Brief regering : Kabinetsbeleid uitreizigers en kinderen van uitreizigers

Nr. 626 BRIEF VAN MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 januari 2022

Met het oog op het commissiedebat terrorismebestrijding dat plaatsvindt op 26 januari
2022 hecht ik er belang aan u, mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken, te
informeren over de stand van zaken van het uitreizigersbeleid.

Aantallen

Uit openbare informatie van de AIVD is bekend dat vanuit Nederland circa driehonderd
personen zijn uitgereisd naar Syrië en Irak. Van hen zijn er sinds 2013 druppelsgewijs
vijfenzestig volwassenen teruggekeerd naar Nederland. Circa honderdtwintig Nederlandse
uitreizigers bevinden zich thans nog in Syrië, Irak of Turkije. Ongeveer een derde
van hen verblijft in de Syrisch-Koerdische kampen al-Roj of al-Hawl (de vrouwen) dan
wel in diverse detentiecentra in Noordoost-Syrië (de mannen). Daarnaast verblijven
in de regio nog bijna tweehonderd minderjarigen met een Nederlandse link. Dit betekent
dat zij ten minste één ouder hebben met de Nederlandse nationaliteit of ouders die
langere tijd in Nederland hebben gewoond. Ongeveer zeventig hiervan verblijven in
de hiervoor genoemde Syrisch-Koerdische kampen. Het is mogelijk dat een deel van de
resterende uitreizigers in de regio op termijn terugkeert naar Nederland.

Berechting

Uitreizigers in Syrië en Irak hebben zich aangesloten bij een strijd die erop gericht
is alles te vernietigen waar wij voor staan. Voor de terroristische misdrijven waarvan
zij worden verdacht moeten zij te allen tijde voor een rechter verantwoording afleggen.
Dit doet het meest recht aan de slachtoffers. In het belang van de nationale veiligheid
wordt, wanneer mogelijk, het Nederlanderschap ingetrokken om legale terugkeer naar
Nederland te voorkomen.

Het kabinet blijft onverminderd inzetten op het voorkomen van straffeloosheid van
ISIS-strijders en op berechting, bij voorkeur in de regio. Daartoe blijft het kabinet
opties voor de internationale berechting van ISIS-strijders verkennen. Echter, er
zijn op dit moment nog geen reële opties om ISIS-strijders internationaal of in de
regio te berechten. Om straffeloosheid te voorkomen kan in die zaken waarin beëindiging
van een strafzaak dreigt berechting in Nederland plaatsvinden. Na onherroepelijke
veroordeling voor een terroristisch misdrijf wordt vervolgens beoordeeld of het Nederlanderschap
kan worden ingetrokken.

Voor nadere toelichting van de juridische en politieke beperkingen bij internationale
en regionale berechting verwijs ik u naar de Kamerbrieven van 24 juli 20191, 16 december 20192 en 31 maart 20203. Nederland heeft in december jl. voor het laatst gesproken met een zevental gelijkgezinde
Europese partners over een verbreding van de gezamenlijke inzet, om daarmee bij te
dragen aan het bevorderen van accountability van ISIS-strijders in Irak. Deze dialoog
wordt voortgezet. In maart 2022 wordt naar verwachting de eerstvolgende rapportage
over de aanpak van uitreizigers naar uw Kamer gezonden. In deze rapportage zal onder
meer de stand van zaken rond berechting in de regio worden toegelicht.

Uitreizigers die zich melden op een Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging

De afgelopen jaren heeft een deel van de uitreizigers zich gemeld bij een vertegenwoordiging
of consulaat in de regio met het oog op terugkeer naar Nederland of is door hen een
beroep gedaan op de Nederlandse overheid om hen naar Nederland over te brengen. De
komende tijd zal dit naar verwachting niet anders zijn. Het kabinet hanteert ten aanzien
van deze uitreizigers een duidelijk beleid, waarbij de veiligheid van Nederland en
het voorkomen van straffeloosheid voorop staat.

Uitreizigers die de Nederlandse nationaliteit bezitten en die zich met het oog op
terugkeer naar Nederland melden bij een Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging
kan de toegang tot Nederland niet worden geweigerd. Dit recht op toegang van staatsburgers
tot het land van nationaliteit is vastgelegd in artikel 3, tweede lid, van het Vierde
Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Onderkende uitreizigers zijn door het Openbaar Ministerie internationaal strafrechtelijk
gesignaleerd. Gelet op de strafrechtelijke signalering worden uitreizigers die zich
met een consulaire hulpvraag melden bij een Nederlandse ambassade of consulaat in
de regio in opdracht van het Openbaar Ministerie naar Nederland begeleid door de Koninklijke
Marechaussee. Bij aankomst in Nederland wordt de uitreiziger aangehouden. Als een
uitreiziger reeds buiten Nederland onherroepelijk is veroordeeld en zijn of haar volledige
straf daar heeft uitgezeten kan op grond van het ne bis in idem beginsel4 voor dezelfde feiten geen strafrechtelijke vervolging meer plaatsvinden. Deze personen
kunnen wel worden opgenomen in de lokale persoonsgebonden aanpak en als daar aanleiding
toe is kunnen maatregelen worden opgelegd in het kader van de Tijdelijke wet bestuurlijke
maatregelen terrorismebestrijding.

Minderjarigen

Het kabinet is van mening dat kinderen die door uitreizigers naar Syrië en Irak zijn
meegenomen of die daar zijn geboren, moeten worden gezien als slachtoffer van de door
hun ouder(s) gemaakte keuze. Voor deze kinderen geldt dat als zij zich met (een van)
hun ouder(s) melden bij een Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging, terugkeer
naar Nederland plaatsvindt en dat de jeugdbeschermingsketen vervolgens zorgdraagt
voor noodzakelijke opvang en begeleiding.

Het kabinet zal zich inspannen om kinderen van uitreizigers, die zonder ouderlijk
gezag in de regio verblijven, naar Nederland over te brengen als hiertoe mogelijkheden
voorhanden zijn. Het kan gaan om weeskinderen of kinderen die slachtoffer zijn van
internationale kindontvoering. Als (wees)kinderen verblijven in een (veilig) land
waarmee Nederland diplomatieke betrekkingen heeft, zal terugkeer in de regel kunnen
plaatsvinden conform de reguliere consulaire kaders.

De Minister van Justitie en Veiligheid, D. Yeşilgöz-Zegerius