte juridische basis voor de informatie-uitwisseling
ten behoeve van deze proeftuin (voortbouwend op de handreiking «De aanpak van mensenhandel
en het gebruik van persoonsgegevens»6) bleek in de praktijk lastig toepasbaar voor professionals. Dit leidde ertoe dat
sommige jeugdhulpinstellingen alleen informatie deelden met politie met toestemming
van de cliënt of informatie geanonimiseerd deelden.

In dit kader hebben we onder andere te maken met de situatie dat er een vertrouwensrelatie
tussen de jeugdhulpprofessionals en de cliënt bestaat, de AVG van toepassing is, en
het beroepsgeheim van de jeugdhulpprofessional geldt. Verdere verduidelijking van
de juridische kaders is nodig (heldere handvatten voor welke informatie wel/niet mag
worden gedeeld in welke situaties).

Binnen de proeftuin zijn verschillende lessen geleerd en good practices gedeeld. Ook zijn deze ervaringen van de proeftuin gedeeld met mijn ministerie en
het Ministerie van VWS. Binnen de doorontwikkeling van het programma Samen tegen Mensenhandel
wordt bekeken op welke wijze de bevindingen uit de proeftuin vervolg kunnen krijgen.

Aanpak criminele uitbuiting

Bij criminele uitbuiting wordt iemand gedwongen tot het plegen van strafbare feiten.
Criminele uitbuiting is een complex onderwerp dat vraagt om een multidisciplinaire
en grensoverschrijdende aanpak. Bij de bestrijding van deze vorm van uitbuiting komen
twee beleidsterreinen samen, namelijk de aanpak van mensenhandel en de aanpak van
ondermijnende criminaliteit. Daarom geef ik uitvoering aan de gewijzigde motie van
het lid Kuik c.s. waarin wordt verzocht om aanpak van criminele uitbuiting een integraal
onderdeel te laten zijn van het breed offensief tegen georganiseerde ondermijnende
criminaliteit.7 De uitvoering van deze motie wordt betrokken bij de preventieve aanpak van georganiseerde
en ondermijnende criminaliteit. Uw Kamer is door de Minister van JenV en de Minister
voor Rechtsbescherming in een separate brief nader geïnformeerd over de uitwerking
van de brede preventieaanpak (ondermijnende en georganiseerde) jeugdcriminaliteit.8

De rol technologie in de bescherming van slachtoffers

In maart 2021 is een motie aangenomen, ingediend door het Lid Van Dijk (Eerste Kamer)
(Kamerstuk 34 091, M) die verzoekt om onderzoek te laten verrichten naar de rol van technologie in de
bescherming van slachtoffers van mensenhandel.

Ik refereerde in het commissiedebat van 24 februari jl. al even naar het onderzoek
van het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM) dat in december 2021
gepubliceerd is over de rol van online platformen in relatie tot binnenlandse seksuele
uitbuiting van minderjarigen.

Het EMM beveelt aan dat voor een goede aanpak van mensenhandel gezorgd moet worden
voor een eenduidige registratie van de rol van online platformen en proactief op zoek
moet worden gegaan naar signalen van mensenhandel. Dit laatste door middel van een
centrale coördinatie door de politie. De politie is een pilot gestart die zich richt
op centrale coördinatie van online vormen van mensenhandel. De pilot richt zich op
het centraal (proactief) signaleren van online vormen van mensenhandel op de verschillende
platformen, op zelfregulering van de platformen en het uitvoeren van opsporingsonderzoeken.
Tot slot wordt aanbevolen te sturen op (zelf)regulering van online platforms. Mijn
ministerie bekijkt samen met de relevante partner organisaties hoe invulling kan worden
gegeven aan de aanbevelingen van het EMM.

Ten slotte

Het huidige programma Samen tegen mensenhandel loopt tot het einde van het jaar en
ik verwacht u in november een brief toe te zenden waarin zal worden ingegaan op de
behaalde resultaten. Binnen het coalitieakkoord (Bijlage bij Kamerstuk 35 788, nr. 77) zijn middelen vrijgemaakt om het programma voort te zetten. De komende maanden zullen
in het teken staan van de voorbereiding om te komen tot een herijking van het programma.
Zoals hierboven vemeld zal bij de totstandkoming van het programma worden bezien hoe
onderwerpen als gegevensdeling, kwetsbare jongeren en de digitale aanpak op de lange
termijn kunnen worden opgepakt.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg