Brief regering : Actieplan hybride warmtepompen

32 847
Integrale visie op de woningmarkt

Nr. 1062
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR KLIMAAT EN ENERGIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 15 juni 2022

De installatie van een hybride warmtepomp is in veel gevallen een goede manier om
snel minder aardgas te gebruiken bij het verwarmen van woningen. Daarmee verduurzaam
je de woning en is een lagere energierekening mogelijk. In de recente brief Programma
Versnelling Verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO) van 1 juni jl. komt de hybride
warmtepomp ook uitgebreid aan de orde (Kamerstuk 32 847, nr. 878). Het kabinet stuurt erop aan dat per 2026 bij vervanging van de huidige gasketel
efficiëntere verwarmingsinstallaties zullen worden ingezet zoals de hybride warmtepomp.
Uw Kamer is hierover 17 mei jl. geïnformeerd (Kamerstuk 32 813, nr. 1045). Als reactie hierop zijn door verschillende Kamerleden Kamervragen bij het Ministerie
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ingediend. Deze worden separaat met
uw Kamer gedeeld1.

Graag licht ik, mede namens de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening,
de inzet van de hybride warmtepomp in de gebouwde omgeving hieronder verder toe. Om
de voorgestelde vorm van normering te kunnen doorvoeren is het onder meer van belang
dat er per 2026 voldoende apparaten en vakbekwame installateurs beschikbaar zijn en
de installatie kan plaatsvinden tegen een betaalbare prijs voor de afnemer. Daarin
draagt het actieplan hybride warmtepompen bij, zie bijlage 1.

Inzet (hybride) warmtepomp

In de recente Kamerbrief PVGO wordt ingegaan op de urgentie van het snel verlagen
van de CO2-uitstoot en het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving en de maatregelen die we
hiervoor willen inzetten. Om het energieverbruik en de CO2-uitstoot structureel te verlagen is een combinatie nodig van gedragsverandering,
het toepassen van isolatie en efficiëntere installaties. Hiermee krijgen mensen bovendien
een comfortabeler huis en een lagere energierekening. Voor de inzet van efficiëntere
installaties zijn er drie verduurzamingsporen: collectieve warmtesystemen, volledig
elektrische oplossingen en hybride warmtepompen (een combinatie van een elektrische
warmtepomp en een cv-ketel op aardgas of een duurzaam gas). Op korte termijn kan de
hybride warmtepomp een belangrijke bijdrage leveren aan de reductie van CO2-emissie en aardgasgebruik in de gebouwde omgeving. Op langere termijn kan de hybride
warmtepomp ook een volledig aardgasvrije warmteoplossing zijn, wanneer deze gecombineerd
wordt met duurzame gassen.

Een warmtepomp haalt, met behulp van elektriciteit, warmte uit de omgeving (lucht
of bodem). Daardoor is een warmtepomp veel efficiënter dan een traditionele cv-ketel.
Er zijn grofweg drie soorten warmtepompen:

1. De volledig elektrische warmtepomp (all-electric) zorgt voor verwarming van de woning en voor warm tapwater. Er is geen
aardgasaansluiting meer nodig. Voor deze soort is het nodig dat de woning goed geïsoleerd
is en dat de radiatoren voldoende warmte afgeven bij een lage watertemperatuur.

2. De hybride warmtepomp is een combinatie van een (vaak kleinere) warmtepomp en de cv-ketel.

3. De ventilatiewarmtepomp. Dit type warmtepomp haalt warmte uit de binnenlucht en wordt in de regel als hybride
warmtepomp toegepast.

Gemiddeld zorgt het gebruik van een hybride warmtepomp voor een aardgasreductie van
60%2. Dit correspondeert met een daling in de CO2-uitstoot gemiddeld 25% (t.o.v. huidige CO2-intensiteit) en deze zal toenemen naarmate een groter deel van de gebruikte elektriciteit
groen wordt3. De inzet van een hybride warmtepomp (of andere efficiëntere verwarmingsinstallatie)
is een investering die zich in veel woningen ruim binnen de levensduur terugverdient.

Recent onderzoek naar ervaringen van warmtepompgebruikers geeft aan dat het overgrote
deel van de gebruikers heel tevreden is en hun warmtepomp gemiddeld een 8 of hoger
geeft4.

Een hybride warmtepomp is al geschikt voor woningen met matige isolatie zoals dubbel
glas, spouwmuurisolatie, matige vloer- en dakisolatie en standaardradiatoren. Wanneer
een woning beter wordt geïsoleerd en er een laagtemperatuur afgiftesysteem aanwezig
is, zorgt dit in combinatie met een hybride warmtepomp voor een efficiënter gebruik
van de verwarmingsinstallatie. De uiteindelijke terugverdientijd hangt af van de energieprijzen,
het energiegebruik, de aanschafprijs, hoogte van de subsidie en de mate van isolatie
en wijze van financieren. Meer informatie is te vinden op de website Milieucentraal.nl.
Deze bevat ook een module om de gereedheid van de eigen woning voor een (hybride)
warmtepomp te bepalen.

Voorwaarden bij normering van efficiëntere verwarmingsinstallaties

Normering gericht op opschaling van de (hybride) warmtepomp is een van de afspraken
uit het Coalitieakkoord en is vorige zomer al als wens van uw Kamer gedeeld in de
motie-Van der Lee/Bontenbal5. We werken daarom normering uit om vanaf 2026 – bij vervanging van de cv-ketel –
hogere eisen te stellen aan de efficiëntie van verwarmingsinstallaties, waardoor de
zogeheten «mono cv-ketel» in de meeste gevallen niet meer voldoet. Bij de uitwerking
van deze normering is rekening gehouden met een drietal randvoorwaarden:

1. Voldoende aanbod van efficiënte verwarmingsinstallaties en installateurs

Met de aankondiging dat efficiëntere verwarmingsinstallaties per 2026 bij vervanging
de norm zijn hebben fabrikanten en installateurs de door hen gevraagde helderheid
om gericht te investeren in opschaling van productie, installatiecapaciteit en (arbeidsbesparende)
innovatie. Met de installateurs (Techniek Nederland) en fabrikanten (vertegenwoordigd
door de Nederlandse verwarmingsindustrie en de Vereniging Warmtepompen), zijn hierover
afspraken gemaakt6. Zo bouwen grote producenten op dit moment fabrieken waar zij op grote schaal en
tegen lagere kosten hybride warmtepompen kunnen produceren. En ze werken aan het verlagen
van de kosten van levering en installatie.

2. Geschiktheid van de (hybride) warmtepomp voor de woning

De normering wordt ingezet bij woningen waarvoor de (hybride) warmtepomp geschikt
is. Dat wil zeggen dat de hybride warmtepomp past in de woning en in staat is deze
comfortabel en kostenefficiënt te verwarmen. Dit betekent dus dat woningen en gebouwen
per 2026 niet in elke situatie verplicht zijn om een duurzame warmteopwekker aan te
schaffen. Om deze voorwaarde verder uit te werken wordt nader onderzoek gedaan om
de exacte uitwerking hiervan te bepalen.

3. Het voorkomen van desinvesteringen

De aanvullende eisen voor de verwarmingsinstallatie gelden bij vervanging van de ketel,
waardoor de mono cv-ketel op dat moment niet meer voldoet. Door de invoering van deze
aanvullende eisen kan er ook gekozen worden voor bijvoorbeeld hybride warmtepomp,
all-electric of een aansluiting op een warmtenet. Desinvesteringen door het installeren
van hybride warmtepompen worden voorkomen door een uitzondering voor woningen in wijken
die binnen een termijn van 10 jaar wordt overgaan op een warmtenet.

Op het moment dat de cv-ketel moet worden vervangen, moet de consument ongeacht de
keuze voor vervanging door een nieuwe cv-ketel of een andere verwarmingsinstallatie
een investering doen van een paar duizend euro. Zoals het rekenvoorbeeld hieronder
laat zien, is de hybride warmtepomp duurder in aanschaf dan de cv-ketel, maar door
middel van subsidie en renteloze leningen wordt de consument ondersteund bij deze
investering. In veel gevallen is deze aflossing lager dan het maandelijkse bedrag
dat op de energierekening wordt bespaard. Meer informatie is te vinden op de website
Milieucentraal.nl. Deze website bevat ook een module om de gereedheid van de eigen
woning voor een (hybride) warmtepomp te bepalen.7

Rekenvoorbeeld kosten hybride warmtepomp

Een gemiddelde woning heeft een jaarlijks gasverbruik van 1.450 m3 (bron: Milieu Centraal). Hiervan is 250 m3/jaar voor warm tapwater. De gemiddelde jaarlijkse gasbesparing is 60%. Dit betekent
600 m3/jaar besparing op aardgas. Op basis van deze gegevens is een voorbeeld berekening
gemaakt voor een gemiddelde woning:

• Kosten hybride warmtepomp zonder cv-ketel (5 kW): 5.000 euro

• Beschikbare subsidie: gemiddeld 30%

• Gemiddeld gasverbruik per woning per jaar (hr-ketel): 1.450 m3 ≈ 1.450 euro8

• Jaarlijkse gemiddelde besparing in euro’s: ~350 euro

• Jaarlijks gemiddelde besparing bij gasprijs 2 euro/m3: ~600 euro

• Gemiddelde terugverdientijd: ~10 jaar

• Gemiddelde terugverdientijd (incl. huidige gasprijs): ~6 jaar

Actieplan hybride warmtepompen

In het actieplan hybride warmtepompen zijn afspraken gemaakt met verschillende partijen
die sector vertegenwoordigen. Het doel is om op korte termijn forse opschaling van
hybride warmtepompen te realiseren. De afspraken gaan onder andere over het verkorten
van de installatietijd, over het opschalen van productie en beschikbaar zijn van duurzame
installaties, over eenduidige monitoring en communicatie en over aanvullende stimulering.
Het volledige actieplan is als bijlage meegestuurd. Op hoofdlijnen zijn de doelen
als volgt:

– Installateurs zorgen ervoor dat de benodigde arbeidstijd voor installatie van de hybride
warmtepomp wordt verlaagd. Door een goede werkvoorbereiding en efficiënte inzet van
monteurs een hybride warmtepomp installeren binnen één dag9.

– Fabrikanten verlagen in de komende jaren de fabricagekosten van hybride warmtepompen
middels innovatie en standaardisatie.

– Voor de beoogde groei van hybride warmtepompen wordt toegewerkt naar meer «dedicated»
en vakbekwame installateurs10.

– Monitoring van de hybride warmtepomp, o.a. op aantallen, de impact op het elektriciteitsnetwerk
en ontwikkeling van productie- en installatiekosten.

Concluderend

De opgave om de doelen voor 2030 in de gebouwde omgeving te bereiken zijn ambitieus.
Tegelijkertijd bieden de komende jaren ook kansen om hier gezamenlijk mee aan de slag
te gaan. Stimulering van de hybride warmtepomp is een belangrijke maatregel om voor
2030 deze aanvullende CO2-reductie te behalen en om de huidige hoge energieprijzen voor veel huishoudens te
mitigeren. In deze brief heb ik u geïnformeerd over het aanvullend beleid dat is ontwikkeld
om deze opschaling mogelijk te maken. Ik zal uw Kamer blijven informeren over de verdere
keuzes in de uitwerking van de voorgestelde normering.

De Minister voor Klimaat en Energie, R.A.A. Jetten