Brief regering : Reactie op de motie van het lid De Hoop c.s. over voorkomen dat rijksambtenaren pendelen tijdens de spitsuren (Kamerstuk 35925-XII-36)

Nr. 51
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 november 2021

Tijdens de begrotingsbehandeling Infrastructuur en Waterstaat d.d. 4 november 2021
is de motie van het lid De Hoop c.s. ingediend, die de regering verzoekt een significante
stap te zetten in het voorkomen dat rijksambtenaren pendelen tijdens de spitsuren
(Kamerstuk 35 925 XII, nr. 36). De Minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft vervolgens verzocht de motie
aan te houden totdat u vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties
een reactie heeft gekregen op de motie, waarin ook de te starten onderzoeken Anders
Reizen, voortvloeiende uit het recent afgesloten cao-akkoord voor een nieuwe CAO Rijk,
worden besproken.

Vanuit mijn verantwoordelijkheid voor de Rijksdienst ontvangt u van mij een reactie
op de bovengenoemde motie. Ik beschouw deze motie als ondersteuning van het mobiliteitsbeleid
dat binnen het rijk reeds wordt gevoerd en neem deze motie dan ook graag over. Hierna
licht ik dat toe.

Ik wil vooropstellen dat de werkgever Rijk er zorg voor moet dragen dat de vele verschillende
vitale bedrijfsprocessen binnen de Rijksdienst goed verlopen. Dit betekent ook dat
reizen in de spits soms onvermijdelijk is. Tegelijkertijd zet de werkgever Rijk ook
nu al grote stappen om het reizen per auto terug te dringen. Het reizen per openbaar
vervoer wordt volledig vergoed en er zijn tal van maatregelen om het reizen per fiets
te stimuleren. Zo krijgen werknemers een werkgeversbijdrage van € 500,– voor de aankoop
van een fiets, wanneer zij toezeggen met deze fiets naar het werk te reizen, en is
in september dit jaar onder rijksambtenaren een pilot voor de leasefiets gestart.
Daarmee wordt gepoogd ook voor de iets langere afstanden werknemers te bewegen om
naar het werk te fietsen. Ook ontvangen medewerkers die met de auto naar een werklocatie
reizen die praktisch bereikbaar is met het openbaar vervoer een kilometervergoeding
die substantieel lager is dan de kilometervergoeding die medewerkers die reizen naar
een werklocatie die praktisch niet bereikbaar is met het openbaar vervoer ontvangen
(0,07 euro per kilometer ten opzichte van 0,20 euro per kilometer).

Het kabinet heeft in juni jl. besloten dat hybride werken uitgangspunt is voor werken
bij het Rijk. Afhankelijk van werkproces en persoonlijke omstandigheden verwacht ik,
op basis van onderzoek door bonden en werkgever gezamenlijk onder 10.000 rijksambtenaren,
dat 85% van de rijksambtenaren ook na COVID-19 meer vanuit huis wil werken. De verwachting
is dat rijksambtenaren ongeveer 40 tot 50 procent van hun werktijd thuis zullen werken.

Tijdens COVID-19 hebben zo’n 90.000 rijksambtenaren vrijwel volledig thuis gewerkt.
Ook in de huidige overgangsfase werkt het overgrote deel nog overwegend vanuit huis
conform het advies van de regering. Voor noodzakelijke bijeenkomsten op locatie is
het rijksbrede beleid voor deze groep om deze zo te plannen dat mensen buiten de spits
kunnen reizen. In deze fase wordt inmiddels ook geëxperimenteerd met hybride werken.
In het onlangs gesloten akkoord voor een nieuwe CAO Rijk wordt het voor medewerkers
aantrekkelijker gemaakt om, indien het kan, thuis te werken door hier faciliteiten
voor aan te bieden. Ook op de kantoren worden faciliteiten aangeboden, zoals voor
hybride vergaderen. Tevens worden pilots uitgevoerd hoe kantoren aangepast kunnen
worden.

Tenslotte wil het Rijk werknemers de mogelijkheid bieden om in de nabije omgeving
van hun woning een kantoorwerkplek te gebruiken. Hiermee worden onnodige reiskilometers
naar de werklocatie teruggedrongen. Ik verwacht in 2022 en 2023 hier zichtbare stappen
op te maken. Het hybride werken zal hiermee tot een afname leiden van het reisgedrag,
binnen en buiten de spits. In dit kader heeft het Rijk zich ook aangesloten bij de
gezamenlijke oproep van grote werkgevers in zowel de publieke sector als de private
sector in Den Haag van 7 oktober jl. tot «spreiden en mijden» om drukte in de spits
te voorkomen en hybride werken te stimuleren.

Toch zijn er ook nog zo’n 30.000 rijksambtenaren die tijdens COVID-19 uit de aard
van hun werk wel naar werklocaties moesten reizen. Het gaat dan bijvoorbeeld om inspecteurs
van verschillende departementen die in het land inspecties moeten verrichten, douanebeambten
die in de havens controles uitvoeren of gevangenispersoneel. Vaak zijn deze rijksambtenaren
voor hun werk afhankelijk van de auto en was en is thuiswerken geen optie. Het werk
van rijksambtenaren is divers en vindt over het hele land plaats. De tijdstippen waarop
gereisd en gewerkt wordt zijn dientengevolge dan ook divers. Zo zijn er 36 organisaties
binnen het Rijk die onregelmatigheidsdiensten draaien. Bovendien zijn de werklocaties
van de bovengenoemde medewerkers vaak praktisch niet goed bereikbaar met het openbaar
vervoer. Dit alles leidt ertoe dat niet altijd vermeden kan worden dat medewerkers
tijdens de spits met de auto naar de werklocatie reizen.

Ook bij deze groepen rijksambtenaren willen we echter nagaan of, en zo ja hoe het
reizen verder verduurzaamd kan worden en of hier deels mogelijkheden zijn om hybride
te werken. In het recent overeengekomen cao-akkoord, waarover de Minister van Infrastructuur
en Waterstaat u reeds informeerde, hebben we met bonden een paritair onderzoek naar
deze mogelijkheden afgesproken. Daarbij zullen we de departementen en de werknemers
betrekken. Hoe we dit precies gaan vormgeven en wat de tijdsplanning is gaat nog met
de vakbonden besproken worden. Dit neemt niet weg dat we prioriteit stellen aan dit
gezamenlijke onderzoek

Concluderend zou ik willen stellen dat het Rijk met al de bovengenoemde maatregelen
(stimuleren van het gebruik van het openbaar vervoer of fiets en het faciliteren van
hybride werken) reeds een nadrukkelijke bijdrage levert om te voorkomen dat met de
auto wordt gereisd tijdens de spits. Tegelijkertijd worden er acties ondernomen om
te kijken welke stappen nog gezet kunnen worden voor de groep van zo’n 30.000 ambtenaren
die vanwege de aard van hun werk vaak aan een auto gebonden zijn, wat verder bij kan
dragen aan het spreiden en mijden van de spits. Ik neem de motie van het lid De Hoop
c.s. dan ook graag over.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.W. Knops