Brief regering : Stand van zaken van het Omschakelprogramma

Nr. 163
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 juli 2021

Op 18 november jl. heb ik aan uw Kamer het Omschakelprogramma Duurzame Landbouw aangekondigd
(Kamerstuk 35 334, nr. 126). Met dit programma wil ik agrarische ondernemers stimuleren versneld om te schakelen
naar een stikstofarmere, meer extensieve en meer duurzame bedrijfsvoering. Via deze
brief wil ik uw Kamer op de hoogte stellen van de voortgang op de verschillende instrumenten
onder het Omschakelprogramma en op de hoogte stellen van de openstelling van het aangekondigde
Pilot-Investeringsfonds Duurzame Landbouw door het Nationaal Groenfonds. Het Omschakelprogramma
(voorheen: Omschakelfonds) is één van de bronmaatregelen die vorig jaar zijn aangekondigd
in het kader van de structurele aanpak stikstof (Kamerstuk 35 334, nr. 82).

Pilot-Investeringsfonds Duurzame Landbouw

Zoals ik uw Kamer op 26 januari van dit jaar (Kamerstuk 35 334, nr. 129) heb geïnformeerd, is het Investeringsfonds de kern van het Omschakelprogramma. Hiermee
wil ik agrarische ondernemers ondersteunen bij de financiering van investeringen die
worden gedaan ten behoeve van de omschakeling naar een stikstofarmere, meer extensieve
en meer duurzame bedrijfsvoering, zoals biologische en natuur/landschapsinclusieve
landbouw.

Het Investeringsfonds gaat van start met een pilot. Met deze landsbrede pilot wil
ik ervaring opdoen met het sturen op doelen. Ook wil ik toetsen of het fonds aan de
verwachtingen voldoet en de gewenste omschakeling op gang brengt. De pilot kan daarmee
op deze onderdelen inzichten bieden voor de vormgeving van een definitief fonds. Het
Nationaal Groenfonds voert deze pilot uit en beheert de leningen die tijdens de pilot
worden verstrekt. Het pilot-fonds start met een fondsvermogen van € 9 miljoen, dit
betekent dat er tijdens de pilotfase naar eerste inschatting rond de 35 ondernemers
een financiering kunnen ontvangen van het Groenfonds.

Uit het pilot-fonds zullen door het Nationaal Groenfonds achtergestelde leningen worden
verstrekt aan agrariërs die willen omschakelen. De achtergestelde lening vanuit het
Groenfonds bedraagt maximaal € 400.000,– en zal altijd gepaard gaan met een deel private
cofinanciering (bijvoorbeeld door de bank, crowdfunding of familielening). De achtergestelde
leningen worden verstrekt onder gunstige voorwaarden (bijvoorbeeld in rente, looptijd
en aflossingsritme). Agrariërs die in aanmerking willen komen voor financiering vanuit
het fonds zullen een integraal bedrijfsplan moeten indienen bij het Groenfonds waarin
duidelijk wordt met welke investeringen en maatregelen de ondernemer bijdraagt aan
de doelstellingen van het fonds. Het fonds is gericht op de volgende acht doelen:

• reductie van stikstofemissie

• reductie van gebruik

• gewasbeschermingsmiddelen

• emissiereductie van broeikasgassen

• emissiereductie nitraat

• vergroting biodiversiteit

• versterking duurzaam bodembeheer

• circulair veevoergebruik

• verbetering dierenwelzijn/diergezondheid.

In het bedrijfsplan dient de ondernemer te onderbouwen dat hij/zij op minimaal vijf
van deze acht doelen een bijdrage levert, waaronder in ieder geval op het doel «reductie
van stikstofemissie». Een onafhankelijke beoordelingscommissie bij het Nationaal Groenfonds,
bestaande uit deskundigen met expertise op het gebied van stikstofemissiereductie
in de landbouw, duurzaamheid of kringlooplandbouw, zal vervolgens deze bedrijfsplannen
inhoudelijk beoordelen.

Het Pilot-Investeringsfonds is door het Groenfonds opengesteld, informatie over de
voorwaarden en aanvraagprocedure kunnen ondernemers vinden bij het Nationaal Groenfonds.
Agrarische ondernemers kunnen zich met hun bedrijfsplan vanaf de openstelling wenden
tot het Groenfonds voor een lening uit het pilot-fonds. De pilot staat in principe
tot en met juni 2022 open, maar zal eerder aflopen indien het fondsvermogen reeds
eerder is uitgeput.

Met dit Pilot-Investeringsfonds zetten we samen met het Nationaal Groenfonds een nieuwe
stap om boeren te ondersteunen in de omschakeling naar een meer duurzame bedrijfsvoering.
Gedurende de pilot zal ik dan ook de ontwikkelingen en inzichten van de pilot nauwgezet
volgen, die daarmee ook als basis kunnen dienen voor de verdere vormgeving van het
Omschakelprogramma.

Werkkapitaalregeling

De werkkapitaalregeling (BL-O) is gericht op een tweede deel van de bedrijfsfinanciering;
deze beoogt de financiering mogelijk te maken van een tijdelijk liquiditeitstekort
dat vaak optreedt bij de omschakeling naar een duurzamere bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld
bij een omschakeling naar biologische landbouw, ziet men vaak dat de productiekosten
per eenheid al wel hoger zijn, maar dat de opbrengsten nog niet meestijgen, omdat
de producten tijdelijk nog niet als biologisch kunnen worden verkocht. De BL-O maakt
het mogelijk om dit tijdelijk tekort aan werkkapitaal te financieren.

De werkkapitaalregeling zal worden uitgewerkt in de vorm van een specifieke borgstelling
onder de Borgstelling MKB-Landbouwkredieten. Bij deze borgstelling (BL-O) is het borgstellingspercentage
verhoogd (90% i.p.v. 70%), zijn de maximale looptijd en grace-periode gelijk aan die
van de leningen uit het Pilot-Investeringsfonds en is de provisie verlaagd ten opzichte
van de reguliere BL. Gedurende het pilotjaar van het Investeringsfonds is de BL-O
beschikbaar voor ondernemers die omschakelen met een lening uit het Pilot-Investeringsfonds.
Ook ondernemers die omschakelen naar biologische landbouw, maar geen gebruik maken
van het Pilot-Investeringsfonds, kunnen gebruik maken van de BL-O. De regeling wordt
momenteel juridisch uitgewerkt en de uitvoering wordt met de Rijksdienst voor Ondernemend
Nederland (RVO) en de banken voorbereid. Daarbij wordt gekoerst op een openstelling
per 1 september 2021.

Met deze brief bied ik uw Kamer, conform het beleidskader risicoregelingen dat onderdeel
uitmaakt van de begrotingsregels, het aanvullend toetsingskader Risicoregelingen Borgstelling
MKB-landbouwkredieten, onderdeel Werkkapitaal Omschakeling Duurzame Landbouw (BL-O)
aan1.

Subsidieregeling bedrijfsplannen

De subsidieregeling bedrijfsplannen ondersteunt ondernemers bij het opstellen van
een bedrijfsplan voor omschakeling naar een meer duurzame bedrijfsvoering. Ondernemers
kunnen met deze regeling een voucher aanvragen waarmee ze een geregistreerde bedrijfsadviseur
in de arm kunnen nemen voor het uitwerken van een bedrijfsplan. In het plan moeten
de gewenste maatregelen en investeringen voor omschakeling op de hierboven genoemde
doelen verder uitgewerkt worden, en moeten deze ook bedrijfseconomisch onderbouwd
worden. De bedrijfsplannen stimuleren agrarische ondernemers dan ook om de omschakeling
te maken op basis van weloverwogen, solide en sociaaleconomisch en ecologisch goed
onderbouwde plannen. Daarmee vergroten de plannen ook de kans om toegang te krijgen
tot financiering voor omschakeling. Het maken van een goed bedrijfsplan vergt echter
veel tijd, energie, financiële middelen en kennis. Deze regeling dient ervoor om agrarische
ondernemers hierbij te ondersteunen. Met het bedrijfsplan is de ondernemer beter in
staat de omschakeling te realiseren en hiervoor ook mogelijk financiering aan te vragen
bij een private financiële instelling of bij het Investeringsfonds. De regeling zal
door RVO worden uitgevoerd en wordt opgenomen in de Subsidieregeling agrarische bedrijfsadvisering
en educatie (Sabe). De verwachting is dat deze regeling op 1 november dit jaar zal
worden opengesteld.

Subsidieregeling demonstratiebedrijven

De regeling Demonstratiebedrijven Duurzame Landbouw is het vierde onderdeel uit het
Omschakelprogramma, dat omschakeling naar duurzame landbouw bevordert. Deze regeling
ondersteunt inspirerende praktijkvoorbeelden van reeds omgeschakelde agrariërs om
hun kennis en ervaring uit te wisselen met collega agrariërs om verdere verduurzaming
te stimuleren. De regeling zal door RVO worden uitgevoerd en wordt evenals de regeling
bedrijfsplannen opgenomen in de Subsidiemodule agrarische bedrijfsadvisering en educatie
(Sabe). Via een eenmalige openstelling middels een tender kunnen circa 35 agrariërs
hun bedrijf als demonstratiebedrijf inzetten met ondersteuning voor een periode van
drie jaar. Voor subsidie komen in aanmerking activiteiten gericht op voorlichting
en kennisdeling, zoals het geven van workshops, rondleidingen en presentaties. Evenals
de regeling bedrijfsplannen, is de verwachting dat deze regeling op 1 november dit
jaar zal worden opengesteld.

Ten slotte, tijdens de plenaire vergadering van de Eerste Kamer der Staten-Generaal
van dinsdag 2 maart 2021 deed ik de toezegging aan het lid Pijlman om uit te zoeken
of de GLB-subsidies ook ingezet kunnen worden voor het omschakelprogramma (Handelingen
II 2020/21, nr. 27, items 3 en 10). Bij de invulling van het Nationaal Strategisch
Plan is het mijn inzet om de middelen ten goede te laten komen aan activiteiten die
passen in de transitie naar een duurzamere landbouw. Lidstaten hebben de mogelijkheid
om in het NSP gebruik te maken van verschillende instrumenten, zoals financiële steun
in de vorm van een lening of borgstelling of subsidie. Om boeren te ondersteunen om
bij een meer duurzame, circulaire landbouw een voldoende rendabel verdienmodel te
ontwikkelen wil ik de beschikbare middelen in het NSP inzetten om zo de gewenste ontwikkelingen
en activiteiten in de landbouw te ondersteunen. Het Omschakelprogramma en het NSP
werken dan ook beide in dezelfde richting, namelijk ondernemers ondersteunen in de
transitie naar duurzame landbouw. De inzet van de benodigde middelen, zowel Europees
via het NSP als nationaal via o.a. het Omschakelprogramma, zullen dan ook in samenhang
op dat belangrijke doel gericht zijn.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
C.J. Schouten