Brief regering : Fiche: Richtlijn en verordening voor hernieuwbaar gas, aardgas en waterstof (‘Waterstof en gas decarbonisatiepakket’)

Nr. 3314
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 februari 2022

Overeenkomstig de bestaande afspraken ontvangt u hierbij 11 fiches die werden opgesteld
door de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissie voorstellen (BNC).

Fiche: Mededeling en Richtlijn milieucriminaliteit (Kamerstuk 22 112, nr. 3312)

Fiche: Verordening aanpak instrumentalisering op het gebied van migratie en asiel
(Kamerstuk 22 112, nr. 3313)

Fiche: Richtlijn en verordening voor hernieuwbaar gas, aardgas en waterstof («Waterstof
en gas decarbonisatiepakket»)

Fiche: Wijziging verordening Europees systeem van nationale en regionale rekeningen
(Kamerstuk 22 112, nr. 3315)

Fiche: Raadsaanbeveling rechtvaardige klimaattransitie (Kamerstuk 22 112, nr. 3316)

Fiche: Raadsaanbeveling Europese benadering microcredentials (Kamerstuk 22 112, nr. 3317)

Fiche: Mededeling Duurzame koolstofcycli (Kamerstuk 22 112, nr. 3318)

Fiche: Mededeling actieplan grensoverschrijdend en langeafstandspersonenvervoer per
spoor (Kamerstuk 22 112, nr. 3319)

Fiche: Mededeling EU-Kader voor Stedelijke Mobiliteit (Kamerstuk 22 112, nr. 3320)

Fiche: Verordening trans-Europese transportnetwerken (TEN-T) en mededeling verlenging
van TEN-T netwerk naar naburige derde landen (Kamerstuk 22 112, nr. 3321)

Fiche: Herziening Richtlijn Intelligente Transport Systemen (Kamerstuk 22 112, nr. 3322)

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

Fiche: Richtlijn en verordening voor hernieuwbaar gas, aardgas en waterstof («Waterstof
en gas decarbonisatiepakket»)

1. Algemene gegevens

a) Titel voorstel

RICHTLIJN VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD betreffende gemeenschappelijke regels
voor de interne markten voor hernieuwbaar gas, aardgas en waterstof (hierna «Gasrichtlijn»)

VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD betreffende de interne markten voor
hernieuwbaar gas, aardgas en waterstof (hierna «Gasverordening»)

b) Datum ontvangst Commissiedocument

15 december 2021

c) Nr. Commissiedocument

COM (2021) 803 final, 2021/0425 (COD)

COM (2021) 804 final, 2021/0424 (COD)

d) EUR-Lex

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM%3A2021%3A803%3A…

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM%3A2021%3A804%3A…

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Raad voor Regelgevingstoetsing

SWD/2021/455

f) Behandelingstraject Raad

Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie

g) Eerstverantwoordelijk ministerie

Ministerie van Economische Zaken en Klimaat

h) Rechtsbasis

Artikel 194 lid 2 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU)

i) Besluitvormingsprocedure Raad

Gekwalificeerde meerderheid

j) Rol Europees Parlement

Medebeslissing

2. Essentie voorstel

a) Inhoud voorstel

De voorstellen voor een herziening en herschikking van de Europese Gasrichtlijn en
Gasverordening maken deel uit van het Fit-for-55 pakket en zijn er daarmee (mede)
op gericht om het Europese doel van 55% broeikasgas emissiereductie in 2030 te behalen
zoals dat is vastgelegd in de Europese Klimaatwet (Verordening (EU) 2021/1119).1 In de herziene Gasverordening worden ook voorstellen gedaan voor mogelijke aanvullende
maatregelen door lidstaten onder de Verordening leveringszekerheid gas ((EU) 2017/1938)
met het oog op de leveringszekerheid van (aard)gas. De voorstellen zijn gericht op
het goed functioneren van de Europese interne markt voor aardgas, hernieuwbare- en
koolstofarme gassen en waterstof en het verkrijgen van effectieve toegang tot markten
en infrastructuur voor marktpartijen wat uiteindelijk moet bijdragen aan verduurzaming,
leveringszekerheid en betaalbaarheid. De Commissie onderscheidt vier probleemgebieden
die aanleiding geven tot een herziening van de Europese regelgeving voor gassen. Deze
probleemgebieden worden alle vier in zowel de Gasrichtlijn als de Gasverordening geadresseerd.
De Gasrichtlijn en Gasverordening zijn dan ook nauw met elkaar vervlochten en de inhoud
en beoordeling van de voorstellen wordt daarom per probleemgebied hieronder uiteengezet.

I) Waterstof infrastructuur en markten

De Commissie voorziet de ontwikkeling van een Europese grensoverschrijdende waterstofmarkt
en de parallelle ontwikkeling van infrastructuur voor het transport, opslag en import/export
van waterstof naast de bestaande infrastructuur voor (aard)gas. Er bestaan volgens
de Commissie barrières voor de ontwikkeling van dergelijke kosteneffectieve (grensoverschrijdende)
waterstof infrastructuur en een competitieve en geïntegreerde Europese waterstofmarkt.
Zo ontbreken er regels rondom het beheer van waterstofnetwerken die net als netwerken
voor gas en elektriciteit het karakter zullen hebben van een natuurlijk monopolie
en is er behoefte aan voorwaarden rondom het hergebruik van bestaande gasleidingen
voor het transport van waterstof.

De Commissie erkent dat de waterstofmarkt en infrastructuur zich nog moeten ontwikkelen
en dat een zekere mate van flexibiliteit nodig is in regulering zodat er voldoende
prikkels zijn om te investeren in infrastructuur. Deze flexibiliteit komt onder meer
tot uiting in de ruimte die lidstaten hebben om tot 2031 te kiezen voor een systeem
van onderhandelde derden-toegang tot waterstofnetwerken waarbij de tarieven via onderhandeling
tussen de beheerder en gebruiker tot stand komen. Na deze datum zullen de tarieven
en onderliggende methoden door de toezichthouder moeten worden vastgesteld. Ook biedt
de Commissie lidstaten de ruimte om via een speciale heffing binnenlandse gebruikers
van het bestaande gasnet mee te laten betalen aan de ontwikkeling van waterstoftransportnetten.
Om bestaand gasgebruik te verduurzamen en elektrolyse te stimuleren dienen beheerders
van gasnetten op grensoverschrijdende verbindingen een waterstofgehalte van maximaal
5% in een gasmengsel te accepteren. Het gaat hier echter niet om een bijmengverplichting.

De Commissie doet ook voorstellen rondom de definitie en certificering van koolstofarme
waterstof. Voor hernieuwbare waterstof is dit al geregeld in REDII. Koolstofarme waterstof
definieert de Commissie als «waterstof uit niet-hernieuwbare bronnen die ten minste
70% CO2-reductie oplevert». De Commissie is niet voornemens zelf een certificeringssysteem
op te zetten, maar vertrouwt op private certificeringsschema’s en eventuele nationale
initiatieven. Wel werkt de Commissie aan een Uniedatabase voor brandstoffen, waarin
bedrijven informatie over hun transacties in koolstofarme brandstoffen en de kwaliteiten
van de verhandelde koolstofarme brandstoffen moeten registreren.

II) Toegang tot bestaande (aard)gasinfrastructuur en markten voor hernieuwbare en
koolstofarme gassen en leveringszekerheid

De verwachte toename van biogas en groen gas productie en consumptie kan volgens de
Europese Commissie een belangrijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van het bestaande
gassysteem. Doordat biogas en groen gas veelal lokaal worden geproduceerd en in lage
druk distributienetten worden ingevoed, hebben de producenten hiervan minder effectief
toegang tot groothandelsmarkten die voornamelijk zijn georganiseerd rondom hoge druk
transmissie netten en worden gedomineerd door aardgas. Tenslotte ziet de Commissie
verschillen tussen gaskwaliteitstandaarden tussen lidstaten als een beperking voor
grensoverschrijdende handel in hernieuwbare en koolstofarme gassen.

Als een producent van hernieuwbare of koolstofarme gassen toegang wil tot het gasnet
(transmissie of distributie), moet de netbeheerder deze toegang verlenen zolang de
aanvraag technisch en economisch haalbaar is. Zo kunnen netbeheerders worden verplicht
om overstortinstallaties te ontwikkelen zodat gas van het lage druk distributienet
naar het hoge druk transmissienet getransporteerd kan worden. Zo ontstaat meer capaciteit
op regionale distributienetten. Om hernieuwbare en koolstofarme gassen meer concurrerend
te maken met aardgas, stelt de Commissie voor om voor deze gassen een korting van
75% te geven op de capaciteitstarieven bij het invoedpunt van de productie-installatie
en eenzelfde korting bij het invoed- en exitpunt bij opslaginstallaties. Ook wordt
een korting van 100% voorgesteld op capaciteitstarieven op grensoverschrijdende verbindingen
en LNG-terminals. Om een lock-in van aardgas ten nadele van hernieuwbaar en koolstofarm
gas voor de lange termijn te voorkomen, stelt de Commissie voor om lange-termijn leveringscontracten
(langer dan 1 jaar) voor niet-vermeden vraag naar aardgas na 2049 te beëindigen. Voor
wat betreft nationale verschillen in gaskwaliteitsstandaarden stelt de Commissie voor
om meer bevoegdheden en doorzettingsmacht2 bij de nationale en Europese toezichthouders te leggen om technische oplossingen
voor te schrijven.

De Commissie komt met vergaande voorstellen voor de mogelijkheid tot het ontwikkelen
van strategische gasopslagen door netbeheerders om in te zetten in geval van een gascrisis.
Infrastructuur zoals gasopslagen en LNG-terminals moeten toegankelijk zijn voor alle
buurlanden en kunnen niet voor eigen nationaal gebruik beperkt worden. De Commissie
komt daarnaast met procedurevoorstellen om eventueel gezamenlijk met landen die in
eenzelfde gasrisicogroep zitten (zoals de laagcalorische gasrisicogroep met Nederland,
België, Frankrijk en Duitsland) afspraken te maken over het vullen van gasopslagen
en de bekostiging ervan. Indien lidstaten besluiten tot het aanleggen van strategische
voorraden door de netbeheerders, wordt tevens ruimte geboden om als netbeheerder gezamenlijk
gas in te kopen voor het vullen van deze opslagen. De gezamenlijke strategische opslagen
mogen enkel benut worden onder coördinatie van de Commissie in geval van een niet
meer werkende markt tijdens een grensoverschrijdende gascrisis. Tenslotte dienen lidstaten
in hun preventie en noodplannen voor leveringszekerheid gas ook maatregelen te nemen
rondom cyberveiligheid.

III) Netwerkplanning

Zoals aangegeven in haar strategie voor een geïntegreerd energiesysteem3 acht de Commissie een gecoördineerde ontwikkeling van energienetwerken voor gas,
elektriciteit en waterstof een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van klimaatdoelstellingen.
De Commissie stelt echter vast dat er op nationaal niveau onvoldoende sprake is van
gezamenlijke scenario-ontwikkeling door verschillende netbeheerders. Dit zou kunnen
leiden tot inefficiënte (over-) investeringen in energie infrastructuur.

Concreet stelt de Commissie voor dat een transmissienetbeheerder (TSO) voor gas elke
twee jaar een juridisch bindend netwerkontwikkelingsplan op moet stellen op basis
van scenario’s die samen met de TSO voor elektriciteit en regionale netbeheerders
(DSO) worden ontwikkeld. Deze scenario’s moeten aansluiten bij het integrale nationale
energie en klimaatplan (INEK) en bij de scenario’s gebruikt voor de Europese netwerkplannen.
Het netwerkontwikkelingsplan van de TSO gas moet ook informatie bevatten over gasleidingen
die ontmanteld kunnen worden of kunnen worden hergebruikt voor waterstof. Ook moet
de TSO gas kijken naar alternatieven voor netwerkinvesteringen zoals flexibele vraagsturing
(demand side response) en energie efficiëntie en naar de behoefte aan energieopslag en power-to-gas installaties.

Voor beheerders van waterstofnetwerken geldt een lichtere verplichting tot het indienen
van een overzicht bij de nationale toezichthouder van voorgenomen investeringen. Hier
moet worden ingegaan op de capaciteitsbehoefte vanuit gebruikers, de mate waarin gasleidingen
worden hergebruikt en de mate waarin de beoogde investeringen in lijn zijn met de
nationale en Europese klimaatdoelstellingen. De nationale toezichthouder heeft geen
formele instemmingsbevoegdheid zoals dat wel het geval is bij de netwerkontwikkelingsplannen
voor gas en elektriciteit.

IV) Bescherming en participatie eindgebruikers

Net als bij de voorstellen voor een herziening van de regels voor de interne markt
voor elektriciteit in 2016 als onderdeel van het zogenaamde Clean Energy Package4, stelt de Commissie ook bij deze voorstellen rondom gas de consument centraal. Volgens
de Commissie is er momenteel sprake van onvoldoende mededinging – bijvoorbeeld door
prijsregulering – in kleinhandelsmarkten en keuzevrijheid voor eindgebruikers. Ook
worden er onvoldoende gedifferentieerde producten aan gebruikers aangeboden, zoals
de levering van groen gas en is er in meerdere lidstaten sprake van gebrekkige informatievoorziening
naar eindgebruikers en nieuwe toetreders tot kleinhandelsmarkten.

De voorstellen rondom de bescherming en informatiepositie van de eindgebruiker betreffen
een spiegeling van soortgelijke maatregelen onder de Elektriciteitsrichtlijn (EU)
2019/944. Het gaat hier om een vrije keuze van leverancier, standaard contractvoorwaarden,
het recht op wisselen van leverancier, toegang tot onafhankelijke vergelijkingssites
en het recht om een zogenaamde «actieve consument» te worden of een energiegemeenschap
te vormen. Om eerlijke concurrentie te bevorderen dienen leveranciers vrij te zijn
in het vaststellen van hun prijzen. Lidstaten mogen enkel prijsinterventies toepassen
als hier een algemeen economisch belang mee gediend is en de interventie proportioneel
is aan dit belang is en van tijdelijke aard is. Tenslotte doet de Commissie voorstellen
rondom het beschikbaar komen van slimme op afstand uitleesbare meters en de wijze
van ontsluiting en behandeling van data.

b) Impact assessment Commissie

In haar impact assessment geeft de Commissie aan dat ze diverse beleidsopties heeft
onderzocht voor de bovengenoemde vier probleemgebieden en heeft beoordeeld in welke
mate deze opties bijdragen aan de doelstellingen van deze nieuwe wetgeving. Waar het
gaat om waterstofinfrastructuur en -markten heeft de Commissie ervoor gekozen om de
voornaamste uitgangspunten/ principes neer te zetten in plaats van een volledig gedetailleerd
regelgevend kader voor waterstof omdat dit marktontwikkeling het beste zal faciliteren,
duidelijkheid verstrekt aan investeerders en voldoende flexibiliteit laat aan lidstaten
voor maatwerk bij het opbouwen van hun waterstofsector. Met betrekking tot het vraagstuk
van integratie van hernieuwbare en koolstofarme gassen in de bestaande gasmarkt en
-infrastructuur zet de Commissie in op het toekennen en bevorderen van volledige toegang
tot de groothandelsmarkt, tot LNG-terminals, tot de bestaande infrastructuur en grensoverschrijdende
verbindingen. Op het punt van netwerkplanning heeft de Commissie een duidelijke voorkeur
om bij het opstellen van nationale netwerkplannen uit te gaan van Europese scenario’s,
en daarbij ook uit te gaan van geïntegreerde scenario’s voor elektriciteit en gas,
afgestemd op het tienjarige netwerkontwikkelingsplan (TYNDP) van de gezamenlijke Europese
netbeheerders en ook de integrale nationale energie- en klimaatplannen van lidstaten.
Zo’n integrale benadering van netwerkplanning zal bijdragen aan het op efficiënte
wijze behalen van de Europese doelstelling voor reductie van broeikasgasemissie en
het risico op zogenaamde «stranded assets» te verkleinen. Tot slot, waar het gaat om het betrekken en beschermen van de energieconsument
kiest de Commissie voor een benadering waarbij de bepalingen op het vlak van gas worden
gespiegeld aan de bepalingen voor bescherming en versterking van de positie van elektriciteitsconsumenten
(zoals vernieuwd in 2019). In haar impact assessment stelt de Commissie dat bovengenoemde
beleidsopties de meest kosteneffectieve zijn om haar doelstellingen te bereiken en
bovendien de leveringszekerheid en betaalbaarheid van energie voldoende waarborgen.

3. Nederlandse positie ten aanzien van het voorstel

a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein

I) Waterstof infrastructuur en markten

De visie van het kabinet rondom de ontwikkeling van infrastructuur en markten voor
waterstof zijn uiteengezet in de kamerbrieven van 30 juni en 10 december 2021.5 Het kabinet zet in op de ontwikkeling van landelijke en grensoverschrijdende waterstofinfrastructuur
en voldoende opslag en import capaciteit welke allen op basis van open derden-toegang
worden ontwikkeld. De voorwaarden tot toegang moeten transparant en non-discriminatoir
zijn. Daarnaast heeft Nederland in samenwerking met vijf andere EU-lidstaten en Zwitserland
binnen het Pentalateraal Energieforum vooruitlopend op de Commissievoorstellen een
position paper geschreven over de gewenste regelgeving voor de Europese waterstofmarkt.6 Kernboodschap van dit paper is dat Europese harmonisering van regelgeving voor de
interne waterstofmarkt gewenst is, maar dat er aanvankelijk flexibiliteit moet zijn
om nationale keuzes te maken gedurende de marktontwikkeling.

II) Toegang tot bestaande (aard)gasinfrastructuur en markten voor hernieuwbare en
koolstofarme gassen en leveringszekerheid

De kabinetsvisie op groen gas is uiteengezet in de kamerbrief van 30 maart 2020.7 Om groen gas optimaal te laten bijdragen aan de verduurzaming van Nederland, heeft
het vorige kabinet met de Routekaart Groen Gas beleid ingezet om de productie van
groen gas te vergroten. In het Coalitieakkoord8 heeft het nieuwe kabinet zich onder meer uitgesproken voor een bijmengverplichting
voor groen gas in de gebouwde omgeving. Nederland kent reeds een stevig regelgevend
kader om productie, transport, handel en consumptie van groen gas te faciliteren.
De invoeding van groen gas in transportnetten vindt in vergelijking met aardgas met
name plaats op een meer regionaal en decentraal niveau. Netbeheerders zijn onder economische
condities al verplicht om invoeders aansluiting en toegang tot het net te bieden.

III) Netwerkplanning

In december 2021 heeft het kabinet de brief «Naar een nationaal plan voor het energiesysteem
2050» naar de kamer gestuurd.9 Hierin legt het kabinet de nadruk op een meer samenhangende afweging en sturing op
de verschillende onderdelen binnen het energiesysteem. Hierbij merkt het kabinet op
dat waar voorheen het elektriciteits- en het gassysteem van elkaar gescheiden transport-
en distributienetwerken waren, de diverse energiedragers (elektriciteit, gas en waterstof)
steeds meer met elkaar verweven raken wat vraagt om meer coördinatie en samenwerking.10

IV) Bescherming en participatie eindgebruikers

Het kabinet kiest er bij de implementatie van de Europese Elektriciteitsrichtlijn
in de Energiewet voor om de bepalingen rondom de positie van eindgebruikers van elektriciteit
waar mogelijk en gepast overeenkomstig toe te passen op gas. Voor wat betreft energie
armoede en bescherming van kwetsbare afnemers kiest het kabinet in aanvulling op generiek
sociaal beleid onder andere voor specifiek afsluitbeleid in combinatie met zelfregulering
waarbij er door leveranciers van gas met schuldhulpverlenende instanties afspraken
gemaakt zijn/worden.

b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel

I) Waterstof infrastructuur en markten

Het kabinet verwelkomt de voorstellen van de Commissie om in navolging van de Europese
regels voor gas en elektriciteit ook de regels voor de interne markt in waterstof
te harmoniseren. De voorstellen van de Commissie sluiten aan bij de ambities van het
kabinet om vaart te maken met de ontwikkeling van infrastructuur waartoe alle marktpartijen
op basis van redelijke, transparante en non-discriminatoire voorwaarden toegang kunnen
verkrijgen. Het kabinet staat daarbij ook positief tegenover de aanpak van de Commissie
om tot 1 januari 2031 lidstaten de ruimte te geven om nationale keuzes te maken rondom
onder meer de wijze waarop de voorwaarden en tarieven tot stand komen zodat er voldoende
investeringsprikkels zijn. Voor wat betreft de mogelijkheid voor lidstaten om binnenlandse
gasnetgebruikers mee te laten betalen aan de ontwikkeling van nationale waterstofinfrastructuur,
acht het kabinet het van belang dat Nederlandse gasnetgebruikers hierdoor niet meebetalen
aan de ontwikkeling van waterstofnetten in het buitenland. Dergelijke kruissubsidiëring
is momenteel niet voorzien bij de ontwikkeling van het landelijk transportnet voor
waterstof.

Het kabinet is meer kritisch voor wat betreft het voorstel om een 5% waterstofgehalte
in het aardgasnet te accepteren op grensoverschrijdende verbindingen. Hoewel het hier
geen binnenlandse bijmengverplichting betreft, kan er toch sprake zijn van ongewenste
aanpassingskosten en impact voor gasgebruikers die zich geografisch dicht bij dergelijke
verbindingen bevinden.

Het kabinet zal kritisch kijken naar de verdere uitwerking van de voorgestelde CO2-reductienorm van 70% voor koolstofarme waterstof. Daarbij zal het kabinet zich ervoor
hard maken dat de methodologie voor de bepaling van emissiereductie bij inzet van
koolstofarme waterstof al ver voor de genoemde datum van 31 december 2024 duidelijk
is om zo de marktontwikkeling te bespoedigen en zich ervoor inzetten dat deze methodologie
al in de richtlijn wordt opgenomen. Het kabinet acht het van belang dat er ruimte
is voor waterstofproductie uit niet-hernieuwbare, maar emissiearme of -vrije productieprocessen,
zolang dit kosteneffectief is. Deze 70%-norm moet volgens het kabinet niet bepalend
worden bij het verlenen van steun voor CO2-afvang bij bestaande waterstofproductie uit aardgas. Het kabinet zet zich er daarnaast
voor in dat de methodologie in de Richtlijn voldoende flexibiliteit biedt voor elektrolyse-installaties
die naast hernieuwbare waterstof ook waterstof produceren met elektriciteit van het
net.

II) Toegang tot bestaande (aard)gasinfrastructuur en markten voor hernieuwbare en
koolstofarme gassen en leveringszekerheid

Het kabinet erkent het belang van het decarboniseren van het aardgasnet. In dat kader
heeft het kabinet zich uitgesproken voor een nationale bijmengverplichting voor groen
gas. Het kabinet verwelkomt dan ook de voorstellen van de Commissie die er aan bijdragen
dat in de hele EU de invoeding van groen gas op transmissie- en distributienetten
wordt bevorderd en vergemakkelijkt. Het kabinet staat in principe ook positief tegenover
het doel achter de korting op de nettarieven. Ook steunt het kabinet het voorstel
dat netbeheerders (middels investeringen) voor voldoende invoedruimte moeten zorgen
voor duurzame gassen. Wel wil het kabinet de komende periode samen met de netbeheerders
verkennen wat de mogelijke impact van deze kortingen en investeringen zijn voor de
algehele nettarieven voor gebruikers van het gasnet.

Voor wat betreft gaskwaliteit staat het kabinet terughoudend tegenover de voorstellen
om doorzettingsmacht voor het nemen van (technische) maatregelen bij de Nederlandse
of Europese toezichthouder te leggen. Het kabinet is voorstander van het opheffen
van belemmeringen voor grensoverschrijdend gastransport en coördinatie op het gebied
van gaskwaliteit. Nederland kent echter een eigen dynamiek rondom hoog- en laagcalorische
gaskwaliteit die niet los kan worden gezien van beleids- en politieke keuzes rondom
nationale gaswinning en de afbouw van productie van het Groningenveld. Het kabinet
acht het daarom van belang dat lidstaten voldoende zeggenschap behouden rondom het
nemen van (technische) maatregelen. Verder valt op dat de door de Commissie voorgestelde
definitie van (aard)gas uitgaat van een gas die in hoofdzaak uit methaan bestaat (>50%
methaan) en hiermee verschilt van de voorgestelde gasdefinitie onder de Energiewet
(die uitgaat van >75% methaan). Het kabinet onderzoekt de komende tijd welke eventuele
consequenties dit heeft.

Het kabinet is positief kritisch over de voorstellen rondom leveringszekerheid binnen
de bestaande gasmarkt. De geïntegreerde Europese gasmarkt biedt voordelen door wederzijdse
ondersteuning, meer concurrentie en schaalvoordelen, maar kent ook gezamenlijke leveringszekerheidsrisico’s.
Het is daarom verstandig om de leveringszekerheid met buurlanden en in de vastgestelde
gasrisicogroepen te versterken en daarbij ook de coördinatie rond elementaire infrastructuur
te intensiveren waar nodig. Het kabinet heeft een open houding ten opzichte van eventuele
gezamenlijke gasinkoop door netbeheerders specifiek voor het vullen van strategische
opslagen en ondersteunt de gestelde randvoorwaarden dat het gebruik van strategische
opslagen niet marktverstorend mag werken. Het kabinet is wel kritisch op de mogelijkheid
dat de eventuele ontwikkeling van strategische voorraden die enkel in crisissituatie
gebruikt kunnen worden ten koste kan gaan van de beschikbaarheid van bestaande en
operationele capaciteit van gasopslagen, wat juist zou leiden tot minder opslagvolume
voor de markt. Ten aanzien van een verbod op lange termijn gascontracten (contracten
met een looptijd langer dan 1 jaar) voorbij 2049, herkent het kabinet zich in de signaalwaarde,
maar is het kabinet niet overtuigd dat we nu al over voldoende informatie beschikken
over hoe de gasmarkt er tegen 2050 uit zal zien en of dit soort ingrijpen in contracten
de optimale wijze is om emissiereductie te realiseren.

Het kabinet acht het verstandig om, zoals de Commissie voorstelt, cyberdreigingen
mee te nemen in crisisplannen. Ook is het op basis van ervaringen in andere sectoren
goed om hier zo veel mogelijk gedeelde uitgangspunten te ontwikkelen op Europees niveau.
Omdat de systemen (Operational Technology) van gas er anders uitzien dan bijvoorbeeld
elektriciteit, is het echter wel noodzakelijk om gas als aparte sector op te nemen.

III) Netwerkplanning

Het kabinet staat positief tegenover de voorgestelde geïntegreerde benadering op netwerkplanning
en -ontwikkeling. Gedeelde scenario’s tussen netbeheerders voor gas, elektriciteit
en waterstof en tussen TSOs en DSOs zullen uiteindelijk bijdragen aan een goede afweging
van alternatieve investeringen en hiermee de kosteneffectiviteit van dergelijke investeringen
in energie infrastructuur. Ook staat het kabinet positief tegenover het voorstel om
toekomstige beheerders van waterstofnetten minder zware en formele eisen op te leggen
waar het gaat om netwerkplanning. Vroege investeringen in het landelijke waterstofnet
zullen immers niet altijd direct vloeien uit een huidige concrete vraag naar capaciteit,
maar mede zijn ingegeven door beleidskeuzes en verwachtingen rondom de toekomstige
ontwikkeling van vraag en aanbod van waterstof.

IV) Bescherming en participatie eindgebruikers

Het kabinet staat in beginsel ondersteunend tegenover de voorstellen waarbij de eindafnemer
centraal wordt gesteld, het verbeteren van informatievoorziening aan alle eindafnemers
(niet alleen de huishoudelijke consument), het recht om van leverancier te wisselen,
het recht om op hetzelfde moment over meer dan één leveringscontract te beschikken
voor de levering van gas of waterstof, het certificeren van vergelijkingssites en
de mogelijkheden om actief te worden op de gasmarkt (actieve afnemer en energiegemeenschappen).
Het kabinet wil verkennen in welke mate deze voorwaarden werkbaar zijn voor de demonstratieprojecten
in de gebouwde omgeving die in voorbereiding zijn. Het voorstel om in alle lidstaten
prijsregulering af te schaffen steunt het kabinet. De Commissie stelt voor om voor
kwetsbare afnemers een specifiek armoedebeleid te voeren. Dit sluit aan bij de huidige
aanpak van het kabinet in aanvulling op generiek sociaal beleid ook specifiek afsluitbeleid
te voeren. De Commissievoorstellen ten aanzien van de inzet van (waar mogelijk op
afstand uitleesbare) meetinrichtingen passen in het vanaf 2013 ingezette Kabinetsbeleid,
hoewel het meten van waterstof hierbij wel een nieuw element is. Ook de voorstellen
tot het beter ontsluiten van energiedata ondersteunt het Kabinet, daar deze passen
bij de afspraken in het Klimaatakkoord (2019) en de Kabinetsvisie op het delen van
data11.

De voorstellen die de Commissie doet voor wat betreft het verbeteren van de werking
van de eindverbruikersmarkt, zijn grotendeels identiek aan de in 2019 vastgestelde
Elektriciteitsrichtlijn 2019/944. In het wetsvoorstel voor de Energiewet wordt deze
richtlijn geïmplementeerd. De bepalingen uit de Elektriciteitsrichtlijn zijn waar
mogelijk, omwille van efficiëntie (energieleveranciers leveren in de regel zowel elektriciteit
als gas) en harmonisatie, in de Energiewet al reeds van toepassing verklaard op het
transport en levering van gas aan eindafnemers.

Gevolgen voor brede welvaart

De Tweede Kamer verzoekt met de motie van het lid Van Raan12 om bij voorstellen voortkomend uit de Green Deal, waaronder voorstellen binnen het
Fit-for-55 pakket, rekening te houden met welvaart in brede zin. Het kabinet kijkt
bij welvaart in brede zin naar vier aspecten: kwaliteit van leven voor huidige generaties,
kapitaalvoorraden voor latere generaties, grensoverschrijdende effecten en de verdeling
van kosten en baten. Het kabinet acht de impact op al deze vier aspecten positief.
De voorstellen maken deel uit van het Fit-for-55 pakket en zijn dus gericht op het
behalen van de Europese en nationale klimaatdoelstellingen. Meer specifiek moeten
de voorstellen bijdragen aan een toename van de productie en consumptie van hernieuwbare
en koolstofarme gassen, waaronder waterstof en marktontwikkeling voor deze energiedragers.
De bijdrage hiervan aan de energietransitie is niet alleen van belang voor de kwaliteit
van leven voor toekomstige generaties, maar draagt ook bij aan de leefbaarheid op
de korte termijn wanneer industrie overstapt op waterstof en daarmee minder schadelijke
(lokale) emissies uitstoot. De productie van lokaal geproduceerde hernieuwbare gassen
kan ook leiden tot minder gebruik van grondstoffen (natuurlijk kapitaal) voor energieopwekking.
Doordat de voorstellen moeten leiden tot schaalvergroting en effectieve toegang tot
gedeelde infrastructuur, komen de voorstellen op termijn ook de kosten-efficiëntie
van de energietransitie ten goede. Voor het derde aspect is van belang dat de voorstellen
gericht zijn op het stimuleren van grensoverschrijdende markten in waterstof en hernieuwbare
gassen en hiermee de verduurzaming binnen de Europese Unie als geheel. Voor wat betreft
het vierde aspect is van belang dat de voorstellen geen (dwingende) doelstellingen
of verplichtingen anderszins bevatten met directe financiële consequenties voor de
Nederlandse overheid of bedrijfsleven. Wel kunnen de kortingen en voordelen voor invoeders
van hernieuwbare en koolstofarme gassen (geringe) consequenties hebben voor de algehele
gasnettarieven. Ook zal er sprake zijn van implementatie- en toezicht kosten.

c) Eerste inschatting van krachtenveld

Voor wat betreft waterstof sluiten de voorstellen van de Commissie goed aan bij de
standpunten in het gezamenlijke position paper van het Pentalateraal Energieforum.
Afgaande op de onderhandelingen rondom de herziening van de TEN-E Verordening zullen
lidstaten naar verwachting van mening verschillen over de wenselijkheid van waterstofbijmenging
in het bestaande gasnet. Met betrekking tot de voorgestelde maatregelen rondom leveringszekerheid
is het de verwachting dat de Zuid-Europese landen bereid zijn tot verdergaande maatregelen
en ingrijpen in de markt dan de landen in Noordwest-Europa, waaronder Nederland.

Het standpunt van het Europees Parlement is nog niet bekend.

4. Beoordeling bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit

a) Bevoegdheid

Het oordeel van het kabinet ten aanzien van de bevoegdheid is positief voor zowel
de richtlijn als de verordening. De voorgestelde rechtsgrondslag voor beide is artikel
194, tweede lid, VWEU. Dit artikel geeft de EU de bevoegdheid om maatregelen vast
te stellen om de onder artikel 194, eerste lid, genoemde doelstellingen te verwezenlijken:
waarborgen van de werking van de energiemarkt, waarborgen van de continuïteit van
de energievoorziening in de Unie, stimuleren van energie-efficiëntie, energiebesparing
en hernieuwbare energie en bevorderen van de interconnectie van energienetwerken.
Op het gebied van energie hebben de EU en de lidstaten een gedeelde bevoegdheid (artikel
4, tweede lid, sub i, van het VWEU).

b) Subsidiariteit

Het kabinet beoordeelt de subsidiariteit van beide voorstellen als positief. Op dit
moment bestaan er geen EU-regels voor waterstofnetwerken, waterstofmarkten, koolstofarme
waterstof of andere koolstofarme brandstoffen terwijl het wel voorzien is dat de markt
voor waterstof zich grensoverschrijdend zal gaan ontwikkelen. Indien lidstaten hiervoor
hun eigen regels gaan formuleren ontstaat een gefragmenteerd regelgevend raamwerk.
Dit zou de integratie van waterstofnetwerken en -markten binnen de EU kunnen verhinderen
en grensoverschrijdende handel in waterstof kunnen belemmeren. EU-regelgeving kan
deze integratie juist bevorderen en ook zekerheid bieden voor de langere termijn die
nodig is om de benodigde investeringen in waterstofinfrastructuur te stimuleren. Daarnaast
kan harmonisatie in EU-verband van marktregels voor producenten van hernieuwbare en
koolstofarme gassen bijdragen aan het creëren van een gelijk speelveld voor betrokken
partijen. Een Europese aanpak rondom kortingen op nettarieven voor deze gassen draagt
bij aan een gelijk speelveld. Ditzelfde geldt voor gaskwaliteitseisen en regels over
het (bij)mengen van waterstof. Ook waar het gaat om netwerkplanning en het waarborgen
van leveringszekerheid op het terrein van gas heeft een gecoördineerde aanpak op EU-niveau
de voorkeur boven een gefragmenteerde aanpak waarbij elke lidstaat zijn eigen maatregelen
en instrumenten bepaalt. Gezamenlijke risicoanalyses binnen de regionale risicogroepen
in de zin van de verordening leveringszekerheid gas en afspraken over wederzijdse
solidariteit in geval van schaarste kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de
leveringszekerheid. Om deze redenen is optreden op EU-niveau gerechtvaardigd.

c) Proportionaliteit

Het kabinet beoordeelt de proportionaliteit van beide voorstellen als positief. De
voorstellen van de Commissie vallen binnen het bereik van artikel 194 VWEU en beogen
de daarin gestelde doelen te verwezenlijken. De voorgestelde regels voor waterstofinfrastructuur
en – markten, over de toenemende inzet van hernieuwbare en koolstofarme gassen in
de bestaande gasnetwerken en -markten kunnen in de ogen van het kabinet in belangrijke
mate bijdragen aan het behalen van de gestelde EU-doelen voor broeikasgasemissiereductie
van ten minste 55% in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050, omdat hiermee de omvang
van de (interne) markt voor duurzame gassen wordt vergroot.

Ook lijken de maatregelen niet verder te gaan dan nodig. Zo heeft de Commissie voor
wat betreft waterstof gekozen voor regulering waarbij lidstaten – gelet op hun verschillende
startpunten en nationale situaties – enige mate van flexibiliteit behouden om in de
eerste fase van de marktontwikkeling tot 2031 maatwerk toe te passen in hun nationale
regelgeving. Ook beperken de voorstellen rondom waterstof zich in hoofdzaak tot hoge
druk leidingen waarop industrie wordt aangesloten en is er nog geen sprake van gedetailleerde
sturing op nationale regels rondom regionale netten. Wel heeft het kabinet twijfels
bij de toepasbaarheid en proportionaliteit van gedetailleerde regels voor de eindverbruikersmarkt
in de context van waterstof. In het bijzonder of de vrije leverancierskeuze de haalbaarheid
van de eerste projecten met waterstof in de gebouwde omgeving niet ondermijnt en hiermee
verder gaat dan wat doelmatig en nodig is. Voor wat betreft maatregelen voor leveringszekerheid
gas gaat het hier niet om verplichte maatregelen, maar vrijwillige mogelijkheden voor
individuele of meerdere lidstaten om maatregelen te treffen. Daarom gaan deze maatregelen
ook niet verder dan nodig is.

5. Financiële consequenties, gevolgen voor regeldruk, concurrentiekracht en geopolitieke
aspecten

a) Consequenties EU-begroting

De consequenties van deze voorstellen voor de EU-begroting hebben betrekking op de
extra FTE die nodig zal zijn bij het Agentschap voor de samenwerking tussen energietoezichthouders
(ACER) en de Europese Commissie (DG Energy) om nieuwe taken op zich te nemen die voortvloeien
uit de voorgestelde aanpassingen in de richtlijn en de verordening. De inschatting
van de Commissie is dat het Agentschap 21 extra FTE nodig heeft om nieuwe taken op
het terrein van waterstof en een veranderende Europese gasmarkt in te vullen. Voor
de Commissie zelf (DG Energy) geldt dat versterking met 5 FTE nodig zal zijn om nieuwe
regels te implementeren met betrekking tot nieuwe gassen en voor handhaving van de
aanvullende bepalingen op het vlak van consumentenbescherming. Verder voorziet het
kabinet geen directe gevolgen voor de EU-begroting. Het kabinet is van mening dat
eventuele EU-middelen gevonden dienen te worden binnen de in de Raad afgesproken financiële
kaders van de EU-begroting 2021–2027 en dat deze moeten passen bij een prudente ontwikkeling
van de jaarbegroting. Daarnaast moet de ontwikkeling van de administratieve uitgaven
in lijn zijn met de ER-conclusies van juli 2020 over het MFK-akkoord. Het kabinet
is kritisch over de stijging van het aantal werknemers.

b) Financiële consequenties (incl. personele) voor rijksoverheid en/ of medeoverheden

De impact assessment van de Commissie biedt geen uitgebreid inzicht in de exacte financiële
consequenties, uitvoeringslasten en gevolgen voor toezicht en handhaving in lidstaten.
Wel geeft de Commissie aan dat het voorstel extra administratieve lasten, implementatiekosten
en handhavingskosten mee kan brengen voor nationale regulerende instanties en marktpartijen.
Als voorbeelden noemt zij daarbij de extra uitwisselingen die nodig zijn tussen nationale
regulerende instanties en gashandelaren, extra coördinatie die nodig zal zijn tussen
transmissiesysteembeheerders en distributiesysteembeheerders en benodigde extra inspanningen
voor lidstaten en nationale instanties waar het gaat om regulering en uitvoering van
wetgeving. Tegelijkertijd stelt de Commissie dat het uitstellen van beleid gericht
op CO2-reductie in het energiesysteem en het uitstellen van verdere systeemintegratie op
langere termijn tot zeer hoge kosten zal leiden en dat de kosten en uitvoeringslasten
van haar voorstellen mede vanuit dat perspectief beoordeeld zouden moeten worden.
De budgettaire gevolgen voor de Rijksbegroting dienen te worden ingepast op de begroting
van het beleidsverantwoordelijke departement, conform de regels voor de budgetdiscipline.

c) Financiële consequenties en gevolgen voor regeldruk voor bedrijfsleven en burger

In de voorstellen van de Europese Commissie staan geen specifieke verduurzamingsdoelstellingen
die direct leiden tot extra kosten voor bedrijven of burgers. Het is uiteindelijk
aan de lidstaten zelf in hoeverre zij bijvoorbeeld infrastructuur voor waterstof willen
ontwikkelen en ondersteunen. De voorgestelde kortingen op capaciteitstarieven voor
producenten van hernieuwbare en koolstofarme gassen kunnen wel invloed hebben op de
gasnettarieven voor andere aangeslotenen. Hier is in samenwerking met de netbeheerders
een nadere verkenning voor nodig zodat de hoogte van de kosten voor burgers en bedrijven
inzichtelijk worden. Hier staat tegenover dat een meer samenhangende en geïntegreerde
benadering op netwerkplanning kan bijdragen aan meer kosten-efficiënte investeringen
in energie infrastructuur tegen lagere maatschappelijke kosten.

d) Gevolgen voor concurrentiekracht en geopolitieke aspecten

Net als de gasmarkt zal ook de waterstofmarkt zich mondiaal gaan ontwikkelen. Het
is hierbij van groot belang dat Nederland en Europa efficiënt en tijdig infrastructuur
ontwikkelen voor de import en doorvoer van waterstof.13 De voorstellen zullen hier naar verwachting een stimulerende rol bij spelen. Ook
zullen de voorstellen een positieve impuls geven aan het behalen van de EU-doelstelling
om in 2050 klimaatneutraal te zijn en zodoende bijdragen aan de legitimiteit van nationale
en Europese klimaatdiplomatie. Tenslotte kunnen de voorstellen rondom leveringszekerheid
gas bijdragen aan meer effectieve samenwerking op dit thema met andere EU lidstaten.

6. Implicaties juridisch

a) Consequenties voor nationale en decentrale regelgeving en/of sanctionering beleid
(inclusief toepassing van de lex silencio positivo)

Afhankelijk van het uiteindelijke onderhandelingsresultaat zal een aantal wetten in
formele zin en daarbij relevante lagere regelgeving aangepast en aangevuld moeten
worden. Hierbij valt in het bijzonder te denken aan de nieuwe Energiewet die naar
verwachting in 2022 bij de Tweede Kamer wordt ingediend. De lex silencio positivo
is niet aan de orde.

Gedelegeerde en/of uitvoeringshandelingen, incl. NL-beoordeling daarvan Voorstel Gasrichtlijn
– gedelegeerde handelingen

In het voorstel voor herziening van de Gasrichtlijn zijn verschillende nieuwe bevoegdheden
opgenomen om gedelegeerde handelingen vast te stellen of uit te breiden.

Ten eerste, wordt in artikel 8, vijfde lid, voorgesteld dat de Commissie via gedelegeerde
handelingen in aanvulling op de richtlijn de methodologie vaststelt voor de beoordeling
van de reductie in broeikasgasemissie van koolstofarme brandstoffen. Toekenning van
deze bevoegdheid is mogelijk, omdat het niet-essentiële onderdelen van de richtlijn
betreft. Het kabinet acht het echter beleidsmatig onwenselijk om deze duidelijkheid
pas te verstrekken in een gedelegeerde handeling die pas eind 2024 door de Commissie
wordt vastgesteld. Het kabinet geeft er sterke voorkeur aan om deze methodologie al
in deze richtlijn vast te leggen en daarmee duidelijkheid te verstrekken over de beoordeling
van de reductie in broeikasgasemissie van koolstofarme brandstoffen. Het kabinet zal
hiervoor pleiten.

Ten tweede, wordt in artikel 56 en 66 voorgesteld om via een gedelegeerde handeling
de bestaande mogelijkheden voor de Commissie – om richtsnoeren over ontvlechting en
certificering van transmissiesysteem en opslagsysteembeheerder uit te werken – uit
te breiden naar (eigenaren van) waterstofnetwerken en beheerders van opslag voor waterstof.
Het kabinet steunt deze uitbreiding van het toepassingsbereik van de bestaande mogelijkheden
tot een gedelegeerde handeling omdat deze logisch aansluit bij de uitbreiding van
de gasrichtlijn naar waterstofnetwerken en opslag van waterstof zoals de Commissie
voorstelt in voorliggende herziening. De uitbreiding van het toepassingsbereik betreft
ook geen essentieel onderdeel van de richtlijn, waardoor toekenning van deze bevoegdheid
mogelijk is. Echter, het kabinet constateert dat het voorstel van de Commissie, om
in artikel 56 en artikel 66 de keuze voor een gedelegeerde handeling te handhaven,
niet overeenkomt met de door de Raad ingenomen positie d.d. 12 december 2018 betreffende
de omzetting van de bestaande «regulatory procedure with scrutiny», ook wel PRAC genoemd,
naar handelingen van de Commissie overeenkomstig artikel 290 en 291 VWEU (gedelegeerde
handeling of uitvoeringshandeling). In genoemde raadspositie wordt voorgesteld om
bij deze beide bepalingen te kiezen voor uitvoeringshandelingen van de Commissie.
Het kabinet is van mening dat een uitvoeringshandeling met toepassing van de onderzoeksprocedure
hier meer voor de hand ligt, omdat het gaat om uitvoering van de richtlijn volgens
eenvormige voorwaarden. Het kabinet zal de Commissie hierop wijzen.

Ten derde, bevatten de artikelen 74, 75 en 76 van de voorgestelde richtlijn grondslagen
voor vaststelling van gedelegeerde handelingen door de Commissie over respectievelijk
regionale samenwerking tussen nationale regulerende instanties, procedures betreffende
de nakoming van besluiten genomen door nationale regulerende instanties en methodes
voor registratie van data over transacties op gas- en waterstofmarkten. In deze gevallen
gaat het steeds om een voortzetting van bestaande gedelegeerde handelingen, waarbij
een omzetting plaatsvindt van de bestaande «regulatory procedure with scrutiny», naar
handelingen van de Commissie overeenkomstig artikel 290 en 291 VWEU. Evenals in de
twee bovengenoemde gevallen komt het Commissievoorstel hier niet overeen met de door
de Raad ingenomen positie. Ook hier heeft de Raad voorgesteld om de keuze te maken
voor uitvoeringshandelingen van de Commissie. Het kabinet is van mening dat een uitvoeringshandeling
met toepassing van de onderzoeksprocedure hier meer voor de hand ligt, omdat het gaat
om uitvoering van de richtlijn volgens eenvormige voorwaarden. Het kabinet zal dit
kenbaar maken aan de Commissie.

Voorstel Gasrichtlijn – uitvoeringshandelingen

In artikel 17, derde lid, en artikel 22, tweede lid, worden bevoegdheden gecreëerd
voor uitvoeringshandelingen van de Commissie op het gebied van slimme meters en toegang
tot data. Het kabinet kan instemmen met deze nieuwe bevoegdheden. Toekenning van deze
bevoegdheden is mogelijk, omdat het geen essentiële onderdelen van de richtlijn betreft.
Het opnemen van dergelijke gedetailleerde procedures in de Gasrichtlijn vindt het
kabinet niet wenselijk, daarom is het kabinet voorstander van toekenning van het toekennen
van deze bevoegdheden voor het vaststellen van uitvoeringshandelingen. De keuze voor
een uitvoeringshandeling in plaats van een gedelegeerde handeling ligt bovendien in
beide gevallen voor de hand omdat het doel hier is om in de EU eenvormige procedures
vast te stellen op deze terreinen. De Commissie stelt voor dat de uitvoeringshandelingen
in beide gevallen vastgesteld dienen te worden door middel van de raadplegingsprocedure
van artikel 4 van Verordening (EU) 182/2011. Deze voorgestelde procedure is juist
gezien het feit dat het bij deze beide uitvoeringshandelingen niet gaat om een besluit
van algemene strekking noch om een ander type uitvoeringshandeling zoals genoemd in
artikel 2, tweede lid, van Verordening (EU) 182/2011.

Voorstel Gasverordening – gedelegeerde handelingen

In het voorstel voor herziening van de Gasverordening zijn verschillende nieuwe bevoegdheden
opgenomen om gedelegeerde handelingen vast te stellen of uit te breiden.

Ten eerste wordt in artikel 13, vijfde lid, en 28, derde lid, voorgesteld om via een
gedelegeerde handeling nadere details uit te werken rondom de certificering van TSOs
gas- en waterstofnetbeheerders en geografische indeling voor de regionale samenwerking
tussen TSOs. Nu kan de Commissie dit al doen via richtsnoeren. Echter, het kabinet
constateert dat het voorstel van de Commissie om deze uitwerking via gedelegeerde
handelingen plaats te laten vinden niet overeenkomt met de door de Raad ingenomen
positie d.d. 12 december 2018 betreffende de omzetting van de bestaande «regulatory
procedure with scrutiny», ook wel PRAC genoemd, naar handelingen van de Commissie
overeenkomstig artikel 290 en 291 VWEU (gedelegeerde handeling of uitvoeringshandeling).
In genoemde raadspositie wordt voorgesteld om bij deze beide bepalingen te kiezen
voor uitvoeringshandelingen van de Commissie. Het kabinet is van mening dat een uitvoeringshandeling
met toepassing van de onderzoeksprocedure hier meer voor de hand ligt, omdat het gaat
om uitvoering van de verordening volgens eenvormige voorwaarden. Het kabinet zal de
Commissie hierop wijzen.

Artikel 16, vierde lid, bevat het voorstel dat de Commissie via een gedelegeerde handeling
wijzigingen kan vaststellen in de reductie op de nettarieven die gehanteerd worden
voor hernieuwbare en koolstofarme gassen, zoals vastgesteld door nationale regulerend
instanties op basis van het artikel 16, eerste lid. De Commissie is er op basis van
artikel 16, vierde lid, aan gehouden om haar beoordeling van de vastgestelde tariefreductie
vooraf te laten gaan door een rapport waarin zij uitgebreid ingaat op de implementatie
van tariefreducties in lidstaten en analyseert in hoeverre het niveau van tariefreductie
voor hernieuwbare en koolstofarme gassen nog overeenkomt met de laatste marktontwikkelingen.
Omdat het hier gaat om een niet-essentiële onderdelen van de verordening is toekenning
van deze bevoegdheid mogelijk. Toekenning van deze bevoegdheid is bovendien wenselijk,
zodat de korting «meebeweegt» met de ontwikkeling van de markt. De keuze voor een
gedelegeerde handeling in plaats van uitvoeringshandeling is volgens het kabinet juist
omdat deze ziet op het wijzigen van de verordening. De bevoegdheid is bovendien qua
inhoud voldoende afgebakend.

Artikel 53, tweede lid, bevat voorstellen voor het creëren van bevoegdheden voor de
Commissie om gedelegeerde handelingen vast te stellen op het gebied van de veiligheid
en betrouwbaarheid van gas transmissienetten, aansluiting van installaties voor de
productie van hernieuwbare- en koolstofarme gassen, operationele regels in noodsituaties,
energie efficiëntie van gasnetten en cyber security aspecten. Omdat het hier gaat
om niet-essentiële onderdelen van de verordening is toekenning van deze bevoegdheden
mogelijk. Toekenning van deze bevoegdheden is bovendien wenselijk omdat daarmee voorkomen
wordt dat de wetgevingsprocedure wordt belast. De keuze voor gedelegeerde handelingen
in plaats van uitvoeringshandelingen is volgens het kabinet juist, omdat de handelingen
zien op het aanvullen van de verordening. De bevoegdheid is bovendien qua inhoud voldoende
afgebakend.

Daarnaast bevat artikel 54, tweede lid, van het voorstel bevoegdheden voor de Commissie
om gedelegeerde handelingen vast te stellen op het terrein van waterstof, de onderwerpen
energie efficiëntie bij netwerkontwikkeling, interoperabiliteit tussen waterstofnetwerken
(inclusief standaardisering waterstofkwaliteit), financiering van grensoverschrijdende
waterstofinfrastructuur, capaciteitsallocatie en congestiemanagement, geharmoniseerde
tariefstructuren voor toegang tot netwerken, waardebepaling bij overdracht gasleidingen
voor hergebruik, balanceerregels en cyberveiligheid rondom grensoverschrijdend transport.
Europese netwerkcodes op het terrein van waterstof worden opgesteld door het nog op
te richten Europese samenwerkingsverband voor waterstofnetbeheerders (ENNOH) en vervolgens
door de Commissie als gedelegeerde handeling vastgesteld. Toekenning van deze bevoegdheden
is mogelijk, omdat het niet-essentiële onderdelen van de verordening betreft. De waterstofmarkt
en infrastructuur zijn nog in ontwikkeling en het nu al opnemen van gedetailleerde
regelgeving in de voorliggende richtlijn of verordening acht het kabinet niet opportuun.
Daarom kan het kabinet zich vinden in het voorstel om op basis van netwerkcodes ontwikkeld
door ENNOH gedelegeerde handelingen aan te nemen op bovengenoemde onderwerpen. Omdat
het hier gaat om aanvullingen van de verordening is de keuze voor gedelegeerde handelingen
in plaats van uitvoeringshandelingen volgens het kabinet juist. De bevoegdheid is
bovendien qua inhoud voldoende afgebakend.

Verder bevat het artikel 60, elfde lid, van het voorstel de bevoegdheid voor de Commissie
om gedelegeerde handelingen vast te stellen met richtsnoeren voor de toepassing van
voorwaarden voor het toekennen van uitzonderingen voor nieuwe gas- en waterstofinfrastructuurprojecten
op basis van het artikel 60, eerste lid. Toekenning van deze bevoegdheid is mogelijk,
omdat het niet-essentiële onderdelen van de verordening betreft. Toekenning van deze
bevoegdheid is ook wenselijk, omdat hiermee wordt voorkomen dat de wetgevingsprocedure
dient te worden belast. De keuze voor een gedelegeerde handeling (i.p.v. uitvoeringshandeling)
voor de hand, omdat de handeling ziet op aanvulling van de verordening De bevoegdheid
is bovendien qua inhoud voldoende afgebakend.

Het voorstel voorziet in toekenning van de gedelegeerde handelingen voor onbepaalde
tijd. Het kabinet is geen voorstander van toekenning van een bevoegdheid voor onbepaalde
tijd, maar pleit in plaats daarvan voor toekenning voor bepaalde tijd met de mogelijkheid
van stilzwijgende verlenging, waarbij de bevoegdheidsdelegatie naar behoren geëvalueerd
kan worden.

Voorstel Gasverordening – uitvoeringshandelingen

Artikel 51 in het voorstel geeft de Commissie de bevoegdheid om een uitvoeringshandeling
vast te stellen met daarin gedeelde specificaties betrekking tot taken van de beheerder
van een transportnet, opslagfaciliteit of terminal voor waterstof zoals genoemd onder
artikel 46 van de voorgestelde Gasrichtlijn in het geval er nog geen geharmoniseerde
standaard bestaat of waar een verwijzing naar een dergelijke standaard wordt ingetrokken.
Toekenning van deze bevoegdheid is mogelijk, omdat het niet-essentiële onderdelen
van de verordening betreft. Toekenning is ook wenselijk, om te voorkomen dat de wetgevingsprocedure
hiermee wordt belast. Het gaat hierbij om specificaties van een technische aard waarvoor
een uitvoeringshandeling (i.p.v. een gedelegeerde handeling) voor de hand ligt (uitvoering
volgens eenvormige voorwaarden). De uitvoeringshandeling dient volgens de onderzoeksprocedure
te worden vastgesteld. De keuze voor de onderzoeksprocedure acht het kabinet hier
juist, omdat het gaat om uitvoeringshandelingen van algemene strekking (artikel 2,
lid 2, onder a) Verordening 182/2011).

In artikel 53, eerste lid, gaat het om de mogelijkheid om uitvoeringshandelingen vast
te stellen voor de vaststelling van netwerkcodes op het terrein van transmissienetbeheer
gas, waaronder balancering en capaciteitsallocatie. De Commissie is onder de huidige
Gasverordening reeds bevoegd om hier richtsnoeren voor op te stellen. Daarnaast bestaan
er al diverse netwerkcodes op deze terreinen die via de comitologieprocedure door
de Commissie zijn vastgesteld. Deze praktijk wordt hiermee voortgezet. Artikel 54,
eerste lid, geeft de Commissie een nieuwe bevoegdheid om een uitvoeringshandeling
vast te stellen over eisen rondom transparantie door waterstofnetbeheerders genoemd
in artikel 48 van de Gasverordening. Het gaat hier om het zorgen voor eenduidige procedures
rondom informatiedeling door de netbeheerders. Toekenning van deze bevoegdheid is
mogelijk omdat het gaat om niet-essentiële onderdelen van de verordening. Het toekennen
van deze bevoegdheid is bovendien wenselijk, om te voorkomen dat de wetgevingsprocedure
hiermee wordt belast.

De keuze voor een uitvoeringshandeling (i.p.v. een gedelegeerde handeling) ligt voor
de hand omdat het doel dat hiermee beoogd is om in de EU eenvormige procedures vast
te stellen op deze terreinen. De Commissie stelt voor dat de uitvoeringshandeling
vastgesteld dienen te worden door middel van de raadplegingsprocedure van artikel
4 van Verordening (EU) 182/2011. Deze voorgestelde procedure is juist gezien het feit
dat het bij deze uitvoeringshandeling niet gaat om een besluit van algemene strekking
noch om een ander type uitvoeringshandeling zoals genoemd in artikel 2, lid 2 van
Verordening (EU) 182/2011.

Tenslotte betreft artikel 56, tweede lid, een bestaande bevoegdheid om in plaats van
netwerkcodes rondom gas- en waterstofnetbeheer vast te stellen gebruik te maken door
richtsnoeren in de vorm van gedelegeerde- of uitvoeringshandelingen.

Wijziging Verordening (EU) nr. 2017/1938 betreffende leveringszekerheid gas

In het voorstel voor een wijziging van de verordening inzake leveringszekerheid gas
staat in artikel 8a, tweede lid, een nieuwe bevoegdheid opgenomen voor de Commissie
om een gedelegeerde handeling vast te stellen met specifieke regels over aspecten
van cyberveiligheid bij grensoverschrijdende gasstromen. Toekenning van deze bevoegdheid
is mogelijk omdat het gaat om niet-essentiële onderdelen van de verordening. Het toekennen
van deze bevoegdheid is bovendien wenselijk, om te voorkomen dat de wetgevingsprocedure
hiermee wordt belast. De keuze voor een gedelegeerde handeling (i.p.v. uitvoering)
ligt hier voor de hand omdat de handeling ziet op het aanvullen van de verordening.
Wel heeft het kabinet twijfels over de afbakening van de bevoegdheid en het zal daarom
een aanvulling en concretisering voorstellen voor de aspecten op het gebied van cyberveiligheid
waarop de bevoegdheid van toepassing is.

b) Voorgestelde implementatietermijn (bij richtlijnen), dan wel voorgestelde datum
inwerkingtreding (bij verordeningen en besluiten) met commentaar t.a.v. haalbaarheid

Het is nog onduidelijk wat de implementatietermijn is voor de richtlijn. Aangezien
er wetgeving in formele zin moet worden aangepast en deze richtlijn in samenhang met
andere richtlijnen uit het «Fit for 55»-pakket geïmplementeerd moet worden, acht het
kabinet een implementatieperiode van twee jaar wenselijk.

c) Wenselijkheid evaluatie-/horizonbepaling

Een belangrijke rol bij de evaluatie van de gedane voorstellen voor de Europese gas-
en waterstofmarkt is neergelegd bij ACER, het Europese samenwerkingsverband voor toezichthouders
op de energiesector. ACER dient jaarlijks een marktmonitor op te leveren en de mate
dat het EU marktontwerp bijdraagt aan de doelen van de herziene Gasrichtlijn en Gasverordening.
Daarnaast zal de Europese Commissie binnen ongeveer vijf jaar na de inwerkingtreding
een volledige evaluatie van de impact – waaronder effectiviteit en efficiëntie – van
de gedane voorstellen uitvoeren. Uiterlijk 31 december 2030 zal de Commissie een evaluatie
van de herziene Gasrichtlijn aan de Raad en het Europees Parlement doen toekomen.
Het kabinet acht beide evaluatiebepalingen wenselijk.

d) Constitutionele toets

N.v.t.

7. Implicaties voor uitvoering en/of handhaving

De uitvoering wordt belegd binnen het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
en nationale toezichthouders. De ACM krijgt in de voorstellen van de Europese Commissie
aanvullende toezicht- en handhavingsbevoegdheden in relatie tot de waterstofmarkt.
Ook ACER zal aanvullende taken krijgen voor wat betreft het opstellen van netwerkcodes
en het doen van aanbevelingen voor de waterstofmarkt.

8. Implicaties voor ontwikkelingslanden

De impact van klimaatverandering wordt disproportioneel gevoeld in ontwikkelingslanden.
Deze verordening leidt tot een reële afname van de broeikasgasemissies in de EU, waarmee
een belangrijke bijdrage wordt geleverd aan het beperken van deze klimaatverandering.
Ook biedt de ontwikkeling van een Europese en mondiale waterstofmarkt kansen voor
ontwikkelingslanden die weliswaar niet beschikken over bodemschatten in de ondergrond
maar wel gunstige omstandigheden kennen voor duurzame energieopwekking om hernieuwbare
waterstof naar Europa te exporteren.