Brief regering : Verbeteringen herstelproces na herijking aanpak hersteloperatie kinderopvangtoeslag

Nr. 1026
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 juni 2022

Met deze brief informeert het kabinet de Tweede Kamer over de uitkomsten van de uitvoerings-
en haalbaarheidstoetsen met betrekking tot de herijking van de hersteloperatie toeslagen.
Eerdere informatievoorziening over de herijking heeft u gekregen in de kamerbrieven
van 9 september 20211 en 3 december 20212. Daarin heeft het kabinet de Kamer geïnformeerd over de aanpak van de herijking,
over de uitkomsten van het ouderonderzoek en de oplossingsrichtingen die mede aan
de hand daarvan zijn geïdentificeerd. Inmiddels zijn deze oplossingsrichtingen verder
uitgewerkt en hebben de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Uitvoeringsorganisatie
Herstel Toeslagen (UHT) uitvoerings- en haalbaarheidstoetsen verricht. In deze brief
gaat het kabinet verder in op de uitkomsten van de toetsen voor de verbeteringen.

In het najaar van 2021 zijn in de herijking tientallen potentiële oplossingen geïdentificeerd
om het herstelproces te verbeteren. Onderdeel van dit proces was een uitgebreid en
representatief onderzoek onder meer dan duizend (mogelijk) gedupeerde ouders. Het
kabinet heeft in de kamerbrief van 3 december aangegeven dat alle aangedragen oplossingen
serieus overwogen zijn, waaronder fundamentele aanpassingen aan het herstelproces.
Helaas zijn de fundamentele alternatieven na zorgvuldige overweging door het kabinet
onverstandig geacht. Het kost tijd om goed uit te zoeken wat er is gebeurd in de individuele
situatie van de ouder en waar een ouder recht op heeft, en geen van de overwogen alternatieven
zou daar iets aan veranderen. Het kabinet had gehoopt op een aanpassing die het herstelproces
wel fundamenteel beter of sneller maakt, maar die is niet gevonden. De afwegingen
hiervoor heeft het kabinet in de brief van 3 december met de Kamer gedeeld. In deze
brief heeft het kabinet ook aangegeven daarom in te zetten op het verbeteren van het
huidige herstelproces.

In het voorjaar van 2022 hebben UHT en de VNG de voorgestelde verbeteringen uitgewerkt
en getoetst op haalbaarheid en uitvoerbaarheid. Daarbij zijn individuele ouders, groepen
ouders, het ouderpanel en experts op gebied van ouderbeleving regelmatig om input
gevraagd. Uit de uitvoeringstoetsen blijkt dat veel van de in de kamerbrief van 3 december
voorgestelde verbeteringen haalbaar zijn. Deze verbeteringen maken het proces persoonlijker
en meer toegespitst op de behoeften van gedupeerde ouders. Helaas blijkt een aantal
randvoorwaarden van de VNG niet haalbaar, waardoor het voor gemeenten niet haalbaar
is om een grote stap naar voren te zetten. De verbeteringen die wel haalbaar zijn,
worden vanzelfsprekend geïmplementeerd. Voor sommige verbeteringen is de implementatie
al gestart.

Het kabinet zal met ouders en betrokken organisaties continu blijven zoeken naar manieren
om het herstelproces te verbeteren en te versnellen. Daarin nemen we ook de suggestie
van het ouderpanel mee om meer ruimte te geven aan PZB’ers. Het kabinet koppelt hierover
ook terug aan de Kamer3. Verder willen veel ouders graag weten wanneer zij aan de beurt zijn voor beoordeling.
Op basis van de besluitvorming over de herijking, de geplande opschaling en de voorjaarsbesluitvorming
over de beschikbare financiële middelen daarvoor maakt UHT een planning voor beoordelingen
voor de tweede helft van 2022 en verder, om ouders beter inzicht te geven in wanneer
zij aan de beurt zijn. Daarnaast onderzoekt UHT ook hoe de communicatie en ondersteuning
tot het moment dat ouders gekoppeld worden aan hun PZB’er verbeterd kan worden.

Deze brief beschrijft de haalbare verbeteringen aan het herstelproces aan de hand
van drie hoofdstukken: 1) de verbeteringen aan het herstelproces op basis van de behoeften
van ouders; 2) de invoering van de verbeteringen per oudergroep; 3) de implicaties
voor organisatie en budget. In bijlage 1 is het volledige overzicht van alle verbeteringen
opgenomen, inclusief per verbetering de uitkomst van de uitvoeringstoets. In bijlage
2 is de volledige set van uitvoeringstoetsen opgenomen.

1. Verbeteringen aan het herstelproces o.b.v. behoeftes van ouders

Met de verbeteringen uit deze brief wil het kabinet het herstelproces beter laten
aansluiten op de behoeften van ouders zoals gebleken uit het ouderonderzoek uit het
najaar van 2021. De belangrijkste behoeftes van ouders waren

– Meer en eerder persoonlijk contact;

– Intensievere begeleiding;

– Meer aandacht voor emotioneel herstel;

– Heldere verwachtingen over het proces;

– Versnelling van het herstelproces.

In deze paragraaf wordt voor ieder van deze behoeften van ouders toegelicht hoe de
haalbare verbeteringen hieraan tegemoetkomen. Daarna wordt toegelicht welke verbeteringen
niet haalbaar zijn en welke verbeteringen (nog) niet getoetst zijn.

Meer en eerder persoonlijk contact

Ouders hebben behoefte aan meer menselijkheid, erkenning en verbinding in het herstelproces.
Ouders voelen zich nu regelmatig een nummer in het herstelproces. Ze voelen zich niet
voldoende gezien en erkend in hun persoonlijke situatie, en ze hebben behoefte aan
menselijk contact met empathie. De volgende verbeteringen dragen bij aan deze behoefte.

– Ouders kunnen meerdere gesprekken voeren over de uitslag van de eerste toets. Zij
krijgen daarin uitgebreid toelichting op de uitslag en nemen met UHT (mogelijke) vervolgstappen
door. Dit biedt de ouders meer momenten en meer tijd om de mogelijk emotionele uitslag
te verwerken, de informatie tot zich te nemen en vervolgvragen te stellen.

– Gedupeerde ouders kunnen in gesprek gaan met UHT en de gemeente als ze de uitslag
van de eerste toets ontvangen of aan de beurt zijn voor de integrale beoordeling.
Zij kunnen zich daarin, indien gewenst, bij laten staan door een gezinslid, lotgenoot
en/of advocaat. In dit driegesprek kan de ouder zijn/haar persoonlijke verhaal kwijt.
UHT en de gemeente kunnen daarop persoonlijk excuses maken, erkenning geven, het vervolgtraject
bespreken en de behoeften van de ouder in kaart brengen op het gebied van brede ondersteuning.
Ook kan men in dit driegesprek ingaan op de mogelijke wens van de ouder om (onderdelen
van) zijn/haar dossier op te vragen.

– Met ouders die de eerste toets hebben gehad maar voor wie het eerstvolgende contactmoment
nog verder weg is dan drie maanden, nemen we contact op. We vragen de ouder hoe het
gaat, geven aan waar die zit in het herstelproces, bepalen of de ouder behoefte heeft
aan persoonlijke ondersteuning vanuit de gemeente en beantwoorden eventuele openstaande
vragen van ouders.

– Via de lotgenotenlijn kunnen gedupeerde ouders en gemeenten in contact komen met ervaringsdeskundige
ouders. Ouders kunnen hun verhaal delen en worden, als zij dat willen, doorverwezen
naar organisaties die hen verder kunnen helpen. Dit levert een bijdrage aan het persoonlijke
en emotionele herstelproces van gedupeerde ouders.

– Met nieuwe aanvragers gaan we in gesprek over hun situatie. Als hieruit blijkt dat
de burger beter geholpen is aan een ander loket, verwijzen we hem/haar naar de juiste
plek. Als de burger bij ons aan het juiste loket is, informeren we haar/hem direct
over het vervolgproces, zodat hij/zij goed weet wat hem/haar te wachten staat.

Intensievere begeleiding

Ouders hebben aangegeven dat zij behoefte hebben aan bredere hulp dan alleen financieel
herstel. De volgende verbeteringen dragen bij aan deze behoefte.

– Gemeenten gaan ouders meer persoonlijke ondersteuning bieden bij hun herstel. Op dit
moment geven gemeenten al brede ondersteuning op vijf leefgebieden. Daarbovenop gaan
zij ouders indien gewenst extra helpen met het doorlopen van het herstelproces, zoals
het doornemen van brieven van UHT en SBN, en het bespreken van de impact hiervan op
hun situatie. Gemeenten staan hierbij naast de ouder. Sommige gemeenten bieden deze
ondersteuning al en we ervaren dat veel ouders deze als een toegevoegde waarde zien.

– Ouders voor wie de bestaande landelijke en gemeentelijke ondersteuning ontoereikend
blijkt omdat zij meerdere ernstige problemen hebben, krijgen de mogelijkheid tot een
speciaal maatwerktraject met hulp van een integrale casemanager. Het Ministerie van
Financiën heeft de aanbesteding hiervoor afgerond en voor de eerste gezinnen worden
al ondersteund met maatwerktrajecten. Het Instituut Publieke Waarden (IPW) biedt deze
hulp aan de hand van de Doorbraakmethode4.

Meer aandacht voor emotioneel herstel

Ouders hebben vaak emotionele schade ondervonden. Ouders voelen zich nog steeds geregeld
gestrest, machteloos, verdrietig en boos. De volgende verbeteringen dragen bij aan
meer aandacht voor emotioneel herstel.

– De manier waarop de verbeteringen op het herstelproces uitgevoerd worden is van belang
voor de mate waarin ze bijdragen aan emotioneel herstel van ouders en kinderen. Het
perspectief van ouders en jongeren is leidend voor de manier waarop oplossingen uitgevoerd
zullen worden. Het gaat met name om oplossingen zoals het driegesprek, de inzet van
integraal casemanagers of de proef met de vaststellingsovereenkomst.

– Het programma emotioneel herstel bij het Ministerie van Financiën faciliteert ouders
en jongeren bij het opzetten van initiatieven op lokaal, regionaal en landelijk niveau.
De ideeën die in de herijking zijn meegegeven voor collectief emotioneel herstel (bijvoorbeeld,
een lotgenotencafé, monument, documentaire, toneelstuk, etc.) worden met en door ouders
en jongeren verder ontwikkeld. Het faciliteren bevat o.a. het delen van expertise,
het leggen van benodigde contacten en het financieren van initiatieven.

– Er is al een start gemaakt met de lotgenotenlijn en de inzet van ervaringsdeskundige
ouders. Dit wordt verder uitgewerkt met ouders en jongeren.

– Veel ouders hebben aangegeven niet tevreden te zijn met de dienstverlening vanuit
de overheid voor hun herstel. De overheid gaat hier beter naar luisteren en bepalen
hoe we dit kunnen verbeteren. Vanaf het derde kwartaal 2022 zullen er maandelijkse
sessies worden georganiseerd met in ieder geval UHT waarin met ouders wordt gesproken
om meer inzicht en gevoel te krijgen voor de persoonlijke situatie en om vanuit UHT
anders en beter te kunnen communiceren en handelen.

– De interactie met de verschillende oudergroepen en individuele ouders wordt geïntensiveerd,
zodat we alle verschillende perspectieven van ouders structureel meenemen in het verder
verbeteren van de hersteloperatie.

– Voor de zomer wordt gestart met diverse bijeenkomsten met ouders en jongeren om aanbevelingen
in het rapport «Gelijkwaardig Herstel» en «Leven op de rit» uit te werken en de aanvullende
behoeften van jongeren in kaart te brengen.

Heldere verwachtingen over het proces

Veel ouders geven aan dat het proces dat ze doorlopen voor hen niet duidelijk is.
Het is niet altijd duidelijk waar ze staan in het proces, wat ze moeten doen, bij
wie ze moeten zijn en hoe lang ze moeten wachten. Dit leidt tot onzekerheid en frustreert
hen. De volgende verbeteringen dragen eraan bij om dit te voorkomen en de informatievoorziening
te verbeteren.

– Ouders ontvangen op verschillende momenten in het herstelproces een fysiek informatiepakket
toegespitst op hun huidige situatie. Hiermee wordt voorzien in de vraag van de ouders
om meer en duidelijkere informatie te krijgen over het herstelproces, de verschillende
vormen van ondersteuning en wat zij in hun specifieke situatie van het herstelproces
mogen verwachten.

– Voor ouders is inzicht in de status van hun proces en dossier belangrijk. Er wordt
onderzoek gedaan naar het ontwikkelen van een digitale omgeving (ouderportaal) voor
ouders om hun persoonlijke informatie over het herstelproces inzichtelijk te maken.

Versnelling van het herstelproces, helaas alleen voor specifieke oudergroepen

Ouders willen een zo snel mogelijk herstelproces. Onderstaande verbeteringen zullen
het proces voor sommige ouders kunnen versnellen, zonder dat het ten koste gaat van
de zorgvuldigheid.

– Gemeenten krijgen de mogelijkheid ouders in schrijnende situaties voorrang te geven
bij UHT. Dit gaat om situaties waarin de Catshuisregeling, de compensatie of de schuldenaanpak
het verschil kunnen maken bij het oplossen van acute problemen of bij het voorkomen
van ernstigere situaties.

– Burgers waarbij duidelijk is dat ze niet gedupeerd zijn en daarmee geen recht hebben
op compensatie wordt sneller duidelijkheid geboden door middel van een versneld beoordelingsproces,
of waar mogelijk direct na de eerste toets.

– Met ouders voor wie de compensatie zeer waarschijnlijk niet hoger zal zijn dan € 30.000
neemt UHT proactief contact op om het verhaal van de ouder te horen en te bespreken
of ze tevreden zijn met het financieel herstel. Op basis daarvan geeft UHT informatie
aan de ouder over de opties voor de ouder voor het vervolgproces en de consequenties
ervan. De gedupeerde ouder kan vervolgens besluiten zich af te melden voor een integrale
beoordeling.

Er zijn drie verbeteringen die in de oorspronkelijke vorm niet uitvoerbaar zijn gebleken.
Voor twee van deze verbeteringen zijn andere procesverbeteringen uitgewerkt die zoveel
mogelijk invulling geven aan de doelen van de oorspronkelijke verbeteringen:

– Het verstevigen van de brede en persoonlijke ondersteuning vanuit gemeenten is in
plaats gekomen voor de rol van aanspreekpunt bij gemeenten. In de oorspronkelijke
vorm zouden ouders bij de gemeente terecht kunnen voor al hun vragen over financieel
herstel, inclusief wanneer een ouder aan de beurt is voor de volgende stap in het
proces, vooral de integrale beoordeling. UHT heeft geen beschikking over een gedetailleerde
planning op het niveau van individuele ouders. Het delen van deze informatie met gemeenten
is daarom niet mogelijk, waardoor gemeenten vragen van ouders hierover vanzelfsprekend
niet kunnen beantwoorden. De rol van aanspreekpunt bij de gemeente is oorspronkelijk
onder andere voorgesteld omdat ouders behoefte hebben aan een luisterend oor waar
zij terecht kunnen voor vragen en zorgen, aan iemand die hen ondersteunt bij het doorlopen
van het herstelproces en om ouders inzicht te geven in het verloop van het traject
bij UHT. Door versteviging van persoonlijke ondersteuning vanuit gemeenten worden
deze doelen gedeeltelijk gerealiseerd. De informatie waar UHT wel over beschikt –
zoals aanmelddatum en of de ouder wel of niet gedupeerd is – kan gedeeld worden met
gemeenten ter versterking van hun rol in brede en persoonlijke ondersteuning.

– Het blijkt niet mogelijk om via een geoptimaliseerde eerste toets alle aanvragers
een definitieve uitkomst over hun gedupeerdheid te geven; bij sommige ouders wordt
in de eerste toets geen aanleiding gevonden om hen als gedupeerde aan te wijzen, maar
werd na integrale beoordeling toch gedupeerdheid vastgesteld. Voor andere aanvragers,
waarbij duidelijk is dat zij niet gedupeerd zijn (bijvoorbeeld omdat ze geen kinderen
hebben of nooit KOT hebben aangevraagd), zal UHT een verkorte integrale beoordeling
uitvoeren of waar mogelijk direct na de eerste toets duidelijkheid bieden.

– Het koppelen van PZB’ers en gemeenten is niet uitvoerbaar. Hiermee wordt beoogd om
de operationele samenwerking tussen UHT en gemeenten te verbeteren. De koppeling leidt
tot individuele wachtrijen per koppel van gemeente en PZB’er; een onwenselijke situatie,
omdat sommige ouders dan juist langer moeten wachten, terwijl oorspronkelijk het doel
was om ouders efficiënter te helpen. Ook is de verbetering technisch niet op korte
termijn te realiseren. Gemeenten krijgen wel toegang tot een gemeentedesk bij UHT,
zodat het contact tussen UHT en gemeenten laagdrempeliger wordt.

Een aantal van de geïdentificeerde verbeteringen zijn (nog) niet getoetst op uitvoerbaarheid.
Het gaat daarbij om:

– Verbeteringen die zijn meegenomen in één van de andere voorstellen (bijvoorbeeld communicatie
over verwachtingen CWS, wat is meegenomen in de informatiepakketten en het betrekken
van schade-experts, wat is meegenomen in de praktijkproef met een vaststellingsovereenkomst).

– Verbeteringen die al in gang zijn gezet (bijvoorbeeld collectief emotioneel herstel
en maatwerkaanpak met een integrale case manager voor ouders met meerdere ernstige
problemen).

– Verbeteringen waar nog verdere uitwerking voor nodig is (bijvoorbeeld de proef met
een vaststellingsovereenkomst en een digitale omgeving/portaal voor ouders).

Voor de vaststellingsovereenkomst en het ontwikkelen van een digitale omgeving voor
ouders wordt hieronder toegelicht wat de status is.

– Vaststellingsovereenkomst (vso): ouders hebben de vso vaak als voorkeursoptie genoemd,
omdat de ouder hiermee meer regie krijgt over het proces. De planning is om aan het
begin van de zomer van 2022 te starten met een praktijkproef met een kleine groep
van gedupeerden die eerder hebben aangegeven graag tot een vso te komen. Een gedupeerde
ouder doet dan een voorstel voor een compensatiebedrag. Uit deze proef moet blijken
of een vso voor sommige ouders inderdaad een goede uitkomst kan zijn en, zo ja, voor
welke groepen ouders. Daarbij moet goed oog worden gehouden op de rechtsgelijkheid
van gedupeerden en de verschillen die mogelijk tussen het reguliere herstelproces
en de vso-route kunnen bestaan. Bovendien moet de vso-route uitvoerbaar zijn, om te
zorgen dat we de verwachtingen van ouders hierover waar kunnen maken in de uitvoering.

– Portaal voor ouders: veel ouders hebben behoefte aan informatie en overzicht, bijvoorbeeld
over hun status in het herstelproces. Daarom wordt in samenwerking met externe partijen
onderzoek gedaan naar een online ouderportaal voor ouders waarin persoonlijke informatie
over het herstelproces voor ouders inzichtelijk is. Na het zomerreces wordt u geïnformeerd
over de stand van zaken.

2. Invoering van de verbeteringen per oudergroep

In het vorige hoofdstuk is uiteengezet welke verbeteringen aangebracht worden in het
herstelproces. Dit hoofdstuk gaat nader in op de invoering van die verbeteringen per
oudergroep.

Zoals ook beschreven in de 10e Voortgangsrapportage5, is voor een deel van de verbeteringen de implementatie en uitvoering gestart. UHT
is gestart met het versneld afronden van het herstelproces voor aangemelde burgers
die duidelijk niet gedupeerd zijn, bijvoorbeeld burgers zonder kinderen of burgers
die geen kinderopvangtoeslag aangevraagd hebben. Ook is UHT gestart met het benaderen
van gedupeerden als er met grote zekerheid kan worden vastgesteld dat hun compensatie
niet boven de € 30.000 gaat uitkomen. Uitkomst van dit contact kan zijn dat een ouder
zich afmeldt voor de integrale beoordeling. Er is een proef gestart met maatwerkondersteuning
aan ongeveer tien gezinnen waar meerdere ernstige problemen spelen en de reguliere
hulpverlening is vastgelopen. Ten slotte is ook de lotgenotenlijn gestart, waar gedupeerde
ouders in contact kunnen komen met ervaringsdeskundige ouders.

Ook de andere haalbare verbeteringen kunnen op korte termijn geïmplementeerd worden.
We verwachten dat de implementatie van deze overige verbeteringen in het derde kwartaal
van dit jaar kan starten. In deze fase worden ouders betrokken om definitief vorm
te geven aan de verbeteringen met ondersteuning van experts op het gebied van ouderbeleving.
Daarbij moet benadrukt worden dat het starten met deze verbeteringen niet betekent
dat ze meteen voor alle ouders en in alle gemeenten uitgevoerd worden. Er wordt gewerkt
aan opschaling om deze verbeteringen zo snel mogelijk aan te bieden, terwijl het bestaande
proces door blijft lopen, zoals het uitvoeren van integrale beoordelingen.

Verbeteringen voor alle ouders, zowel zij die zich nieuw aanmelden als zij die al
een deel van het proces hebben doorlopen (ter indicatie: eind maart 2022 in totaal
53.800 melders)

– UHT en gemeenten gaan ouders actief informeren over de verstevigde ondersteuning die
gemeenten hen kunnen bieden.

– Voor ouders met meerdere ernstige problemen die vastlopen in de bestaande hulptrajecten
wordt een speciaal maatwerktraject ingezet. De hulp aan de eerste groep van ongeveer
10 gezinnen is gestart.

– Ouders ontvangen een informatiepakket.

– Ouders kunnen gebruikmaken van de lotgenotenlijn waar ze in contact kunnen komen met
ervaringsdeskundige ouders.

Verbeteringen voor burgers die zich nieuw aanmelden of voor wie eerste toets nog loopt.
(ter indicatie: circa 700–1.000 nieuwe aanmelders/maand6, eind maart circa 5.600 af te ronden eerste toetsen)

– Met ouders die zich nieuw aanmelden wordt een uitgebreider aanmeldgesprek gevoerd.

– Na de eerste toets worden er met ouders die daar behoefte aan hebben meerdere gesprekken
gevoerd om de uitslag van de eerste toets toe te lichten en de (mogelijke) vervolgstappen
door te nemen.

Verbeteringen voor ouders die in aanmerking komen voor de Catshuisregeling en wachten
op een integrale beoordeling (ter indicatie: circa 14.500 burgers eind maart 2022)

– Tot en met eind maart 2022 hebben circa 1.500 gedupeerde ouders vrijwillig afgezien
van verdere beoordeling. Zij laten zelf of naar aanleiding van gesprekken die UHT
met ouders heeft gevoerd weten geen integrale beoordeling te willen. Op dit moment
is er nog een groep van circa 3.300 ouders geïdentificeerd waarvoor met grote zekerheid
kan worden aangenomen dat hun uiteindelijke financiële compensatie niet

– hoger uitkomt dan € 30.000. Daarnaast wordt verwacht dat er op korte termijn nog zo'n
1.700 ouders kunnen worden geïdentificeerd bij wie de compensatie naar verwachting
niet hoger uit zal komen dan € 30.000.

– Met ouders die de uitslag van de eerste toets hebben ontvangen maar langer dan drie
maanden moet wachten op de start van de integrale beoordeling, wordt contact opgenomen
om te vragen hoe het gaat, te toetsen of er behoefte is aan brede ondersteuning en
de gelegenheid te geven om vragen te stellen.

– UHT en gemeenten gaan driegesprekken voeren met ouders die aan de beurt zijn voor
integrale beoordeling en een beperkt aantal ouders waarbij het herstelproces niet
goed verloopt. Deze gesprekken zijn tijdsintensief, omdat ze zorgvuldige voorbereiding
vereisen van de hulpverlener vanuit de gemeente en de PZB’er die het gesprek namens
UHT voeren. Omdat het om een grote groep ouders gaat, kunnen UHT en gemeenten niet
direct driegesprekken plannen en voeren met alle gedupeerde ouders die wachten op
de integrale beoordeling. Er komen twee groepen ouders in aanmerking voor een driegesprek:
1) ouders die aan de beurt zijn voor een integrale beoordeling; 2) zwaar gedupeerden
waarvoor UHT of de gemeente aangeven dat het herstelproces en de ondersteuning bij
hen niet goed verloopt, bijvoorbeeld na contact van gemeente of Serviceteam van UHT
met de burger. Voor de ouders in deze tweede categorie is het driegesprek een middel
om hen de juiste hulp te bieden. Daarom wordt er voor deze ouders niet gewacht tot
de start van de integrale beoordeling. Ouders kunnen natuurlijk te allen tijde terecht
bij het Serviceteam van UHT voor een gesprek.

Verbeteringen voor burgers die op basis van de eerste toets niet in aanmerking komen
voor de Catshuisregeling en wachten op een integrale beoordeling (ter indicatie: circa
19.500 ouders eind maart 2022)

– Tot en met eind maart 2022 hebben circa 2.300 burgers die niet in aanmerking komen
voor de Catshuisregeling zich vrijwillig afgemeld voor verdere beoordeling. UHT gaat
door met het identificeren van groepen burgers waarvan duidelijk is dat zij niet behoren
tot de doelgroep van de hersteloperatie. Ook gaat UHT verkorte beoordelingsprocessen
inrichten, waarmee het proces voor deze groepen versneld kan worden afgerond. Hiermee
hoeven ouders die daadwerkelijk gedupeerd zijn minder lang te wachten op een integrale
beoordeling.

3. Implicaties voor organisatie en budget

De impact op gemeenten: een verstevigde rol in het herstelproces

Gemeenten gaan hun rol in de persoonlijke ondersteuning bij herstel verstevigen. Het
is niet haalbaar dat gemeenten de rol van eerste aanspreekpunt op zich nemen waarbij
gedupeerden bij de gemeente terecht kunnen voor statusinformatie over hun financiële
herstelproces. Het leveren van deze statusinformatie is helaas niet mogelijk, omdat
deze informatie niet beschikbaar is bij UHT.

Het Rijk en de VNG hebben de overige randvoorwaarden van de VNG meegenomen in de uitvoeringstoetsen
en hebben geconcludeerd dat de herijkte aanpak grotendeels voldoet aan deze overige
randvoorwaarden van de VNG. Voor de randvoorwaarde van de VNG waar niet aan wordt
voldaan, het koppelen van PZB’ers aan gemeenten, hebben UHT en de VNG een andere invulling
gevonden in de vorm van een gemeentedesk bij UHT zodat het oorspronkelijk doel hiervan
alsnog wordt bereikt, namelijk versterking van operationele samenwerking tussen UHT
en gemeenten. Dit geeft invulling aan de toezegging aan het lid Inge van Dijk7.

De impact op UHT

De verbeteringen leiden in eerste instantie tot meer en persoonlijk contact en zo
tot betere dienstverlening aan de ouder door UHT. Het goed inrichten en vervolgens
uitvoeren van de verbeteringen vraagt om zorgvuldigheid en daarmee extra inzet van
UHT. Deze inzet betreft niet alleen medewerkers die contact met de ouders hebben,
maar het gelijktijdig implementeren van meerdere verbeteringen vraagt ook meer van
de medewerkers die de veranderingen intern vorm moeten geven, zoals het werven van
personeel, het inrichten van nieuwe processen, het opleiden van medewerkers, het maken
van ICT-aanpassingen, en het opstellen van interne communicatie.

Budgettaire implicaties

Ten behoeve van de voorjaarsbesluitvorming zijn de budgettaire consequenties van de
verbeteringen aan de hersteloperatie ingeschat. Deze worden geraamd op € 85 mln. De
resultaten van de voorjaarsbesluitvorming zijn aan beide Kamers aangeboden in de vorm
van de eerste suppletoire begroting van het Ministerie van Financiën en de Voorjaarsnota
2022. Na goedkeuring door beide Kamers en inwerkingtreding van de eerste suppletoire
begrotingswet kunnen de herijkingsmiddelen worden aangewend.

Zoals in deze brief beschreven, is door middel van uitvoeringstoetsen een duidelijk
beeld verkregen van de werkzaamheden die voortkomen uit de herijking en bijbehorende
verbeteringen aan de hersteloperatie. Hierbij is ook gekeken naar de verwachte budgettaire
consequenties van de aanvullende werkzaamheden. Het beeld dat daaruit lijkt te ontstaan,
is dat de herijking zowel budgettaire meevallers als budgettaire tegenvallers tot
gevolg heeft ten opzichte van de ramingen uit de voorjaarsbesluitvorming. Omdat dit
schattingen betreffen van de te verwachten kosten, gaat het kabinet vooralsnog uit
van het budgettaire kader zoals in de voorjaarsbesluitvorming opgenomen. Mochten de
ervaringscijfers over 2022 sterk afwijken van dit kader, dan wordt dat meegenomen
als onderdeel van de reguliere budgettaire cyclus.

4. Afsluitend

De haalbaarheids- en uitvoeringstoetsen zijn afgerond en de implementatie van de verbeteringen
gaat van start. De verbeteringen die worden aangebracht in het herstelproces zullen
daarmee onderdeel worden van de reguliere uitvoering van gemeenten, UHT en anderen.
Het kabinet zal u via voortgangsrapportages periodiek blijven inlichten.

Het kabinet bedankt alle ouders, de VNG en alle organisatie voor de constructieve
samenwerking in de afgelopen periode op het uitvoeren van de herijking.

In het kader van de actieve openbaarmaking zal ik u de onderliggende stukken bij deze
brief zo spoedig mogelijk doen toekomen.

De Staatssecretaris van Financiën,
A. de Vries

Bijlage 1 – beschrijving verbeteringen

Verbetering

Beschrijving verbetering zoals getoetst in uitvoeringstoets

Uitkomst uitvoeringstoets

Te implementeren verbetering

Verbeterd aanmeldgesprek

In het eerste telefonische gesprek stelt het Serviceteam op basis van enkele korte
vragen vast of een burger aan het juiste loket is. Indien niet het juiste loket: Serviceteam-medewerker
verwijst door naar het juiste loket. Indien wel juist loket registreert Servicemedewerker
de burger en licht het vervolgproces toe

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

Volledig uitsluitsel na eerste toets

Optimaliseren van de eerste toets zodat voor alle burgers een duidelijke «ja» of «nee»
volgt uit de eerste toets – zonder dat de eerste toets feitelijk een integrale beoordeling
wordt

Niet uitvoerbaar in oorspronkelijke vorm

UHT gaat verkorte beoordelingsprocessen inrichten en waar mogelijk direct na de eerste
toets uitsluitsel geven

Uitslagfase na eerste toets

Het telefoongesprek waarin ouders de uitslag van de eerste toets te krijgen is een
emotioneel beladen moment waarin ouders informatie ontvangen en heel veel moeten verwerken.
Om meer ruimte te geven aan de ouder en de ouder meer tijd te gunnen om de informatie
te verwerken en vervolgvragen te stellen, wordt er meer tijd genomen voor het uitslaggesprek
en wordt de mogelijkheid geboden om, indien nodig, meerdere gesprekken te voeren met
de ouder om de uitslag van de eerste toets uitgebreid toe te lichten, de (mogelijke)
vervolgstappen door te nemen en op te halen of aanvullende ondersteuning (vanuit gemeenten)
nodig is

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

Afsluiten bij geen gedupeerdheid

Deze oplossing houdt in dat we de burgers die niet gedupeerd zijn (gegronde reden,
bijvoorbeeld geen kind/geen KOT, inkomenswijzing, minder uren, geen werk of opleiding)
informeren over de uitkomst van de eerste toets in het uitslaggesprek, waarin de medewerker
ook uitgebreid toelicht waarom de burger niet gedupeerd is. Deze burger ontvangt na
het uitslaggesprek een afwijzende beschikking voor de Catshuisregeling (30k) en wordt
vervolgens versneld integraal beoordeeld (VIB) en ontvangt een afwijzende beschikking.
Beroep en bezwaar blijft mogelijk

Uitvoerbaar, al in gang gezet

Conform getoetste verbetering

Afsluiten bij 30k

Wanneer UHT in de eerste toets gedupeerdheid vaststelt bij een ouder, en op basis
van data-analyse blijkt dat met grote waarschijnlijkheid het financieel herstel niet
meer dan € 30.000,- wordt, bespreekt UHT dit met de ouder in het telefonische uitslaggesprek
of dit voor de ouder aanleiding is af te zien van een verdere integrale beoordeling.
Ouder hoeft niet meteen te beslissen en kan binnen een bepaalde termijn terugkomen
op de beslissing

Uitvoerbaar, al in gang gezet

Conform getoetste verbetering

Informatiepakketten

De burger ontvangt fysieke informatiepakketten op meerdere relevante momenten gedurende
het herstelproces

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

Driegesprek

Op verschillende momenten in het proces krijgt de gedupeerde een aanbod voor een mogelijk
driegesprek:

1. Na de eerste toets (driegesprek met UHT en gemeenten, of afrondend gesprek met
UHT -) en/of

2. Bij toekenning PZB’er (bij start IB) en/of

3. Na IB (met PZB’er)

Uitgangspunt is om één driegesprek te organiseren per ouder. Iedereen die na de eerste
toets is aangemerkt als gedupeerde krijgt in het uitslaggesprek een aanbod voor een
vervolggesprek: een afrondend gesprek met UHT, of een driegesprek met UHT en de gemeente.
De ouder mag altijd iemand meenemen, bijvoorbeeld iemand die de gedupeerde bijstaat
of een gezinslid. Mogelijke doelen van het gesprek: de gedupeerde zijn/haar verhaal
laten doen, persoonlijke erkenning voor de gedupeerde, uitleg geven aan de gedupeerde
over wat er in zijn/haar geval precies is gebeurd (duiding, alleen volledig mogelijk
na afronding IB) en waarom dit niet nog een keer zal gaan gebeuren, excuses aanbieden
vanuit het Rijk, behoefte aan hulp van de gedupeerde peilen, input voor IB, helderheid
t.a.v. proces creëren (zoals IB en CWS) en afspraken maken over vervolgstappen

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

Aanspreekpunt bij gemeente

Ouders krijgen het aanbod om een aanspreekpunt toegewezen te krijgen door de gemeente.
Deze persoon fungeert als het eerste aanspreekpunt voor alle vragen en zorgen die
niet sec relevant zijn voor de opbouw van het financieel dossier maar betrekking hebben
op de brede ondersteuning binnen de vijf leefgebieden. Het aanspreekpunt is voor de
ouder bereikbaar, helpt met voorbereiding driegesprek(ken), is aanwezig bij het driegesprek
met UHT, ondersteunt bij het doorlopen van het hersteltraject, en is de linking pin
met andere partijen in het ondersteuningsaanbod. Het aanspreekpunt biedt een luisterend
oor voor het verhaal van de ouder.

Niet uitvoerbaar in oorspronkelijke vorm

Gemeenten bieden persoonlijke ondersteuning bij het herstelproces, en staan daarbij
naast de ouder

Urgentiebepaling financieel herstel

Ouders die acute problemen hebben kunnen net als nu voorrang krijgen in het proces
van financieel herstel; gemeenten krijgen ook de mogelijkheid om UHT te vragen ouders
voorrang te geven, en nu ook op voorspraak van gemeenten. Bij voorrang moeten de status
«gedupeerd», de compensatie en de schuldenaanpak het verschil maken om de acute problemen
op te lossen of voorkomen dat ouders in een ernstige situatie terechtkomen.

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

Inzetten ervaringsdeskundige

We zetten gedupeerden als ervaringsdeskundigen in voor het bieden van ondersteuning
aan andere gedupeerden, zowel in het proces bij gemeenten als bij UHT. Met het inzetten
van ervaringsdeskundigen kunnen ouders die zich niet durven/willen melden mogelijk
over de streep worden getrokken en/of wordt voorkomen dat ouders uit het proces vallen
en worden zij bijgestaan waar en indien gewenst

Uitvoerbaar, al in gang gezet

Conform getoetste verbetering

Communicatie verwachtingen CWS

We communiceren duidelijk dat dat ouders de schade in juridische zin aannemelijk moeten
maken bij de CWS en dat dit proces daarmee een ander karakter heeft dan de integrale
beoordeling. We communiceren dit zowel op «macro» (bijvoorbeeld website, sociale media)
als op «micro» niveau (in gesprekken met individuele ouders).

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

Schade-experts betrekken bij CWS

Ouders kunnen op dit moment gebruik maken van sociale advocatuur via de rechtsbijstandregeling.
Echter zijn deze advocaten vaak geen experts op het gebied van schade. Dit maakt het
indienen van verzoeken bij de CWS soms complex. We kunnen daarom de mogelijkheid onderzoeken
om schade-experts in te schakelen bij CWS-verzoeken

Niet getoetst, wordt meegenomen in praktijkproef VSO

Niet van toepassing

Vaststellings-overeenkomst

Een gedupeerde ouder krijgt individueel de mogelijkheid om een voorstel op te stellen
voor een compensatiebedrag, inclusief werkelijke schade. Als de gedupeerde en de overheid
overeenstemming bereiken, tekenen ze na in achtneming van een bedenktermijn een VSO.

Niet getoetst, proef wordt nog opgestart

Nog te bepalen

Collectief Emotioneel Herstel

Inrichten van een organisatie die zich focust op initiatieven voor collectief emotioneel
herstel, zoals een documentaire/boek over ervaringen, een beeld of monument, landelijke
campagne, etc.

Al in gang gezet

Conform voorgestelde verbetering

Maatwerkaanpak voor ouders met ernstige multiproblematiek

Voor ouders die te maken hebben met meerdere ernstige problemen (multi-problematiek)
en die vastlopen in de bestaande hulptrajecten, wordt er een speciaal maatwerktraject
opgezet wat als doel heeft om een doorbraak in de huidige situatie te realiseren.

Al in gang gezet

Conform voorgestelde verbetering

Gemeentedesk bij UHT

UHT richt een team in van Servicemedewerkers die specifiek gericht zijn op het beantwoorden
van vragen van medewerkers van gemeenten die gedupeerden bijstaan

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering

PZB’er koppelen aan gemeente

PZB’ers worden gekoppeld aan gemeenten of regio’s en werken samen met de hulpverleners
uit die regio aan het herstel van ouders woonachtig in de regio

Niet uitvoerbaar in koppeling per gemeente

UHT heeft multidisci-plinaire teams ingezet op verschillende locaties in het land
en zet speciaal Gemeentedesk op

Gegevensdeling gemeenten

UHT deelt casusinformatie en gegevens van ouders met de gemeenten, die voor de gemeente
nodig zijn om een grotere rol te vervullen in het herstelproces

Deels uitvoerbaar

UHT deelt de bij UHT beschikbare gegevens met de gemeente

Ouderportaal

Het ouderportaal is een online omgeving waar de ouder (persoonlijke) informatie op
kan zoeken zoals persoonlijke gegevens die bekend zijn bij UHT, status gedupeerdheid,
eerder verstuurde brieven, overzicht van contactmomenten, toelichting van het proces,
etc.

Nog te bepalen

Nog te bepalen

Duidingsgesprek

In het duidingsgesprek wordt iedereen die momenteel in de wachtrij staat voor de integrale
beoordeling (na eerste toets) gebeld om de behoeften van de ouder te bespreken. Ook
wordt er toegelicht hoe het vervolgproces eruit komt te zien (in lijn met uitslaggesprek,
maar dan voor ouders die de uitslag van de eerste toets al ontvangen hebben)

Uitvoerbaar

Conform getoetste verbetering